Het roken neemt ongemerkt afscheid van u!

            ‘Het roken neemt ongemerkt afscheid van u!’      Onderzoek naar de invloed van doelen van persuasieve commerciële  teksten en non‐profitteksten in de gezondheidsvoorlichting op de keuze  van argumenten     

Masterscriptie Tekst en Communicatie  Scriptiebegeleider: dr. E.T. Feteris  Tweede lezer: dr. B.J. Garssen  Universiteit van Amsterdam  29 maart 201o  Lisette van Garder  0587826  [email protected] 

Inhoudsopgave    1 Inleiding 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

3 

2 Gezondheidsvoorlichting  

 

 

 

 

 

 

 

6 

 

2.1 Definitie   

 

 

 

 

 

 

 

 

6 

 

2.2 Tekstsoorten 

 

 

 

 

 

 

 

 

8 

 

 

2.2.1 Non‐profitteksten 

 

 

 

 

 

 

8 

 

 

2.2.2 Commerciële teksten   

 

 

 

 

 

9 

 

 

 

 

 

11 

 

3.1 De pragma‐dialectische benadering van argumentatie   

 

 

11 

 

3.2 Soorten argumentatie 

 

 

 

 

 

 

 

12 

 

3.3 Argumentatieschema 

 

 

 

 

 

 

 

14 

 

 

3.3.1 Argumentatie gebaseerd op een kentekenrelatie 

 

 

15 

 

 

 

 

 

 

15 

 

 

3.3.2 Argumentatie gebaseerd op een causale relatie  

 

 

16 

 

 

 

3.3.2.1 Pragmatische argumentatie 

 

 

 

 

17 

 

 

 

3.3.2.2 Fear appeal 

 

  3 Argumentatie 

 

 

 

 

3.3.1.1 Autoriteitsargumentatie 

 

 

 

 

 

 

 

17 

 

 

 

 

 

 

19 

 

4.1 Gebruikte argumentatiestructuren 

 

 

 

 

 

19 

 

 

4.1.1 Argumentatie in non‐profitteksten 

 

 

 

 

20 

 

 

4.1.2 Argumentatie in commerciële teksten   

 

 

 

23 

 

4.2 Argumentatieve beschrijving van de tekstsoorten 

 

 

 

27 

 

 

4.2.1 Non‐profitteksten 

 

 

 

 

 

 

27 

 

 

4.2.2 Commerciële teksten 

 

 

 

 

 

 

30 

  4 Argumentatieve beschrijving 

 

  5 Conclusie   

 

 

 

 

 

 

 

 

 

38 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

41 

Bijlage 1: non‐profitteksten 

 

 

 

 

 

 

 

42 

 

1.1 Ikkanstoppen.nl 

 

 

 

 

 

 

 

 

42 

 

1.2 Friese longartsen   

 

 

 

 

 

 

 

49 

  Literatuur 

 

 

 

‐ 1 ‐

 

1.3 luchtpunt.nl 

 

 

 

 

 

 

 

 

51 

Bijlage 2: commerciële teksten 

 

 

 

 

 

 

 

52 

 

2.1 H. Lieveld   

 

 

 

 

 

 

 

 

52 

 

2.2 Smoke Free 

 

 

 

 

 

 

 

 

53 

 

2.3 Breevoord‐methode 

 

 

 

 

 

 

 

54 

 

2.4 Laserpraktijk 

 

 

 

 

 

 

 

 

56 

 

2.5 eraCare  

 

 

 

 

 

 

 

 

57 

 

2.6 Praktijk de Wille   

 

 

 

 

 

 

 

58 

 

 

 

 

 

‐ 2 ‐

1 Inleiding    Onze gezondheid is een belangrijk aandachtspunt in allerlei soorten media. Er is veel materiaal  op de markt op het gebied van gezondheidsvoorlichting. Op verschillende manieren wordt er  advies gegeven en soms worden zelfs geboden of verboden opgesteld door de overheid om  mensen gezonder te laten leven. Het stoppen met roken is een belangrijk onderwerp in deze  gezondheidsvoorlichting. Autoriteiten en bedrijven willen mensen helpen bij het stoppen met  roken en bieden hulp aan. In deze scriptie wil ik mij op dit specifieke onderwerp concentreren.   Voorlichting betreffende het stoppen met roken wordt op allerlei manieren en vanuit  allerlei invalshoeken gegeven.  Hierbij spelen de belangen die de overheid en bedrijven hebben  als het gaat om stoppen met roken een grote rol. De overheid maakt deel uit van de quartaire  sector, de non‐profitsector, en heeft daarom andere belangen en doelen als het erom gaat  mensen te overtuigen te stoppen met roken dan bedrijven uit de tertiaire sector, de  commerciële bedrijven met een financieel belang. Het verschil in doel bepaalt vanzelfsprekend  ook de manier van voorlichten. In deze scriptie wil ik mij richten op de verschillende manieren  waarop deze ‘anti‐rookvoorlichting’ wordt vormgegeven en zal ik tevens laten zien welke  overeenkomsten en verschillen er zijn tussen de diverse teksten. Zoals gezegd zijn er  verschillende belangen die een rol spelen en daarom wil ik in deze scriptie onderzoeken hoe  deze belangen in de teksten tot uiting komen – hetzij impliciet dan wel expliciet. Ik wil  daarom een vergelijking maken tussen twee soorten teksten, namelijk teksten van non‐ profitorganisaties zoals de overheid en teksten van commerciële organisaties, waarbij gedacht  moet worden aan bedrijven die producten verkopen om de cliënt te helpen stoppen met roken.  De schrijvers van de twee verschillende tekstsoorten hebben beiden een ander doel en dit leidt  ertoe dat zij verschillende keuzes maken als het gaat om de argumentatie die gebruikt wordt  ter ondersteuning van het standpunt. In de commerciële sector is er financieel belang voor het  bedrijf dat de tekst laat schrijven en het doel is dan ook om het product aan de man te brengen  bij zoveel mogelijk cliënten. In commerciële teksten wordt dit doel echter niet expliciet aan de  cliënt medegedeeld, maar wordt gezinspeeld op een algemeen standpunt, namelijk het advies  om te stoppen met roken. De commerciële tekst wordt dus eigenlijk voorgesteld als een non‐ profittekst, waarbij dus geen financieel belang speelt, om de cliënt te overtuigen van het  standpunt. Er wordt geen realistisch beeld gegeven van het doel van de tekst. Door middel van  het kiezen van de argumenten die de cliënt het idee geven met een non‐profittekst te maken te  hebben, kan de schrijver van de commerciële tekst ervoor zorgen dat de cliënt toch overtuigd  raakt en het product zal aanschaffen. In deze scriptie wil ik inzichtelijk maken op welke  manier de schrijvers de keuze van argumenten op hun doelen afstemmen.  Door de   

‐ 3 ‐

bovengenoemde overwegingen kom ik tot de centrale vraag van mijn scriptie: ‘Wat is de  invloed van de doelen van persuasieve commerciële teksten en non‐profitteksten in de  gezondheidsvoorlichting op de keuze van argumenten?’ Het gaat in deze scriptie alleen om  gezondheidsvoorlichting op het gebied van stoppen met roken.  Door middel van een argumentatieve beschrijving zal ik aan de hand van voorbeelden  laten zien welke overeenkomsten en verschillen er tussen de twee tekstsoorten zijn met  betrekking tot de selectie van argumenten voor de hierboven genoemde doelen. In deze  argumentatieve beschrijving zal ik demonstreren welke soorten argumenten er door schrijver  worden gebruikt en op welke manier deze argumenten aan elkaar en aan het standpunt  gerelateerd zijn. Aangezien er veel verschillende teksten zijn en de schrijvers de lezer op  diverse manieren proberen te overtuigen, is deze studie zeer relevant op het gebied van de  taalbeheersing. Uiteindelijk zal ik mijn bevindingen weergeven in een advies voor de lezer  waarin duidelijk wordt welke invloed het doel van een persuasieve commerciële tekst of een  persuasieve non‐profittekst heeft op de keuze van argumenten. Ik zal bespreken welke  redenen de schrijvers van commerciële en non‐profitteksten zouden kunnen hebben om  bepaalde argumenten te gebruiken en andere niet. Hierdoor wordt de kritische lezer een  handvat geboden waarmee hij kan bepalen met welk soort tekst hij van doen heeft en wat het  doel van de schrijver van de tekst is. Met deze kennis kan hij een beoordeling maken van de  betrouwbaarheid en objectiviteit van de tekst. Dit leidt tot een betere interpretatie van het  doel van de tekst en de motieven van de schrijver.  Allereerst zal ik het in hoofdstuk 2 het begrip ‘gezondheidsvoorlichting’ behandelen en  zal ik twee verschillende tekstsoorten in de gezondheidsvoorlichting op het gebied van  stoppen met roken bespreken, namelijk commerciële teksten en non‐profitteksten. Deze twee  tekstsoorten staan in dit onderzoek centraal en ik zal hiervan enkele tekstkenmerken noemen.  In hoofdstuk 3 bespreek ik de grondbeginselen van de pragma‐dialectische benadering van  argumentatie van Van Eemeren en Grootendorst. Bij deze benadering van argumentatie  worden verschillende soorten argumenten genoemd die een standpunt ondersteunen. Deze  argumenten worden gekoppeld aan andere argumenten of aan het standpunt. De manier  waarop de argumenten aan elkaar of aan het standpunt worden gerelateerd komt tot uiting in  het zogenaamde argumentatieschema. Daarom zal ik in dit hoofdstuk ook kort het pragma‐ dialectische begrip ‘argumentatieschema’ bespreken. Deze begrippen zal ik in verband  brengen met de teksten waarvan gebruik wordt gemaakt in de gezondheidsvoorlichting. In het  vierde hoofdstuk zal ik op basis van de informatie van hoofdstuk 2 en 3 een argumentatieve  beschrijving geven van de commerciële en non‐profitteksten. Deze beschrijving houdt in dat ik  de twee tekstsoorten met elkaar zal vergelijken en zal beschrijven welke overeenkomsten en  verschillen zich voordoen in de selectie van argumenten en de gekozen argumentatieschema’s   

‐ 4 ‐

ter ondersteuning van de verschillende standpunten in de teksten. Aangezien de doelen van de  twee tekstsoorten van elkaar verschillen, zijn de doelen ook verschillend en zal de selectie van  argumenten in de twee tekstsoorten ook verschillend zijn. Ik zal aan de hand van voorbeelden  uit de geanalyseerde teksten uitleggen wat voor soort argumenten er worden gebruikt en op  welke manier deze argumenten aan elkaar of aan het standpunt worden gekoppeld door  middel van de gekozen argumentatieschema’s. Daarna bespreek ik waarom juist deze  argumenten en argumentatieschema’s worden gebruikt om het doel van de tekst te dienen.  Tevens zal ik bespreken op welke manier de genoemde argumenten functioneren als  argumenten voor het standpunt en welke argumentatieschema’s gebruikt worden om deze  relatie aan te duiden. In de conclusie zal ik aan de hand van mijn bevindingen in de  argumentatieve beschrijving een advies voor de lezer presenteren. Dit advies geeft de lezer een  maatstaf om de keuze en het gebruik van diverse argumenten en argumentatieschema’s in  teksten in de gezondheidsvoorlichting te herkennen en zo een betere interpretatie te kunnen  maken van de tekst en het doel van de schrijver. Door de argumentatieve beschrijving krijgt de  lezer inzicht in de keuze van argumenten en de keuze voor een bepaald argumentatieschema.  Dit leidt ertoe dat de lezer een leidraad krijgt om goed te kunnen inschatten wat het doel van  de schrijver is en hoe hij dit door middel van specifieke argumenten en argumentatieschema’s  denkt te bereiken. Ook zal ik in de conclusie aanbevelingen doen voor vervolgonderzoek op  het gebied van de mogelijkheden en het gebruik van argumentatie in de  gezondheidsvoorlichting. 

 

‐ 5 ‐

2 Gezondheidsvoorlichting    Binnen de gezondheidsvoorlichting zijn er verschillende teksten die ook verschillen als het  gaat om het doel dat de schrijver van de tekst heeft. Om een duidelijk beeld te krijgen van de  verschillende teksten binnen de gezondheidsvoorlichting als het gaat om het advies te stoppen  met roken, zal ik in dit hoofdstuk ingaan op gezondheidsvoorlichting in het algemeen en het  onderwerp van aandacht in deze scriptie – teksten ter bevordering van het stoppen met roken  – in het bijzonder. Allereerst zal ik vertellen wat het begrip ‘gezondheidsvoorlichting’ inhoudt  en welke kenmerken gezondheidsvoorlichting heeft. Daarna zal ik de twee tekstsoorten  bespreken die in dit hoofdstuk centraal staan – commerciële teksten en non‐profitteksten – en  zal ik enkele kenmerken van de tekstsoorten bespreken. Deze kenmerken zullen in hoofdstuk  4 verder geconcretiseerd worden aan de hand van voorbeelden. De deelvraag die in dit  hoofdstuk centraal staat is ‘Wat is het doel van gezondheidsvoorlichting en welke invloed  heeft dit op de keuze van argumenten voor een persuasieve tekst?    2.1 Definitie  Gezondheidsvoorlichting wordt in de literatuur meestal gekoppeld met  gezondheidsopvoeding. In 1962 werd de term GVO – gezondheidsvoorlichting en –opvoeding –  geïntroduceerd door de Centrale Raad voor de Volksgezondheid. Volgens Claessens (2000: 48)  ligt de nadruk binnen GVO op het informeren en motiveren van mensen tot gezond(er)  gedrag. Het is dus de bedoeling dat er door middel van informeren en motiveren een  attitudeverandering plaatsvindt. Een verandering van attitude is een verandering van houding.  De lezer wordt overtuigd en zijn houding ten opzichte van het onderwerp van de tekst – in dit  geval het advies te stoppen met roken – verandert hierdoor. Er vindt dus een  attitudeverandering plaats. GVO wordt ook wel ’patiëntenvoorlichting’ (PVO) genoemd; het  verschil tussen GVO en PVO zit erin dat bij GVO de invalshoek bij alle mensen in de  samenleving ligt en bij PVO bij de patiënt (Claessens 2000: 50).   

