Het taboe doorbroken. Tien jaar actie tegen eergerelateerd geweld

Het taboe doorbroken

Tien jaar actie tegen eergerelateerd geweld

colofon

Uitgever Inspraakorgaan Turken in Nederland (IOT) Maliebaan 13, 3581 CB Utrecht Telefoon: 030 234 3625 Fax: 030 670 0517 E-mail: [email protected] Internet : www.iot.nl Tekst Özgür Canel, İffet Subaşı, Carola Doğan, Özüm Canel Copywriter Arzu Kokeng Foto’s Hünkar Ilik Redactie IOT - Harm van Zuthem Vormgeving & Druk Drukkerij Dizayn, Schiedam Dit is een productie van Ilik Productions i.o.v. IOT © IOT, mei 2011 Niets uit deze uitgave mag worden vermenigvuldigd en/ of openbaar gemaakt door middel van druk, fotokopie, microfilm of op welke wijze dan ook, zonder voorafgaande toestemming van de uitgever.

2

Voorwoord

Het taboe jegens eerwraak in de Turkse gemeenschap is in tien jaar vrijwel verdwenen. Dat is niet vanzelf gegaan. Door het IOT en de aangesloten federaties zijn zeven campagnes gevoerd om eergerelateerd geweld en het voorkomen daarvan aan de orde te stellen. Het verslag van de laatste campagne, het kaderprogramma Aan de goede kant van de eer, ligt voor u. De inzet van Turkse organisaties in het programma is breder geweest dan ooit tevoren: 201 Turkse organisaties zijn bij de activiteiten betrokken geweest. Alle godsdienstige, levensbeschouwelijke en politieke stromingen hebben op enigerlei wijze in het programma geparticipeerd. Gezamenlijk hebben de federaties de verantwoordelijkheid opgepakt en zijn aan de slag gegaan. Elk vanuit een eigen benadering, maar met gemeenschappelijke doelen. De doelen van het project zijn ruimschoots verwezenlijkt. Als Turkse gemeenschap mogen we daar trots op zijn. Want het is onze eer te na dat onze gemeenschap telkens weer in verband gebracht wordt met eergerelateerd geweld. Ook uit onderzoek naar het effect van onze activiteiten blijkt dat er een grote omslag heeft plaatsgevonden. Mensen zijn eerder bereid actie te ondernemen, de

aangiftebereidheid is gestegen en ouders zijn zich beter bewust van de rol van genderpatronen in de opvoeding. Het IOT heeft Aan de goede kant van de eer uitgevoerd met tientallen partners uit de Nederlandse samenleving en andere migrantengemeenschappen. Eergerelateerd geweld is geen verschijnsel dat in een gemeenschap alleen kan worden bestreden, maar dat de inzet van eenieder vraagt. In de wetenschap dat ik velen onrecht doe noem ik het Samenwerkingsverband Marokkaanse Nederlanders, Vluchtelingenorganisaties Nederland, de politie en de vrouwenopvang. Bovenal zijn we er in geslaagd om Aan de goede kant van de eer uit te voeren dankzij de inzet van honderden vrijwilligers door heel Nederland. Zij hebben hun nek uitgestoken, aanvankelijke aarzelingen overwonnen, medestanders geworven en samenwerking gezocht. Een aantal van hen wordt in het verslag geportretteerd. Ik hoop dat in de toekomst velen hun voorbeeld zullen volgen, want we zijn een heel eind gevorderd, maar we zijn er nog niet. Aydın Akkaya Voorzitter Inspraakorgaan Turken

3

Inleiding

Eind 1999 werd Nederland opgeschrikt door een schietpartij in het opleidingscentrum Leijgraaf in Veghel. Het gebruik van vuurwapens op een school was een in Nederland onbekend verschijnsel. Dader en slachtoffer waren beiden van Turkse komaf en het bleek om een erekwestie te gaan. Na overleg met minister Van Boxtel startte het Inspraakorgaan Turken (IOT) een discussie onder de brede noemer Culturele factoren en integratiebeleid. Was het begin van de eerste campagne nog aarzelend, het vervolg kwam voortvarend tot stand. Aangejaagd door vrouwen en jongeren uit eigen kring voerde het inspraakorgaan verschillende campagnes tegen eergerelateerd geweld en voor vrije partnerkeuze. De Nederlandse regering wilde dat het IOT een stap verder ging: niet alleen discussies voeren en eergerelateerd geweld afkeuren, maar ook bevorderen dat vrouwen en mannen zich tegen de dreiging van geweld teweer stellen. Daardoor werd het noodzakelijk om samen te werken met de politie en de vrouwenopvang. Die alleen konden immers zorgen voor bescherming en hulpverlening. Samen met de Vluchtelingenorganisatie Nederland

4

(VON) en het Samenwerkingsverband Marokkaanse Nederlanders (SMN) legde het IOT de taken en verantwoordelijkheden van minderhedenorganisaties vast in een in een verklaring die als basis zou dienen voor de activiteiten van het IOT tegen eergerelateerd geweld: het Handelingsprotocol. In dat protocol wordt beschreven welke taken en werkzaamheden migrantenorganisaties op zich zullen nemen.

[email protected] • www.iot.nl

sTiCHTing insPraakorgaan Turken in nederland • HOLLANDA’DA TÜRKLER İÇİN DANIŞMA KURULU

IOT’ye üye 9 federasyonun genel başkanı, töre şiddetine karşı

El[hb[]eh]WWdlWdZ[D[Z[hbWdZi[h[][h_d] Katılım Protokol’ü imzaladı.

Samen tegen eergerelateerd geweld

Hep birlikte töre şiddetine karşı! Töre bağlantılı şiddet olaylarıyla mücadele katılım protokolü

Handelingsprotocol Eergerelateerd geweld

Bu katılım protokolünü imzalayan, Hollanda’da Türkler İçin Danışma Kurulu’na IOT) üye federasyonların başkanları, Hollanda’daki Türk toplumu içerisinde töre/namus bağlantılı şiddet olaylarının önlenmesi amacıyla gerekli, anlayış değişikliğinin sağlanması, alternatif davranış biçimlerinin geliştirilmesi, potansiyel mağdurların konumlarının güçlendirilmesi amacıyla federasyon ve bağlı yerel dernekler olarak etkinlikler düzenleyeceklerini ve bu konuda yerel yardım kuruluşları ile birlikte çalışacaklarını beyan ederler. 25 Kasım 2008

De voorzitters van de bij het Inspraakorgaan Turken aangesloten federaties verklaren middels ondertekening van dit Handelingsprotocol dat hun federatie evenals de bij hun federatie aangesloten lokale organisaties zich inzetten voor de bestrijding van eergerelateerd geweld binnen de Turkse gemeenschap in Nederland, door het uitvoeren van activiteiten ter bevordering van mentaliteitsverandering en gedragsalternatieven, weerbaarheid, zelfredzaamheid, en samenwerking met lokale partners. 25 november 2008

1. anlayış değişikliği • Bireylerin kendi kaderini belirleme hakkının ihlal edildiğini kabullenmek • Töre/namus bağlantılı şiddette olan tabuları yıkmak • Kişileri bilinçlendirerek, haklarındaki dedikoduların etkisini azaltmak • Anlayış değişikliği ve alternatif davranış biçimleri geliştirilmesini desteklemek 2. Potansiyel mağdurları güçlendirmek • Potansiyel mağdurları bilinçlendirerek, harekete geçmeleri için cesaretlendirmek • Potansiyel mağdurların sosyal, eğitim, ekonomik ve hukuksal konumlarını güçlendirmek 3. güvenlik ve korunma • Belediye, polis, kadın sığınma evleri ve diğer yardım kuruluşları arasında güvene dayalı ilişkiler kurmak • Potansiyel mağdurları suç duyurusuna hazırlamak • Korunma ve sığınma imkanları konusunda bilgilendirmek 4. yerel yardım kuruluşları ile iş birliği yapmak • Yerel yardım kuruluşları ile ilişkiler kurmak ve belediye, polis, kadın sığınma evleri ve diğer yardım kuruluşları ile sürdürülebilir iş birliği yapmak • Gelişmeler hakkında etkin yönetici ve siyasileri bilgilendirerek, politikaların oluşumuna katkıda bulunmak.

TICF

Hollanda Türk !slam Kurulu"ları Birli#i

Nederlands Unie van Turks-Islamitische Organisaties Buitenhofstraat 15, 3022 PB Rotterdam Tel: 010 – 4781102 Fax: 010 - 4255060

TURKS-ISLAmITISCH CULTURELE FEDERATIE Türk İslam külTür Federasyonu Hollanda Türk !slam Kurulu"ları Birli#i

Genel Başkanı Kasım Akdemir

Nederlands Unie van Turks-Islamitische Organisaties Buitenhofstraat 15, 3022 PB Rotterdam Tel: 010 – 4781102 Fax: 010 - 4255060

NEDERLANDS UNIE VAN TURKS-ISLAmITISCHE ORgANISATIES Hollanda Türk İslam kuruluşlari Bİrlİğİ

Onursal Başkanı Abdullah Güven

1. mentaliteitsverandering • (H)Erkennen van systematische onderdrukking van het zelfbeschikkingsrecht van individuen. • Het bespreekbaar maken van eergerelateerd geweld • Het bewust maken van de eigen rol en de consequenties van roddel • Het bevorderen van mentaliteitsverandering en gedragsalternatieven 2. Weerbaarheid en zelfredzaamheid • Het empoweren van individuen zodat zij hun eigen potenties en initiatieven leren kennen en inzetten • Het bevorderen van de sociale, educatieve en economische zelfredzaamheid en een zelfstandige rechtspositie 3. Veiligheid en Bescherming • Het creëren van een vertrouwensrelatie met gemeenten, politie, vrouwenopvang en andere bij eergerelateerd geweld betrokken instanties • Het bevorderen van de aangiftebereidheid • Het verstrekken van kennis en informatie over bescherming en opvangmogelijkheden 4. samenwerking met lokale partners • Het uitwisselen van informatie en het creëren van structurele samenwerking met de ketenpartners, zoals politie, gemeentebestuur, vrouwenopvang en andere relevante partijen. • Signaleren van nieuwe ontwikkelingen en participeren in beleid t.b.v. bestuur en politiek.

