Het slimmer thuis boek

Expeditie-SlimThuis & SlimoTheek

Het slimmer thuis boek Speciale uitgave voor gulle gevers aan de crowdfunding voor de SlimoTheek

Om te beginnen dit De zorg moet goedkoper. Dus laat ouderen zo lang mogelijk zelfstandig thuis wonen. Laat ziekenhuizen goedkopere zorg leveren en patiënten hogere bijdrages betalen. En... zet slimme technologie in zodat de zelfredzaamheid van thuiswonende ouderen, chronisch zieken, mensen met een beperking vergroot wordt. Zodat ook werkers in de zorg hun werk efficient maar evengoed met warmte kunnen doen. Makkelijker gezegd dan uitgevoerd want veel mensen weten niet wat ze met e-Health, mHealth, ICT, thuis- of zorgtechnologie aanmoeten. De (toekomstige) eindgebruikers weten nog te weinig over slimme technologie voor huis-tuin-keuken en zorg. Laat staan dat ze weten wat er al aan slimme producten is. Hoe ze werken en wat ze voor hen kunnen betekenen. Onbekend maakt onbemind, daarom zijn veel mensen beducht voor ‘kille’ technologische innovaties. Wars van bliebende robots die koel en berekenend, de warme zusterhand zouden verdringen. Zij geloven niet in gezondheidswinst door medische apps op je smartphone. Zij zien niet in waarom je met een armband of vestje je conditie zou monitoren. Ze willen hun huisdeur gewoon met de sleutel open en dicht kunnen doen. En als echt het nodig is, moet de thuiszorg maar komen. Dat zijn ze zo gewend, dat ging altijd zo, waarom zouden ze dat veranderen?

Inmiddels zijn er al talloze slimme zorginnovaties, producten, apps, communicatietools en systemen op de markt. De gebruiker moet van goede huize komen om uit te maken welk product, (hulp)middel, oplossing voor hem of haar het beste werkt. Hier valt dus nog een gat te dichten. Daarom gaan wij met de Expeditie-SlimThuis en SlimoTheek op pad om eHealth, Domotica, thuis- en zorgtechnologie gewoon gewoon te maken. We gaan naar de mensen toe, uitleggen wat ‘het’ is, inhoudt, voor hen kan betekenen.We vertellen welke (hulp)middelen of producten er zijn en wat die voor hun persoonlijke situatie kunnen betekenen. Hoe ze helpen het ’zorgwerk’ efficiënter (maar evengoed mensvriendelijk) in te richten. Expeditiebezoekers kunnen die middelen bovendien zelf zien, aanraken en uitproberen in de SlimoTheek. Of ze een weekje mee naar huis nemen. Deelnemers aan de Expeditie-SlimThuis en SlimoTheek hebben veel vragen, zo blijkt. Vragen als: “Hoe het zit met de vergoeding, het gebruikersgemak en de privacy? Wat als elk slim apparaat onze gegevens verzamelt en opslaat? Wie gaat ermee vandoor?” en “Hoe zit het met onze vrije keus?”

ii

Wij van de Expeditie-SlimThuis mét SlimoTheek proberen die vragen zoveel mogelijk te beantwoorden. We vinden het namelijk prachtig als ouderen, patiënten, consumenten maar ook (toekomstige) werkers in zorg en welzijn om slimme dingen gaan vragen. Wie weet welke slimme (hulp) middelen voor huis-tuinkeuken en zorg te koop zijn, hoe ze werken, weet ook hoe hij daar profijt van kan hebben. En dat is wat we willen: dat mensen slimme techniek gaan gebruiken omdat ze daar beter van worden. Het is 2015, de techniek is er, laten we het dan gebruiken ook.

3

Hoofdstuk 2

Wat is eHealth?

Slimme technologie inzetten om zieke mensen of thuiswonende ouderen beter te ondersteunen en zelfredzaam te maken. Om zorgprofessionals werk uit handen te nemen. Om de zorg en welzijn efficiënter en goedkoper te maken. Dat is e-Health.

eHealth is een containerbegrip Slimme technologie die het leven comfortabeler maakt Slimme technologie die het leven comfortabeler maakt, dat is eHealth. eHealth = mhealth = internettechnologie = digitale hulpverlening= digihulp = telemedicine = e-mental health = online hulp = internethulpverlening = e-hulp = domotica = beeldbellen = zorgopafstand = zorgtechnologie Al deze termen gaan eigenlijk over hetzelfde: over zorg efficiënter maken, thuiswonen makkelijker, het leven comfortabeler. ‘Het’ gaat over die handige operatierobot net zo goed als het per smartphone bestuurbare huis of de beeldbelapp op een tablet. En over slimme nanopleisters die vitale functies bijhouden, een armbandje of vestje dat de conditie monitort en mensen helpt gezonder te leven. Kortom, het gaat allemaal over toegepaste elektronica in de zorg. Over eHealth.

