Annemie Hanssen
In gesprek met Robert Dilts en Judith Delozier over Derde Generatie NLP
Het “veld” is niet het gebied Derde Generatie NLP is een veelbesproken nieuwe ontwikkeling in NLP-land. Of hebben we het gewoon over een nieuwe hype? Het fenomeen lokt in ieder geval discussie uit; reden voor de NVNLP om deze discussie tot het thema van het Najaarscongres 2007 te maken. Toen ik afgelopen augustus in Santa Cruz, California, deelnam aan de Coaching & Modeling certification van Robert Dilts en Judith Delozier, had ik de mogelijkheid om deze 'NLP-kopstukken' uitgebreid persoonlijk naar hun mening hierover te vragen. Hieronder leest u hun verhelderende visie op Derde Generatie NLP.
Annemie Hanssen en Robert Dilts
De NVNLP heeft voor haar Najaarcongres het
geldt of bruikbaar is. Je brengt ze meer bij elkaar.
thema Derde Generatie NLP gekozen. De vraag
Derde generatie NLP brengt daarbij een notie van een
die hierbij echter centraal staat is: is Derde gene-
'wetend veld', iets wat je niet kunt benaderen met een
ratie NLP een marketingstrategie en/of een logi-
cognitieve en somatische structuur.”
sche ontwikkeling? Wat is volgens jou het antwoord op die
Veel andere stromingen en
vraag?
methoden onderkennen ook een
Dilts: “Milton Erickson zou zeggen: 'invariably', dat hangt er vanaf. Als je het mij vraagt, is het geen marketingstrategie. Het doel van derde generatie NLP is om een differentiatie, een verfijning van NLP te realiseren. Dat heeft weer ten doel om meer bewustzijn te creëren. Was het een marketingstrategie, dan zouden we zeggen: hier is iets totaal nieuws dat je van ons moet kopen en het is beter dan de andere generaties, beter dan andere modellen. Dat is echter niet het geval. Eerste en tweede generatie NLP is nog steeds even waardevol en
“1e en 2e generatie NLP is nog steeds éven waardevol als het altijd was”
'veld', spiritualiteit, verlichting en/of healing, etcetera. Wat heeft NLP daar aan toe te voegen en is het nog wel nodig als het er al is? Dilts: “Ja, NLP is daar inderdaad niet uniek in. Wat de bijdrage van NLP is en altijd is geweest, is het modelleren van wat er al is aan kennis in die verschillende zienswijzen en het integreren daarvan in een heldere, bruikbare structuur. Zo is NLP ontstaan, door het modelleren van uitzonderlijke hypnotherapeuten, systeemtherapeuten, gestalttherapeuten; de therapeuti-
belangrijk als het altijd was. Maar
sche stromingen waartoe zij beho-
derde generatie NLP maakt dingen
ren, bestonden al. Zo is iets ont-
mogelijk die niet mogelijk zijn met
staan dat die therapieën overstijgt
eerste en tweede generatie NLP.
en bruikbaar maakt voor andere dis-
Kort gezegd beschrijft eerste generatie NLP het cogni-
ciplines, zoals in bedrijfskundig procesmanagement, in
tieve brein en de cognitieve structuren van de erva-
marketing en dergelijke. Er is iets nieuws ontstaan
ring. Tweede generatie NLP heeft het psychosomati-
door te modelleren wat er al is. De kracht van NLP is
sche brein en haar structuren in kaart gebracht, maar
dat het zich niet richt op de inhoud, maar op het pro-
dit betekent niet dat de cognitieve structuur niet meer
ces. Het gaat over de structuur, niet over een normen-
N L P
&
G e z o n d h e i d
11
en waardensysteem. Als ik bijvoorbeeld het sjamanis-
zeker sprake van werken met een 'veld', maar dat
me modelleer, dan modelleer ik de structuur van de
werd niet beschreven in het boek Patronen van Milton
werkzame delen van het sjamanisme. Ik hoef niet het
Erickson volume 1. Men beschreef Ericksons taalpatro-
waarden- en normensysteem van het sjamanisme over
nen. Dus Judith en ik vinden dat Derde Generatie NLP
te nemen. Dat maakt het veel breder bruikbaar.