HT SKF

H TİB

Turkse arBeidersVereniging in nederland Hollanda Türkİyelİ İşçİler Bİrlİğİ

Genel Başkanı Mustafa Ayrancı

D.S.D.F.

FEDERATIE VAN DEmOCRATISCHE SOCIALE VERENIgINgEN DEmOKRATIK SOSYAL DERNEKLER FEDERASYONU

Genel Başkanı Ertuğrul Gültekin

FEDERATIE VAN TURKSE SPORT EN CULTUUR IN NEDERLAND HOLLANDA TÜRK SPOR VE KÜLTÜR FEDERASYONU

STICHTINg ISLAmITISCH CENTRUm NEDERLAND Hollanda İslam merkezi VakFi

Genel Başkanı Sabri Kenan Bağcı

N IF

NEDERLANDSE ISLAmITISCHE FEDERATIE

Genel Başkanı Mehmet Yaramış

( H. T. K . B

Genel Başkanı Fikri Demirtaş

(

TURKSE VROUwEN VERENIgINg IN NEDERLAND Hollanda Türkİyelİ kadinlar Bİrlİğİ

Genel Başkanı Nihal Doğan

(

HAK•DER HOLLANDA ALEV‹ B‹RL‹KLER‹ FEDERASYONU Federatie van Alevitische Gemeenschap in Nederland

Genel Başkanı Mahmut İnci

5

Gewapend met het Handelingsprotocol begon het IOT aan onderhandelingen met de overheid, de politietop en de Federatie Opvang die uiteindelijk resulteerden in het programma Aan de goede kant van de eer dat tussen 2007 en 2011 is uitgevoerd. Vanwege het structurele en integrale karakter van het programma reikte Aan de goede kant van de eer verder dan alleen een verdieping van eerdere campagnes. Naast het onderdeel ‘maatschappelijke preventie’, waar de aanpak van het IOT onder viel, is er vanuit de rijksoverheid een beleid voor veiligheid en bescherming gedefinieerd. Het ging dus om twee kanten van dezelfde medaille. Enerzijds richtte het IOT zich met het programma Aan de goede kant van de eer zich op het aanmoedigen van mentaliteitsverandering, weerbaarheid, zelfredzaamheid en gedragsalternatieven in de Turkse gemeenschap. Anderzijds zou in tien gemeenten structurele en integrale samenwerking met de politie, vrouwenopvang en andere relevante Nederlandse instanties tot stand moeten worden gebracht. Om een zo breed mogelijk draagvlak voor de aanpak van EGG te creëren binnen de eigen achterban is het IOT begonnen met een ronde gesprekken met de besturen van de bij het IOT aangesloten federaties. De voornaamste drijfveren om EGG aan te pakken waren niet voor alle federaties dezelfde. Voor de ene federatie was de schending van universele mensenrechten

6

Het Meerjaren Kaderprogramma Eergerelateerd Geweld (MKP-EGG) 2007-2010 MKP-EGG 2007-2010

Deelplan Vluchtelingenorganisaties Nederland (VON)

Deelplan Inspraakorgaan Turken (IOT)

Deelplan Samenwerkings-verband Marokkanen in Nederland (SMN)

Implementatie Handelingsprotocol

Samenwerkingsverbanden lokale partners

Zelfredzaamheid

Gedragsalternatieven

Deelplan Stichting Turkse Organisaties Overijssel (STO)

of vrouwenrechten de belangrijkste drijfveer. Een andere federatie kon het uitdragen van het niet-Turkse of het niet-islamitische karakter van geweld of de communicatie in het gezin voorop stellen. Door ruimte te bieden aan verschillende invalshoeken konden alle federaties zich aan het programma verbinden. Tijdens een plechtige bijeenkomst in het Rotterdamse Theater Zuidplein op 25 november 2008 werd de belofte van de federatievoorzitters om EGG aan te pakken in aanwezigheid van minister Eberhard Van der Laan en 350 mensen uit de Turkse gemeenschap bezegeld met de ondertekening van het Handelingsprotocol.

op lokaal niveau precies deden. Uiteindelijk is de methodiek inzetbaar geworden voor andere minderhedenorganisaties die het onderwerp EGG aan de orde willen stellen. Bovendien maakt de methodiek de aanpak van minderhedenorganisaties zichtbaar voor samenwerkingspartners. Daardoor groeit het vertrouwen van die partners in de werkwijze van de migrantenorganisaties.

De officiële bekrachtiging van het Handelingsprotocol gold als een startschot voor een breed scala aan activiteiten van de plaatselijke organisaties. Kadertrainingen, studiedagen voor geestelijk leidsters en imams, hutbes (vrijdagpreken) in moskeeën, Turkse tijdschriften hebben een essaywedstrijd gehouden, thee-ochtenden, voorlichtings-, discussie- en gespreksbijeenkomsten, filmavonden, theatervoorstellingen, een speciale uitgave van het gratis dagblad Metro en overleggen met gemeenten en hulpverlenende instanties: werkelijk alles is uit de kast gehaald om de buitengewoon ambitieuze doelstellingen van Aan de goede kant van de eer te behalen. Ondertussen richtte het IOT zich op de ontwikkeling van de methodiek (W)eerbaarheid in opvoeding. Dat begon met nauwkeurig registreren wat de organisaties

7

Ondersteuning Bij de in totaal zeven campagnes die het IOT sinds 1999 voerde tegen eergerelateerd geweld kreeg het steun door de ontwikkelingen in Turkije. Daar werd de bestrijding van eergerelateerd geweld een steeds belangrijker onderwerp in het publieke debat. Die groeiende publieke aandacht kwam tot uiting kwam in boeken, artikelen, documentaires, soapopera’s en mediacampagnes. In 2004 publiceerde de voorzitter van het Presidium voor Godsdienstzaken (Diyanet), Ali Bardakoğlu op de Internationale Vrouwendag een scherpe verklaring tegen eergerelateerd geweld. Vrouwenorganisaties uit Turkije kwamen naar Nederland om op conferenties van het IOT te spreken over hun activiteiten tegen EGG. Tijdens de campagnes is het IOT enorm geholpen door de berichtgeving in de Turkstalige media. Door hun verslaggeving kregen alle gebeurtenissen meteen een ruime bekendheid.

8

Algemene conclusie

Resultaten De inspanningen van de bij het IOT aangesloten federaties hebben er samen voor gezorgd dat: • 201 Turkse zelforganisaties in Nederland het Handelingsprotocol hebben onderschreven en uitgewerkt. • 143 bijeenkomsten zijn georganiseerd die zijn bijgewoond door ruim 5.000 mensen. • 70.000 mensen uit de Turkse gemeenschap zijn geïnformeerd over de rol en werkwijze van de politie, de vrouwenopvang en andere relevante hulpverlenende instanties bij (dreigend) eergerelateerd geweld. • bijna 1.500 mensen uit de Turkse gemeenschap bekend zijn met gedragsalternatieven rond EGG. • 36 Turkse zelforganisaties in tien gemeenten op unieke wijze samenwerken met politie, vrouwenopvang en andere relevante hulpverlenende instanties om een aanpak van eergerelateerd geweld te realiseren. Deze resultaten leken tien jaar geleden ondenkbaar toen eergerelateerd geweld nog een betrekkelijk onbekend verschijnsel was in Nederland en het onderwerp niet besproken werd in de Turkse gemeenschap.

‘Best practice’ De werkwijze die in Aan de goede kant van de eer wordt gebruikt geldt als ‘best practice’ voor een preventieve aanpak van eergerelateerd geweld en is tevens toepasbaar op allerlei andere maatschappelijke vraagstukken. De bouwstenen voor een gezonde samenwerking tussen zelforganisaties en professionals zijn: • Gelijkwaardige partnerschap. • Heldere, aansprekende projectboodschap. • Inzicht en vertrouwen in elkaars werkwijze. • Realistische wederzijdse verwachtingen van de samenwerking.

9

25 november 2008, 19:30 uur TheaTer Zuidplein, roTTerdam

Fotograaf, Claude Leon

Hep birlikte töre şiddetine karşı!

Samen tegen eergerelateerd geweld! ioT’ye Bağli kuruluşlar 2008 aangesloTen organisaTies Hollanda Türk !slam Kurulu"ları Birli#i Nederlands Unie van Turks-Islamitische Organisaties Buitenhofstraat 15, 3022 PB Rotterdam Tel: 010 – 4781102 Fax: 010 - 4255060

HTİ B

T IC F

Hollanda Türk !slam Kurulu"ları Birli#i

Turks-IslamITIsch culTurele FederaTIe Türk İslam külTür Federasyonu

N IF

nederlandse IslamITIsche FederaTIe

sTichTing islamiTisch cenTrum nederland hollanda İslam merkezi VakFi

Nederlands Unie van Turks-Islamitische Organisaties Buitenhofstraat 15, 3022 PB Rotterdam Turkse arBeidersVereniging Tel: 010 – 4781102 Fax: 010 - 4255060

in nederland hollanda Türkİyelİ İşçİler Bİrlİğİ

nederlands unie Van Turks-islamiTische organisaTies hollanda Türk İslam kuruluşlari Bİrlİğİ

HT S KF

FEDERATIE VAN TURKSE SPORT EN CULTUUR IN NEDERLAND HOLLANDA TÜRK SPOR VE KÜLTÜR FEDERASYONU

( H. T. K . B

(

D.S.D.F.