5

Technologie verrijkt Lekker lang thuis wonen dat wil toch bijna iedereen? Technologie kan zorgen dat er alarm wordt geslagen als iemand valt en zich bezeert. Dat mensen niet verdwalen én het helpt ze hun medicijnen op tijd in te nemen. Last but not least, het maakt huizen makkelijk bedienbaar dus comfortabel. Vallen en dwalen Vallen is een veelvoorkomend probleem bij alleenwonende ouderen. Vaak hebben ze wel een alarmketting maar ze dragen hem niet of vergeten door de schrik erop te drukken. Het zwakke punt bij huidige alarmsystemen is dat ze om actie van de gebruiker vragen. Een oplossing is de alarmsystemen uit te breiden met een automatische waarschuwingsfunctie. Zodra de drager valt, maakt het apparaat automatisch verbinding met bijvoorbeeld een meldkamer. Het oog wil ook wat, daarom worden persoonsalarmeringen in een ander jasje gegoten. Ze worden verpakt in (zorg)horloge, broches of clips. En er worden steeds vaker GPS-trackers aan het systeem toegevoegd. Ouderen met dementie kunnen gaan dwalen. Dat veroorzaakt veel onrust ook bij de mantelzorgers en verzorgenden. Om deze zorgen weg te nemen, zijn er diverse slimme ‘oplossingen‘ bedacht. Een daarvan is de schoen met ingebouwde GPStrackers. De GPS in de hak houdt ‘life’ bij waar de eigenaar zich

bevindt en geeft dit door aan een meldkamer. Zo weet de verzorger of mantelzorger altijd waar de persoon in kwestie is. Pillen op tijd Een slimme medicijndispenser herinnert de gebruiker er aan om zijn medicijnen op tijd in te nemen. Dat doet hij met flitsjes en/ of telefonische meldingen of berichtjes. Sommige dispensers worden geleverd met sensoren die je op het medicijnpotje plakt en bijhouden wanneer er hoeveel pillen worden genomen. In huis Sensoren op muren, koelkasten, thermostaten, deursloten en bewakingscamera’s maken het huis slim. Geen beweging in huis te zien? Het kan dat de bewoner gevallen of ziek is. De koelkast langere tijd niet gebruikt? Misschien een indicatie voor een slecht voedingspatroon van de oudere. De systemen achter de sensoren kunnen, verbonden met slimme armbandjes en meters, ook de bewoners bloeddruk, hartslag, glucose, gewicht en temperatuur meten. Of de thuis- of zorgrobot doet dat. Het ‘wezen’ dat ons mettertijd ook aangenaam gezelschap zal houden. Deze en andere voorbeelden van slimme technologie laten zien dat thuistechnologie en zorgtechnologie, het leven verrijkt. 6

eHealth je krijgt er een gezond kind van eHealth alleen voor oudere of zieke mensen? Wel nee, er zijn ook e-Healthtoepassingen voor (aanstaande) mama’s en papa’s. Bent u zwanger en wilt u weten hoe het met uw conditie is, uw bloeddruk, suiker? Blijf dan vooral het slimme armbandje of de smartwatch dragen die u bij het sporten gebruikt. Hiermee en met het regelmatige bezoek aan de vroedvrouw of huisarts houdt u uw zwangerschap geheel onder controle. Een online coachingprogramma’s volgen kan ook. Babybalance bijvoorbeeld geeft antwoord op vragen als: wat moet er mee naar het ziekenhuis voor de bevalling. Hoe een luier omdoen of hoe werkt borstvoeding. Op de site staan verder voorlichting en instructiefilmpjes. Het programma Slimmer Zwanger gaat nog iets verder. Daarmee heeft u ook een app op uw mobiele telefoon of computer die SMS’jes mets tips, weetjes en suggesties stuurt. Dit persoonlijk coachingprogramma helpt u in zes weken een gezonde leefstijl aan te meten. Wie verzekerd is bij zorgverzekeraar Achmea en drie uur zorg per dag heeft, kan de video’s op Babylance gratis zien. Slimmer Zwanger wordt door de Achmea groep vergoed. Anderen betalen €29,95.

7

Hoofdstuk 3

Wat is mHealth?