Als het gaat om GVO  zijn er twee belangrijke definities die door Claessenss (2000: 51) 

worden genoemd, namelijk die van het Landelijk Centrum GVO en de definitie in de Richtnota  van de werkgroep Contactpunt‐GVO. Deze twee definities zijn hieronder weergegeven:   

     

(…) al die activiteiten die bewust ondernomen worden om het gedrag van mensen dat  betrekking heeft op hun gezondheid, te beïnvloeden. Met name wordt gebruik gemaakt  van communicatietechnieken. De nadruk ligt daarbij op de mogelijkheid van mensen  om zelf keuzen te maken.  (Landelijk Centrum GVO)  ‐ 6 ‐

GVO is een middel om mensen via (motivatie‐), leer‐ en communicatieprocessen te  helpen op vrijwillige basis een levensstijl aan te nemen en aan te houden die  bevorderlijk is voor de individuele en collectieve gezondheid.  (Richtnota van de werkgroep Contactpunt‐GVO)    In deze twee definities komen verschillende belangrijke aspecten van GVO aan bod. Deze  kenmerkende aspecten kunnen worden samengevoegd tot een allesomvattende definitie die de  doelstellingen van GVO volgens Claessens op  een juiste manier weergeeft. Deze doelstellingen  luiden als volgt (Claessens 2000: 53): ‘(…) mensen in staat stellen verantwoordelijkheid op te  nemen voor hun eigen gezondheid en die van anderen, door hen te informeren, te motiveren  en te begeleiden.’ Deze definitie zal ik dan ook in deze scriptie hanteren.   

In de bovenstaande definitie is te zien dat GVO eigenlijk drie doelen heeft: een 

kennisdoel, een houdingsdoel en een gedragsdoel (Claessens 2000: 53‐54). Het kennisdoel heeft  betrekking op de informatieoverdracht, de voorlichting van de lezer. Als de lezer voorlichting  krijgt over wat voor negatieve gevolgen roken kan hebben en wat voor positieve gevolgen  stoppen met roken kan hebben, vergroot dit zijn kennis en inzicht en kan hij beter beslissen of  hij nog door wil gaan of juist wil stoppen met roken en een behandeling wil ondergaan. Het  houdingsdoel heeft betrekking op de gevoelens en de houding van de lezer. De schrijver  probeert de lezer bewust te maken van de situatie. Dit gebeurt bijvoorbeeld door het noemen  van wenselijke of onwenselijke gevolgen van het stoppen met roken of het doorgaan met  roken. Door het noemen van deze gevolgen zou de lezer overtuigd moeten raken van het  standpunt van de schrijver, zodat de lezer dit standpunt vervolgens accepteert. Ten slotte moet  de lezer zijn gedrag natuurlijk ook daadwerkelijk gaan veranderen. Deze component van het  proces wordt weergegeven in het gedragsdoel van de definitie: de lezer moet werkelijk stoppen  met roken door middel van een behandeling of het gebruik van een bepaald product – in de  commerciële teksten – of door middel van ‘wilskracht’ – in non‐profitteksten.    

Om de doelstellingen van GVO te behalen, zal de lezer allereerst overtuigd moeten 

worden dat hij moet stoppen met roken en dat hij moet stoppen met roken met behulp van  een bepaald product of een bepaalde behandeling. Daarna zal de lezer dit dan ook in de  praktijk moeten gaan brengen en echt moeten stoppen met roken – al of niet met behulp van  een bepaald product of een bepaalde behandeling. Om de lezer te overtuigen, wordt in de  teksten door de schrijvers nadruk gelegd op argumenten die belangrijk zijn voor de lezer.  Hierdoor ontstaan verschillende tekstsoorten waarin diverse argumenten de nadruk krijgen. In  de volgende paragraaf zal ik de verschillende tekstsoorten en hun kenmerken bespreken.          

‐ 7 ‐

2.2 Tekstsoorten  In de gezondheidsvoorlichting wordt vaak gebruik gemaakt van persuasieve teksten waarin de  lezer wordt geadviseerd met het doel de lezer te overtuigen. Wanneer we kijken naar het  onderwerp van deze scriptie – persuasieve teksten die bedoeld zijn de lezer te laten stoppen  met roken en persuasieve teksten die bedoeld zijn de lezer te laten stoppen met roken met  behulp van een bepaald product of een bepaalde behandeling – dan kan er een verschil worden  gezien als het gaat om de context en de doelen van de verschillende teksten. Deze tekstsoorten  zal ik nu bespreken.    2.2.1 Non‐profitteksten  Allereerst zijn er teksten waarin het doel is de lezer te overtuigen te stoppen met roken. In  deze teksten staan de fysieke gevolgen centraal. Het standpunt is dan ook ‘De lezer moet  stoppen met roken’.  Als men stopt met roken zal de gezondheid verbeteren, als men doorgaat  met roken zal de gezondheid verslechteren. In deze teksten gaat het puur om de fysieke  noodzaak van het stoppen met roken. Het doel van de tekst is dan ook het gedrag van de lezer  te veranderen: de lezer moet overtuigd worden zijn attitude te veranderen en dus te stoppen  met roken. Deze teksten noem ik in deze scriptie non‐profitteksten, omdat het enige belang  dat de schrijver heeft, een maatschappelijk belang is, er is geen financieel belang voor de  schrijver zelf. Het maatschappelijk belang is een algemeen belang voor de maatschappij en de  schrijvers van persuasieve non‐profitteksten willen graag dat de maatschappij gezond is of  gezonder wordt. Als schrijvers van deze teksten mensen overtuigen te stoppen met roken, is  dit in het algemeen beter voor de maatschappij en dus is er een maatschappelijk belang.  Non‐profitteksten kunnen voor een deel gezien worden als informatief, omdat er vaak  informatie wordt gegeven over welke negatieve gevolgen het roken kan hebben voor de  gezondheid of welke positieve gevolgen het stoppen met roken kan hebben. Er wordt echter  ook een overtuigingspoging gedaan in de tekst: de schrijver wil de lezer ervan overtuigen te  stoppen met roken. Non‐profitteksten maken daarom toch deel uit van het teksttype  persuasieve teksten.    

Om de lezer te overtuigen van het standpunt van de schrijver – ‘De lezer moet stoppen 

met roken’ –, worden er in non‐profitteksten vaak positieve gevolgen genoemd die zich zullen  voordoen als de lezer stopt met roken. Daarnaast worden er ook regelmatig negatieve gevolgen  genoemd die zich zullen voordoen als de lezer toch doorgaat met roken. De gevolgen die  genoemd worden maken deel uit van de pragmatische argumentatie. Pragmatische  argumentatie is een term die ik in het volgende hoofdstuk zal bespreken. In de volgende  paragraaf bespreek ik de tweede tekstsoort – de commerciële teksten.     

‐ 8 ‐

2.2.2 Commerciële teksten  De tweede tekstsoort die vaak wordt gebruikt in de gezondheidsvoorlichting is de commerciële  tekst. Commerciële teksten hebben het doel de lezer te overtuigen om te stoppen met roken  door middel van het gebruiken van een bepaalde methode of een dienst die een persoon of een  bedrijf aanbiedt. In commerciële teksten wordt een product of een dienst genoemd die de lezer  bij het stoppen met roken zou moeten helpen. Voor het product of de dienst wordt op deze  manier dus eigenlijk reclame gemaakt. De schrijver heeft er belang bij dat zijn standpunt  geaccepteerd wordt, want dan zal de lezer ook de conclusie trekken dat zijn product of dienst  kan helpen bij het stoppen met roken met als gevolg dat de lezer het product zal aanschaffen  of gebruik zal maken van de dienst. Het doel van deze teksten is het overtuigen van de lezer  om het product aan te schaffen of gebruik te maken van de aangeboden dienst. Het gaat in dit  geval om geldelijk gewin, de schrijver heeft een materieel belang bij het overtuigen van de  lezer. Als de lezer overtuigd is dat hij moet stoppen met roken met behulp van het genoemde  product of de genoemde dienst, dan zal de lezer het gewenste gedrag gaan vertonen en contact  opnemen voor een dienst of voor de aankoop van een product. Het doel van de schrijver is in  dit geval bereikt. Commerciële teksten zijn dan ook een duidelijke vorm van het teksttype  persuasieve teksten.   Commerciële teksten vallen eigenlijk buiten de echte gezondheidsvoorlichting en  kunnen geclassificeerd worden als een soort reclame. In commerciële teksten gaat het namelijk  om de gevolgen van het gebruik van een bepaalde methode of een bepaalde behandeling. In  deze teksten zijn er twee standpunten, namelijk ‘De lezer moet stoppen met roken’ en ‘De  lezer moet dit product of deze behandeling gebruiken bij het stoppen met roken’. Er is een  financieel belang voor de schrijver van commerciële teksten of voor het bedrijf dat de teksten  laat schrijven.    

Om de lezer te overtuigen te stoppen met roken met behulp van een bepaalde dienst of 

een bepaald product, is het in commerciële teksten belangrijk dat de voordelen van een  product genoemd worden. De lezer moet als het ware overtuigd worden door het noemen van  de goede eigenschappen of kenmerken van het product of van de persoon die de dienst  aanbiedt. Dit kunnen bijvoorbeeld voordelen zijn die betrekking hebben op de effectiviteit van  het product of de dienst, of er kunnen praktische voordelen worden genoemd.   Uit deze paragraaf is gebleken dat er verschillen tussen de twee tekstsoorten zijn als  het gaat om het doel en het belang voor de schrijver. Het verschil in belang tussen de twee  tekstsoorten leidt ertoe dat er binnen de tekstsoorten andere tekstkenmerken centraal staan.  De verschillen tussen tekstkenmerken die centraal staan in commerciële en non‐profitteksten  zal ik in de volgende paragraaf bespreken. Daarnaast is gebleken dat er bij non‐profitteksten  één standpunt is – ‘De lezer moet stoppen met roken’ – en dat er bij commerciële teksten twee   

‐ 9 ‐

standpunten zijn – ‘De lezer moet stoppen met roken’ en ‘De lezer moet dit product of deze  behandeling gebruiken bij het stoppen met roken’. Dit leidt ertoe dat er een verschil is tussen  de twee tekstsoorten als het gaat om het verschil van mening. In non‐profitteksten is er een  enkelvoudig verschil van mening en in commerciële teksten is er een meervoudig verschil van  mening. Bij commerciële teksten wordt alleen het eerste standpunt ‐ ‘De lezer moet stoppen  met roken’ – niet expliciet behandeld, maar wordt aangenomen dat dit vanzelfsprekend is en  dat de lezer van dit standpunt al overtuigd is. Het standpunt blijft dus eigenlijk impliciet. Het  tweede standpunt wordt wel expliciet genoemd en wordt ook ondersteund met argumentatie.  Deze argumenten functioneren eigenlijk als tekstkenmerken; het zijn belangrijke zaken die de  lezer kunnen overtuigen van het standpunt. In hoofdstuk 4 zal ik verder ingaan op de  verschillen in tekstkenmerken.  Zoals zojuist besproken, kunnen er twee verschillende tekstsoorten worden genoemd  als het gaat om persuasieve teksten ter bevordering van het stoppen met roken: commerciële  en non‐profitteksten. Tevens heb ik aangegeven dat de tekstkenmerken binnen deze teksten  van elkaar verschillen. Ik zal daarom in wat volgt ter verduidelijking een aantal vaak  voorkomende overeenkomsten en verschillen tussen de teksten bespreken. Al eerder is  gebleken dat schrijvers van non‐profitteksten en commerciële teksten vaak gebruik maken van  het noemen van de positieve en negatieve gevolgen. Op basis hiervan kan de lezer een  afweging maken en kan hij bijvoorbeeld door de schrijver overtuigd worden van het standpunt  te stoppen met roken of van het standpunt te stoppen met roken met behulp van een bepaald  product of een bepaalde behandeling. Bij het noemen van gevolgen in teksten in de  gezondheidsvoorlichting wordt vaak gebruik gemaakt van het noemen van wenselijkheid door  middel van pragmatische argumentatie, waarbij voordelen van het gewenste of nadelen van  het ongewenste gedrag geformuleerd worden (Schellens en De Jong 2000: 288). Deze vorm van  argumentatie zal ik in hoofdstuk 3 bespreken. De pragmatische argumentatie wordt vaak  ondersteund door andersoortige argumentatie, zoals autoriteitsargumentatie of het noemen  van voordelen. Hierop zal ik in de argumentatieve beschrijving in hoofdstuk 4 verder ingaan  aan de hand van voorbeelden. In hoofdstuk 3 bespreek ik verder de pragma‐dialectiek en het  begrip ‘argumentatieschema’s, zodat er een beter inzicht zal ontstaan over de invloed die de  verschillende tekstdoelen kunnen hebben op de argumentkeuze. 

 

‐ 10 ‐

3 Argumentatie    Mijn onderzoek is gebaseerd op de pragma‐dialectische benadering van argumentatie van Van  Eemeren en Grootendorst. In dit hoofdstuk zal ik daarom ter verduidelijking allereerst de  grondbeginselen van de pragma‐dialectiek bespreken. Hierin zal duidelijk gemaakt worden  wat er in de pragma‐dialectiek onder de term ‘argumentatie’ wordt verstaan en welke soorten  argumenten er zijn. Daarna zal ik ingaan op de manier waarop argumenten aan een standpunt  worden gerelateerd met behulp van het begrip ‘argumentatieschema’. Met behulp van deze  informatie wordt een theoretische achtergrond geschetst voor de argumentatieve beschrijving  die in hoofdstuk 4 besproken zal worden. De deelvraag die in dit hoofdstuk – hoofdstuk 3 –  beantwoord zal worden is ‘Wat wordt in de pragma‐dialectiek verstaan onder de term  ‘argumentatie’ en op welke manieren kunnen standpunt en argument aan elkaar gerelateerd  worden?’     3.1 De pragma‐dialectische benadering van argumentatie   In de pragma‐dialectische benadering van argumentatie is gebaseerd op de door Van Eemeren  en Grootendorst gestichte pragma‐dialectiek. De pragma‐dialectiek stelt de oplossing van een  verschil van mening tussen verschillende personen centraal. Er is sprake van een verschil van  mening als er door ten minste twee personen verschillende posities worden ingenomen over  een bepaald onderwerp. De mening over dit onderwerp wordt weergegeven in een standpunt,  ook wel een propositie genoemd. De twee personen zijn het met elkaar oneens; er is geen  volledige eenduidigheid over het standpunt. Het verschil van mening kan opgelost worden  door het voeren van een zogenaamde kritische discussie. Er zijn daarom altijd twee partijen  betrokken bij een kritische discussie: de ene persoon uit een standpunt en de andere persoon  twijfelt hieraan of verwerpt het standpunt (Van Eemeren, Grootendorst & Snoeck Henkemans  2001: 20). De houdbaarheid van de standpunten wordt kritisch getoetst met behulp van de  uitwisseling van argumenten door beide partijen. Van Eemeren, Grootendorst & Snoeck  Henkemans verstaan onder de term ‘argumentatie’ het volgende (2001: 12):    Argumentatie is een verbale, sociale en rationele activiteit die erop gericht is een  redelijke beoordelaar te overtuigen van de aanvaardbaarheid van een standpunt door  een of meer proposities naar voren te brengen die ter rechtvaardiging van dat  standpunt dienen.    Een verschil van mening is opgelost als één van beide partijen zijn aanvankelijke positie  herziet (Van Eemeren, Grootendorst & Snoeck Henkemans 2001: 21).   