FederaTie Van democraTische sociale Verenigingen demokraTik sosyal dernekler Federasyonu

HAK•DER HOLLANDA ALEV‹ B‹RL‹KLER‹ FEDERASYONU Federatie van Alevitische Gemeenschap in Nederland

Türk federasyonları elele veriyor!

10

(

Turkse Vrouwen Vereniging in nederland hollanda Türkİyelİ kadinlar Bİrlİğİ

Aan de goede kant van de eer: Een best practice Tien jaar geleden, toen eergerelateerd geweld nog een betrekkelijk onbekend verschijnsel was in Nederland en in de Turkse gemeenschap een taboe rustte op het spreken er over, leken deze resultaten ondenkbaar. Mentaliteitsverandering slaagt alleen als het vanuit de gemeenschap zelf komt. Een wijsheid die elke beleidsmaker inmiddels kent, maar nog lang geen gemeengoed is. Het Meerjaren Kaderprogramma Aan de goede kant van de eer is een best practice, niet alleen voor de preventieve aanpak van eergerelateerd geweld, maar ook voor allerlei andere maatschappelijke vraagstukken. • Op welke manier betrek je een migrantengemeenschap en op welk moment? • Hoe bereik je een migrantengemeenschap zo efficiënt mogelijk? • Wat kan je wel en niet vragen van organisaties die volledig afhankelijk zijn van vrijwilligers? Dragen versus uitvoeren Over het algemeen betrekken beleidsmakers zelforganisaties pas in de beleidsuitvoerende fase. Welzijnsorganisaties vragen zelforganisaties hun achterban “uit te lenen” voor een project. Wanneer zelforganisaties niet bereid zijn aan dergelijke projecten mee te werken, bevestigt dat het vooroordeel van de beleidsmakers dat zelforganisaties niet bereid zouden zijn zich in te spannen voor het tegengaan van maatschappelijke problemen en niet open zouden staan voor

samenwerking met professionele instanties. Echter, door zelforganisaties van migranten in de beleidsinitiërende fase te betrekken en gezamenlijk het probleem en de beoogde oplossing te definiëren, zijn zij een gelijkwaardig partner in de aanpak en dus daarvoor verantwoordelijk. Zij lenen hun achterban niet

11

langer uit voor projecten van professionele instanties, maar zijn zelf projecteigenaar. Deze manier van werken noemen wij ook wel het participatiemodel. Daarmee bent u verzekerd van het commitment van de zelforganisaties om een succesvolle aanpak neer te zetten. Kwaliteit versus kwantiteit Als het gaat over het bereiken van migrantengemeenschappen spreken beleidsmakers vaak over aantallen bereikte migranten. Helaas heeft het afkoersen op kwantitatieve doelstellingen in de praktijk nog al eens tot gevolg dat niet voldoende wordt geïnvesteerd in de kwaliteit van de boodschap. Bestuurders en actieve vrijwilligers van zelforganisaties genieten aanzien van hun achterban. De boodschap die zij overbrengen op hun achterban is hún boodschap en daarom vele malen effectiever dan de boodschap van de medewerker van de welzijnsinstelling of de overheid. Door zelforganisaties binnen de kaders van uw project ruimte te bieden voor benadering van het vraagstuk vanuit de eigen invalshoek, bent u verzekerd van de juiste boodschap voor elke (sub)gemeenschap. In het geval van Aan de goede kant van de eer is het IOT er op deze manier in geslaagd een dermate groot olievlekeffect te bereiken dat de ongekend ambitieuze kwantitatieve doelstellingen ruimschoots zijn overtroffen. Vrijwilligers versus professionals Zelforganisaties zijn vrijwel altijd volledig afhankelijk van de inzet van vrijwilligers: Mensen die naast hun vrijwilligerswerk een betaalde baan hebben of naar school gaan. Alleen de organisaties zelf bepalen met welke onderwerpen zij zich bezig houden, afhankelijk van het aantal

12

voor de taak gereserveerde uren zijn zij niet, en activiteiten vinden vooral plaats in de avonduren en het weekend. Professionals beschikken over een vast omschreven takenpakket dat is samengesteld door leidinggevenden en/of bestuurders, zijn afhankelijk van de voor de taak gereserveerde uren, werken veelal doordeweeks overdag en hebben vaak geen helder beeld van de werkwijze van zelforganisaties en de opbrengsten daarvan. Om samenwerking tussen zelforganisaties en professionele instanties te laten slagen, moeten beide partijen een extra inspanning leveren. Professionals moeten bereid zijn overleggen en andere gezamenlijke activiteiten waar mogelijk in de avonduren of de weekenden te plannen, vrijwilligers moeten zichtbaar maken op welke manier zij met het onderwerp bezig zijn en welke resultaten zij boeken.

13

Van draagvlak naar actie “Mensen willen gewoon eervol en waardig leven,” zegt Jale Şimşek. Ze vertelt ons over haar ervaring met de aanpak van eergerelateerd geweld in de afgelopen 10 jaar. U leest hoe Jale in staat was draagvlak te creëren voor een beleid in alle geledingen van de Turkse gemeenschap en de knelpunten die ze ziet. 

14

Jale Şimşek

Jale woont vanaf haar elfde in Nederland. Zij heeft een groot aantal functies vervuld op het terrein van jeugd- en gezinshulpverlening. In 1984 is zij begonnen bij het Jongeren Advies Centrum. Daarna was ze ondermeer directeur van het Moeder Kind Centrum in de Amsterdamse wijk Bos en Lommer. Ze woont samen met haar partner en vijftienjarige dochter. Jale herinnert zich nog een meisje dat van huis was weggelopen en dat ze een tijdje opvang bij haar thuis aangeboden heeft. Het meisje was ontmaagd door haar vriend en vreesde voor haar leven als dat ontdekt zou worden. Jale besloot samen met de alleenstaande moeder van het meisje, die bang was voor reprimandes van haar ex-echtgenoot, een trouwring te kopen en een verloofde in Turkije te verzinnen. Toen ze de verloofde lieten verongelukken in de verhalen raakte de omgeving ervan overtuigd dat het meisje officieel weduwe was geworden. Haar ontmaagde toestand is zo acceptabel gemaakt. Tegenwoordig is ze gelukkig getrouwd met een Turkse jongen uit Nederland. In 2002 is Jale door het IOT benaderd om een handleiding op te stellen voor hulpverlening bij de

(dreiging van) eergerelateerd geweld. Lange tijd was Alle ogen zijn op haar gericht het enige beschikbare materiaal over het onderwerp. Hieruit vloeiden een groot aantal lezingen en cursussen voort over eergerelateerd geweld. Als er tijdens de bijeenkomsten die Jale leidde geklaagd werd over bezitterige mannen, verzuchtten de vrouwen vaak ‘ja, maar we voeden ze zelf op’. Die kreet vormde voor het IOT de aanzet tot de ontwikkeling van W(eer)baarheid in opvoeding; een nieuwe methode die ouders moet helpen hun zonen en dochters een meer gelijkwaardige opvoeding te bieden. In het begin dacht Jale dat eergerelateerd geweld alleen voorkwam bij onderontwikkelde gezinnen die onverstandige keuzes maken. Ze weet nu dat het principes zijn waaraan mensen vastzitten en dat ‘keuze’ in het geval van eergerelateerd geweld een relatief begrip is. “Kiest een dader ervoor de trekker over te halen en zijn zus te vermoorden, of voelt hij zich door zijn omgeving onder druk gezet om dat te doen? In hoeverre is een dader ook slachtoffer?” Jale heeft respect voor mensen die durven te breken met de traditie, wat vaak ook een breuk met de gemeenschap betekent.

15

16

Jale balanceert: “Nederlanders begrijpen eergerelateerd geweld niet. Ze vinden het eng. Het is de botsing van de op het collectief gerichte wij-cultuur zoals Turkije en vele andere mediterrane en Zuid-Europese culturen die kennen, en de individualistische ik-cultuur zoals we die in Nederland en de rest van West-Europa kennen.” Bij de start van het kaderprogramma Aan de goede kant van de eer is Jale gevraagd om met alle bij het IOT aangesloten federaties te gaan praten om een zo breed mogelijk draagvlak voor het project te creëren. In eerste instantie stuitte ze op weerstand vanuit de religieus georiënteerde organisaties. Zij waren bang voor verdere stigmatisering van moslims in Nederland. Een belangrijke drijfveer voor hen om toch activiteiten ter bestrijding van eergerelateerd geweld uit te voeren was het aantonen dat eergerelateerd geweld geen islamitisch verschijnsel is. Ook de communicatie in het gezin was voor hen een drijfveer. Jale constateert een verschuiving in de houding van Turken jegens eergerelateerd geweld. “Men beseft eindelijk dat het gaat over ongelijkheid tussen mannen en vrouwen.” Ze merkt op dat ze het principe dat mannen verantwoordelijkheid nemen voor hun gezin goed vindt. “Het wordt pas een probleem als ze daarin doorschieten.” Mentaliteitsverandering is een langetermijnproces weet Jale en bij taboedoorbrekende activiteiten moet ze zoeken naar de taal van de doelgroep. “Turken hebben

een doe-cultuur, een abstracte boodschap blijft niet hangen.” Daarom werkt ze vooral met voorbeelden en anekdotes. Maar Jale richt zich ook op mentaliteitsverandering binnen de Nederlandse hulpverlening. Wat betreft deskundigheidsbevordering en ‘gevoel’ voor het onderwerp is nog veel werk aan de winkel. “Mensen moeten leren niet alleen naar de feiten te kijken, maar ook naar de onderliggende dynamieken.”