Via mobiel internet, smartphone, tablet, gebruik maken van gezondheidszorg. Zo wordt u als patiënt partner in de gezondheidszorg en leert u uzelf en uw gezondheid beter kennen. Dat is mHealth.

mHealth is meer dan een app Opereren,volgen, diagnosticeren, observeren, consulteren mHealth is meer dan een app. Het fenomeen mobiele gezondheidszorg wordt ingezet bij: • Operaties: chirurgen staan hun collega’s aan de andere kant van de oceaan bij en kijken ‘live’ mee via communicatiesatellieten. • Thuiszorg: hulp- en zorgverleners volgen thuiswonende patiënten 24 uur per dag via een beeldscherm. • Eerste Hulp: artsen observeren de ernstig ziek of gewonde patiënt tijdens het vervoer via de videoverbinding in de (rijdende) ambulance. • Diagnosticeren: de arts observeert de patiënt via de beeldverbinding en schrijft op basis daarvan medicatie voor. • Online consultatie: patiënten raadplegen hun arts via een (beveiligde) webverbinding.

9

De dokter bij de hand Het kindje van John en Ann wordt wakker met een vurige huiduitslag. De ouders maken zich ongerust en zoeken via de mHealthapp op hun tablet contact met de huidarts. Zo kunnen ze direct met de arts communiceren en hem ‘life’ via het beeldscherm de uitslag laten zien. (John stuurtvia de app een foto van de huiduitslag van zijn zoontje en een beschrijving van de pukkeltjes). De arts bekijkt de foto en vraagt of John een videootje wil maken van de armen, benen, borst en het gezicht van de kleine. John doet dat en stuurt de video digitaal naar de arts. Die kan nu op basis van de beelden een diagnose stellen en een zalfje voorschrijven. Jamie’s uitslag verdwijnt binnen twee dagen. Ziehier een voorbeeld van hoe mobiele gezondheidszorg John en zijn vrouw een duur en tijdrovend ziekenhuisbezoek bespaart en ook de arts minder tijd kost. Bij mobiele gezondheidszorg of mHealth worden, hoe simpel kan het zijn, mobiele telefoons, smartphones, en tablets ingezet. Of neem Rosa, een zwangere vrouw met gezondheidsklachten. Op verzoek van de verloskundige meet zij dagelijks haar bloeddruk, suiker en gewicht. Ze stuurt de resultaten online door naar de verloskundige. Die houdt nu dagelijks de vinger aan de pols zonder dat Rosa iedere dag langsmoet komen.

hartslagwaarden automatisch, online doorgeven aan de thuiszorg, de wijkverpleegkundige, huisarts of specialist. Behandelaars hebben zo altijd de meest actuele gezondheidsgegevens van hun patiënten paraat. Dit kan levensreddend zijn en maakt bovendien de gezondheidszorg efficiënter, beter en goedkoper. Mobiele gezondheidszorg kan ook levensreddend zijn. In het geval dat iemand een ernstig ongeluk krijg bijvoorbeeld. Al vanaf het moment dat de patiënt met de ambulance naar het ziekenhuis wordt vervoerd, kan de specialist in het ziekenhuis de patiënt via een rechtstreekse videoverbinding bekijken. Hij kan hij direct gegevens uitwisselen met het ambulancepersoneel en vervolgens in het ziekenhuis de nodige maatregelen treffen. Mobiele healthapps worden ook in de thuiszorg ingezet voor beeldzorg of zorg op afstand onder andere. De thuiszorgwerker staat via een app op de smartphone vrijwel rechtstreeks in verbinding met de klanten. Hun oproepen of meldingen worden door de centrale doorgegeven aan de dichtstbijzijnde wijkverpleegkundige die via het beeldscherm contact met hen kan opnemen. Zo is er altijd zorg op de achtergrond aanwezig.

Ook chronisch zieken, gehandicapten of ouderen kunnen zelf hun vitale lichaamsfuncties meten. Hun suiker, bloeddruk en 10

Mobile health, wat kan je ermee (bucketlist) Mobile Health gaat over het gebruik van tablets en smartphones in de zorg. Handig ook voor wijkverpleegkundigen in de thuiszorg. Zij kunnen healthapps gebruiken voor: tijdregistratie beeldbellen medicatiecontrole signalering en alarmering. toegang tot andere zorgverleners (dus delen met derden) oefenvideo’s van fysio/ logo roosteren en plannen inzage in zorgafspraken teamcommunicatie familiecommunicatie woningtoegang (ipv inbraakgevoelige sleutelkluisjes) sensormonitoring (handig bij bijvoorbeeld dwaalgedrag van dementerende bewoners) • doublecheck risicovolle medicatie (heeft de patiënt de medicatie wel ingenomen) • uitzetten van medicijnen (medicijndispenser) • monitoring zelfmeetactiviteiten. • • • • • • • • • • • •

11

Hoofdstuk 4

Wat is lifelogging?