‐ 11 ‐

In de pragma‐dialectiek worden twee soorten meningsverschillen genoemd: een  meningsverschil kan expliciet zijn, maar ook impliciet. In een expliciet meningsverschil  worden zowel het standpunt als de kritiek op dit standpunt uitdrukkelijk onder woorden  gebracht. In een impliciet meningsverschil is dit niet het geval: hierin komt meestal maar één  van de partijen aan het woord, waardoor het meningsverschil impliciet blijft. Dit is vaak het  geval als het gaat om schriftelijke communicatie. In de teksten die ik voor dit onderzoek heb  geanalyseerd, blijft het meningsverschil dan ook altijd impliciet, omdat alleen de schrijver van  de tekst aan het woord komt en de twijfel van de lezer aan zijn standpunt als het ware  voorondersteld wordt. Dit wordt in de teksten duidelijk doordat de schrijver argumenten voor  zijn standpunt geeft. Hij gaat er dus vanuit dat de lezer het standpunt niet direct zal  aanvaarden. De argumenten die de schrijver voor zijn standpunt geeft, zijn divers en  verschillen van elkaar. Daarom behoren deze argumenten tot verschillende  argumentatiesoorten. In de volgende paragraaf zal ik deze argumentatiesoorten bespreken,  zodat duidelijk wordt welke verschillen er tussen de diverse argumentatiesoorten zijn. Met de  kennis die in deze paragraaf wordt geboden is het mogelijk om in de argumentatieve  beschrijving van hoofdstuk 4 de argumentatiestructuur van de geanalyseerde teksten vast te  stellen.    3.2 Soorten argumentatie  In de teksten die zijn gebruikt voor de argumentatieve beschrijving in hoofdstuk 4, wordt het  standpunt van de schrijver verdedigd door middel van een betoog. Dit betoog bestaat soms uit  complexe argumentatie en per tekst kunnen er meerdere soorten argumentatie gebruikt  worden.   

De eenvoudigste vorm van argumentatie wordt in de pragma‐dialectiek aangeduid als 

enkelvoudige argumentatie. Enkelvoudige argumentatie is volgens Van Eemeren, Grootendorst  & Snoeck Henkemans argumentatie die in volledig expliciete vorm uit twee en niet meer dan  twee uitspraken bestaat. Enkelvoudige argumentatie is de meest eenvoudige vorm van  argumentatie en is de basis van de zogenaamde complexe argumentatie. Er zijn verschillende  vormen van complexe argumentatie. De eerste vorm is meervoudige argumentatie.  Meervoudige argumentatie houdt in de pragma‐dialectiek het volgende in (Van Eemeren,  Grootendorst & Snoeck Henkemans 2001: 81):    (…) alternatieve verdedigingen van hetzelfde standpunt, die na elkaar naar voren  worden gebracht. Het gaat daarbij om verdedigingspogingen die los van elkaar staan en  in principe gelijkwaardig zijn. Elke afzonderlijke argumentatie wordt gepresenteerd als  een zelfstandige en onafhankelijke verdediging, die op zich afdoende zou moeten zijn.     

‐ 12 ‐

Bij meervoudige argumenten worden er verschillende betogen gehouden voor hetzelfde  standpunt.   De tweede vorm van complexe argumentatie is nevenschikkende argumentatie. Bij  nevenschikkende argumentatie is er, in tegenstelling tot meervoudige argumentatie, geen  sprake van afzonderlijke betogen voor een standpunt, maar is er juist sprake van één  samenhangend geheel van argumenten die alleen gezamenlijk tot een afdoende verdediging  van het standpunt kunnen leiden. De verschillende nevenschikkende argumenten vullen  elkaar als het ware aan en vormen zo één gemeenschappelijke verdedigingspoging. Deze  verschillende onderdelen zijn dus van elkaar afhankelijk als het om de verdediging van het  standpunt gaat en zijn elk voor zich te zwak om het standpunt afdoende te verdedigen. Een  voorbeeld van nevenschikkende argumentatie uit een tekst die voor dit onderzoek is  geanalyseerd, namelijk die van Laserpraktijk, is de volgende:              

Lasertherapie biedt u de helpende hand bij het stoppen met roken.  want: Er treden geen ontwenningsverschijnselen op,   en: de behoefte aan nicotine verdwijnt,  en: u bent niet prikkelbaar.   

De derde en laatste vorm van complexe argumentatie is onderschikkende argumentatie. Bij  onderschikkende argumentatie wordt er argumentatie voor argumentatie gegeven. Dit leidt  ertoe dat een standpunt trapsgewijs ondersteund wordt. Het ene argument geeft argumentatie  ter ondersteuning van het andere argument en dit gaat zo door totdat het standpunt afdoende  verdedigd is. Hierdoor kan de verdediging van een standpunt uit vele lagen bestaan. Het  standpunt wordt ondersteund door argumenten en deze argumenten worden vervolgens weer  ondersteund door andere argumenten, et cetera. Onderschikkende argumentatie komt in de  teksten die geanalyseerd zijn voor dit onderzoek regelmatig voor. Vaak worden er meerdere  argumenten gegeven op verschillende niveaus om zo het standpunt afdoende te verdedigen.  Een voorbeeld van onderschikkende argumentatie uit de tekst van Smoke Free – een tekst die  voor dit onderzoek is geanalyseerd – is de volgende:     Softlasertherapie biedt vele voordelen ten opzichte van traditionele methoden om te  stoppen met roken.  want:  Softlasertherapie is pijnloos en snel.    Om een goed inzicht te krijgen in het standpunt en de argumenten die gegeven worden in de  gebruikte teksten van de argumentatieve analyse, kan een schematische weergave van  argumenten uitkomst bieden. Het standpunt en de argumenten die ter ondersteuning worden  aangedragen, worden dan in een argumentatiestructuur weergegeven. Hierin wordt door   

‐ 13 ‐

middel van getallen aangegeven wat voor soort complexe argumentatie er gebruikt wordt. De  onderdelen van meervoudige argumentatie worden weergegeven door eerst het getal van het  verdedigde standpunt te noemen en daarna een nieuw getal. Elk meervoudig argument heeft  dan een eigen getal, bijvoorbeeld 1.1, 1.2 of 1.3. De onderdelen van nevenschikkende  argumentatie worden weergegeven door eerst het getal van het verdedigde standpunt te  noemen en daarna een nieuw getal, vergezeld oor een letter. Elk nevenschikkend argument  heeft een eigen letter, bijvoorbeeld 1.1a, 1.1b of 1.1c. Ten slotte worden de onderdelen van  onderschikkende argumentatie weergegeven door eerst het getal van het verdedigde  standpunt te noemen en daarna hetzelfde getal. Als dit argument wederom ondersteund  wordt, wordt wederom een getal gebruikt. Het gebruik van de getallen bij onderschikkende  argumentatie hangt af van het aantal onderschikkende argumenten dat wordt aangedragen en  wordt bijvoorbeeld weergegeven als 1.1, 1.1.1 of 1.1.1.1. Ter verduidelijking is hieronder een  voorbeeld van een argumentatiestructuur afgebeeld uit één van de geanalyseerde teksten van  dit onderzoek:    1. De lezer moet stoppen met roken.   

 

1.1a Dit leidt tot positieve gevolgen. 

 

 

1.1b Deze positieve gevolgen zijn wenselijk.  1.1c Doorgaan met roken leidt tot negatieve gevolgen. 

 

 

1.1d Deze negatieve gevolgen zijn onwenselijk. 

  Nu in deze paragraaf is uitgelegd wat er in de pragma‐dialectiek onder ‘argumentatie’ wordt  verstaan, is het eerste deel van de deelvraag van dit hoofdstuk – ‘Wat wordt in de pragma‐ dialectiek verstaan onder de term ‘argumentatie’?’ – reeds beantwoord. In de volgende  paragraaf zal ik het tweede gedeelte van de deelvraag – ‘Op welke manieren kunnen standpunt  en argument aan elkaar gerelateerd worden?’ – beantwoorden door de diverse relaties tussen  standpunt en argumenten te bespreken aan de hand van het begrip ‘argumentatieschema’.     3.3 Argumentatieschema  In de pragma‐dialectiek wordt de relatie tussen het standpunt en de argumenten ter  ondersteuning van het standpunt weergegeven in een zogenaamd argumentatieschema. Een  argumentatieschema brengt het standpunt en de ondersteunende argumenten op een  specifieke manier met elkaar in verband. In de pragma‐dialectiek zijn er drie soorten  argumentatieschema’s – ook wel argumentatietypes genoemd – waarin de argumenten op drie  verschillende manieren met het standpunt in relatie worden gebracht. Voor elk  argumentatietype gelden dan ook andere deugdelijkheidsvoorwaarden (Van Eemeren,   

‐ 14 ‐

Grootendorst & Snoeck Henkemans 2001: 126). Deze drie soorten argumentatieschema’s zijn  argumentatie gebaseerd op een kentekenrelatie, argumentatie gebaseerd op een  vergelijkingsrelatie en argumentatie gebaseerd op een causale relatie. In de teksten die in deze  scriptie worden geanalyseerd, komt alleen argumentatie gebaseerd op een kentekenrelatie en  argumentatie gebaseerd op een causale relatie voor. Ik zal dit later in hoofdstuk 4 door middel  van voorbeelden laten zien. Daarom zal ik in deze paragraaf alleen ingaan op de twee soorten  argumentatieschema’s – argumentatie gebaseerd op een kentekenrelatie en argumentatie  gebaseerd op een causale relatie – en laat ik argumentatie gebaseerd op een vergelijkingsrelatie  buiten beschouwing.    3.3.1 Argumentatie gebaseerd op een kentekenrelatie  Het eerste argumentatieschema is argumentatie gebaseerd op een kentekenrelatie. Hierin  wordt een standpunt verdedigd door in het argument ervoor een kenmerk of een eigenschap te  noemen van hetgeen in het standpunt beweerd wordt. Het noemen van dit kenmerk zorgt  ervoor dat het standpunt aanvaard wordt, omdat het één min of meer automatisch het ander  inhoudt. Het algemene argumentatieschema bij argumentatie gebaseerd op een  kentekenrelatie ziet er als volgt uit:     

Voor X geldt Y, 

 

want: Voor X geldt Z, 

 

en: Z is kenmerkend voor Y. 

  Een voorbeeld van de invulling van dit argumentatieschema uit één van de teksten gebruikt  voor de analyse in deze scriptie – Praktijk de Wille – is hieronder gegeven:     

De Nooit Meer Roken methode (X) is een unieke methode (Y), 

 

want de Nooit Meer Roken methode (X) heeft een slagingspercentage van 80 tot 95%   (Z). 

 

(en een slagingspercentage van 80 tot 95% (Z) wijst op uniek zijn (Y).) 

  Het argumentatieschema dat hierboven is genoemd, argumentatie gebaseerd op een  kentekenrelatie, kan op verschillende manieren worden ingevuld. Een voorbeeld van de  invulling van dit argumentatieschema is het gebruik van autoriteitsargumentatie. Daarom zal  ik in paragraaf 3.3.1.1 bespreken wat de term ‘autoriteitsargumentatie’ inhoudt.       

‐ 15 ‐

3.3.1.1 Autoriteitsargumentatie  Een variant van argumentatie gebaseerd op een kentekenrelatie is autoriteitsargumentatie.  Autoriteitsargumentatie is een vorm van argumentatie waarbij de juistheid of  aanvaardbaarheid van een standpunt aannemelijk wordt gemaakt door een beroep te doen op  een autoriteit. De autoriteit heeft een bepaald gezag en dit wordt door het noemen van de  autoriteit als het ware overgedragen naar het standpunt. Het standpunt wordt hierdoor  aannemelijk(er); de autoriteit is eigenlijk een garantie voor de juistheid van het standpunt. Er  zijn twee vormen van autoriteitsargumentatie, namelijk professionele autoriteitsargumentatie  en autoriteitsargumentatie op basis van ervaring.   

Autoriteitsargumentatie is een variant van argumentatie gebaseerd op een 

kentekenrelatie en het algemene schema hiervoor is dan ook het eerder genoemde schema  voor argumentatie gebaseerd op een kentekenrelatie:     

Voor X geldt Y, 

 

want: Voor X geldt Z, 

 

en: Z is kenmerkend voor Y. 

  Als we dit argumentatieschema invullen voor de autoriteitsargumentatie uit één van de  geanalyseerde teksten in deze scriptie – de tekst van Dokter Lieveld –, ziet dat er als volgt uit:    Voor het standpunt ‘Acupunctuur kan goed helpen bij het stoppen met roken’ (X) geldt  dat het aanvaardbaar is (Y),   

want: Voor dit standpunt (X) geldt dat Dokter Lieveld zegt dat het juist is (Z),  en: als Dokter Lieveld zegt dat iets juist is (Z), is dat kenmerkend voor de  aanvaardbaarheid van het standpunt ‘Acupunctuur kan goed helpen bij het stoppen  met roken’ (Y). 

