Het Snijdersplein Voorwoord Ruim 4 jaar ben ik nu bezig om alle gegevens van de kadastrale percelen van de vestingstad ’s-Hertogenbosch, in 1832 aangeduid als de secties G en H, vanaf het begin van het kadaster tot ongeveer 1970 in een database te brengen, die t.z.t. beschikbaar komt in het Stadsarchief. Bij dit onderzoek kwam ik bij de eigenaar met het artikelnummer 4325 terecht, zijnde ene Waltherus Wilhelmus Snijders, die grond had gekocht en daar huizen op ging bouwen, die later een plein zouden vormen dat rond 1908 de naam Snijdersplein kreeg. Het Snijdersplein, zult u zeggen, waar ligt dat dan weer? Dit plein, waarvan de oudere Bosschenaren meteen zullen zeggen dat het in de Pijp lag, is begin 60-er jaren verdwenen bij de sanering van de Tolbrugstraat e.o., waarvoor in 1950 al voorbereidingen werden getroffen. In augustus 1950 werd door Gemeentewerken ’s-Hertogenbosch, een kaart, schaal 1:1000, getekend waarop aangegeven was welke percelen al eigendom waren van de gemeente en welke percelen nog aangekocht diende te worden om de sanering te kunnen uitvoeren.
Op deze foto (uit de collectie van J.A.M. Roelands – Stadsarchief ‘s-Hertogenbosch) is het begin van het Snijdersplein te zien, een doorgang vanuit de Lange Tolbrugstraat. Hiernaast ziet u een uitsnede van de kaart uit 1950 waarop de sanering is ingetekend. De donkere, gearceerde, percelen moeten nog door de gemeente ’s-Hertogenbosch worden aangekocht. Op deze kaart ziet u Snijdersplaats staan in plaats van Snijdersplein, maar daar verbaas ik mij niet over, want in ’s-Hertogenbosch is en was het nummeren van huizen en een goede hantering van straatnamen een bekend probleem. Steeds meer straten in ’s-Hertogenbosch die ooit naar iemand vernoemd zijn, worden voorzien van een straatnaambord met alleen de straatnaam, dus zonder de subtekst die iets over deze persoon zegt.
1
Als we nu, anno 2008, vanaf de Markt, de Marktstraat inlopen, zien we voor ons, rechts op de hoek, het pand van Intersport, toentertijd de hoek Lange Tolbrugstraat – Achter de Raam. Dit was vroeger de zuidoosthoek van een stuk grond van ongeveer 4700 m2, ingesloten tussen de Lange Tolbrugstraat, Achter de Raam en de Marktstroom van de Dieze. In 1823 werd het nevenstaande minuutplan getekend en kregen de percelen kadastrale nummers, die in 1832 allemaal vervielen evenals de artikelnummers van de eigenaren.
In 1832 werd het nevenstaande minuutplan getekend en kregen alle percelen een ander kadastraal nummer dan die uit 1823. Deze nummers werden permanent. Bij de invoering van het kadaster, op 1 oktober 1832, was dit stuk grond van 4694 m2 voor slechts ¼ deel bebouwd met huizen en pakhuizen en voor de rest was het tuin en het grootste perceel van 1760 m2 was een ‘bleekerij’ en was de straatnaam Snijdersplein nog onbekend. In het dienstjaar 1873 kocht Waltherus Wilhelmus Snijders, koopman te ’s-Hertogenbosch, twee percelen, H1286 en H2865, gelegen Achter de Raam van Hubertus Wilhelmus Koun, bleeker te ’s-Hertogenbosch. De geschiedenis van het Snijdersplein is mijns inziens toen begonnen. Waltherus Wilhelmus Snijders werd geboren te Raamsdonk op 29 maart 1830 en woonde, toen hij op 16 juni 1859 te ’s-Hertogenbosch huwde met Catharina Petronella Theresia van Geffen, nog in Raamsdonk. Hij vestigde zich in ’s-Hertogenbosch en stond later bekend als koopman in steenkool en bouwmaterialen onder de naam Firma Snijders van Geffen in de 2e Nieuwstraat D152. In het dienstjaar 1874 kocht hij nog een 3e perceel H1294 in de Lange Tolbrugstraat om daarop een brede toegang tot het ‘Snijdersplein’ te kunnen maken. Hij stierf op 27 maart 1884 te ’s-Hertogenbosch en omdat de bewoners van de door hem gebouwde huizen waarschijnlijk zeiden dat zij op het plein van Snijders of Snijdersplein woonde, heeft de Gemeente ’s-Hertogenbosch deze straatnaam later officieel gemaakt. In het adresboek van 1905/1906 en dat van 1908/1909 wordt het Snijdersplein nog niet genoemd, maar zijn de huizen genummerd met Lange Tolbrugstraat wijk C200a t/m C200s.