Het verzamelen van alle mogelijke gegevens (en inzichten) over gezondheid, levensstijl en gedrag in een ‘logboek van het leven’ met behulp van apps op de smartphone of wearables. Dat is lifelogging

Over lifelogging en wearables Hiervoor noemden we monitoring van de vitale functies als een van de mogelijkheden van mHealth. Tegenwoordig houden veel mensen er - ook zonder medische aanleiding - graag een digitaal gezondheid logboek op na. Hoe hoog is mijn bloeddruk? Hoe staat het mijn cholesterol? Is mijn bloed-suikergehalte (glucose) wel op pijl? Dat houdt u allemaal bij met lifelogging en wearables. Lifelogging staat voor het verzamelen van alle mogelijke gegevens (en inzichten) over gezondheid, levensstijl en gedrag in een zogeheten ‘logboek van uw leven’. Het verzamelen gaat met apps op de smartphone of met zogeheten wearables. Wearable betekent ‘draagbaar’ en ja u doet het apparaatje letterlijk om of trekt het aan. Denk aan de slimme armbandjes die hardloper dragen. Of het baby en peuterhemdje met sensoren om de temperatuur van het kindje in de gaten te houden. Wearables zijn er in allerlei vormen, soorten en maten. Van broches, tatoeages, kettingen, riemen tot schoenen met ingebouwde sensoren en slimme lenzen voor diabetespatiënten. Maar zijn die handige dingen wel (goed)gekeurd op kwaliteit? Hebben de Europese producten wel een CE-markering? De Amerikaanse wel een FDA keurmerk? Voordat u weet wat u omdoet of aantrekt is het toch wel handig te weten of het voldoet aan de daarvoor geldende regels. 13

Hoofdstuk 3

Wat is beeldzorg?

Een systeem waarin een thuiswoner en een familielid of een zorgvrager en zorgverlener elkaar horen, zien en spreken via een camera en een beeldscherm. Dat kan met een tablet, een laptop of zelfs een smartphone. Dat is beeldbellen, beeldzorg of zorg op afstand.

Zorg op afstand oftewel beeldzorg Beeldzorg is skypen met je zorgverlener Skypt u al met uw (kleinkinderen), vrienden in het buitenland? Beeldbellen, beeldzorgen of zorg-op-afstand is eigenlijk precies hetzelfde. Het wordt gebruikt bij zowel behandeling en begeleiding als bij (on)geplande contactmomenten. Via de eigen zorgverleners of als de cliënt zich (weer) zelf kan redden via een externe zorgcentrale. Beeldzorg wordt ingezet door meerdere beroepsgroepen: • Wijkverpleegkundigen in de thuiszorg gebruiken het als communicatiemiddel en om snel contact met cliënten te hebben • Fysiotherapeuten zetten het in tijdens het online spreekuur met uitleg over en monitoring van oefenprogramma’s en fysiotrack • Huisarts of specialist hebben een online spreekkamer. • Specialistische thuiszorg om op afstand mee te kijken.

15

Beeldzorg, waar hebben we het dan over? Mevrouw van Der Veen (82) heeft een paar uur thuiszorg maar dat is niet meer voldoende. Haar gezondheid speelt haar steeds meer parten: ze loopt moeilijk (is al twee keer gevallen), heeft diabetes en een hartkwaal. De thuiszorg adviseert haar met zorg op afstand of beeldzorg aan de slag te gaan en stelt daarvoor een tablet beschikbaar. Een tablet? Mevrouw weet niets van computers. Zorg op afstand of Beeldzorg? Nog nooit van gehoord. Geen wonder dat mevrouw aanvankelijk nogal twijfelde. Zeker toen ook de thuiszorgmedewerkers het haar niet duidelijk konden uitleggen. Gelukkig nam de medewerker die het tablet kwam brengen er alle tijd voor om uit te leggen hoe het werkt en wat je ermee kunt doen. Bovendien wist zij ook alle vragen van mevrouw te beantwoorden. De thuiszorgmedewerkers zaten erbij en kregen ook uitleg, zo konden ze mooi met z’n allen oefenen. Mevrouw Van der Veen is blij dat ze het gedaan heeft. “Het is eigenlijk een platte computer met camera, microfoon en luidspreker. Via het beeldscherm kunnen de thuiszorgwerker en ik elkaar zien, horen en berichtjes tikken. Dus er is in feite altijd iemand op de achtergrond aanwezig.Wel zo veilig! En wat helemaal fijn is, ze bellen me ook wel eens spontaan. Om te vragen hoe het gaat of gewoon voor een praatje.”