17

Het taboe bespreekbaar Taboes bespreekbaar maken vergt lef en strategie. Azize Kiper-Öz, Hanaslı Doğan, Bedir Murt en Gülnur Balcı vertellen u hoe zij erin slaagden eergerelateerd geweld op de agenda te zetten en wat de effecten daarvan waren. 

Hanaslı Doğan

Azize Kiper-Öz

18

Bedir Murt

Gülnur Balcı

Azize Kiper-Öz

De in Nederland geboren Azize werkt als jurist bij FNV Bondgenoten en is vice-voorzitter en geestelijk leidster (imama) bij Stichting Islamitisch Centrum (SICN) in Helmond. Voor die stichting doceert ze Arabisch en Shariah en ze geeft koranles aan kinderen en vrouwen. Voor de SICN was eergerelateerd geweld een onbekend onderwerp. Daarom ging Azize theeochtenden houden in een lokaal van Stichting Sedef. Dat is een islamitische organisatie waar jongeren terecht kunnen voor loopbaanbegeleiding en persoonlijke ontwikkeling. Omdat die plek neutrale grond is, krijgt Azize vrouwen daar sneller bij elkaar voor een informatieve bijeenkomst. Tijdens de theeochtenden wordt het onderwerp eergerelateerd geweld bespreekbaar gemaakt. Eerst wordt de documentaire Verdwaalde Gezichten getoond, zodat de vrouwen die eergerelateerd geweld niet uit hun eigen omgeving kennen de slachtoffers van eerwraak aan het woord zien. “Dan vragen we de vrouwen wat oplossingen zouden kunnen zijn. En zo ontstaat interactie tussen de imama’s en de vrouwen.”

19

20

Azize en haar collega’s vertellen vrouwen waar ze terecht kunnen als ze met eergerelateerd in aanraking komen. De eerste stap is dan de imama uit de regio. Daarna wordt in overleg de volgende stap ondernomen. Ze is ervan overtuigd dat op deze manier meer mensen bereikt worden. De SICN houdt het laagdrempelig. Azize leidde in december 2010 de kadertraining van SICN genaamd Toerusting lokale aanpak. Deze was bedoeld als empowerment voor jonge gelovige meiden. “Vrouwen kunnen zelfredzaam worden door scholing. Wij vroegen hen hoe ze denken hun doelen te gaan bereiken. Dat kan alleen door dingen te willen, te plannen en je wensen het universum in te sturen. Dat heb ik ook gedaan.” Azize is een rolmodel voor veel jonge meiden. Ze is hoopvol over de jeugd van nu die veel bewuster is dan 10 jaar geleden. “Ouders gaan beseffen dat er niets mis mee is om de wijde wereld in te gaan en iets van het leven te maken. Je hebt meisjes die denken: ‘Hé, ik kan met jongens omgaan, want ik woon nu op kamers’. Maar je kan ook op kamers wonen zonder meteen los te gaan.”

Een collega vroeg Azize waarom ze eergerelateerd geweld bespreekbaar wilde maken voor jonge meiden. De vrouw dacht dat de imama’s zouden suggereren dat je eer helemaal niet zo snel geschonden wordt binnen de islam. Azize verbaasde zich dat de vrouw kennelijk strenger wilde zijn dan de islam op dit punt. Ze onderstreept dat eergerelateerd geweld iets cultureels is, niet religieus. “Iedereen noemt zich moslim, maar eigenlijk weten ze weinig tot niets over de islam en de Koran.” Azize is ondertussen zelf ook meer te weten gekomen over wat er in de Koran wordt gezegd over eer en het verlies daarvan. “Ik wist niet dat eergerelateerd geweld zulke extreme vormen kan aannemen, terwijl er oplossingen voorhanden zijn waarmee veel kan worden voorkomen. Doding om eer gaat alle vrouwen die ik sprak te ver. Maar iedereen voelt wel de ogen van de omgeving op zich.”

21

Hanaslı Doğan Hanaslı Doğan kwam in 1990 als 16-jarig meisje naar Hengelo waar ze samen met haar drie broers en twee zussen opgroeide in een conservatieve familie. Ze deed de opleiding voor sociaal-pedagogisch werker. Hanaslı heeft een dochter van zeventien en een zoon van vijftien. Ze is voorzitter van de Stichting Hengelo – Yozgat. Bij die stichting werd ze veelvuldig door vrouwen om raad gevraagd. Vrouwen zaten veel vragen op het gebied van hun rechten. Ze organiseerde daar bijeenkomsten over, ondermeer met behulp van een advocaat. Na een bijeenkomst met de wethouder schreven vrouwen zich in voor een inburgeringscursus. Ze raakte in 2006 betrokken bij het onderwerp eergerelateerd geweld, ondermeer naar aanleiding van een ernstig incident in Oldenzaal. Ze merkte dat ze tegen een taboe aan liep. Mensen vroegen haar in het begin, waar ben je mee bezig? Past dit wel bij onze cultuur? Ze is vaak op de vingers getikt. Maar Hanaslı ging door en vond haar eigen strategie Ze probeerde op een zo laagdrempelig mogelijke manier mensen voor te lichten over eergerelateerd geweld. Een paar jaar geleden ontdekte ze de methodiek W(eer) baarheid in opvoeding van het IOT. Hanaslı hoeft niet lang na te denken over de vraag wat namus (eer) betekent. “Het gaat letterlijk om mijn kruis, maar ik -als vrouw- heb daar geen zeggenschap over.” Daar ligt de kern van eergerelateerd geweld volgens haar.

22

23

Bij Stichting Hengelo - Yozgat heeft Hanaslı gedurende acht bijeenkomsten aan een groep vrouwen voorlichting gegeven over eergerelateerd geweld. Ze weet dat ze het vertrouwen van de vrouwen nodig heeft, anders reageren zij alsof het niet over hen gaat. Daarom gaat ze bijvoorbeeld eerst sporten met hen. Pas daarna confronteert Hanaslı de vrouwen met vragen als ‘ken je jezelf? Of ‘wat wil je in het leven? ‘Wat zijn je waarden?’ “Bewustwording is heel belangrijk, maar je moet het vooral laagdrempelig houden.” Kenmerkend voor haar aanpak is dat ze nooit meteen begint te afficheren dat ze het over eergerelateerd geweld zal hebben in haar voorlichtingsbijeenkomsten. Verder leert Hanaslı de vrouwen grenzen te stellen. Tijdens een van haar intensieve sessies vroeg ze aan een vrouw waar haar grens lag. “Ze wist niet wat ik ermee bedoelde. Maar toen ik haar tikken gaf, vroeg de vrouw waarom ik dat deed. Dat is haar grens, die geeft ze met zo’n vraag aan.” Volgens Hanaslı zijn veel vrouwen ook gemakzuchtig. “Ze zijn gewend dat mannen alles doen en sommigen houden ervan om door hun man verteld te worden wat ze mogen en niet mogen. De eerder genoemde vrouw besloot thuis een week lang niets te ‘vragen’ aan haar man en alleen maar mee te delen als ze iets ging doen. Toen haar man de verandering opmerkte zag de vrouw in dat ze haar gezag kon veranderen binnen het gezin. Ze herinnert zich ook een bijeenkomst waarin een vrouw zei dat ze geen verwachtingen meer heeft in het leven.

24

Hanaslı verwijst deze vrouwen door naar experts en instanties. De vrouwen willen vaak toch liever met Hanaslı praten. Maar Hanaslı bemoeit zich het liefst niet met privézaken. Bovendien zijn vrouwen moediger wanneer ze hun rechten kennen en in zichzelf geloven. Daarom maakt Hanaslı de vrouwen wegwijs en leert ze waar ze zelf informatie kunnen vinden. Hanaslı zet zich ook in voor de deskundigheidsbevordering van instanties zodat zij slachtoffers beter kunnen begeleiden. Papier werkt niet, want mensen lezen niet. Turkssprekende psychologen werken goed bij de vrouwen, merkt Hanaslı, want eigen taal is heel belangrijk voor hen. Zo gebeurde het dat een vrouw, die regelmatig bijeenkomsten van Hanaslı bijwoonde, besloot om te gaan scheiden van haar man. Haar man kwam verhaal halen, omdat hij ervan overtuigd was dat zijn vrouw het, in zijn ogen, slechte voorbeeld van Hanaslı had opgevolgd. De hulp van de politie moest er aan te pas komen toen de bedreigingen van de man aan het adres van Hanaslı niet ophielden. Maar Hanaslı voelt zich nog steeds verantwoordelijk om de vrouwen te helpen. Haar motto is ‘Wil je de wereld verbeteren, begin bij jezelf’. Hanaslı’s motto: wil je de wereld verbeteren begin bij jezelf. Een oplossing? Die ziet Hanaslı wel, heb de moed om een stap te zetten. Praat met je man, ga de deur uit. Overwin angsten, ook met betrekking tot je omgeving.