  3.3.2 Argumentatie gebaseerd op een causale relatie  Bij het argumentatieschema argumentatie gebaseerd op een causale relatie wordt het  standpunt verdedigd door een oorzakelijk verband te leggen tussen het standpunt en het  argument. Op grond van dit verband dient het standpunt dan ook aanvaard te worden (Van  Eemeren, Grootendorst & Snoeck Henkemans 2001: 121).        

‐ 16 ‐

Het algemene argumentatieschema dat bij argumentatie gebaseerd op een causale relatie  hoort, is het volgende:     

Voor X geldt Y. 

 

want: Voor X geldt Z. 

 

en: Z leidt tot Y. 

  Een voorbeeld van de invulling dit argumentatieschema uit één van de teksten gebruikt voor  de analyse in deze scriptie – luchtpunt.nl – is hieronder gegeven:     

Roken (X) is slecht voor de gezondheid (Y), 

 

want roken (X) veroorzaakt onherstelbare schade aan de longblaasjes (Z). 

 

(en onherstelbare schade aan de longblaasjes (Z) is slecht voor de gezondheid (Y).) 

  Het argumentatieschema dat hierboven is genoemd, argumentatie gebaseerd op een causale  relatie, kan op verschillende manieren worden ingevuld. Een voorbeeld van de invulling van  dit argumentatieschema is het gebruik van pragmatische argumentatie. Daarom zal ik in  paragraaf 3.3.2.1 bespreken wat de term ‘pragmatische argumentatie’ inhoudt.    3.3.2.1 Pragmatische argumentatie  Vaak wordt er in gezondheidsvoorlichting genoemd dat een bepaald gevolg wenselijk of  onwenselijk is. Dit gebeurt door gebruik te maken van een variant van argumentatie gebaseerd  op een causale relatie, genaamd pragmatische argumentatie. In pragmatische argumentatie  wordt aan een gevolg gerefereerd  van hetgeen in het standpunt genoemd wordt. Volgens Van  Eemeren, Grootendorst & Snoeck Henkemans houdt pragmatische argumentatie in de  pragma‐dialectiek het volgende in (2001: 123):    (…) in het standpunt wordt een bepaald doel of een bepaalde handelwijze aanbevolen  en de argumentatie bestaat uit het opsommen van gunstige effecten of consequenties  van het te bereiken doel of van de uit te voeren handelwijze.    Het opsommen van de gunstige effecten of consequenties zou de lezer moeten overtuigen het  standpunt van de schrijver te accepteren, aangezien de gunstige effecten of consequenties  wenselijk zijn voor de lezer. Pragmatische argumentatie kan ook gebruikt worden om een  bepaald doel of een handelwijze af te raden. Voorbeelden van de invulling van pragmatische  argumentatie worden in de argumentatieve analyse van hoofdstuk 4 genoemd. Er zijn  verschillende vormen van pragmatische argumentatie. Een hiervan is het zogenaamde fear   

‐ 17 ‐

appeal. Aangezien deze variant van pragmatische argumentatie vaak voorkomt in  gezondheidsvoorlichting, zal ik dit verschijnsel in de volgende paragraaf kort bespreken.    3.3.2.2 Fear appeal  Een variant van pragmatische argumentatie is het verschijnsel fear appeal. De vraag die heerst  bij het gebruik van pragmatische argumentatie is de vraag hoe onwenselijk of wenselijk de  gevolgen moeten worden geformuleerd. Over het algemeen geldt dat hoe extremer het  argument is, hoe overtuigender. Het benadrukken van wenselijke en onwenselijke gevolgen is  dus zeer belangrijk in gezondheidsvoorlichting. Het benadrukken van de onwenselijke  gevolgen van het doorgaan met roken wordt fear appeal genoemd. Er wordt dan een beroep  gedaan op de angst die de gevolgen met zich meebrengen. Er wordt bijvoorbeeld beweerd:  ‘Stop met roken, anders krijg je longkanker.’ Hoe groter de angst, hoe meer de lezer geneigd  zal zijn het standpunt van de schrijver over te nemen. Soms richt de fear appeal zich afgezien  van de lezer ook op de schadelijke gevolgen voor zijn omgeving. Zoals gezegd, over het  algemeen is het het geval dat de overtuigingskracht van een argument toeneemt naarmate de  onwenselijkheid groter is. Hoe onwenselijker het gevolg, hoe groter de angst. Het gevolg  hiervan is dat de motivatie om het standpunt van de schrijver of de organisatie te accepteren  en in de praktijk te brengen groter is. Daarbij komt dat hoe onwenselijker een gevolg is, hoe  zwaarder het argument meeweegt in het afwegingsproces van de lezer (Hoeken 2008: 126‐129).    In dit hoofdstuk heb ik laten zien dat er verschillende manieren zijn waarop argumenten  gerelateerd kunnen worden aan het standpunt dat in een tekst centraal staat. Deze  verschillende manieren zijn geordend door ze in een argumentatieschema weer te geven. Bij  de analyse van de verschillende teksten bleek dat er een tweedeling was in tekstsoorten. Deze  tweedeling is reeds besproken in hoofdstuk 2. In argumentatieve beschrijving bleek dat in  commerciële teksten regelmatig bepaalde argumentatieschema’s werden gebruikt en in non‐ profitteksten juist andere argumentatieschema’s werden gebruikt. In het volgende hoofdstuk  bespreek ik de argumentatieve beschrijving van verschillende teksten in de  gezondheidsvoorlichting betreffende het advies te stoppen met roken. Ik zal hierbij ook ingaan  op het gebruik van de verschillende argumentatieschema’s. 

 

 

‐ 18 ‐

4 Argumentatieve beschrijving    Nu de theoretische achtergrond van deze scriptie is behandeld, richt ik in dit hoofdstuk op het  praktische deel van deze scriptie: de argumentatieve beschrijving van commerciële en non‐ profitteksten. Zoals eerder aangegeven, heb ik mij bij het schrijven van deze scriptie  geconcentreerd op twee verschillende tekstsoorten in de gezondheidsvoorlichting over het  onderwerp stoppen met roken. Deze twee tekstsoorten, commerciële en non‐profitteksten,  verschillen qua doel. Aangezien het doel van beide tekstsoorten verschilt, worden er door de  schrijvers van de teksten ook verschillende argumenten gebruikt ter ondersteuning van hun  standpunt. De argumentatie is bij de tekstsoorten niet op dezelfde manier gerangschikt in een  argumentatiestructuur, maar beide tekstsoorten hebben hun eigen argumentatiestructuur. Er  is dan ook een ander verschil van mening in de afzonderlijke tekstsoorten. In dit hoofdstuk zal  ik de bovengenoemde beweringen concreet maken door te laten zien hoe de argumentatie die  in de teksten wordt gebruikt exact in elkaar zit. Ik laat zien hoe de verschillende  argumentatiestructuren van de tekstsoorten eruit zien en welke argumenten worden gebruikt  om de verschillende standpunten te ondersteunen. Tevens zal ik bespreken welke  argumentatieschema’s er worden gebruikt om de relatie tussen de argumenten en het  standpunt of tussen argumenten onderling aan te geven. Om duidelijk te maken welke  argumenten er worden gebruikt ter ondersteuning van het standpunt en hoe deze argumenten  aan het standpunt of aan elkaar gerelateerd zijn, zal ik ter illustratie voorbeelden geven uit de  door mij onderzochte teksten. Aan het eind van dit hoofdstuk zal ik een antwoord geven op de  centrale vraag van deze scriptie, namelijk ‘Wat is de invloed van de verschillende doelen in  persuasieve commerciële teksten en non‐profitteksten in de gezondheidsvoorlichting op de  keuze van argumenten en de manier waarop argumentatieschema’s worden gebruikt om  relaties tussen standpunt en argumenten of argumenten onderling weer te geven?’    4.1 Gebruikte argumentatiestructuren  Als we een argumentatieve beschrijving willen geven van commerciële en non‐profitteksten, is  het belangrijk om te weten hoe de tekst is opgebouwd. Deze opbouw wordt duidelijk als we  gaan kijken welke argumentatiestructuur ten grondslag ligt aan de tekst. In hoofdstuk 3 is de  term ‘argumentatiestructuur’ reeds besproken. Als we weten hoe de argumentatiestructuur  van een tekst eruit ziet, is het mogelijk aan de hand van voorbeelden te illustreren wat voor  invloed het doel van een tekst heeft op de keuze van argumenten en argumentatieschema’s.  Als we commerciële en non‐profitteksten kritisch gaan bekijken, is te zien dat de  tekstsoorten verschillende argumentatiestructuren hebben: er worden namelijk verschillende   

‐ 19 ‐

argumenten gebruikt in beide tekstsoorten. Dit verschil in keuze van argumenten wordt  veroorzaakt door het verschil in doel. In deze paragraaf zal ik de verschillende  argumentatiestructuren van beide tekstsoorten bespreken waarbij ik zal beginnen met de non‐ profitteksten en daarna de commerciële teksten zal behandelen.     4.1.1 Argumentatie in non‐profitteksten  Bij non‐profitteksten heeft de schrijver het doel om de lezer te overtuigen van het standpunt  dat hij moet stoppen met roken. De argumentatie die door de schrijver wordt gegeven om dit  standpunt te ondersteunen is pragmatische argumentatie, deze vorm van argumentatie is  reeds besproken in hoofdstuk 3.   In de door mij onderzochte teksten viel het mij op dat  de gunstige effecten of  consequenties  vaak door een autoriteit worden genoemd, dit kan een arts of een andere  deskundige op dit gebied zijn. Het feit dat de argumentatie wordt gegeven door een arts of een  andere deskundige zou er bij de lezer toe moeten leiden dat het standpunt van de schrijver  geaccepteerd wordt. Een autoriteit heeft gezag op het betreffende gebied en dus zou de lezer  het standpunt van zo’n deskundige bijna automatisch moeten accepteren. Hij of zij wordt  immers geacht verstand te hebben van het betreffende onderwerp. In non‐profitteksten viel  het echter niet op dat een autoriteit iets beweert en dat hij deskundig is. Dit wordt in ieder  geval niet gezien als iets dat nodig is om de lezer te overtuigen van het standpunt, want de  deskundigheid van de schrijver of het bedrijf of de persoon waarvoor de schrijver de tekst  schrijft wordt niet expliciet aangeduid als deskundig of als een autoriteit. In de non‐ profitteksten worden alleen positieve gevolgen van het stoppen met roken en negatieve  gevolgen van het doorgaan met roken genoemd. Aangezien specifieke elementen –  argumenten – in meerdere non‐profitteksten gebruikt werden ter ondersteuning van het  standpunt, beschouw ik het gebruik van deze argumenten als een patroon dat regelmatig in  non‐profitteksten voorkomt. Op basis van regelmatig voorkomende argumenten die in  meerdere teksten gebruikt werden, heb ik een algemene argumentatiestructuur opgesteld voor  de argumentatie die regelmatig in non‐profitteksten wordt gebruikt. De argumentatie die ten  grondslag blijkt te liggen aan het standpunt in non‐profitteksten, ziet er in een  argumentatiestructuur als volgt uit:    1. De lezer moet stoppen met roken.   

 

1.1a Dit leidt tot positieve gevolgen. 

 

 

 

1.1a.1a Stoppen met roken verbetert de gezondheid. 

 

 

 

1.1a.1b Stoppen met roken verbetert de persoonlijke hygiëne/het uiterlijk. 

 

 

 

1.1a.1c Stoppen met roken is positief voor de omgeving. 

 

‐ 20 ‐

 

 

1.1b Deze positieve gevolgen zijn wenselijk. 

 

 

1.1c Doorgaan met roken leidt tot negatieve gevolgen. 

 

 

 

 

 

1.1d Deze negatieve gevolgen zijn onwenselijk. 

1.1c.1 Roken verslechtert de gezondheid. 

  De pragmatische argumentatie betreft hier de nevenschikkende argumenten 1.1a en 1.1b en 1.1c  en 1.1d, die tezamen het standpunt ondersteunen. Om de relaties tussen de argumenten en het  standpunt inzichtelijk te maken, is de argumentatiestructuur op de volgende bladzijde  schematisch weergegeven. De pragmatische argumenten zijn weergegeven met de kleur groen,  de positieve gevolgen van het stoppen met roken met de kleur rood, en de negatieve gevolgen  van het doorgaan met roken met de kleur geel. De relatie tussen de argumenten en het  standpunt of tussen de argumenten onderling is cursief gedrukt. Deze relatie komt overeen  met het argumentatieschema waarop de argumentatie gebaseerd is.   

In de argumentatiestructuur is te zien dat het standpunt luidt dat de lezer moet 

stoppen met roken. Dit standpunt wordt ondersteund door pragmatische argumentatie in  twee verschillende vormen. Deze pragmatische argumentatie wijst enerzijds namelijk op de  positieve gevolgen van het stoppen met roken en anderzijds op de negatieve gevolgen als de  lezer toch besluit door te gaan met roken. De wenselijke gevolgen motiveren de lezer te  stoppen en de negatieve gevolgen zorgen ervoor dat de lezer een angst ontwikkelt. Dit kan er  ook toe leiden dat de lezer stopt met roken, omdat de negatieve gevolgen ernstig zijn. Door  het noemen van positieve en negatieve gevolgen hoopt de schrijver zijn standpunt  geaccepteerd te krijgen bij de lezer en er zo voor te zorgen dat de roker stopt met roken.   

De positieve gevolgen van het stoppen met roken worden in de door mij geanalyseerde 

teksten door drie nevenschikkende argumenten ondersteund. De drie argumenten betreffen  drie verschillende aspecten die in de door mij onderzochte teksten vaak terugkomen. Deze  drie aspecten betreffen de verbetering van de gezondheid, de persoonlijke hygiëne of het  uiterlijk en de gevolgen op de omgeving of de gezondheid van de omgeving.   

Het eerste aspect legt de nadruk op gezondheidsverbetering. De verbetering van de 

gezondheid is een belangrijk argument als het erom gaat de lezer te overtuigen te stoppen met  roken. Volgens Hoeken (2008: 21) voelen de meeste mensen zich betrokken bij  gezondheidsvoorlichting, omdat het over de kwaliteit van hun bestaan gaat. Daarom vindt de  lezer het belangrijk om de juiste keuzes te maken: wat te eten, hoeveel te drinken, enzovoort.  Roken is hierbij ook een keuze. Een goede gezondheid is dus iets dat iedereen wil en als  stoppen met roken hieraan bijdraagt, is dit een belangrijk argument om te noemen bij het  overtuigen van de lezer. Het tweede belangrijke aspect dat regelmatig voorkomt in non‐  

‐ 21 ‐

profitteksten, is het aspect van de persoonlijke hygiëne of het uiterlijk. Het is voor mensen  belangrijk dat ze er goed uitzien en op anderen op een goede manier overkomen. 