Johan (34) heeft al acht jaar MS. Hij kan steeds minder maar woont zelfstandig en dat houdt hij ook graag zo. Hij krijgt thuiszorg en begeleiding via beeldzorg en als het nodig is komen de thuiszorgmedewerkers, fysiotherapeuten en begeleiders gewoon langs. Johan deed op zijn werk alles met de computer en ook thuis is hij een fervent internetfan. Hij heeft via Skype contact met zijn broer in het buitenland dus beeldbellen is voor hem niet nieuw. Geen wonder dat hij direct de voordelen van zorg op afstand ziet. Voor hem hoeft de thuiszorg niet drie keer per dag langs te komen; hij redt zich veel liever zelf. Maar als het echt nodig is, ja dan wil hij wel snel contact kunnen leggen. Dat kan met Beeldzorg of zorg op afstand. “De veegfunctie op het tablet is helemaal handig want makkelijker dan toetsen in te moeten tikken op een computer.” Al met al biedt beeldzorg de kans op eerder ingrijpen. Ook mooi meegenomen is dat de thuiszorgmedewerkers hun tijd efficiënter kunnen inzetten. Beeldzorg of zorg opafstand is behalve voor ouderen ook handig voor mensen met diabetes, hartproblemen, COPD, dementie en voor mensen met een handicap, gehoorproblemen, hun mantelzorgers en zorg- of hulpverleners .

16

Vijf keer blij met beeldbellen of zorg-op-afstand Mevrouw van der Veen en Johan zijn om verschillende redenen blij met hun tablet: • ze kunnen nu veel sneller met vragen bij de thuiszorg terecht zonder dat er iemand hoeft langs te komen; • ze hoeven zich niet meer af te vragen of het wel gelegen komt (ze durven veel sneller aan de bel te trekken); • ze hebben iets om handen door de andere functies (modules) op het tablet zoals games, geheugenspelletjes, internet; • ze zijn minder geïsoleerd: beeldbellen en chatten brengt hen dichter bij familie en vrienden; • ze hebben het contact letterlijk altijd bij de hand. Het voordeel van beeldzorg is ook dat mensen niet (te) lang met klachten rond blijven lopen. Hulpverleners, verzorgers en familie hebben veel meer overzicht terwijl de betrokkene zelf blijft bepalen met wie er contact wordt gelegd en wanneer. Belangrijk is ook dat beeldbellen of beeldzorg een mooi middel is in de strijd tegen eenzaamheid; de gebruiker kan wanneer hij dat wilt communiceren met anderen.

Mevrouw Robijn gebruikt beeldbellen ook om met haar dochter in de VS te bellen. ‘Net alsof ze hier bij mij aan tafel zit. Mijn dochter vindt het fijn dat ik nu beeldzorg heb. Te weten dat er altijd iemand van afstand mee kijkt is een geruststellende gedachte.

17

Hoe krijg je beeldzorg ingeburgerd? Over een paar jaar vragen consumenten om zorg 2.o. inclusief beeldzorg. Helaas behoort dit nog niet to het standaard diensten en servicepakket van alle zorgorganisaties. Hoogtijd dus dat zij zich er voor klaar stomen. Tien vragen en antwoorden om dat te vergemakkelijken.

Vraag: We krijgen onze medewerkers niet mee… Antwoord: Leg uit, laat zien, neem hen mee, neem de ja-maren en angsten weg. Geef alle wijkverpleegkundigen een tablet. Laat ze 2-3 maanden (thuis) oefenen, spelen, werken.

Vraag: Binnen mijn organisatie is er onvoldoende digitale kennis aanwezig…

Vraag: Onze cliënten hebben geen internet of willen er niet aan…

Antwoord: Organiseer kennisbijeenkomsten en trainingen voor alle lagen binnen de organisatie. Maak zorginnovatie leuk en aantrekkelijk. Nodig bijvoorbeeld Expeditie-SlimThuis met SlimoTheek uit. Verspreid intern informatie en kennis via Yammer, intranet of de nieuwsbrief. Vraag medewerkers mee te praten over innovaties technische mogelijkheden en oplossingen).

Antwoord: Leg uit wat zorginnovatie inhoudt, vertel wat zij kunnen hebben aan beeldzorg, laat het zien, laat hen ervaren. Betrek de mantelzorgers erbij. Geef, verhuur of lease een tablet zodat men zelf kan proberen hoe beeldzorg werkt. Stel een informatiepunt op. Vraag studenten, stagiaires en/of vrijwilligers de klanten wegwijs te maken op het tablet.

Vraag: De kennis is er wel maar er gebeurt niets…

Vraag: Moeten we alle medewerkers en cliënten dan een tablet geven? Wie betaalt dat?

Antwoord: Maak om te beginnen een Stakeholderanalyse en businesscase. Beantwoordt daarin de vraag wat iedereen nodig heeft om met zorginnovaties aan de slag te gaan. Benoem alle stakeholders, de voorwaarden, middelen en de winst (wat levert het ons op).

Antwoord: Ja nog wel. Totdat het ‘bring your own device‘ principe ook hier geldt. Betaal tablets uit het innovatiebudget, (ver)huur of lease ze. Spreek packagedeals af met winkels of de gemeente.