25

Bedir Murt

Bedir is in 1986 als politieke vluchteling naar Nederland gekomen. In Turkije heeft hij economie gestudeerd. In 2007 is hij gestopt met zijn baan in de zorgsector en nu werkt hij als taxichauffeur. Hij heeft drie zoons en twee dochters. In zijn vrije tijd is hij actief binnen de Nederlandse Unie van Turks-Islamitische Organisaties (HTİKB) in Rotterdam. De HTİKB heeft de afgelopen jaren verschillende bijeenkomsten georganiseerd over eergerelateerd geweld. Die worden bezocht door jongeren en volwassen mannen en vrouwen die normaliter niet open en gemakkelijk over het onderwerp spreken. “Het blijft vooralsnog moeilijk om dit onderwerp aan de orde te stellen.” HTİKB wordt bij de gesprekken geholpen door deskundigen en professionele organisaties. Nu er kennis en informatie wordt uitgewisseld ziet Bedir dat de Turkse bezoekers van HTİKB loskomen. Tijdens een symposium die werd gehouden in samenwerking met Rotterdamse buurtagenten en

26

27

Stichting Arosa werd aandacht geschonken aan van huis weggelopen vrouwen. Hulpverleners van de GGD gaven voorlichting over de oorzaken die vrouwen nopen huis en haard te verlaten. Ook is er informatie gegeven over wat een vrouw te wachten staat als ze eenmaal besluit weg te lopen. Welke opvangmogelijkheden zijn er? Neemt ze de kinderen mee of niet? Waar moet ze allemaal aan denken bij een echtscheiding? “Dit soort situaties hebben we doorgenomen, want wat je buurvrouw overkomt kan jou ook overkomen.” Een ander belangrijk onderdeel van de symposium was de zwakke communicatie binnen gezinnen. “Ouders praten onvoldoende met hun kinderen en zijn daardoor niet op de hoogte van wat hen bezighoudt. Vaders zitten vaak in het café en moeders doen het huishouden alsof dat hun enige missie en plicht is. Kinderen komen thuis van school en sluiten zich op in hun kamer. ” Voor deze gezinnen zijn huiskamerbijeenkomsten georganiseerd. Dat zijn avonden waarop gezinnen bij elkaar komen op een plek waar ze samen een warm huiskamergevoel creëren. “De deelnemers krijgen koffie en thee en ook een heerlijke maaltijd. Deze bijeenkomsten trekken veel

28

bezoekers. Wij Turken houden van een babbeltje tijdens het eten.” De ontmoetingen tussen gezinnen zorgen ervoor dat er meer openheid ontstaat en dat de communicatie tussen ouders en kinderen wordt versterkt. “Ze beseffen dat alles besproken kan worden en dat je moet blijven communiceren met je familie en dierbaren.” Daarnaast voert Bedir graag diepgaande gesprekken met jongeren over de islam. “Eergerelateerd geweld wordt vaak geassocieerd met de islam. Dat is onjuist, maar men kent zijn achtergronden niet en weet niets van zijn cultuur en van Allah. Hij wil de derde generatie Turken ervan overtuigen dat geweld absoluut eerloos is. “Er zijn nog altijd veel slachtoffers die om hulp roepen. Blijven toekijken lost niets op. Hulp bieden is mijn doel.”

29

Gülnur Balcı

Gülnur woont sinds haar 20ste in Nederland en werkt als vrijwilliger bij Stichting Basak, een lidorganisatie van de Nederlands Islamitische Federatie (NIF). In Turkije heeft ze een Imam hatip opleiding gevolg, in Nederland het VMBO. Ze werkt in Eindhoven bij een groot warenhuis. Gülnur heeft dochters van veertien en twee jaar oud en een zoon van zeven. Zij is mee gaan doen met bijeenkomsten over eergerelateerd geweld omdat ze iets wil betekenen voor de slachtoffers. Dat die bij haar hun verhaal kwijt kunnen en in haar een vertrouwenspersoon zien doet Gülnur goed. Het team van het project Aan de goede kant van de eer heeft een dag georganiseerd waarvoor vrouwen en mannen zijn uitgenodigd. Nadat de gastsprekers waren uitgesproken kwam het ene na het andere verhaal uit het publiek. Er werden ook vragen gesteld zoals ‘wat moeten we doen als we niet goed kunnen communiceren met onze mannen?’ Gülnur krijgt vaak het idee dat mannen denken dat ze alles mogen omdat zij mannen zijn. “Ze behandelen de vrouw op een

30

31

onjuiste manier. Ik denk dat ze dat uit onmacht doen. Het hoeft niet altijd onwetendheid te zijn. Soms doen mannen het ook om zichzelf beter te kunnen voelen.” Bij eergerelateerd geweld denkt men vaak aan schoppen en slaan, terwijl er ook andere vormen van geweld zijn vindt Gülnur. “De manier waarop je naar iemand kijkt kan ook gewelddadig zijn en ernstige gevolgen voor die persoon hebben.” Gülnur heeft het over de onzichtbare pijn van vrouwen die emotioneel of mentaal gekwetst worden door hun familie en omgeving. Gülnur vertelt over haar vriendin die erg ongelukkig was in haar huwelijk. Haar man werkte niet en wilde dat zij voor het inkomen zou zorgen. “Hijzelf was thuis aan het chatten met allerlei vrouwen. Belachelijk natuurlijk.” Een half jaar geleden raadde Gülnur haar vriendin aan om te scheiden. “Ik snap ook wel dat het moeilijk als je kinderen hebt. Maar hoe moet het dan verder? Die man verdient haar niet.” Gülnur heeft haar vriendin geprobeerd te helpen en te stimuleren om te praten met haar man. Maar de vriendin durfde uiteindelijk niet. “Een goede communicatie binnen het gezin is erg belangrijk.

32

Elkaar liefhebben en respect tonen houdt geweld op afstand.” Er is ook een studieweekend georganiseerd voor tweeëntwintig imams. Tijdens dit weekeinde werd voorlichting gegeven aan die imams over eergerelateerd geweld. Imams nemen in de islam een bijzondere positie in. Ze stellen tijdens hun preken de leefwijze van de profeet Mohammed ten voorbeeld. “Onze mensen zijn gesteld op hun geloof, dus dan is dat een goede manier om hen ervan te overtuigen dat geweld absoluut niet is toegestaan binnen de islam. Als men wil leven zoals de profeet dat deed, kunnen ze dat maar beter goed doen.” Wat eergerelateerd geweld betreft hebben Turken volgens Gülnur een wegwijzer nodig. “Al is het een moeilijk onderwerp, ik vind toch dat er aandacht aan besteed moet worden.” Ze hoopt dat meer slachtoffers hun verhaal gaan doen en daarmee anderen motiveren om de stilte te doorbreken.

Dit is een uitgave va n Metro CustoM Publishing

‘Aan de goede kant van de eer’ is een initiatief van inspraakorgaan turken, Samenwerkingsverband van Marokkaanse nederlanders en Vluchtelingen-Organisaties nederland ̶ organisaties die intensief werken aan een preventieve aanpak van eergerelateerd geweld. Het streven naar mentaliteitsverandering is daarin leidend, waarbij er nadrukkelijk aandacht is voor weerbaarheid, veiligheid en bescherming van individuen.

Stelling

EErgEwEld is EErloos eens oneens “ik heb veel gevoel voor eer, maar ik hoef geen geweld te gebruiken om dat te laten zien.”

Je kunt trots zijn op waar je vandaan komt, maar ook op wie je zelf bent. Dus, inderdaad: iedereen kan een gevoel van eer hebben.”

“in christelijk nederland komt dit ook voor, we moeten gewoon meer met elkaar praten over dit soort dingen.”

33

Eergerelateerd geweld voorkomen (1) Hoe belangrijk de samenwerking tussen verschillende partners is bij de preventie van eergerelateerd geweld bleek al snel na de start van het project. Verschillende malen kon escalatie van dreigen eergerelateerd geweld worden voorkomen. Hieronder volgt een voorbeeld. Een tweede casus vindt u op pagina 44. Een Turkse organisatie werd benaderd door het ROC met de vraag of de voorzitter zou kunnen bemiddelen tussen een leerling en haar ouders. Het ging om een minderjarig meisje dat tot in het extreme gecontroleerd werd door haar vader en broer. De voornaamste regels waren direct uit school naar huis en geen contact met jongens. Aanleiding voor de extreme controle was de roddel, enige tijd daarvoor, dat het meisje een vriend zou hebben. Vader of broer bracht haar naar school, stonden op het schoolplein in de pauzes en haalde haar na afloop van school. Thuis werd haar mobiele telefoon gecontroleerd en werd haar verboden te chatten. Het meisje wilde van huis weglopen en zocht hulp bij het zorgadviesteam op haar school.  Toen het meisje niet meer op school verscheen belde de begeleider van het zorgadviesteam haar op haar mobiel. Het meisje legde uit dat zij toch weggelopen was en onderdak gezocht had bij een vriendin. Uit angst voor haar vader en broer durfde zij niet meer naar te school. De begeleider lichtte de Turkse organisatie in en de voorzitter daarvan sprak diezelfde ochtend met het meisje af om de situatie te bespreken. Het meisje gaf na wat wikken en wegen aan wel naar huis te willen, maar meer vrijheid nodig te hebben. Ze vroeg de voorzitter of zij met haar ouders in gesprek wilde gaan. Deze heeft uitgelegd dat de situatie

34

nu te ver geëscaleerd was om zonder voorzorgsmaatregelen zo’n gesprek te voeren. Door weg te lopen had het meisje de zaak immers op de spits gedreven.  De voorzitter van de Turkse organisatie belde de taakaccenthouder eergerelateerd geweld van de politie en legde de situatie uit. De taakaccenthouder kwam naar de organisatie om met de voorzitter, de begeleider van het zorgadviesteam en het meisje te bespreken welke actie moest worden ondernomen. De taakaccenthouder legde uit dat het misschien goed zou zijn aan vader te laten weten dat de zaak bekend is bij de politie en dat de politie een oogje in het zeil houdt. Uiteindelijk is besloten dat de voorzitter samen met de politie een bemiddelend gesprek zou voeren met de ouders van het meisje. Het meisje was daar zelf ook bij aanwezig. Om geroddel van de buren te voorkomen is de taakaccenthouder in burger op het gesprek verschenen. Het gesprek is goed verlopen. Het meisje woont weer thuis en vooralsnog is de situatie houdbaar. Afgesproken is dat het meisje bij problemen aanklopt bij het zorgadviesteam. Een aantal weken na het incident heeft nog een gesprek plaatsgevonden tussen de voorzitter van de Turkse organisatie, de ouders en het meisje bij wijze van nazorg. De organisatie heeft de uitkomst daarvan meegedeeld aan de taakaccenthouder van de politie.