 

‐ 22 ‐

      1 De lezer moet stoppen met roken.                                                             causale relatie                                                                                              causale relatie                1.1a Dit leidt tot positieve                         gevolgen.       

   1.1b Deze positieve gevolgen           1.2a Doorgaan met roken leidt               1.2b Deze negatieve gevolgen       zijn wenselijk.                              tot negatieve gevolgen.                zijn onwenselijk. 

             causale relatie    

  causale relatie 

 

 

 

     1.1a.1a Stoppen met       roken verbetert        de gezondheid.       

 

          1.1a.1b Stoppen met             1.1a.1c Stoppen met             1.2a.1 Roken verslechtert            roken verbetert de         roken is positief           de gezondheid.           persoonlijke hygiëne       voor de omgeving.                  het uiterlijk.                        

23

 

Als stoppen met roken helpt om dit streven te bereiken of te verbeteren dan zal de lezer  overtuigd raken van het standpunt van de schrijver om te stoppen met roken en wordt het  standpunt geaccepteerd. Ten slotte is ook de omgeving of de gezondheid van de omgeving  belangrijk. Iedere roker houdt van de mensen in zijn omgeving en wil ze vanzelfsprekend geen  schade berokkenen. Met roken gebeurt dit toch indirect; de omgeving heeft er last van en kan  er lichamelijke klachten door ontwikkelen. Vooral als het om kinderen gaat van bijvoorbeeld  de roker zelf, zal dit argument zwaar wegen voor de roker. Het is daarom een sterk argument  voor de schrijver in de poging zijn standpunt geaccepteerd te krijgen.    

De negatieve gevolgen van het doorgaan met roken worden in de door mij 

geanalyseerde teksten ondersteund door één argument dat de gezondheidsverslechtering  betreft. De lezer wordt op deze manier gewezen op de slechte gevolgen van het doorgaan met  roken. Dit kan leiden tot een verslechtering van de gezondheid en wellicht tot ernstige ziektes.  Met het noemen van de ernstige gevolgen probeert de schrijver de lezer duidelijk te maken dat  het noodzakelijk is om te stoppen met roken en hem misschien zelfs wel ‘bang te maken’ met  het oog op de ernstige gevolgen. Er wordt gebruik gemaakt van het verschijnsel fear appeal,  dat reeds besproken is in hoofdstuk 3. Fear appeal zou er in deze argumenten toe moeten  leiden dat de lezer overtuigd raakt van het standpunt van de schrijver en dit standpunt zal  accepteren: de lezer zal willen stoppen met roken. Het benadrukken van de positieve gevolgen  van het stoppen met roken en de negatieve gevolgen van het doorgaan met roken, is een sterke  overtuigingspoging en zou ertoe moeten leiden dat de lezer overtuigd raakt van het standpunt  van de schrijver. In dit geval is het doel van de schrijver bereikt: de lezer is overtuigd en zal  willen stoppen met roken.    4.1.2 Argumentatie in commerciële teksten  Wanneer we naar commerciële teksten kijken, is te zien we dat zich in deze teksten een  meervoudig verschil van mening voordoet. Er zijn meerdere standpunten waarvan de schrijver  de lezer wil overtuigen. Allereerst is er natuurlijk het standpunt dat de lezer moet stoppen met  roken. Dit standpunt wordt niet expliciet genoemd, maar blijft impliciet. Dit standpunt komt  overeen met het standpunt in non‐profitteksten, maar wordt dus niet ondersteund en blijft  impliciet.  Dit standpunt zal ik verder dan ook niet behandelen.   In commerciële teksten speelt het belang van de organisatie of het bedrijf een zeer  grote rol. Hiermee kom ik bij het tweede standpunt dat in mijn analyse van de commerciële  teksten naar voren komt: de lezer moet gebruik maken van bepaald product of de behandeling  van een bepaalde persoon om te stoppen met roken. Als je namelijk naar de verschillende  teksten kijkt, is te zien dat er door de schrijver een advies wordt gegeven om te stoppen met  roken dat door twee nevenschikkende argumenten wordt ondersteund. De schrijver wil de   

24

lezer ervan overtuigen gebruik te maken van product Y of van de behandeling door persoon Z.  Daarom noemt de schrijver twee eisen: de uitvoerbaarheid – het is mogelijk om te stoppen met  roken door het gebruik van product Y of door de behandeling van persoon Z – en de  wenselijkheid – het is wenselijk om te stoppen met roken door het gebruik van product Y of  door de behandeling van persoon Z. Hier wordt gebruik gemaakt van pragmatische  argumentatie waarbij de argumentatie gebaseerd is op een causale relatie. In de  argumentatiestructuur die volgt, zal dit duidelijk te zien zijn.    

Om de twee nevenschikkende argumenten – uitvoerbaarheid en wenselijkheid – te 

ondersteunen, worden er in de door mij geanalyseerde teksten verschillende argumenten  gebruikt. Als het gaat om de wenselijkheid, worden er eigenlijk geen expliciete argumenten  gegeven die illustreren dat het wenselijk is om te stoppen met roken door het gebruik van een  product of een behandeling. De enige argumentatie die de lezer zou moeten overtuigen van de  wenselijkheid het product of de behandeling te gebruiken om te stoppen met roken, is  autoriteitsargumentatie. Er wordt alleen maar door de schrijver genoemd dat hij een autoriteit  is of dat het bedrijf of de organisatie waarvoor hij schrijft gerenommeerd is. De schrijver of het  bedrijf of de organisatie waarvoor hij schrijft, wordt daarom aangemerkt als een autoriteit en  daarom zou het standpunt volgens de schrijver automatisch geaccepteerd moet worden. De  autoriteit beweert immers dat er gebruik moet worden gemaakt van het product of de  behandeling bij het stoppen met roken. Om te ondersteunen dat de schrijver een autoriteit is,  worden er twee nevenschikkende argumenten gegeven: 1) de autoriteit heeft een opleiding  genoten en daarbij kennis opgedaan op het relevante vakgebied, 2) de autoriteit heeft ervaring  op het relevante vakgebied.   Als het gaat om de uitvoerbaarheid, worden er twee meervoudige argumenten  genoemd ter ondersteuning van het standpunt. Zoals al besproken in hoofdstuk 3, zijn deze  twee meervoudige argumenten los van elkaar afdoende om het standpunt te verdedigen. Als er  meerdere meervoudige argumenten worden gebruikt, worden er eigenlijk meerdere los van  elkaar staande betogen gehouden ter verdediging van het standpunt. In het geval van de  uitvoerbaarheid, worden er aan de ene kant verschillende voordelen genoemd van het product  of de methode en aan de andere kant wordt er net als bij de wenselijkheid gebruik gemaakt  van autoriteitsargumentatie. De autoriteitsargumentatie komt overeen met de argumentatie  die ik in de vorige alinea heb besproken bij het argument van wenselijkheid. Als we kijken naar  de genoemde voordelen, worden er drie verschillende nevenschikkende argumenten genoemd  die gezien kunnen worden als voordelen bij het gebruik van de methode of de behandeling.  Allereerst wordt gezegd dat de methode of behandeling kwalitatief goed is. Ten tweede heeft  het gebruik van het product of de behandeling praktische voordelen. Ten slotte wordt er ook  nog hulp of advies geboden van het gebruik van het product of de behandeling.    

25

De argumentatiestructuur van commerciële teksten bestaat dus uit twee delen, waarvan één  deel impliciet blijft. Het eerste standpunt – ‘De lezer moet stoppen met roken’ – is impliciet;  dit is aangegeven door middel van haakjes. Dit standpunt wordt verder niet behandeld of  ondersteund. De argumenten ter verdediging van het tweede standpunt – ‘De lezer moet  product Y gebruiken of zich laten behandelen door persoon Z bij het stoppen met roken’ – zal  ik hieronder in een argumentatiestructuur weergeven.     (1. De lezer moet stoppen met roken.)  2. De lezer moet product Y gebruiken of zich laten behandelen door persoon X bij het  stoppen met roken.    2.1a Door het gebruik van product Y of door de behandeling door persoon Z is  het mogelijk om te stoppen.    2.1a.1a De kwaliteit van product Y of de behandeling door persoon Z is  goed.  2.1a.1b Het gebruik van product Y of de behandeling door persoon Z  heeft praktische voordelen.  2.1a.1c Er wordt hulp/advies geboden door bedrijf Y of persoon Z bij  gebruik van product Y/behandeling door Z.   

 

 

2.1a.2a Dit zegt autoriteit X. 

 

 

 

2.1a.2b Autoriteit X is deskundig. 

 

 

 

 

2.1a.2b.1a Autoriteit X heeft kennis op het relevante vakgebied. 

 

 

 

 

2.1a.2b.1b Autoriteit X heeft ervaring op het relevante vakgebied. 

2.1b Het is wenselijk om bij het stoppen met roken gebruik te maken van  product Y of de behandeling door persoon Z.   

(2.1b.1a Dit zegt autoriteit X. 

 

2.1b.1b Autoriteit X is deskundig. 

 

 

2.1b.1b.1a Autoriteit X heeft kennis op het relevante vakgebied. 

 

 

2.1b.1b.1b Autoriteit X heeft ervaring op het relevante vakgebied.) 

  Zoals hierboven te zien is, is het tweede deel van de argumentatiestructuur van commerciële  teksten relatief gecompliceerd. Om de relaties tussen de argumenten en het standpunt  overzichtelijker te maken, zijn de verschillende argumentatiestructuren op de volgende  bladzijde schematisch weergegeven. De pragmatische argumenten zijn aangegeven met de  kleur groen, de autoriteitsargumenten met de kleur blauw en de voordelen als het gaat om de  uitvoerbaarheid met de kleur rood. De relatie tussen de argumenten en het bovenliggende  standpunt of argument is cursief gedrukt.   

  26

  2 De lezer moet product Y gebruiken of zich laten behandelen door persoon Z bij het stoppen met roken.   

 

 

 

 

 

 

causale relatie 

     2.1a Door het gebruik van product Y of door de behandeling                 door persoon Z is het mogelijk om te stoppen.                        causale relatie               kentekenrelatie                                  

 

           2.1b Het is wenselijk om door middel van het gebruik van product Y                of de behandeling door persoon Z te stoppen met roken.   

   

   

   

   

  kentekenrelatie                  

                       

        2.1a.1a De kwa‐                2.1a.1b Het                       2.1a.1c Er                  2.1a.2a Dit           2.1a.2b                         2.1b.1a Dit           2.1b.1b      liteit van pro‐                gebruik van                    wordt hulp/              zegt auto‐          Autori‐                         zegt auto‐          Autori‐       duct Y of de                 product Y of                 advies geboden             riteit X.              teit X                            riteit X.              teit X      behandeling                 de behande‐                  door bedrijf Y                                         is des‐                                                      is des‐     door persoon                ling door per‐                  of persoon Z                                         kundig.                                                    kundig.        Z is goed.                    soon Z heeft                  bij gebruik van                                             praktische                     product Y/be‐             kentekenrelatie           kentekenrelatie                                  voordelen.                   handeling door Z.                                                                                                                                                                                         2.1a.2b.1a          2.1a.2b.1b    2.1b.1b.1a          2.1b.1b.1b                                                                                           Auto‐                 Auto‐                        Auto‐                Auto‐                                                        riteit X               riteit                        riteit x               riteit X                                                        heeft                  heeft      heeft       heeft                                                                                                                 kennis.             ervaring.       kennis.             ervaring.   

 

 

 

27

4.2 Argumentatieve beschrijving van de tekstsoorten  Nu de argumentatiestructuren en soorten argumentatie die gebruikt zijn in beide tekstsoorten  in kaart gebracht zijn, zal ik aan de hand van voorbeelden uit verschillende teksten laten zien  welke argumenten gebruikt worden bij het invullen van de eerdergenoemde  argumentatiestructuren. Deze argumenten ondersteunen het standpunt en komen in  meerdere teksten terug. Er is dus een soort patroon te zien als het gaat om de keuze van  argumenten om het doel van de tekst te bereiken. Het doel van de schrijver van de tekst heeft  dus invloed op de selectie van argumenten ter ondersteuning van het standpunt. In deze  argumentatieve beschrijving zal ik laten zien welke argumenten regelmatig gekozen worden in  commerciële en non‐profitteksten. Ik zal de argumentatieve beschrijving beginnen met de  non‐profitteksten en daarna de commerciële teksten behandelen.    4.2.1 Non‐profitteksten  Zoals in paragraaf 4.1 al is aangegeven, wordt het standpunt dat de lezer moet stoppen met  roken ondersteund door pragmatische argumentatie. Er zijn vier nevenschikkende  argumenten die het standpunt ondersteunen; pragmatische argumentatie die de positieve  gevolgen van het stoppen met roken noemt en pragmatische argumentatie die de negatieve  gevolgen van het doorgaan met roken noemt, in dit geval ook wel fear appeal genoemd. Voor  de duidelijkheid zijn deze argumenten hieronder nogmaals genoemd.    1. De lezer moet stoppen met roken.   

 

1.1a Dit leidt tot positieve gevolgen. 

 

 

1.1b Deze positieve gevolgen zijn wenselijk.  1.1c Doorgaan met roken leidt tot negatieve gevolgen. 

 

 

1.1d Deze negatieve gevolgen zijn onwenselijk. 

  Argument 1.1a wordt ondersteund door verschillende voorbeelden van gunstige effecten of  consequenties die – zoals genoemd in de vorige paragraaf – betrekking hebben op drie  aspecten: de gezondheid, de persoonlijke hygiëne/het uiterlijk en de voordelen voor de  omgeving. Deze argumenten zijn hieronder nogmaals weergegeven.    1. De lezer moet stoppen met roken.   

 

1.1a Dit leidt tot positieve gevolgen. 

 

 

 

1.1a.1a Stoppen met roken verbetert de gezondheid. 