18

Hoofdstuk 6

Wat is Domotica?

Slimme huizen ‘denken’ met de bewoner mee. Ze zorgen voor wonen met gemak. Voor veiligheid in huis. Comfort ook. En als de bewoner zorg nodig heeft kan zijn slimme woning hem daar goed bij helpen. Dat is Domotica.

Thuistechnologie Oost West slim thuis is het best Oost west thuis best. Maar wat als de jaren gaan tellen en u door ziekte of handicap niet meer zelfstandig kunt wonen? De oplossing is domotica. Slimme woningen, ook voor mensen die gewoon op gemak en comfort zijn gesteld. Een slimme woning of smarthome is een huis waarin allerhande thuistechnologie is toegepast. Dat noemen we Domotica. Een samenvoeging van domus (is huis) en informatica, telematica en robotica). Met domotica kunnen mensen lang zelfstandig blijven wonen. Het gaat om sensoren, videoverbindingen, afstandbediening, slimme koppelingen. Denk aan op afstand bestuurbare garagedeuren of gordijnen, slimme rookmelders, thermostaten, deuropeners, stopcontacten, bewegingsdetectie. Kortom, domotica gaat over slimme oplossingen voor huis-tuin-keuken en zorg. Neem een kijkje in een slim huis.

20

Zet je huis aan of uit met je smartphone Een app op je Iphone die stopcontacten bedient zodat je op afstand de cv en lampen aanzet of de babyfoon afluistert. Ook handig, vanuit de auto alvast een gezellig muziekje klaar zetten voor als u straks thuis komt. Of de borden voorverwarmen en de oven aanzetten. Al dit soort handelingen zijn mogelijk met domotica of woonhuisautomatisering. Het enige dat u feitelijk nodig heeft is een elektronische stopcontact, een hub, router, WiFi, een smartphone met een app. Verbindt het elektronisch stopcontact met een hub via een netwerkkabel aan een router en voilà u kunt een draadloze verbinding tot stand. brengen. Nu alleen nog even een app downloaden die de apparaten zoekt en klaar is Kees. Uw huis besturen met één app, dat biedt perspectief. Ook voor de mantelzorger en thuiszorgmedewerker. “Het lijkt mij wel handig om de verlichting thuis op afstand te kunnen bedienen”, zei laatst een bezoeker van de Expeditie-SlimThuis. “Dan doe ik gewoon vanaf de bank of uit bed het licht aan op m’n smartphone. Vier Amerikanen bedachten begin 2015 een manier om standaard lichtschakelaars te automatiseren. Je draait de Switchmate op de lichtschakelaar (de magneetjes klikken hem vast) en koppelt het systeem aan de smartphone. Switchmates passen in principe op elke lichtknop, een uitkomst dus! 21

Hoofdstuk 7

Wat is robotica?

Voorgeprogrammeerde, zelflerende machines met soms armen, benen en een hoofd die chirurgen en artsen assisteren bij operaties of behandelingen. Die ouderen, zieke maar ook gewone mensen helpen in het alledaagse leven. Dat zijn (zorg)robots.

Communiceren met sociale robots Robots een remedie tegen vergrijzing? Robotica en met name sociale robots vormen een goede remedie voor vergrijzing, de daarmee gepaard gaande groeiende zorgvraag en het gebrek aan ‘handen aan het bed’. Een robot is geen mens. Hij weet niet uit zichzelf wat hij moet doen of waar hij naar toe moet. De zorgrobot is niets meer of minder dan een brok voorgeprogrammeerde techniek. Een metalen of kunststof skelet volgebouwd met computerprogrammaatjes en sensoren. Dat zijn zijn ‘voelsprieten’ die ervoor zorgen dat de robot dingen waarneemt en daar naar handelt. Zodra de sensoren op de robot een object in bijvoorbeeld de keuken ‘zien’ gaat er een seintje naar zijn arm. Hij ‘weet’ nu dat de arm opgetild moet worden om het ding op te pakken en bijvoorbeeld op het aanrecht te zetten. Robots zijn handig (en nodig) in zowel de geneeskunde als in de (thuis)zorg. 23