35

Weerbaar en zelfredzaam “Liever voorkomen dan genezen,” zegt Feyza Albayrak. Maar mocht het dan toch mis gaan, dan is het belangrijk dat mensen weten waar zij terecht kunnen voor hulp en die stap durven te nemen. Ze vertelt u over de activiteiten van haar organisatie om eergerelateerd geweld bespreekbaar te maken en haar zitting in de Rotterdamse klankbordgroep eergerelateerd geweld die is opgericht om samenwerking tussen migrantenorganisaties, politie en vrouwenopvang te stimuleren. 

36

Feyza Albayrak

Feyza heeft communicatiewetenschappen gestudeerd en werkt als verslaggever en redactielid bij Aktüel TV. Ook is zij bestuurslid van de Federatie van Sociaal Democratische Verenigingen (DSDF). Namens die federatie zit zij in de klankbordgroep eergerelateerd geweld van de GGD in Rotterdam. Die klankbordgroep is opgericht om een brug te slaan tussen migrantengemeenschappen, de politie en de hulpverlening. Naast de DSDF doen ook andere organisaties mee, zoals vluchtelingenorganisaties en Marokkaanse organisaties. Feyza is vrij opgevoed, maar kwam tot de ontdekking dat zij bepaalde dingen niet doet omdat ze niet wilt dat erover gepraat wordt in de gemeenschap. Ze is altijd voorzichtig geweest in haar gedrag en uitlatingen. “Laatst reed ik met een vriend naar huis. Het was mooi weer en we zagen een meisje met een hoofddoek zoenen met haar vriend op straat. Ik zei automatisch ‘dat kan toch niet?’. Hij zei ‘het is warm. De hormonen gieren door de lijven van die jongeren’. Mijn vriend had gelijk. Ik had mij onbewust regels van de gemeenschap eigen gemaakt. Er wordt ons geleerd dat sommige dingen niet kunnen en we noemen dat cultuur en respect. Maar

37

jongeren zien dat anders. Een zoenend stel kan wel.” In 2008 organiseerde Feyza jongerenbijeenkomsten waar gesproken werd over partnerkeuze. Daar kwam de rol van ouders en de werking van groepsdruk aan de orde. “Mijn generatie is in Nederland geboren en opgegroeid. We gaan mee met de cultuur waarin we leven en ons leven speelt zich een groot deel buiten de deur af. We hebben vrienden met verschillende achtergronden. De eerste generatie begrijpt dit niet altijd.” Bij de allereerste jongerenbijeenkomst van DSDF over eergerelateerd geweld dacht ik dat de nieuwe generatie hier niet meer mee te maken had. Maar ik kwam erachter dat het zo is ingeslopen in onze levens dat we het niet meer als zodanig benoemen. eergerelateerd geweld komt in vele vormen voor. Bijvoorbeeld dat je zusje wordt geslagen omdat ze iets deed wat niet mocht. Het is goed dat jongeren dit met elkaar bespreken en zich bewust worden, hoe het is ingeslopen in ons dagelijks leven.’ Feyza heeft met jongeren van Theatergroep Dildade in Rotterdam gekeken hoe zij eergerelateerd geweld in hun sketches konden verwerken. “Het idee was om met korte grappige sketches de realiteit te schetsen voor

38

vrouwen.” De toneelstukjes zijn tijdens de Internationale Vrouwendag opgevoerd. “In het theater merkte ik dat de vrouwen heel erg meededen, meedachten, aanwezig en alert waren. Zulke activiteiten zijn nodig om de aandacht te trekken en vast te houden.” Vanuit het idee dat de meeste mensen eergerelateerd geweld uit de films kennen is Feyza ook op het idee gekomen om filmavonden te organiseren. Feyza kijkt samen met de vrouwen naar films zoals Mutluluk en Als ik haar was. “Er wordt goed gereageerd, omdat het onderwerp dicht bij de mensen komt. Ze herkennen situaties uit de films.” Feyza weet dat het risico bestaat dat steeds dezelfde mensen naar de avonden en bijeenkomsten zullen komen. “We moeten steeds nieuwe mensen zien te trekken en het draagvlak vergroten.“ Volgens Feyza is het moeilijk om eergerelateerd geweld helemaal uit je systeem te krijgen. “We hebben met een groep te maken die er niet meteen over wil spreken. We zullen misschien niet iedereen bereiken, maar we moeten vooral niet stoppen met praten over eergerelateerd geweld. We moeten hoop en perspectief bieden.”

39

Van wij naar ik

“Ja, maar we voeden ze zelf op!” was een veel gehoorde kreet van vrouwen over bezitterige mannen tijdens bijeenkomsten over eergerelateerd geweld. Het IOT ontwikkelde samen met het SMN de methodiek W(eer)baarheid in opvoeding om moeders handvatten te bieden voor een gelijkwaardige opvoeding van dochters en zonen. Saniye Tezcan vertelt u over de uitwerking daarvan in de praktijk. 

40

Saniye Tezcan Saniye kwam in 1978 als 16-jarig meisje naar Nederland. Zij heeft de HBO-opleiding Maatschappelijk Werk & Dienstverlening gedaan en daarna de voortgezette opleiding Beleidsadvies & Management. Op het moment is ze werkzaam als adviseur diversiteitvraagstukken. Ze heeft twee dochters van achtentwintig en veertien jaar. Saniye is actief binnen de Federatie van Alevitische en Verenigingen in Nederland (Hak Der) en bestuurslid van Stichting Kezban. Laatstgenoemde stichting werd in 1999 opgericht om eergerelateerd geweld te bestrijden na de moord op de Turkse vrouw Kezban Vural. “Eerwraak is het eindstation, eergerelateerd geweld begint daarvoor al. Het is absoluut geen religieus verschijnsel. Turken komen door moordzaken het vaakst negatief in het nieuws, maar daarmee is niet gezegd dat eergerelateerd geweld een Turks verschijnsel is. Het komt voor in Brazilië, Griekenland, Pakistan, Israël en Marokko.” De bijdrage van Saniye aan het project Aan de goede kant van de eer was erg belangrijk vanwege haar jarenlange ervaring. Ze heeft waardevolle ervaring opgedaan met het doorbreken van het taboe, bespreekbaar maken van eergerelateerd geweld en mentaliteitsverandering. Zij heeft een belangrijke rol gespeeld bij de ontwikkeling van de methodiek W(eer)baarheid in opvoeding. De

41

kracht van Saniye ligt in haar empathisch vermogen en haar talent om gedragsdynamiek te empoweren. “Je moet als trainer of begeleider deel uitmaken van de groep. Houd het zo eenvoudig mogelijk, met spelletjes, waar vrouwen hun eigenwaarde leren kennen en kennis vergaren die ze weer kunnen meenemen naar het thuisfront. Het is goed dat ze zich bewust worden van tradities, goed of slecht, en zien dat het niet gevaarlijk is om daarover te praten.” Zij hanteert methodieken die op het eerste gezicht vreemd lijken. Zo geeft ze ademhalingsoefeningen aan vrouwen om haar te leren dingen los te laten. Saniye is een voorstander van het aanspreken van vrouwen in hun eigen taal. “Er zijn culturele woorden en termen die beter tot hun recht komen in de eigen taal. Gebruik spreekwoorden die mensen kennen.” Een ander idee dat aanvankelijk op veel kritiek en weerstand van experts stuitte, maar dat wel werkt, is de ballontraining: een luchtige manier om angsten te overwinnen. Vrouwen worden gevraagd om op een ballon te gaan zitten. “Een kind zou meteen gaan zitten. Maar veel vrouwen zijn bang dat de ballon knapt. ‘Nou, en?’ zeg ik dan, ‘het is maar een ballon’.” Tijdens de gespreksbijeenkomsten van Hak Der is Saniye

42

opgevallen dat mannen en vrouwen wel in dezelfde ruimte zitten, maar altijd in twee groepen: de mannen bij de mannen en de vrouwen bij de vrouwen. “En alleen de vrouwen durven toe te geven dat eergerelateerd geweld wel voorkomt in hun gemeenschap, maar dat er niet over gesproken wordt. ” Volgens Saniye zijn mannen net zo goed slachtoffer van het systeem, omdat ze het met de paplepel krijgen ingegoten. Is er een oplossing? Jongens zijn de prinsjes thuis en krijgen de opdracht om op hun zusjes en later hun echtgenotes te letten. Dat verschil in de opvoeding moet aangepakt worden vindt Saniye. “En de grootste misvatting over eergerelateerd geweld is dat het alleen bij anderen voorkomt.” Saniye was een mondige tiener. Haar moeder gooide wel eens een slipper naar haar hoofd als ze er niets meer tegenin kon brengen. Saniye’s oudste dochter kwam op haar 16de een keer te laat thuis en had duidelijk gedronken. Saniye wilde praten, maar dochterlief niet. Saniye pakte ook haar slipper. Het enig verschil was dat ze zich ineens besefte wat ze van plan was te gaan doen en gooide niet. “Iedereen denkt dat als je hoogopgeleid bent dat je dan anders bent. Op emotionele momenten grijp je teug naar je eigen opvoeding. Iedereen maakt het mee binnen de gemeenschap. Sta er dus bij stil en keur het af. Maar iets ter discussie stellen begint bij jezelf.”