op een bepaalde manier niets nieuws is. Wat wel nieuw
Hetzelfde geldt bijvoorbeeld voor het
is, is de manier waarop het nu de
metamodel, dat taalpatronen omvat
aandacht krijgt die het verdient. Als
die zijn gemodelleerd van onder
deze aandacht zorgt voor meer aan-
andere gestalttherapeuten en systeemtherapeuten. Ik hoef het niet eens te zijn met één van die therapieën, ik hoef zelfs geen therapeut te zijn. Ik kan het metamodel gebruiken als manager, of als docent of voor mezelf in alledaagse situaties. Je bent momenteel samen met Judith Delozier een boek over Derde Generatie NLP aan het
cognitief, psychosomatisch en het veld bij elkaar gebracht
dacht voor NLP in het geheel, dan maakt Derde Generatie NLP de eerdere generaties NLP krachtiger en bruikbaarder. Is het niet een onmogelijke opgave om zoiets als de structuur van een 'wetend veld', van energieën en dergelijke te beschrijven? Dilts: “Het is eigenlijk hetzelfde als de ontwikkeling van NLP-begrippen
schrijven. Waarom dit boek?
zoals 'strategieën' en
Dilts: “Derde Generatie NLP is in
'overtuigingen'. Voordat deze zaken
feite niets nieuws; het was er al
zo benoemd werden in NLP, was het
vanaf het begin van NLP. Het behelst het gedeelte dat
moeilijk om erover te praten. Één van de eerste dingen
nog niet beschreven is. Je vindt het niet terug in de
die ik van John Grinder leerde, in de tijd dat NLP nog
stappen van zes-staps herkaderen of het metamodel,
geen NLP heette, was stap in je ervaring en neem
elk model is nu eenmaal een weglating, vervorming of
waar, merk iets op wat je nog niet eerder zo hebt
generalisatie van iets anders. Bij Milton Erickson was
waargenomen en benoem het, geef het een naam. En
N L P
&
G e z o n d h e i d
13
merk dan hoe je besef van die ervaring verandert nadat je het een naam hebt gegeven. Ik weet nog dat ik aan hem vroeg wat hij bedoelde met: nog niet eerder zo waargenomen, waarop hij zei: 'wat is dat'? Ik vroeg: 'wat'? En hij zei: 'je ogen gingen zojuist in die richting'. 'Oh', zei ik, 'daar was ik me niet van bewust', en ik geloof dat ik het benoemde als een 'onbewuste aanwijzing' of zoiets. Toen gebeurde het verbazingwekkende, want ineens begon ik al die dingen te zien die mensen deden met hun ogen, een heel nieuwe wereld ging voor me open, een wereld die er altijd al was, maar waar ik me nooit van bewust was geweest. Dat is de kracht van het benoemen, de kracht van het woord. Zo denk ik overigens ook dat door het benoemen van iets als 'Derde Generatie NLP” een nieuw bewustzijn gecreëerd kan worden,
Robert Dilts
een bewustzijn van iets dat er altijd al was in het 'gebied', in de werkelijkheid, maar dat nog niet overal zo wordt benoemd
In de tweede plaats, gaat het om de structuur van de
en begrepen. De grootste uitdaging is 'proper naming',
subjectieve ervaring. Het gaat niet om de inhoud van
juist benoemen. Want elke benoeming is immers een
de ervaring. Dus in de studie van dingen zoals 'het
weglating, vervorming en generalisatie van de werke-
veld' en 'energie' en dergelijke is het een beetje zoals
lijkheid.”