2
Bij de algehele omnummering in 1909, toen ’s-Hertogenbosch overging van wijknummering naar straatnummering, is het Snijdersplein al officieel bekend en worden deze huizen als volgt omgenummerd: Links de even huisnummers Rechts de oneven huisnummers Snijdersplein C200 wordt 2 Snijdersplein C200i wordt 21 C200a wordt 4 C200j wordt 19 C200b wordt 6 C200k wordt 17 C200c wordt 8 C200l wordt 15 C200d wordt 10 C200mwordt 13 C200e wordt 12 C200n wordt 11 C200f wordt 14 C200o wordt 9 C200g wordt 16 C200p wordt 7 C200h wordt 18 C200q wordt 5 C200r wordt 3 C200s wordt 1 De 19 percelen met een huis op het Snijdersplein, waren eind 19e eeuw genummerd met C197, C197a t/m C197i en C197k t/m C197r. Deze huisnummers zijn vóór 1909 omgenummerd naar C200, C200a t/m C200s, maar hoe is nog steeds een raadsel. De koopman Waltherus Wilhelmus Snijders had dus drie percelen gekocht, te weten: H1286 huis 76 ca gelegen Achter de Raam H2865 bleekerij 1722 ca gelegen Achter de Raam H1294 huis 32 ca gelegen Lange Tolbrugstraat Vanaf nu laat ik u de chronologische volgorde zien, hoe Waltherus Wilhelmus Snijders deze drie percelen veranderde in een plein, het latere Snijdersplein. Dj1873 aankoop van H1286, groot 76 ca. Dj1873 aankoop van H2865, groot 1722 ca. Dj1874 aankoop van H1294, groot 32 ca (totaal nu 1830 ca ofwel 1830 m2). Dj1874 herbouw van H1294 in een huis H3016 van 17 ca en de rest wordt een doorgang naar de bleekerij, die tot dan alleen bereikbaar was vanuit Achter de Raam en later het begin werd van het Snijdersplein, groot 15 ca. Dus een splitsing van H1294 (32 ca) in: H3010 bleekerij 15 ca Lange Tolbrugstraat H3016 huis 17 ca Lange Tolbrugstraat C197 Dj1874 splitsing van H2865 (1722 ca) in: H3010 bleekerij H3011 huis H3012 huis H3013 huis H3014 huis H3015 huis H3017 huis H3018 huis H3019 huis H3020 huis en erf
1441 ca (totaal 15 + 1441 = 1456 ca) 27 ca Lange Tolbrugstraat C197f 25 ca Lange Tolbrugstraat C197e 25 ca Lange Tolbrugstraat C197d 25 ca Lange Tolbrugstraat C197c 25 ca Lange Tolbrugstraat C197b 27 ca Lange Tolbrugstraat C197r 27 ca Lange Tolbrugstraat C197q 30 ca Lange Tolbrugstraat C197p 70 ca Lange Tolbrugstraat C204b
3
Dj1876 splitsing H1286 (76 ca) en H3010 (1456 ca) in: H3041 bleekerij 1120 ca H3042 huis en erf 45 ca H3043 huis en erf 45 ca H3044 huis en erf 44 ca H3045 huis en erf 45 ca H3046 huis en erf 44 ca H3047 huis en erf 45 ca H3048 huis en erf 43 ca H3049 huis en erf 55 ca H3050 huis 22 ca H3051 huis 24 ca
Lange Tolbrugstraat Lange Tolbrugstraat C197g Lange Tolbrugstraat C197h Lange Tolbrugstraat C197i Lange Tolbrugstraat C197k Lange Tolbrugstraat C197l Lange Tolbrugstraat C197m Lange Tolbrugstraat C197n Lange Tolbrugstraat C197o Lange Tolbrugstraat C204 Lange Tolbrugstraat C204a
Dj1877 verandering, redres etc. dus hermeting en verbouwing, te weten: H3017 27 ca wordt H3098 27 ca H3018 27 ca wordt H3098 2 ca en H3099 25 ca H3019 30 ca wordt H3099 2 ca en H3100 28 ca H3020 70 ca wordt H3097 67 ca H3041 1120 ca wordt H3100 2 ca en H3101 1100 ca en H3102 7 ca en H3105 8 ca en H3106 10 ca H3047 45 ca wordt H3103 1 ca en H3104 42 ca H3048 43 ca wordt H3103 43 ca H3049 55 ca wordt H3102 62 ca ( 7 ca uit H3041) H3050 22 ca wordt H3105 30 ca ( 8 ca uit H3041) H3051 24 ca wordt H3106 34 ca (10 ca uit H3041) Dj1877 ontstaan door veranderingen en splitsing van andere percelen, te weten: H3097 huis en erf 67 ca Lange Tolbrugstraat C204b H3098 huis 29 ca Lange Tolbrugstraat C197r H3099 huis 27 ca Lange Tolbrugstraat C197q H3100 huis 30 ca Lange Tolbrugstraat C197p H3101 tuin / bleekerij 1100 ca Lange Tolbrugstraat H3102 huis en erf 62 ca Lange Tolbrugstraat C197o H3103 huis en erf 44 ca Lange Tolbrugstraat C197n H3104 huis en erf 42 ca Lange Tolbrugstraat C197m H3105 huis en erf 30 ca Lange Tolbrugstraat C204 H3106 huis en erf 34 ca Lange Tolbrugstraat C205 In 1883 werden de zogenaamde schattingskaarten getekend, maar uit onderstaande gegevens blijkt dat die van de tijd na dj1885 moeten zijn omdat de nieuwe percelen hier al op voorkomen. Kort na deze laatste veranderingen, komt Waltherus Wilhelmus Snijders te overlijden en gaan zijn eigendommen in dj1886 over naar artikel 5379.