43

Eergerelateerd geweld voorkomen (2)

Een gescheiden vrouw met twee kinderen had via internet een man ontmoet die in Istanbul woonde. Zij besloot de kinderen onder te brengen bij haar ex voor een tripje naar Istanbul, zogenaamd voor doktersbezoek. De vrouw kwam niet terug en belde ook niet. Een vriendin van de vrouw belde naar een Turkse organisatie met de mededeling dat zij een telefoontje had gehad van haar vriendin die zes weken geleden naar Istanbul was vertrokken voor een nadere kennismaking met haar chatvriend. Eenmaal daar had de man haar tot prostitutie gedwongen. Ze zag nu pas mogelijkheid te bellen en vroeg om hulp. Na veel vijven en zessen heeft de man haar laten gaan. De vriendin had inmiddels een vliegticket naar Amsterdam voor haar vriendin gekocht. Zij zou drie dagen later aankomen op Schiphol. Haar hulpvraag was wat te doen als de vrouw eenmaal in Nederland was aangekomen. Ze zou niet terug kunnen naar haar woonplaats, een klein stadje met een grote Turkse gemeenschap. Mensen zouden roddelen, om maar niet te spreken van haar ex die in alle staten was vanwege haar verdwijning. Als hij er achter zou komen dat zij gelogen had over de reden van het bezoek aan Istanbul en ook nog eens in de prostitutie terecht was gekomen zouden de stoppen doorslaan. Bij haar eigen familie kon ze ook niet terecht. 

44

De Turkse organisatie heeft contact gezocht met het Steunpunt Huiselijk Geweld in de woonplaats van de vrouw. Daar werd meegedeeld dat zij niets konden betekenen omdat de vrouw niet in direct gevaar zou verkeren. Bij de baliemedewerker van de politie kwamen zij niet veel verder. De organisatie nam hier geen genoegen mee en belde met de taakaccenthouder eergerelateerd geweld van de politie. Hoewel er geen sprake was van een strafbaar feit, herkende de taakaccenthouder onmiddellijk het gevaar. Hij stak zijn nek uit voor de vrouw en legde contact met de vrouwenopvang. Ook daar werd het gevaar herkend. Afgesproken is dat de vrouw direct na aankomst op Schiphol terecht kon voor een intake-gesprek bij de vrouwenopvang. De vrouw is geplaatst in een opvanghuis uit de buurt van haar woonplaats. Onder begeleiding wordt geprobeerd het contact met de kinderen te herstellen. 

We kunnen het niet alleen  De sleutel voor een effectieve aanpak van eergerelateerd geweld ligt in de samenwerking tussen alle betrokken partijen: zelforganisaties, de politie en de vrouwenopvang. Melahat Capoğlu, Yasin Akın, Karin de Groen en Rabin Baldewsingh benadrukken het belang van partnerschap. 

Karin de Groen

Melahat Capoğlu

Yasin Akın

Rabin Baldewsingh

45

Melahat Çapoğlu

Melahat ruilde in 1973 haar geboortestad Trabzon in voor Nederland. Tegenwoordig doet ze vrijwilligerswerk als coördinator bij Stichting Neşe, de Eindhovense afdeling van de Turkse Vrouwenvereniging in Nederland (HTKB). Melahat heeft een dochter van elf en een dochter van vijftien. Zij was de eerste die gespreksbijeenkomsten organiseerde over gelijkheid tussen man en vrouw en samenwerkte met de gemeente, politie en vrouwenopvang. Daarmee legde ze de basis voor de methodiek W(eer)baarheid in Opvoeding. Ze is een fervente netwerker en heeft goede contacten met de (veelal mannelijke) bestuurders van andere Turkse organisaties in Eindhoven. Melahat houdt zich sinds 1999 bezig met eergerelateerd geweld. Ze windt geen doekjes om: “Voor veel Turken speelt ‘namus’ een belangrijke rol. Die van een ander, maar iedere persoon moet zijn/haar eer zelf bewaken.” Ze probeert zich te verplaatsen in situaties die haar ter ore komen en luistert goed naar verhalen van beide kanten. “Meestal zijn vrouwen het slachtoffer. Mannen beseffen niet dat ze schuldig zijn.” ‘Namus’ is belangrijk en volgens Melahat iets moois. Daar moet geen misbruik van gemaakt worden. “Je zou

46

47

verwachten dat de derde generatie ruimdenkender is, maar jongeren zijn niet vrij in hun denken. Ze maken onderscheid tussen jongens en meisjes.” Melahat legt uit dat het in het oosten van Turkije vaak voorkomt dat een kind van vijftien waarvan de vader is overleden thuis de man probeert uit te hangen. “Dat geeft hem het gevoel dat hij verantwoordelijk is voor de eer van zijn moeder en zussen. Een kind van vijftien, dat kan echt niet.” Ze vindt dat jongeren moeten leren om voor zichzelf op te komen. Door middel van opvoedingscursussen zou misschien een stap vooruit gezet kunnen worden. Melahat vertelt over een jong meisje dat was ontmaagd door haar rij-instructeur. Het meisje gaf tegenover Melahat eerlijk toe dat ze het zelf had uitgelokt. “We zijn samen naar haar moeder gegaan om alles te vertellen. De vader mocht het absoluut niet weten, anders had hij meteen gehandeld en de man opgespoord die de ‘namus’ van zijn dochter had beschadigd. Hij zou eens moeten weten dat het zijn eigen dochter is die het heeft uitgelokt.” Melahat zal die dag nooit meer vergeten. “Moeder was erg geschrokken, verdrietig en huilde alsmaar. Ik heb het meisje verteld dat ze me altijd kan bellen en sms-en.

48

Ook heb ik haar verteld dat ze gewoon door moet gaan met haar leven en niet moet stoppen met haar opleiding. Haar vader weet het nog steeds niet.” Met haar volhardende houding en haar persoonlijke betrokkenheid heeft Melahat minstens drie maal samen met de politie eerwraak weten af te wenden. Zo was er een TurksKoerdisch meisje dat tegen de zin van haar ouders een relatie had met een Nederlandse jongen. Ze wilde van huis weglopen, maar Melahat heeft haar twee jaar lang kunnen tegenhouden. “De ouders van het meisje probeerden haar te ontvoeren naar Turkije waar ze haar zouden uithuwelijken. De jongen stond al klaar in Turkije.” Plotseling verdween het meisje van het toneel, vier weken lang. Melahat schakelde meteen de politie in.

Yasin Akın

Yasin woont al 31 jaar in Nederland en zit sedert lange tijd in het bestuur van de afdeling Den Haag van de Turkse Arbeidersvereniging in Nederland (HTİB). Hij heeft de HBO-opleiding Maatschappelijk Werk en Dienstverlening gevolgd en is werkzaam als belastingsadviseur. Hij heeft een zoon van eenentwintig en een dochter van zeventien. “Ik weet nog dat wij mensen naar het buitenland hielpen ontsnappen om te voorkomen dat ze het doelwit werden van eergerelateerd geweld, want de politie begreep de omvang en de ernst van het probleem niet. Vandaag de dag zijn we zover dat de politie er een apart team voor heeft aangesteld en beleid voert om het probleem te lijf te gaan.” In het oosten van Turkije, waar Yasin vandaan komt, speelt eerwraak een grote rol. Meisjes of getrouwde vrouwen die weglopen moeten dat met hun leven bekopen. Onlangs werd door de politie in Den Haag Yasins hulp ingeroepen. Een homoseksuele Tunesische jongen werd door zijn familie gedwongen om te trouwen. Hij liep van huis weg uit angst dat zijn familie hem iets zou aandoen. Volgens Akın richt eergerelateerd geweld zich dus niet

49

alleen op vrouwen. Ook hoeft iemand niet per se in elkaar geslagen te worden om slachtoffer te zijn van EGG. “Het vindt ook plaats als er niet wordt ingestemd met de opleiding die het kind wil doen of de partner die hij/zij kiest.” Het kwam vroeger in Nederland veelvuldig voor dat ouders niet instemden met de huwelijkspartner die hun kind had uitgezocht. Ook werden gescheiden vrouwen niet of nauwelijks uitgenodigd voor familiebijeenkomsten. “De HTİB heeft hier verandering in gebracht. Veel mensen weten nu dat eer niet tussen de benen zit, maar tussen de oren.” De HTİB maakt samen met andere zelforganisaties in Den Haag deel uit van het Netwerk Turkse Organisaties Schilderswijk (NTO). Het netwerk belegt ondermeer informele bijeenkomsten waar wordt gesproken over huiselijk en eergelateerd geweld. Het verbaast Yasin wel eens dat vrouwen stiekem het nummer van de politie vragen. “Daar blijkt dan kennelijk toch behoefte aan.” Yasin heeft er voor gezorgd dat verschillende partijen van links tot rechts, van soennitisch tot alevitisch en Koerdisch tot Turks bij elkaar zijn gekomen en de handen ineen hebben geslagen om gezamenlijke een vuist te maken tegen eergerelateerd geweld. Dit resulteerde

50

in het convenant met de gemeente Den Haag. Deze stelde ook geld beschikbaar voor activiteiten van de bij dit project betrokken zelforganisaties. Het project Aan de goede kant van de eer maakte voor de HTİB duidelijk dat de vereniging zich moest gaan bezighouden met opvoeding. “Er wordt met twee maten gemeten. Meisjes moeten vroeg thuis zijn, terwijl jongens tot laat buiten mogen hangen met vrienden.” Als het aan Akın ligt moet de strijd tegen eergerelateerd geweld doorgaan en moet ook aandacht worden besteed aan mannenemancipatie. “Want de positie van de man binnen de familie wankelt. Hij is niet langer de broodwinner of degene die alle kennis in pacht heeft. Hij wil zich bewijzen en grijpt dan naar eergerelateerd geweld.“ Ook vindt Yasin dat eergerelateerd geweld op scholen behandeld moet worden. Op die manier kunnen de kinderen een weerwoord bieden aan hun ouders thuis.