 

 

 

1.1a.1b Stoppen met roken verbetert de persoonlijke hygiëne/het uiterlijk. 

 

28

 

 

 

1.1a.1c Stoppen met roken is positief voor de omgeving. 

  Deze drie nevenschikkende argumenten – argumenten 1.1a.1a, 1.1a.1b en 1.1a.1c – worden  ondersteund door specifieke voorbeelden te noemen. Deze voorbeelden dienen dus als  argumenten voor de drie genoemde aspecten.   Het eerste aspect betreft de verbetering van de gezondheid, argument 1.1a.1a. In  verschillende teksten worden hiervan voorbeelden gegeven.  Twee van deze voorbeelden  komen uit de tekst van de Friese longartsen.         

Uiteindelijk kan dit proces leiden tot een rookvrij leven, waarmee de algemene   lichamelijke fitheid en de longziekte gunstig beïnvloed kunnen worden.   Uiteindelijk neemt na lange tijd niet meer roken, de kans op het krijgen van meerdere  lichamelijke aandoeningen af, zoals hart‐ en vaatziekten en verschillende vormen van  kanker. 

  Ook in de tekst van luchtpunt.nl wordt een voorbeeld genoemd van het stoppen met roken:       

Stop je nu meteen met roken, dan gaan je longen niet verder achteruit. 

In de tekst van ikkanstoppen.nl wordt tevens het argument van de gezondheidsverbetering  genoemd:     Je gezondheid gaat er aanzienlijk op vooruit.   Je hebt minder last van hoofdpijn.   Je slaapt beter.    Het tweede aspect betreft de persoonlijke hygiëne of het uiterlijk, argument 1.1a.1b.  Voorbeelden hiervan worden gegeven in de tekst van ikkanstoppen.nl:     Je kleding, haar en handen ruiken niet meer naar rook.   Je krijgt weer een frisse adem.   Je krijgt een gezonder gebit en tandvlees en je tanden worden niet nog geler.    Ten slotte het derde aspect betreffende de omgeving. Een voorbeeld hiervan is te vinden in de  tekst van ikkanstoppen.nl:     Je omgeving profiteert ervan: ze roken niet meer mee.   

 

29

Naast het noemen van de wenselijke positieve gevolgen van het stoppen met roken, is in deze  scriptie gebleken dat er ook onwenselijke negatieve gevolgen van het doorgaan met roken  worden genoemd om de lezer te overtuigen te stoppen met roken. Deze negatieve gevolgen  worden weergegeven aan de hand van pragmatische argumentatie, het gaat dan om de  argumenten 1.1c en 1.1d. Om deze argumenten te ondersteunen, worden specifieke voorbeelden  gegeven in de teksten waardoor de lezer overtuigd zou moeten worden van het standpunt van  de schrijver – de lezer moet stoppen met roken. Er wordt bij deze voorbeelden alleen een  ondersteuning gegeven die wijst op de verslechtering van de gezondheid als de lezer door blijft  roken en dus niet stopt. Er wordt dus enkel gebruik gemaakt van fear appeal, waarbij de lezer  angst wordt ingeboezemd voor de schadelijke gevolgen van het doorgaan met roken. Voor de  duidelijkheid zijn de twee pragmatische argumenten met het argument van gezondheid  hieronder nogmaals genoemd.    1. De lezer moet stoppen met roken.   

 

1.1c Doorgaan met roken leidt tot negatieve gevolgen. 

 

 

 

 

 

1.1d Deze negatieve gevolgen zijn onwenselijk. 

1.1c.1 Roken verslechtert de gezondheid. 

  Zoals in het bovenstaande fragment uit de argumentatiestructuur te zien is, wordt argument  1.1c ondersteund door argument 1.1c.1 dat wijst op een verslechtering van de gezondheid als de  lezer niet stopt met roken. Argument 1.1c.1 wordt ondersteund door het noemen van specifieke  argumenten. Een voorbeeld van zo’n argument komt uit de tekst van luchtpunt.nl en is  hieronder weergegeven:       

Als je rookt, veroorzaak je schade aan je longblaasjes die niet meer te herstellen is. 

Later in de tekst wordt zelfs tot in detail uitgelegd wat roken voor schade toebrengt aan het  menselijk lichaam:    (…) Deze irriteren en beschadigen de slijmlaag in je longen en verstoren zo de normale  afweerprocessen. Uiteindelijk lukt het je longen niet meer om de schadelijke stoffen af te  voeren. De giftige stoffen blijven achter en beschadigen je longen steeds verder. Je  lichaam krijgt het steeds zwaarder om zuurstof op te nemen. Je wordt kortademig, krijgt  het benauwd en het kost je steeds meer moeite om je in te spannen. Je kunt last krijgen  van chronisch hoesten en slijm opgeven, vooral 's morgens.     Ook in de tekst van de Friese longartsen wordt verwezen naar de ernstige gevolgen die 

 

30

veroorzaakt kunnen worden als de roker niet stopt met roken:    Veel  longziekten zoals COPD en longkanker, worden mede veroorzaakt door vaak vele  jaren roken; astmaklachten kunnen door roken verergeren.    De verschillende argumenten die worden gegeven ter ondersteuning van argument 1.1c.1 zijn  weergegeven in Schema 1. Als een argument voorkomt in de tekst, is dit in het schema  aangemerkt door middel van een ‘x’. In schema 1 is dan ook op een overzichtelijke manier te  zien in welke tekst gebruik wordt gemaakt van bepaalde argumenten. Als een bepaald  argument regelmatig gebruikt wordt in verschillende teksten, kan dit erop wijzen dat dit een  belangrijk argument is in de tekstsoort waar het om gaat. Als het argument ‘Roken verslechtert  de gezondheid’ bijvoorbeeld in alle van de door mij onderzochte teksten voorkomt, zou je  kunnen zeggen dat dit een belangrijk argument is voor non‐profitteksten en dat dit argument  de lezer waarschijnlijk zal overtuigen. Het doen van een fear appeal in dit voorbeeld zou dus  moeten leiden tot overtuigende teksten. In Schema 1 is dus te zien in welke teksten welke  argumenten voorkomen. Uit de resultaten die in dit schema zijn weergegeven, leid ik later  mijn conclusies af. Het schema is daarom de basis van mijn conclusies van dit onderzoek.     Schema 1 

Non‐profitteksten 

ikkanstoppen.nl  Friese longartsen  luchtpunt.nl 

Positieve gevolgen 

  

  

  

‐ Verbetering gezondheid 

x 

x 

x 

‐ Persoonlijke hygiëne/het uiterlijk 

x 

  

  

‐ Omgeving 

x 

  

  

Negatieve gevolgen 

  

 

  

‐ Verslechtering gezondheid 

  

x 

x 

  Zoals in Schema 1 te zien is, wordt er in de teksten vooral de nadruk gelegd op de  gezondheidsverbetering als de lezer stopt met roken en de gezondheidsverslechtering als de  lezer doorgaat met roken. Deze argumenten komen in twee van de drie teksten of in alle drie  de teksten voor en zijn met groen aangegeven. In de volgende paragraaf zal ik ingaan op de  argumentatie in commerciële teksten.    4.2.2 Commerciële teksten  Zoals in paragraaf 4.1 al is aangegeven, zijn er in commerciële teksten twee standpunten die 

 

31

worden ondersteund door argumenten. Dit zijn de volgende twee argumenten:     

(1. De lezer moet stoppen met roken.)   2. De lezer moet product Y gebruiken / zich laten behandelen door persoon X bij het  stoppen met roken.   

  Het eerste standpunt wordt niet expliciet in de tekst genoemd en hiervoor worden ook geen  argumenten gegeven. Het tweede standpunt wordt ondersteund door pragmatische  argumentatie. Er zijn twee nevenschikkende argumenten die het standpunt ondersteunen.  Deze argumenten betreffen de uitvoerbaarheid en de wenselijkheid. Deze twee argumenten  zijn tekstkenmerken die blijkbaar belangrijk zijn voor de lezer; aangezien ze in vele teksten  worden genoemd. Voor de duidelijkheid zijn deze argumenten hieronder nogmaals genoemd.    2.1a Door het gebruik van product Y of door de behandeling door persoon Z is het  mogelijk om te stoppen. ‐> uitvoerbaarheid    2.1b Het is wenselijk om door middel van het gebruik van product Y of de behandeling  door persoon Z te stoppen met roken. ‐> wenselijkheid    Het argument van de uitvoerbaarheid – argument 2.1a – wordt ondersteund door drie  nevenschikkende argumenten, die hieronder nogmaals genoemd worden.    2.1a.1a De kwaliteit van product Y of de behandeling door persoon Z is goed.  2.1a.1b Het gebruik van product Y of de behandeling door persoon Z heeft praktische  voordelen.  2.1a.1c Er wordt hulp/advies geboden door bedrijf Y of persoon Z bij gebruik van  product Y/behandeling door Z.    Allereerst wil ik wat voorbeelden geven van specifieke invullingen van argument 2.1a.1a. De  kwaliteit van product Y of de behandeling door persoon Z wordt door verschillende  argumenten ondersteund. De verschillende argumenten die gevonden zijn in de commerciële  teksten, zijn weergegeven in Schema 2 op de volgende pagina. Als een bepaald argument – ik  noem deze argumenten ook wel tekstkenmerken in deze scriptie – voorkomt in een tekst, heb  ik dit aangemerkt door middel van een ‘x’.   

Als we naar Schema 2 kijken, zien we dat er als het gaat om de kwaliteit van product Y 

of de behandeling door persoon Z twee tekstkenmerken zijn die vaak voorkomen, namelijk   

32

‘effectiviteit/succesvol’ en ‘gemakkelijk’. Enkele voorbeelden uit de commerciële teksten van  het tekstkenmerk ‘effectiviteit/succesvol’ komen uit respectievelijk de Breevoordmethode en de  Laserpraktijk:    Hoe succesvol die aanpak is (…)    (…) onze unieke succesvolle behandeling. Mensen die vaak   alles al probeerden, stopten middels onze methode wel!    Ook de tweede factor – ‘gemakkelijk’ – is een vaak gebruikt argument. Een voorbeeld uit  eraCare waarbij het bijna niet gemakkelijker kan; de naaldjes ‘vallen er vanzelf uit’:    Ook plaatsen wij tijdens deze behandeling nieuwe naaldjes die  er tevens voor zorgen dat je niet meer gaat snoepen en er na  ongeveer twee weken vanzelf uitvallen.    Argument 2.1a.1b betreft de praktische voordelen van het gebruik van product Y of de  behandeling door persoon Z. In Schema 2 is te zien dat de factor ‘korte duur’ een vaak  voorkomende argument is ter ondersteuning van argument 2.1a.1b. Voorbeelden hiervan  worden genoemd in de Breevoordmethode en de Nooit Meer Roken Methode van Praktijk Wille:    Binnen één week tijd kan men, terwijl men nog mag roken, voorgoed van de verslaving  loskomen.    * 1 sessie van ongeveer 2 uur    Sommige methodes noemen zelfs meerdere factoren in een zin, zoals de softlaserbehandeling  van Smoke Free. Hier worden de factoren ‘korte duur’, ‘effectiviteit/succesvol’ en ‘gemakkelijk’   genoemd:    De behandeling incl. intake duurt 75 minuten, is effectief en wordt als zeer  ontspannend ervaren.    Ten slotte kom ik bij het derde nevenschikkende argument – 2.1a.1c – ter ondersteuning van de  uitvoerbaarheid: het aanbieden van hulp of advies bij het gebruik van product Y of de  behandeling door persoon Z. Allereerst een argument dat het aanbieden van hulp ondersteunt.   

 

33

Schema 2 

 

Commerciële teksten 

Lieveld 

Smokefree 

Breevoord 

Laserpraktijk 

Eracare 

Kwaliteit 

  

  

  

  

  

Praktijk de Wille 

‐ Effectief/succesvol 

x 

x 

x 

x 

 

x 

‐ Pijnloos 

 

x 

x 

 

 

x 

‐ Gemakkelijk 

 

x 

x 

x 

x 

x 

‐ Bijwerkingen en ontw.versch. worden voorkomen  

x 

x 

 

 

x 

x 

‐ Blijvend succes 

 

 

 

 

x 

x

‐ Garantie 

 

 

 

 

x 

x

‐ Erkende methode 

 

x 

 

 

 

 

‐ Andere autoriteiten positief over methode 

 

 

 

x 

x 

Praktische voordelen 

 

 

 

 

 

‐ Weinig behandelingen 

x 

x 

 

 

x 

x

‐ Korte duur 

 

x 

x 

 

x 

x 

‐ Mogelijkheden voor avondbehandeling 

x 

 

 

 

 

 

‐ Kosten zijn relatief laag 

 

 

 

 

 

x 

Deskundigheid autoriteit 

 

 

 

 

 

 

‐ Ervaring op vakgebied 

x 

x 

x 

 

 

‐ Kennis/opleiding 

 

x 

x 

x 

x 

Adviezen/contact 

 

x 

x 

 

x 

34

x

Dit fragment komt uit de tekst over de softlaserbehandeling van Smoke Free:    Uiteraard besteden wij aandacht aan eventuele problemen waar u, na het stoppen met  roken, mee te kampen kunt hebben. U kunt contact opnemen met de therapeut per e‐ mail of telefoon.      Naast het bieden van ondersteuning in moeilijke tijden wordt er ook veel advies gegeven voor  het stoppen met roken of om de bijwerkingen of ontwenningsverschijnselen tegen te gaan. Dit  is wederom een specifieke invulling van argument 2.1a.1c. In commerciële teksten wordt vaak  advies gegeven door de lezer een boekje aan te raden dat door de betreffende schrijver  geschreven is. Dit zal helpen bij het proces van stoppen met roken en wordt als tip  aangeboden. Voorbeelden hiervan zijn de twee volgende uitspraken, respectievelijk uit de  Breevoordmethode en  van de praktijk eraCare:    Het boekje dat bij deze cursus hoort is door dhr. Brevoord geschreven en enig in zijn  soort.    Tijdens deze training leer je de geestelijke afhankelijkheid te bestrijden en de gewoonte  te doorbreken. Ook het boekje dat je meekrijgt om te lezen is hiervoor van   groot belang.    Naast de drie nevenschikkende argumenten die het argument van de uitvoerbaarheid –  argument 2.1a – ondersteunen wordt argument 2.1a ook ondersteund door andere  argumentatie, namelijk autoriteitsargumentatie. De volgende autoriteitsargumenten worden  gegeven ter ondersteuning van de uitvoerbaarheid. Voor de duidelijkheid is ook het argument  van de uitvoerbaarheid genoemd.    2.1a Door het gebruik van product Y of door de behandeling door persoon Z is het  mogelijk om te stoppen. 