in de tijd dat ik de neurologische niveaus aan het uitwerken was, zoals bijvoorbeeld het niveau van spiritu-
Als NLP de studie van de structuur van de subjec-
aliteit. En mensen zeiden tegen me, spiritualiteit, spirit,
tieve ervaring is, is Derde Generatie dan de stu-
dat is toch geen NLP, wat moeten we daar nu mee.
die van de structuur van de intergerelateerde
Maar als ik een spirituele ervaring heb, dan is dat mijn
ervaring?
subjectieve ervaring, dus hoe kun je zeggen dat dat
Dilts: “Dat is een zeer goede vraag! Ik moet denken
geen NLP is, NLP is immers de studie van de subjectie-
aan een van eerste lessen die ik kreeg van John
ve ervaring. Alles wat ik menselijkerwijs kan ervaren,
Grinder. Als iemand een vraag stelde, dan kon hij plot-
is dus onderdeel van NLP. Vervolgens is de vraag: hoe
seling zijn lessen onderbreken en tegen ons zeggen: ik
kan ik de structuur van die ervaring benoemen, niet de
wil dat jullie je realiseren hoe belangrijk dit moment is.
inhoud, de betekenis die ik eraan geef, maar de struc-
Niemand heeft deze vraag ooit eerder gesteld in de
tuur ervan. Als we zaken als de structuur van 'wetende
geschiedenis, omdat niemand eerder de mogelijkheid
velden' en 'energievelden' gaan beschrijven, zullen
of de attentie had om het uit te drukken in taal en die
mensen ook weer gaan zeggen: dat heeft toch niks te
vraag te stellen. Realiseer je hoe belangrijk dat is.
maken met NLP. Maar als men subjectief iets van een
Want zo'n vraag stellen opent de mogelijkheid voor
energieveld ervaart, dan is het iets waarvan NLP de
een nieuwe realiteit. Wat ik waardeer in je vraag is in
structuur kan gaan bestuderen. Het gaat niet om de
de eerste plaats het benoemen van NLP als studie van
inhoud van de ervaring we moeten proberen zo zuiver
de structuur van de subjectieve ervaring. Dat is wat
mogelijk de structuur ervan te beschrijven. Want elke
NLP in wezen is en altijd zal blijven. En studie bete-
ervaring is een beleving van de werkelijkheid en elke
kent: studeren, het is een proces dat altijd doorgaat.
ervaring is in die zin 'waar .'Mensen hebben transper-
Je kunt altijd verder studeren en leren. Het is een ont-
soonlijke ervaringen en je kunt niet zeggen: 'dat is
wikkeling, het groeit, het staat niet stil.
onzin', of 'dat heeft niks met NLP te maken'. Die defini-
N L P
&
G e z o n d h e i d
15
tie van NLP is zo krachtig en helder: alles wat een
ste wat haar kon overkomen. En later, toen ze er op
mens subjectief kan ervaren is de moeite waard om te
terug keek, welke levenskrachten dat in haar had los-
bestuderen in de context van NLP. Dus als iemand
gemaakt, zag ze het als het beste dat haar in leven
tegen je zegt; 'jouw ervaring telt niet, of wat jij
was overkomen. Dat is, wat NLP over gaat en over zou
ervaart, is niet waar', dan is dat voor mij geen NLP-er.
moeten gaan: mensen instrumenten bieden voor ver-
Een NLP-er zegt: elk subjectieve ervaring heeft waarde
andering, voor leren, voor vooruitgang, instrumenten
en is waar voor die persoon op dat moment, om dan
die mensen leren dat er meer mogelijk is, dat er een
vervolgens de structuur in kaart te brengen. Om daar
keus is.
een vorm voor te vinden, daar zoeken we naar in Derde Generatie NLP.”