51

Karin de Groen

Karin is moeder van een zoon van elf en werkt als buurtagent en taakaccenthouder eergerelateerd geweld bij de Rotterdamse politie. Ze aarzelde geen moment om zich aan te melden toen ze hoorde dat het korps Rotterdam-Rijnmond in 2007 op zoek was naar taakaccenthouders eergerelateerd geweld. Taakaccenthouders zijn agenten die speciaal getraind zijn om mogelijk eergerelateerde zaken te herkennen en te behandelen. De afgelopen jaren heeft ze al heel wat zaken voorbij zien komen. Eergerelateerd geweld is wat Karin betreft geen Turks, Koerdisch of islamitisch probleem. Het is een maatschappelijk probleem, waaraan een collectieve mentaliteit ten grondslag ligt. Karin heeft een aantal voorlichtingen gegeven, ondermeer bij het Turks Cultureel Centrum Rotterdam dat aangesloten is bij een van de federaties van het IOT. Tijdens die bijeenkomsten is ook met mensen gesproken over de politie. “Daardoor komen de verhalen los en dat leidt uiteindelijk tot meer meldingen.” In de zaken die Karin tot nu toe heeft behandeld ging het zonder uitzondering om mensen die in Nederland geboren en getogen zijn, die prima

52

53

Nederlands spreken en over het algemeen de weg naar de hulpverlening redelijk weten te vinden. Toch lopen zij zonder inmenging van de politie vast in de bureaucratie van hulpverlenende instanties. Dat was het geval bij een vrouw die, nadat haar ouders haar relatie hadden afgekeurd, besloot om met haar vriend in een andere stad te gaan wonen. Ze legde de situatie uit aan het woningbedrijf dat ondanks de dreigende situatie thuis geen urgentieverklaring wilde afgeven. Toen de situatie thuis niet langer houdbaar was deed de vrouw aangifte van bedreiging bij de politie. Er bleef geen andere mogelijkheid over dan plaatsing in een opvanghuis totdat ze een urgentieverklaring zou krijgen. “Het verblijf in de vrouwenopvang maakte de eerschending groter dan die al was, waardoor is herstel van het contact met de familie niet meer mogelijk.” De sleutel voor de oplossing van eergerelateerd geweld is wat Karin betreft structurele samenwerking tussen de politie, andere hulpverlenende instanties, gemeenten en zelforganisaties in de wijken. Meldingen van bedreiging zijn vaak niet voldoende om iemand te arresteren en te vervolgen. De Nederlandse wet biedt namelijk geen mogelijkheden iemand preventief te arresteren. “Ik heb weleens meegemaakt dat we een slachtoffer van dreigend eergerelateerd geweld in ‘sociale bewaring’

54

moesten nemen om haar veiligheid te kunnen garanderen. Dat het slachtoffer dan in een luxe cel moet zitten terwijl de dader thuis op de bank zit, is natuurlijk te gek voor woorden.” Het aantal zaken waarvan is vastgesteld dat het gaat om eergerelateerd geweld gaat is de afgelopen jaren constant gebleven. Karin ziet veranderingen in de houding ten opzichte van eergerelateerd geweld. “Als er een melding binnenkomt van huiselijk geweld en bij de komst van de politie zit de huiskamer vol mannen, vragen de collega’s zich tegenwoordig wel af of er een familieberaad plaatsvindt.” Karin benadrukt dat de politie eergerelateerd geweld niet alleen op kan lossen. “Als bestuurders van zelforganisaties eergerelateerd geweld openlijk afkeuren, dan maakt dat meer indruk op een dader uit die achterban dan wanneer die kleine blonde buurtagent zegt dat het niet mag van de Nederlandse wet. Mentaliteitsverandering kan alleen slagen als het vanuit de gemeenschap zelf komt. Die combinatie van mentaliteitsverandering enerzijds en hulpverlening anderzijds is essentieel voor een succesvolle aanpak van eergerelateerd geweld.”

Rabin Baldewsingh

De heer Rabin Baldewsingh is sinds 2006 wethouder in Den Haag. Namens de gemeente ondertekende hij als wethouder Volksgezondheid op 23 juni 2010 het convenant tegen eergerelateerd geweld met migrantenorganisaties, politie en de vrouwenhulpverlening. Tijdens die bijeenkomst zei hij ondermeer: “Vandaag ondertekenen wij met twintig zelforganisaties en ander partners zoals IOT, het samenwerkingsverband Marokkanen maar ook de Stichting Vluchtelingenwerk een overeenkomst om een signaal af te geven aan de samenleving. Een signaal van ‘laat je horen’! Eergerelateerd geweld komt voor in onze stad. Het is een taboe dat mensen niet willen bespreken omdat zij zich er voor schamen. Mensen willen de vuile was niet buiten hangen. Wat wij vandaag gaan doen, is aan de slag gaan met elkaar. Maar ook het signaal afgeven dat we dit probleem gezamenlijk oppakken. In Rotterdam waren er afgelopen jaar 150 meldingen. In Amsterdam 220 en in Den Haag 50 meldingen. Ik vermoed dat dit het topje van de ijsberg is en ik hoop

55

56

dat dit signaal mensen er toe brengt melding te maken van situaties van eergerelateerd geweld. Want dat is heel belangrijk als je de hulpvraag goed in beeld wilt brengen en mensen deskundig wilt opvangen. Eergerelateerd geweld komt voor bij migrantengroepen waar de familieband heel hecht is. Bij Turken, bij Koerden, bij Marokkanen en ook Hindoestanen komt deze vorm van geweld voor. Het gebeurt in wijken waar mensen geconcentreerd leven. Daarom vind ik het ook zo belangrijk dat twintig zelforganisaties mee gaan doen. En ik hoop dat die organisaties de boodschap actief doorvertalen naar hun achterban, want het is geen schande om hierover te praten. Het gaat over mensen die uitgesloten worden omdat ze niet in de pas lopen. Het gaat ook over homoseksualiteit. Het gaat over meisjes die niet goed behandeld worden omdat men vermoedt dat ze een vriendje hebben of dat ze hun maagdelijkheid hebben verloren. Het gaat om vrouwen die als gevolg van dit fenomeen in het land van herkomst achtergelaten worden, verstoten worden.

Het maakt mij heel erg emotioneel want het gaat over mensen die in onze stad ook gelijke kansen moeten krijgen in het emancipatieproces. Vandaag is met de ondertekening van het convenant een belangrijke stap gezet. Ik roep iedereen op het taboe te doorbreken en situaties van eergerelateerd geweld actief te melden”.

57

58

IOT’ye bağlı kuruluŞlar AANGESLOTEN ORGANISATIES TICF Turks-Islamitisch Culturele Federatie Türk İslam Kültür Dernekleri Federasyonu Afrikaanderplein 40 3072 EC Rotterdam Voorzitter: Arif Yakışır Mobiel: 06-18010169 Vicevoorzitter: Mustafa Özcan E-mail : [email protected] en [email protected]

HTİB Turkse Arbeidersvereniging in Nederland Hollanda Turkiyeli İşçiler Birliği 1e Weteringsplantsoen 2c 1017 SJ Amsterdam Voorzitter: Mustafa Ayrancı Tel federatie: 020-6221820 Fax federatie: 020-4282522 Mobiel: 0622-202879 E-mail: [email protected]

HTKB Turkse Vrouwen Vereniging in Nederland Hollanda Türkiyeli Kadınlar Birliği Tenierslaan 11 5613 DZ Eindhoven Voorzitter: Nuray Uysal Tel federatie: 040-2028824 Mobiel: 06-41605254 E-mail: [email protected]

NIF Nederlandse Islamitische Federatie Hollanda İslam Federasyonu Strevelsweg 700 Unit 413 3083 AS Rotterdam Voorzitter: Mehmet Yaramış Tel federatie: 010-4716847 Fax federatie: 010-4719513 Mobiel: 0653-370762 E-mail : [email protected]

HTİKB Nederlandse Unie van Turks-Islamitische Organisaties Hollanda Türk İslam Kuruluşlar Birliği Buitenhofstraat 15, 3022 PB Rotterdam Voorzitter: Uğur Arısoy Tel federatie:010-4781102 Fax federatie: 010-4255060 Mobiel: 06-53748604 E-mail: [email protected]

DSDF Federatie van Democratische Sociale Verenigingen Demokratik Sosyal Dernekler Federasyonu Postbus 51203 3007 GE Rotterdam Voorzitter: Zeki Baran Mobiel: 0645-628445 E-mail: [email protected]

SICN Stichting Islamitisch Centrum Nederland Hollanda İslam Merkezi Vakfı Van Lieflandlaan 3 3571 AA Utrecht Voorzitter: Fikri Demirtaş Tel federatie: 030-2734086 Fax federatie: 030-2715097 Mobiel: 0651-418324 E-mail: [email protected] en [email protected]

HTSKF Federatie van Turkse Sport en Cultuur in Nederland Hollanda Türk Spor ve Kültür Federasyonu C. Mendesring 350 3315 NP Dordrecht Voorzitter: Sabri Kenan Bağcı Tel federatie: 0183-649235 Mobiel: 0652-323115 E-mail: [email protected]

HAK-DER Federatie van Alevitische Gemeenschap in Nederland Hollanda Alevi Birlikleri Federasyonu Postbus 45665 2455 BB Den Haag Voorzitter: Muharrem Cengiz E-mail: [email protected] en [email protected]

59

STICHTING INSPRAAKORGAAN TURKEN IN NEDERLAND HOLLANDA’DA TÜRKLER İÇİN DANIŞMA KURULU Overlegorgaan van de Nederlandse regering