Vijf soorten robots Er zijn zorgrobots of sociale robots ontwikkeld voor verschillende doeleinden. Grofweg kennen we nu vijf soorten robots. ( • De servicerobot voor thuis stelt ouderen en mensen met een handicap in staat zelfstandig te wonen. De stofzuigerrobot die praktische hulp in het huishouden voor mensen met een druk bestaan is er zo een. • De sociale robot is de hulp in de huishouding die ook nog een praatje maakt. Vooral ouderen blijken zich snel te hechten aan hun ‘maatje’. Hij vult een leegte in hun bestaan. • De operatierobot is een precieze en efficiënte werker die nooit moe wordt. Vooral nuttig bij een uren durende operatie. • De revalidatierobot helpt mensen met een beroerte, CVA of verlamming. Hij helpt ze (ingewikkelde) apparaten met kleine knopjes te bedienen. Een koffiezetapparaat om maar eens wat te noemen. Deze robots helpen de fysiotherapeut bij het tillen (goed voor de rug van de fysio) en hij oefent met meerdere patiënten tegelijkertijd. Over efficiëntie gesproken. • De onderzoekrobot is een nauwkeurige, multitaskende zorgrobot. Hij meet vitale functies, slaat interessante onderzoeksgegevens op en categoriseert de data voor nader onderzoek door hulpverleners, specialisten en onderzoekers. 24

Hoe robots leren Robots worden steeds vaker ingezet in zorg en thuissituaties. Daar draait het in grote mate om emoties en communicatie. Robots doen er daarom goed aan emoties te leren herkennen (en er mee om te gaan). Robots kunnen ouderen, zieke mensen en anderen activeren, entertainen en zorgen dat ze zich minder eenzaam voelen. Zij vervangen zorgverleners niet maar nemen slechts taken over waarvoor die geen tijd hebben. Of ze doen saaie dingen, zoals steeds dezelfde informatie geven. Ze coachen mensen bij het doen van oefeningen bijvoorbeeld en ze herinneren hen eraan hun medicijnen in te nemen. Zora, is een voorbeeld van zo’n robot. Ze is zodanig geprogrammeerd dat ze mensen herkent en op hen reageert. Ze doet lichamelijke oefeningen met ouderen of kinderen, waardoor de fysiotherapeute ruimte krijgt om rond te lopen en cliënten individueel te helpen. Zora fungeert als bingomaster en gezelschapsdame en verscheen in 2014 voor het eerst in een verzorgingshuis. De ouderen daar zijn blij met haar, gewoon omdat ze er is, naar hen luistert, reageert en in de buurt blijft. Hedendaagse robots tonen al vrij overtuigend emoties maar ze kunnen nog niet echt menselijk communiceren. Daarom wordt er op verschillende plekken in de wereld gewerkt aan robots die er niet alleen vriendelijk en aaibaar, dus menselijk, uitzien maar die zich ook nog eens menselijk gedragen.

Een oplossing is resulterende software waarmee robots zich emotioneel menselijk gaan gedragen. Ze leren zaken als respect voor de autonomie, verhogen van het welzijn en het gelijkwaardig behandelen van verschillende patiënten tegen elkaar af te wegen. Belangrijk want robots die met mensen omgaan moeten ook moreel besef hebben. Een robot kan bijvoorbeeld een patiënt stimuleren op tijd zijn medicatie te nemen. Deze taak wordt dan als doel in zijn ‘hersenen‘ gepland tegelijkertijd met het tonen van begrip. Zo kan hij de oudere die zijn medicijnen niet in wil nemen rustig uitleggen waarom het beter is om het wel te doen. Een andere, nog geavanceerdere oplossing om robots vaardigheden aan te leren is de inzet van computer vision systemen. Sensoren leggen camerabeelden vast waarna een computer ze interpreteert en gebruikt om processen aan te sturen. Koreaanse wetenschappers hebben een technologie ontwikkeld waarmee robots kunnen “zien” hoe het met ons gesteld is. Plak een sticker op het gezicht (samengesteld uit dunne, transparante flexibele sensoren van elektrisch geleidende elastomeer composite films). De film is zeer gevoelig voor mechanische belasting en “voelt” de meest subtiele gezichts- bewegingen. De gegevens worden naar de robot gestuurd en die weet nu wanneer iemand lacht of huilt en waar hij naar moeten kijken. 25

Hoofdstuk 8

Over toegankelijkheid

eHealth, mHealth, Domotica, thuistechnologie, zorg op afstand ...technologische innovatie het valt niet meer terug te draaien. Wel aan de orde is de vraag hoe het toegankelijker te maken? Voer voor de ontwikkelaars.

7 stappen plan Van een goed idee tot een bruikbaar slim product Gebruikersvriendelijke en gewaardeerde slim producten worden ontwikkeld doordat de bedenker zich vooraf deze twee vragen stelt: Wat zijn de behoeftes en lost mijn idee dit op? Vervolgens doorloop je deze 7 stappen

1. Stel een scenario op en bespreek dat met de markt. 2. Bedenk een concept: de oplossing voor het scenario. 3. Bouw een prototype en test het. 4.Vraag je af: is dit product de oplossing voor het probleem? En is het product verkoopbaar? 5. Stel een businesscase op met een stakeholderoverzicht. 6. Stel een programma van eisen op. 7. Werk het product uit, test het en vraag je af: is dit echt de oplossing?