Het doel van Derde Generatie NLP is voor mij om een hoger niveau van bewustzijn te genereren, zodat nieu-
Dit 'juist benoemen'en nieuwe structuren vinden
we ontwikkelingen kunnen ontstaan. Als je bijvoorbeeld
voor menselijke ervaringen kan nieuwe mogelijk-
naar de fysica van Albert Einstein kijkt en ze vergelijkt
heden creëren voor mensen. Maar waarom al die
met de fysica van Newton, dan zou je kunnen zeggen,
moeite om het in woorden te proberen te vatten?
Newton was eerste generatie fysica. Einstein's relativi-
Dilts: “Dat heeft te maken met missie en zingeving. De
teitstheorie maakte niet dat Newtons wetten ongeldig
start van NLP heeft voor mij de toon gezet voor wat
werden, ze zijn nog steeds even geldig en worden tot
NLP in wezen beoogt: het modelleren van, het leren
vandaag aan toe overal gebruikt. Maar door Einsteins
van 'healers', mensen die anderen
ontdekkingen kunnen we veel meer
kunnen helen. Die meer gezondheid
begrijpen en benutten in bijvoor-
en welzijn kunnen brengen voor
beeld de quantum fysica dan voor-
anderen. Bandler en Grinder zeiden in hun eerste boek 'The structure of magic': het grootste verschil tussen bijzonder begaafde mensen en zij die worstelen met hun leven, is hun rijkdom, de uitgebreidheid van hun 'kaart van de wereld'. Zij hadden meer flexibiliteit en meer keuzemogelijkheden. Hoe meer keuzemogelijkheden mensen zien in een gege-
3e generatie maakt eerdere generaties NLP krachtiger
heen. Het brengt nieuwe mogelijkheden in de wereld. En dat is wat ik ook met derde generatie NLP beoog. Overigens, met de naam generatie wil ik ook zeggen dat het niet het werk is van een paar mensen die ineens iets nieuws ontdekken en beweren dat ze de waarheid in pacht hebben. De reden dat ik het generatie noem, is dat het gaat om een
ven situatie, des te gezonder en
ontwikkeling, het genereren van
gelukkiger ze zullen zijn. Des te
mogelijkheden die overal al plaats-
meer zullen ze door zelf te groeien,
vinden. Ik denk dan ook aan andere
de mogelijkheid hebben anderen te
gebieden en mensen die niets met
ondersteunen en te laten groeien. Voor mij is NLP iets
NLP te maken hebben. Er is een ontwikkeling aan de
dat je voor jezelf en anderen toepast in dienst van
gang in onze wereld op vele gebieden en niveaus. Het
meer heling, betere communicatie, betere relaties.
is een beweging die zich ontvouwt op allerlei gebied, in
Zoals Bandler en Grinder al zeiden in de eerste dagen
de fysica, in andere vormen van therapie, in coaching,
van NLP: NLP is het generen van groei en keuzemoge-
in de gezondheidszorg. Het benoemen van derde gene-
lijkheden. Helpen om mensen naar een meer gewenste
ratie NLP is geen marketingstrategie omdat het juist
toestand te brengen en meer keuzemogelijkheden te
erkent wat er al gebeurt in de wereld en het juist ver-
laten zien. Tony Robbins maakte een rake opmerking
sterkt door het juist te benoemen en er meer bewust-
toen hij zei: alles verandert voortdurend maar het is
zijn in te brengen.
niet altijd een vooruitgang…. Niet alleen verandering, maar vooruitgang dat is waar het bij het bestuderen
Dilts benadrukt tot slot het belang van de NLP-voor-
van de structuur van de subjectieve ervaring om gaat.
onderstelling 'de kaart is nooit het gebied'.