 

2.1a.2a Dit zegt autoriteit X.   

 

2.1a.2b Autoriteit X is deskundig. 

 

 

 

2.1a.2b.1a Autoriteit X heeft kennis op het relevante vakgebied. 

 

 

 

2.1a.2b.1b Autoriteit X heeft ervaring op het relevante vakgebied. 

  Argument 2.1a wordt ondersteund door twee nevenschikkende argumenten, zoals hierboven te  zien is. Argument 2.1a.2a wordt verder niet ondersteund door argumenten, maar argument  2.1a.2b wel. Zoals in Schema 2 op pagina 31 te zien is, wordt in de commerciële teksten de  autoriteit van de schrijver vaak benadrukt door te noemen dat de schrijver of autoriteit een   

35

opleiding heeft gevolgd en daardoor kennis heeft opgedaan die relevant is. Argument 2.1a.2b.1a  – dat hierboven genoemd is – is het argument waarin deze kennis wordt genoemd. Een  voorbeeld van argument 2.1a.2b.1a wordt genoemd in de tekst van eraCare:     Arno Vloet is als gediplomeerd natuurgeneeskundig therapeut aangesloten bij diverse  beroepsverenigingen.    Ook wordt genoemd dat de autoriteit veel ervaring – argument 2.1a.2b.1heeft op het  betreffende vakgebied. Een voorbeeld hiervan komt uit de tekst van Praktijk Wille:    Deze methode is ontwikkeld door de arts Roy Martina op basis van 20 jaar onderzoek  op vele patiënten.    In sommige teksten worden zelfs beide argumenten – 2.1a.2b.1a en 2.1a.2b.1b – ter  ondersteuning van de deskundigheid van de autoriteit genoemd. Dit is te zien in het volgende  voorbeeld van Smoke Free:    Door de ervaring en kennis van de therapeuten hebben wij een uitstekend programma  op kunnen bouwen om u te helpen bij het stoppen met roken.    Hierboven heb ik laten zien welke argumenten gebruikt worden om het argument van  uitvoerbaarheid – 2.1a – te ondersteunen. Echter, de ondersteuning van het tweede standpunt  wordt naast het nevenschikkende ‘uitvoerbaarheidsargument’ ook ondersteund door het  ‘wenselijkheidsargument’– argument 2.1b. Dit argument van wenselijkheid wordt ondersteund  door autoriteitsargumentatie. Voor de duidelijkheid zijn de argumenten hieronder nogmaals  weergegeven.    2.1b Het is wenselijk om door middel van het gebruik van product Y of de behandeling  door persoon Z te stoppen met roken.  (2.1b.1a Dit zegt autoriteit X.  2.1b.1b Autoriteit X is deskundig.   

2.1b.1b.1a Autoriteit X heeft kennis op het relevante vakgebied. 

 

2.1b.1b.1b Autoriteit X heeft ervaring op het relevante vakgebied.) 

  Zoals hierboven te zien is, wordt argument 2.1b ondersteund door twee nevenschikkende  autoriteitsargumenten. In de tekst wordt autoriteit X genoemd ter ondersteuning van de  uitvoerbaarheid, maar impliciet worden deze autoriteitsargumenten ook gebruikt om het 

 

36

‘wenselijkheidsargument’ te ondersteunen. De onderliggende gedachte van de schrijver is  echter wel dat de lezer het argument van wenselijkheid zal accepteren, omdat de  deskundigheid van de autoriteit reeds vastgesteld is. Aangezien de deskundigheid van de  autoriteit al is gerechtvaardigd ter ondersteuning van het ‘uitvoerbaarheidsargument’, heeft  het geen nut dit nogmaals te doen en neemt de schrijver aan dat de lezer de aangehaalde  autoriteit ziet als een deskundige.  Zoals te zien is in Schema 1, zijn de belangrijkste en meest gebruikte argumenten voor  non‐profitteksten de argumenten die betrekking hebben op de gezondheid, of het nu om  verbetering of om verslechtering gaat. De schrijver gaat er dus van uit dat de lezer het  belangrijk vindt dat hij gezond leeft. Deze argumenten worden dan ook gezien als zeer  overtuigend. De keuze van argumenten of tekstkenmerken is bij non‐profitteksten vaak een  selectie van positieve en negatieve gevolgen aan de hand van pragmatische argumentatie.   In Schema 2 is te zien dat de belangrijkste en meest gebruikte argumenten in  commerciële teksten de volgende zijn: de kwaliteit – argument 2.1a.1a – ‘effectief/succesvol’ en  ‘gemakkelijk’. De schrijver gaat er dus van uit dat de lezer het belangrijk vindt als een methode  effectief en succesvol is. De lezer wordt hierdoor het snelst overtuigd en daarom selecteert de  schrijver dit argument of tekstkenmerk vaak. Als het gaat om argument 2.1a.1b – de praktische  voordelen – zijn de meest gebruikte argumenten ‘weinig behandelingen’ en ‘korte duur’. Voor  de lezer is het belangrijk dat hij of zij met weinig behandelingen van het roken af komt en als  de duur per behandeling daarbij ook kort is, dan is de lezer snel overtuigd. De schrijver  selecteert dan ook regelmatig voor deze twee argumenten – weinig behandelingen en korte  duur – om zo overtuigend mogelijk te kunnen zijn. Zo speelt hij in op wat de lezer belangrijke  tekstkenmerken vindt.    In dit hoofdstuk lag de nadruk op de invloed van de verschillende doelen in de twee  tekstsoorten op de keuze van argumenten. De vraag die in dit hoofdstuk centraal staat, is de  volgende: ‘Wat is de invloed van de verschillende doelen in persuasieve commerciële teksten  en non‐profitteksten in de gezondheidsvoorlichting op de keuze van argumenten en de manier  waarop argumentatieschema’s worden gebruikt om relaties tussen standpunt en argumenten  of argumenten onderling weer te geven?’ In dit hoofdstuk is uit de argumentatieve beschrijving  gebleken dat de verschillende doelen in de tekstsoorten invloed hebben op de keuze van  argumenten. Als het gaat om non‐profitteksten, is gebleken dat het doel van de schrijver eruit  bestaat de lezer te overtuigen te stoppen met roken. Er is geen financieel belang, het enige  belang dat er is, is het persoonlijk belang voor de lezer. Als de lezer stopt met roken, is dit  beter voor de lezer dan dat hij doorgaat. Dit doel van de schrijver leidt ertoe dat er over het   

37

algemeen gekozen wordt voor het gebruik van pragmatische argumentatie. De wenselijke  gevolgen van het stoppen met roken en de onwenselijke gevolgen van het doorgaan met roken  worden genoemd. Het noemen van de gevolgen zou de lezer moeten overtuigen te stoppen  met roken. Er wordt in non‐profitteksten alleen gebruik gemaakt van een  argumentatieschema: argumentatie gebaseerd op een causale relatie. Bij commerciële teksten  is het doel anders, het doel is hierin om de lezer te overtuigen te stoppen met roken door  gebruik te maken van product Y of de behandeling door persoon Z. Er is een financieel belang  voor de organisatie of het bedrijf waarvoor de tekst geschreven is. Dit doel leidt ertoe dat er  voor bepaalde argumenten wordt gekozen door de schrijver. In de argumentatieve beschrijving  is gebleken dat er regelmatig argumenten worden gebruikt die de aspecten ‘gemakkelijk’,  ‘succesvol’, ‘korte duur’ en ‘kennis/opleiding’ benadrukken. De kwaliteit van de methode, de  praktische voordelen, en als belangrijkste aspect de kennis of de opleiding van de autoriteit  moeten ertoe leiden dat de lezer overtuigd wordt van het standpunt van de schrijver. Tevens  wordt er gebruik gemaakt van pragmatische argumentatie om de wenselijkheid van het  gebruik van product Y of de behandeling door persoon Z te ondersteunen. Het gebruik van  autoriteitsargumentatie is echter het belangrijkste argument om de lezer te overtuigen: omdat  een autoriteit de uitspraken doet, moet de lezer het wel bijna automatisch geloven. In  commerciële teksten wordt dan ook regelmatig gebruik gemaakt van twee  argumentatieschema’s: argumentatie gebaseerd op een kentekenrelatie en argumentatie  gebaseerd op een causale relatie.   

 

38

5 Conclusie    In dit onderzoek ben ik ingegaan op verschillende tekstsoorten in de gezondheidsvoorlichting  waarin het advies wordt gegeven te stoppen met roken. Het theoretische perspectief waarvan  ik bij mijn onderzoek ben uitgegaan, is de pragma‐dialectische benadering van argumentatie  van Van Eemeren en Grootendorst. De vraag die centraal stond bij dit onderzoek was de  volgende: ‘Wat is de invloed van de verschillende doelen in persuasieve commerciële teksten  en non‐profitteksten in de gezondheidsvoorlichting op de keuze van argumenten en de manier  waarop argumentatieschema’s worden gebruikt om relaties tussen standpunt en argumenten  of argumenten onderling weer te geven?’   

Om deze vraag te kunnen beantwoorden heb ik in mijn onderzoek allereerst een 

karakterisering van gezondheidsvoorlichting gegeven. Gezondheidsvoorlichting is volgens  Claessens het bewust ondernemen van activiteiten om het gedrag van mensen dat betrekking  heeft op hun gezondheid, te beïnvloeden. In dit geval gaat het er dus om het gedrag van  mensen te beïnvloeden door ze te adviseren te stoppen met roken. Dit advies werd genoemd in  verschillende tekstsoorten, namelijk in non‐profitteksten en commerciële teksten. Deze twee  tekstsoorten hebben verschillende doelen: in non‐profitteksten is het doel van de schrijver de  lezer te overtuigen te stoppen met roken, omdat dit goed is voor de gezondheid van de lezer.  De schrijver heeft zelf dus geen financieel belang bij de acceptatie van zijn standpunt door de  lezer. Het enige belang dat de schrijver heeft, is een maatschappelijk belang – of een belang  voor de volksgezondheid –, namelijk dat de bevolking in het algemeen ‘gezonder’ wordt. Non‐ profitteksten worden voornamelijk geschreven door de overheid of non‐profitorganisaties.  Commerciële teksten hebben als doel de lezer te overtuigen te stoppen met roken door middel  van het gebruik van het product dat door een organisatie of bedrijf wordt aangeboden, of door  middel van de diensten of behandeling van de persoon waarvoor de schrijver de tekst schrijft.  Er is dus een direct financieel belang voor het bedrijf of de organisatie waarvan de schrijver de  opdracht krijgt: als het product wordt gekocht of de behandeling wordt ondergaan, levert dit  geld op voor het bedrijf of de organisatie.    

De verschillende doelen leiden ertoe dat er in non‐profitteksten en commerciële 

teksten een verschil is in de keuze van argumentatieschema en de selectie van argumenten. In  non‐profitteksten wordt er voornamelijk gebruik gemaakt van argumentatie gebaseerd op een  causale relatie. Dit is een argumentatieschema waarbij de argumenten die worden genoemd  een relatie hebben die bestaat uit een oorzaak en een gevolg. In de non‐profitteksten die ik  heb bekeken, wordt er gebruik gemaakt van pragmatische argumentatie. In pragmatische 

 

39

argumentatie worden de wenselijke of onwenselijke gevolgen genoemd van het wel of niet  accepteren van het standpunt van de schrijver. Regelmatig wordt er een variant van  pragmatische argumentatie gebruikt waarbij de lezer angst ingeboezemd wordt. Er worden  dan zeer ernstige en schadelijke gevolgen voor de lezer of voor zijn omgeving genoemd als het  standpunt in de tekst niet geaccepteerd wordt. Deze vorm van pragmatische argumentatie  wordt fear appeal genoemd en komt vaak voor in gezondheidsvoorlichting. Over het algemeen  is de gedachte: hoe meer angst de lezer wordt ingeboezemd, hoe overtuigender de tekst is. De  argumenten die worden genoemd in de door mij onderzochte non‐profitteksten betreffen dan  ook voornamelijk het positieve gevolg van gezondheidsverbetering – als men stopt met roken –  en het negatieve gevolg van gezondheidsverslechtering – als men doorgaat met roken. Van de  specifieke positieve en negatieve gevolgen worden in de afzonderlijke non‐profitteksten  concrete voorbeelden gegeven.    