27

Maak technologie nog toegankelijker Opdat zoveel mogelijk consumenten slimme (hulp)middelen thuis gaan gebruiken, moeten deze producten makkelijk te bedienen zijn, er aantrekkelijk (mooi en leuk) uitzien en betaalbaar zijn.

“Ik vind het nu al zo irritant is het om met drie verschillende afstands- bedieningen op de bank te moeten zitten”, zei mevrouw Tuin tijdens de voorjaarsexpeditie in Heiloo. Kunnen ze daar nu iet iets op bedenken?”

Belangrijk is ook dat we dezelfde taal spreken en slimme (hulp) middelen naadloos aansluiten op bestaande infrastructuren. Laten we daarom ten eerste afspreken dat e-Health (net zo goed als mHealth, ZorgICT, Domotica en al die andere termen) gaat over: technische, slimme oplossingen in en voor wonen, welzijn zorg en het gewone leven.

Wie zaait zal oogsten. Met de Expeditie-SlimThuis en SlimoTheek helpen we ook een handje. Door naar de mensen toe te gaan. Hun vragen te verzamelen, hun ervaringen en meningen ...dan heeft u die informatie ook uit de eerste hand!

Ten tweede, beste ontwikkelaars: knoop alles aan elkaar en betrek vooral de consument bij de ontwikkeling van een nieuw hulpmiddel. Vraag waar ze behoefte aan hebben, of ze met het product om kunnen gaan en of ze er iets aan hebben. En laten we tenslotte thuiswoners, thuiszorgcliënten, mantelzorgers, werkers en vrijwilligers in zorg en welzijn, bij woningbouwverenigingen, gemeentes en alle andere eindgebruikers gewoon oprecht, onafhankelijk, open en vooral begrijpelijk informeren over slimme (hulp)middelen. Welke er al zijn, hoe ze werken en wat ze voor hen in hun situatie kunnen betekenen.

28

Tot slot met dank

Dit eBook Slimmer Thuis is speciaal samengesteld voor alle donateurs van de crowdfundactie voor de SlimoTheek. U krijgt dit als dank voor uw gulle gift. We danken ook de gemeente Alkmaar en met name Anne de Gee voor het geloof in de Expeditie-SlimThuis en de SlimoTheek en voor het coachingstraject rond de crowdfundactie. Aram Goudsmit van bureau Douw en Kooren bedanken we voor zijn heldere adviezen, tips en aanwijzingen om de crowdfunding tot een succes te maken. De crowdfunding voor de SlimoTheek is 8 juli 2015 beëindigd. We hebben ons doelbedrag van 3000 euro ruimschoots gehaald. Daarmee gaan we de SlimoTheek verder ontwikkelen, inrichten en nog meer slimme producten vergaren. We bouwen de Expeditie-SlimThuis op en uit tot een succes want: "Wie meer weet over slimme middelen, over thuistechnologie, eHealth en Domotica en zelf die producten heeft uitgeprobeerd, kan beter bepalen of hij ze wil gebruiken. Dát is precies wat de Expeditie-SlimThuis met de SlimoTheek mogelijk maakt.”

xxix

Colofon Het SlimmerThuisBoek is een uitgave van de SlimoTheek van de Expeditie-SlimThuis. Marianne Schenderling schreef de verhalen en bewerkte daarvoor onder andere berichten die eerder verschenen in Zorgmag.nl Dit online magazine wil een brug slaan tussen eHealth in de meest brede zin van het woord en de eindgebruiker. Met de Expeditie-SlimThuis met SlimoTheek gaan we letterlijk een stapje verder: we reizen naar ouderen, chronisch zieken, mensen met een beperking, werkers in de zorg en andere eindgebruikers. Tijdens de expeditie-bijeenkomsten krijgen zij informatie en uitleg over thuistechnologie, eHealth, Domotica en al wat daar mee samenhangt. Voor werkers in de zorg organiseren we workshops op maat. In de meereizende SlimoTheek kunnen de expeditiebezoekers een diversiteit aan slimme (hulp)middelen voor huis-tuin-keuken en zorggebruik bekijken en (thuis) uitproberen. Meer informatie over de Expeditie-SlimThuis en de SlimoTheek vindt u op onze site www.expeditie-slimthuis.nl Mail naar [email protected] voor een expeditiebijeenkomst met SlimoTheek bij u in de buurt of bel met 06 2222 32 02. Als donateur en ambassadeur van de SlimoTheek heeft u bij ons altijd een streepje voor.

©2015 Artikelen uit dit SlimmerThuisBoek mogen mits bronvermelding en verwijzing naar Expeditie-SlimThuis en SlimoTheek overgenomen worden.

xxx