Iedereen heeft subjectieve ervaringen en die kunnen
Dilts: “Als we praten over een “wetend veld” of over
op zichzelf heel onplezierig zijn. De vraag is hoe je die
een energieveld, dan kan ik nooit zeker weten of dat
subjectieve ervaring kunt gebruiken en benutten voor
echt bestaat, ik weet wel dat het aanwezig is op de
vooruitgang. Laatst sprak ik over het ontwikkelingspro-
'kaart'. En als het aanwezig is op de kaart, dan is de
ces van mijn moeder, in de tijd dat haar borstkanker
enige relevante vraag: is het bruikbaar, is het nuttig?
terugkwam. Dat ervoer ze op dat moment als het erg-
Dat zal de uiteindelijke test zijn voor de waarde van
N L P
&
G e z o n d h e i d
17
Derde Generatie NLP. Dat doet me weer denken aan de begintijd van NLP,
Visie Judith Delozier
toen begrippen als 'herkaderen' en 'communiceren met delen' (subpersoonlijkheden) in ontwikkeling waren. Ik herinner me een conversatie met John Grinder:'Praten met delen, dat klinkt niet echt wetenschappelijk te bewijzen zoals oogpatronen, en representatiesystemen. Op de één of andere manier is er toch een deel van mij dat protesteert tegen dit hele idee van delen…'. En John Grinder begon heel hard te lachen en ik realiseerde me: oooh, dat is dus wat we bedoelen met delen. Je kunt discussiëren of het fenomeen 'delen' wel bestaat en dat er toch niet zoiets is als kleine mensjes die binnenin je rondrijden en elk een andere kant op willen, maar blijkbaar is het iets waar we ons voordeel mee kunnen doen als we het principe van delen gaan gebruiken. Toen ik dat eenmaal accepteerde, ging ik het gebruiken en ervaarde ik het als zeer waardevol voor het werken aan mijn persoonlijke groei. Ik hoop dat Derde Generatie NLP ons ook weer nieuwe geschenken gaat brengen waar we ons voordeel mee kunnen doen.
Annemie Hanssen is Orthopedagoge/Opleidingskundige. Ze is internationaal gecertificeerd NLP-trainer en heeft een coaching- en adviesbureau en NLP-opleidingsinstituut in Groningen. Zij werkt tevens als coach bij levens- en carrièrevraagstukken. Meer info: www.blissconsulting.nl Contact auteur:
[email protected]
AAN MELD STAT EN!!! E OF T HE A DE RDE
RT N
GENE
LP CO
Na het gesprek met Robert Dilts vroeg ik Judith Delozier wat haar visie is op Derde Generatie NLP vanuit haar kennis en voorkeur voor het kinesthetische, haar besef van de wijsheid van het lichaam. Delozier: “de verschuiving van aandacht binnen NLP is meestal een teken dat er sprake is van modelleren (nieuwe ontwikkelingen). Bijvoorbeeld in de jaren '80 verschoof de aandacht van het individu naar de relatie tussen mensen waardoor een model als perceptuele waarnemingsposities ontstond. Als we de diepere structuren modelleren om een perspectiefwisseling te krijgen, ontdekken we dat perceptuele posities waardevol zijn. Door bijvoorbeeld in tweede positie te gaan ( in de schoenen van iemand anders gaan staan) kunnen we iets van een diepere structuurverbinding ervaren. Dus, als het lichaam (het kinesthetische systeem) een representatiesysteem is en de somatische syntax (complexe fysiologie) net zoiets is als het metamodel van het lichaam; dan kan Derde Generatie NLP helpen om het modelleren van de dieptestructuur meer mogelijk te maken. Dit leidt ons natuurlijkerwijs naar meer symbolisch werken met archetypen, zoals 'heroes journey' (naar J. Campbell), de Vijf Ritmes (Gabrielle Roth) en de Mandala van Zijn (Richard Moss) en naar andere modellen die werkzaam zijn op het gebied van symbolen, metaforen, beweging, energieën en de archetypische energieën zelf. Wij zijn bezig om modellen te ontwikkelen voor dit proces.”
NGRE zater S E dag N L P 01-12 -07
RATI
18
I N z i c h t
H e r f s t
2 0 0 7