4
De eigenaar met artikelnummer 5379 is de weduwe van Waltherus Wilhelmus Snijders, Catharina Petronella Theresia van Geffen.
Dj1884 worden de volgende percelen door abusievelijke meting tot nieuwe percelen: H3016 17 ca wordt H3686 huis 22 ca H3015 25 ca wordt H3687 huis 25 ca H3014 25 ca wordt H3688 huis 25 ca H3013 25 ca wordt H3689 huis 25 ca H3012 25 ca wordt H3690 huis 25 ca H3011 27 ca wordt H3691 huis 27 ca Dj1884 wordt H3101 gesplitst in: H3692 huis en erf H3693 tuin Dj1885 wordt H3693 gesplitst in: H3791 huis H3792 tuin
63 ca 1011 ca
27 ca 984 ca
5
Dj1886 zijn de eigendommen van Catharina Petronella Theresia van Geffen: H3042 huis en erf 45 ca H3043 huis en erf 45 ca H3044 huis en erf 44 ca H3045 huis en erf 45 ca H3046 huis en erf 44 ca H3097 huis en erf 67 ca Lange Tolbrugstraat C204i H3098 huis 29 ca Lange Tolbrugstraat C197r H3099 huis 27 ca Lange Tolbrugstraat C197q H3100 huis 30 ca Lange Tolbrugstraat C197p H3102 huis en erf 62 ca Lange Tolbrugstraat C197o H3103 huis en erf 44 ca Lange Tolbrugstraat C197n H3104 huis en erf 42 ca H3105 huis en erf 30 ca Lange Tolbrugstraat C204 H3106 huis en erf 34 ca Lange Tolbrugstraat C205 H3686 huis 22 ca H3687 huis 25 ca H3688 huis 25 ca H3689 huis 25 ca H3690 huis 25 ca H3691 huis 27 ca H3692 huis 63 ca H3791 huis 27 ca H3792 tuin 984 ca Dj1908 verkoopt Catharina Petronella Theresia van Geffen deze eigendommen aan de nieuwe eigenaar met artikelnummer 7182 zijnde Stichting Volkshuisvesting. Dj1908 wordt H3792 gesplitst in: H4823 erf H4824 tuin
219 ca 765 ca
Dj1920 worden alle percelen van artikel 7182 overgebracht naar artikel 7685 vanwege een samenvoeging van artikelnummers. Dj1932 veranderen de volgende percelen van bestemming: H3105 huis en erf wordt pakhuis H3686 huis wordt pakhuis Dj1937 verandert het volgende perceel van bestemming: H3106 huis en erf wordt
bergplaats en erf
Dj1956 worden de volgende percelen verkocht aan de Gemeente ’s-Hertogenbosch: H3686 H3688 H3690 H3692 H4823 H3687 H3689 H3691 H3791 H4824 Dj1957 worden de volgende percelen verkocht aan de Gemeente ’s-Hertogenbosch: H3042 H3045 H3098 H3102 H3105 H3043 H3046 H3099 H3103 H3106 H3044 H3097 H3100 H3104
6
Dj1962 worden de volgende percelen gesloopt en als bouwterrein tot een perceel gemaakt: H3043 H3102 H3106 H3688 H3691 H3044 H3103 H3686 H3689 H3692 H3045 H3104 H3687 H3690 H3701 H3046 H3105 Dj1963 worden de volgende percelen gesloopt en als bouwterrein tot een perceel gemaakt: H3042 H3097 H3098 H3099 H3100 Dj1964 worden tot slot de volgende percelen toegevoegd tot het bouwterrein: H4823 H4824 Deze foto (bij het Stadsarchief bekend onder het nummer HTA-0001076) toont het Café Billard dat op de hoek Lange Tolbrugstraat Achter het Raam stond in het jaar 1955.
Deze foto (bij het Stadsarchief bekend onder het nummer HTA-0049692) toont dezelfde hoek, kort voordat de grote sloop van de Pijp begon en er een einde kwam aan het bijna 90-jarig bestaan van het plein dat gebouwd werd door Waltherus Wilhelmus Snijders, dat later bekend werd als Snijdersplein.
Tussen 1873 en 1963 werd een bleekveld bebouwd, bewoond, veranderd en tot slot weer terugveranderd in een lap bouwgrond en een deel van een nieuw bouwterrein van 2660 m2. ’s-Hertogenbosch, 1 maart 2008 Nico Koppers
7