In de commerciële teksten die ik heb onderzocht, wordt er ook gebruik gemaakt van 

pragmatische argumentatie. Hier is echter het doel anders, zoals al eerder gezegd. De nadruk  ligt in deze teksten op het product of de behandeling en niet op het standpunt dat de lezer  moet stoppen met roken. Dit standpunt blijft impliciet, terwijl het andere standpunt –  ‘Gebruik product Y of de behandeling door persoon Z voor het stoppen met roken’ – op  verschillende manieren wordt ondersteund door argumenten. De pragmatische argumentatie  heeft er dus betrekking op dat het wenselijk is om te stoppen met roken met behulp van  product Y of de behandeling door persoon Z. Allereerst wordt de uitvoerbaarheid van het  product of de behandeling besproken en ondersteund. De claim is dat het mogelijk is om te  stoppen met roken door het gebruik van het product of de behandeling. Deze claim wordt  ondersteund door argumentatie gebaseerd op een causale relatie. Er worden in de  afzonderlijke teksten voordelen genoemd van het product of de behandeling die de lezer  zouden moeten overtuigen dat het goed is het product te gebruiken of de behandeling te  ondergaan. Deze argumenten ondersteunen drie nevenschikkende argumenten die betrekking  hebben op de goede kwaliteit van het product of de behandeling, de praktische voordelen van  het product of de behandeling en de mogelijkheid tot advies of contact met degene die het  product of de behandeling aanbiedt. In de commerciële teksten die ik heb onderzocht worden  concrete voorbeelden genoemd ter ondersteuning van deze drie nevenschikkende argumenten  met betrekking tot de uitvoerbaarheid. Daarnaast wordt er gebruik gemaakt van  autoriteitsargumentatie om de lezer te overtuigen van het standpunt. Autoriteitsargumentatie  is een variant van argumentatie gebaseerd op een kentekenrelatie. Er wordt een autoriteit  aangehaald en in de teksten worden concrete voorbeelden gegeven die ondersteunen dat de  autoriteit gezag heeft. Dit gebeurt door het noemen van de opleiding van de autoriteit of de   

40

ervaring die de autoriteit heeft op het betreffende vakgebied. Het tweede deel van de  pragmatische argumentatie betreft de wenselijkheid om met behulp van het product of de  behandeling te stoppen met roken. Deze wenselijkheid wordt alleen ondersteund door het  noemen van autoriteitsargumentatie. Wederom worden er expliciet argumenten gegeven die  benadrukken dat de autoriteit een relevante opleiding heeft voltooid of dat hij veel ervaring  heeft op het betreffende vakgebied. De lezer zou door het noemen van het gezag van de  autoriteit overtuigd moeten worden het standpunt van de schrijver te accepteren.  Door middel van een argumentatieve beschrijving in hoofdstuk 4 heb ik in dit onderzoek een  antwoord gevonden op de centrale vraag van deze scriptie – ‘Wat is de invloed van de  verschillende doelen in persuasieve commerciële teksten en non‐profitteksten in de  gezondheidsvoorlichting op de keuze van argumenten en de manier waarop  argumentatieschema’s worden gebruikt om relaties tussen standpunt en argumenten of  argumenten onderling weer te geven?’ De verschillende doelen in persuasieve non‐ profitteksten en commerciële teksten zorgen ervoor dat de schrijvers van non‐profitteksten  voornamelijk gebruik maken van pragmatische argumentatie, en met name fear appeal, om het  standpunt geaccepteerd te krijgen. Zij kiezen voor de ondersteuning van dit standpunt voor  argumenten die de gezondheidsverbetering als men stopt met roken en de  gezondheidsverslechtering als men doorgaat met roken benadrukken. Schrijvers van  commerciële teksten maken ook gebruik van pragmatische argumentatie ter ondersteuning  van het standpunt, maar bij de ondersteuning van deze pragmatische argumentatie maken zij  voornamelijk gebruik van autoriteitsargumentatie. Het gezag van de autoriteit wordt expliciet  genoemd door het geven van voorbeelden die de opleiding of de ervaring van de autoriteit  benadrukken. In non‐profitteksten wordt er dus op de werking van pragmatische argumentatie  vertrouwd, bij commerciële teksten is autoriteitsargumentatie de belangrijkste vorm van  argumentatie.    Voor dit onderzoek heb ik negen teksten onderzocht, wat neerkomt op een relatief kleine  corpus. Ik pretendeer met dit onderzoek dan ook niet een definitief patroon aan te geven dat  in iedere non‐profittekst en commerciële tekst terug te vinden is. Vanwege de beperkte corpus  is dit onderzoek slechts explorerend. Verder onderzoek is dan ook zeker noodzakelijk om de  betrouwbaarheid van de in dit onderzoek gegeven conclusie te staven.        

 

41

Literatuur    Claessens, T.  2000  GVO en communicatie in de gezondheidszorg. Antwerpen/Apeldoorn: Garant‐Uitgevers.    Eemeren, F.H. van, R. Grootendorst en A.F. Snoeck Henkemans  2001 

Argumentatie. Inleiding in het analyseren, beoordelen en houden van betogen.  Groningen: Martinus Nijhoff. 

  Hoeken, H.  2008  Het ontwerp van overtuigende teksten. Wat onderzoek leert over de opzet van effectieve  reclame en voorlichting. Bussum: Uitgeverij Coutinho.    Schellens, P.J. en M. de Jong  2000  ‘Soorten argumenten in de voorlichting’. In: Tijdschrift voor Taalbeheersing, jrg. 22, nr.  4, p. 288‐308.                         

 

42

Bijlage 1: non‐profitteksten    1.1 Ikkanstoppen.nl 

         

43

     

 

                                                                 

44

                                                                       

45

                                                                       

46

                                     

 

47

                                                               

 

48

1.2 Friese longartsen                                                                 

 

49

                                                             

 

50

1.3 luchtpunt.nl                                                               

 

51

Bijlage 2: commerciële teksten    2.1 H. Lieveld 

H. Lieveld ‐ arts voor acupunctuur, acupressuur en orthomanuele technieken        Tel: 040‐2837612 ‐ Lid NVA en NAAV    

<> 

Vonderrijt 4 ‐ 5673 BZ Nuenen ‐ centraal t.o.v. Eindhoven, Helmond, Tilburg en Den Bosch 

  Stoppen met roken    Stoppen zonder  nare bijwerkingen 

  Meer energie en  wilskracht 

  Stoppen maar   niet aankomen 

 

  Roken moeten we leren zien als een verslaving. Van een verslaving kom je niet zo maar even af  met wat wilskracht. Dat dachten we tot voor enkele jaren: “als je maar echt wil, lukt het wel”  En als het stoppen keer op keer niet lukte, was je een “slappeling”. De traditionele Chinese  geneeskunde ziet roken als een reële aandoening, waar je niet zo maar vanaf komt.   Hoe behandelt dokter Lieveld u?  Het is dokter Lieveld's ervaring dat acupunctuur goed kan helpen bij stoppen met roken. Hij  werkt bij stoppen met roken vooral met klassieke acupunctuur, vaak gecombineerd met  elektro‐acupunctuur, neuro‐ en ooracupunctuur. Hij zet deze verschillende  acupunctuurtechnieken op verschillende “fronten” in:  1.

acupunctuur gaat onthoudingsverschijnselen tegen. Dokter Lieveld kan de nare  bijwerkingen tot praktisch nul terug brengen. Hierdoor is stoppen veel gemakkelijker.  Wil om te stoppen: Hij helpt u de geestelijke en lichamelijke afhankelijkheid te  doorbreken. De behoefte om te roken neemt af en de wil om te stoppen neemt toe.   2. uw zogeheten “longenergie” neemt toe, waardoor u zich energieker, vitaler en  wilskrachtiger voelt.   3. de door het stoppen met roken vaak toenemende drang naar snoepen of eten, pakt  dokter Lieveld met acupunctuur aan.   4. met acupunctuur bevordert dokter Lieveld de werking van de spijsvertering, die anders  trager gaat werken door het stoppen met roken. Als u stopt met roken, komt u dus niet  of nauwelijks aan.  

Hoeveel behandelingen heeft u nodig?  Wilt u stoppen met roken, dan zijn 6 tot 8 acupunctuurbehandelingen meestal voldoende. De  ervaring leert dat in de eerste 2 tot 3 weken 2 behandelingen per week het meest effectief zijn.  Als u overdag werkt, kunt u ook ‘s‐avonds komen. Twee avonden per week behandelt dokter  Lieveld patiënten die overdag niet kunnen. In de drie tot vier weken die op de eerste  behandelingen volgen, volstaat 1 behandeling per week meestal. Soms is er een tijdje een  nabehandeling nodig van een keer per maand. De patiënten van Dokter Lieveld die na jaren  nog steeds “rookvrij” zijn en niet zwaarder zijn geworden, zijn in de beginfase intensief  behandeld en lieten zich nabehandelen.   

 

52

2.2 Smoke Free                                                               

 

53

2.3 Breevoord‐methode                                                             

 

54

                                                           

 

55

2.4 Laserpraktijk                                             

 

56

2.5 eraCare                                               

 

57

2.6Praktijk de Wille 

Nooit Meer Roken Methode De Nooit MeerRoken is een unieke methode. Wat maakt deze methode zo uniek; * Een Levenslange garantie * Een slagingspercentage van 80 tot 95% * 1 sessie van ongeveer 2 uur

Pak deze kans, en stop met deze destructieve gewoonte. Iedereen die wil stoppen met roken vindt dit moeilijk, het wordt uitgesteld, als ik dat en dat achter de rug heb stop ik met roken. Daarna is er weer een andere smoes. Er is steeds weer iets anders. Ieder weet ook dat roken slecht is voor je gezondheid, en de mensen waar je van houdt in je omgeving. Het staat zelfs op het reclame bord bij de sigarenwinkel, met grote letters. Roken is dodelijk Op het pakje sigaretten staan onderstaande waarschuwingen, toch betaal je veel geld voor dat pakje vergif. Tabaksrook bevat benzeen en nitrosaminen en formalbehyde en waterstofcyanide! Roken verouderd uw huid! Roken brengt u en anderen rondom u ernstige schade toe! Roken kan lijden tot een langzame dood! Dit is toch niet wat je wilt. Bel of mail me voor een afspraak!!! Je hebt niets te verliezen behalve een slechte gewoonte en je wint je gezondheid terug. Tel. 058-2662380 Tel. 06-53804590 Werk aan een rookvrij gezond en evenwichtig leven.

Nooit Meer Roken Methode Niets te verliezen, je kunt alleen winnen Nooit Meer RokenRME is een unieke methode waarbij o.a. gebruik wordt gemaakt van Trance Coaching om rokers te helpen te denken als niet-rokers. Deze methode is ontwikkeld door de arts Roy Martina op basis van 20 jaar onderzoek op vele patiënten. Tijdens dit onderzoek heeft Roy Martina ontdekt dat de reden waarom iemand niet kan stoppen met roken niets te maken heeft met nicotineverslaving, maar met een 3-tal andere factoren. Factor 1; Neuro synapsen (macht der gewoonte) Dit is een van de belangrijkste factoren waarom stoppen met roken zo moeilijk is. Gewoontes worden in de hersenen opgeslagen als zogenaamde synapsen (verbindingen tussen de zenuwcellen) en zorgen ervoor dat we op de automatische piloot varen. Factor 2; Pavlovse reflexen.

 

58

Naast de synapsen is er een nog grotere uitdaging en dat is het feit dat een groot percentage van de rokers (40%) een reflecroker is; onder bepaalde omstandigheden moeten deze mensen gewoon roken. Factor 3; Emotionele onderdrukkers. Heel veel mensen gebruiken sigaretten om hun emoties onder controle te houden. Dit zijn slechts symptomen van de diepste angst die elke roker heeft en waarom hij/zij niet kan stoppen, nl. *

Dat het te moeilijk en te pijnlijk zal zijn. M.a.w. een onbewuste faalangst.

*

Deze angst is zo sterk dat veel rokers zeggen niet te willen stoppen met roken!

Wanneer je ontspannen bent (alpha staat) kan de Nooit Meer Roken CoachRME direct communiceren met het onbewuste zonder inmenging van de Kritische Mind. In deze alpha staat is het veel gemakkelijker gedragingen te veranderen en het zelfbeeld te veranderen naar die van een niet-roker. Dat is het grote verschil met andere methodes. Het onbewuste werkt 100% mee zodat iemand nooit meer gaat roken. Werkt dit voor iedereen? Als men gemotiveerd is en echt wil stoppen werkt het altijd. Er is eindelijk een perfecte oplossing dankzij de unieke Nooit Meer Roken oplossing van de arts Roy Martina. Na 1 sessie keert de roker als een blije, gelukkige niet-roker naar huis, zonder enige ontwenningsverschijnselen. Met de Nooit Meer RokenRME methode ben en blijf je onder alle omstandigheden een blije nietroker voor de rest van je leven. Wanneer rokers trachten te stoppen met andere methoden dan voelen ze zich ellendig en hebben ze een sterk gemis aan hun sigaretten. Dit kan hun leven en dat van hun naasten vergallen. Met de Nooit Meer RokenRME methode gebeurt dat juist niet. Het verwijdert in korte tijd de redenen waarom iemand rookt. De diepe verandering van het zelfbeeld en het verwijderen van de synapsen die iemand gevangen houden maken het grote verschil. Methodes als nicotine-pleisters, laseren en hypnose zijn lang niet zo effectief, bepaalde medicijnen zijn zelfs niet ongevaarlijk. Het enige wat je hoeft te doen is te ontspannen en het op je af te laten komen. Makkelijker kan het niet!

Levenslange Garantie We hebben zoveel vertrouwen in onze methode dat wij als enige een levenslange garantie geven. Dat betekent dat als je weer zou gaan roken om wat voor reden dan ook, je mag terugkomen voor een gratis nabehandeling. Je zult je afvragen hoe het kan dat wij zo’n keiharde garantie kunnen aanbieden waar andere methodes slechts maximaal 30% resultaat hebben. 80-95% stopt in één sessie

Trance Coaching: diepe ontspanning Trance Coaching is een relaxatietechniek die de roker volledig doet ontspannen waardoor hij/zij in de zogeheten alpha staat komt. In alpha staat is de Kritische Mind (deel van het onbewuste) veel minder actief en kunnen geloofsovertuigingen een stuk gemakkelijker veranderd worden Het is niet voldoende om te stoppen met roken, maar het belangrijkste is om een niet-roker te worden. Onze geest werkt op twee niveaus: het bewuste en het onbewuste. We maken beslissingen, denken en doen dingen met onze bewuste geest. De onbewuste geest controleert onze gewoontes. De ontspannen staat waarin we verkeren als we in trance zijn, wordt ook wel alpha staat genoemd. Het biedt ons de gelegenheid om direct met het onbewuste van de cliënt te communiceren. Daarom gaat

 

59

het zo snel en is het zo gemakkelijk om levenslange gewoontes te veranderen door middel van Trance Coaching.

Detoxen en Regeneratie Na de sessie krijg je speciale Royal Remedies mee om het lichaam en de longen te ondersteunen bij het herstellen van de schade van de nicotine. Verder krijgt men twee cd’s, een dvd en een boekje mee die helpen om de veranderingen nog dieper te ankeren in het autonome zenuwstelsel en het onbewuste.

wat kost een nooit meer roken sessie? Wat kost het roken U, en wat levert het u op. Uitgaande van anderhalf pakje per dag met een gemiddelde prijs van 4 Euro per pakje: 365 dagen per jaar x 6 Euro = ongeveer 2.200 Euro. Hierbij nog niet eens alle kauwgom en mondverfrissende middelen, stomerijkosten, extra parfum, dan zit je al gauw op 3.000 Euro per jaar. U kunt nu deze kosten besparen en tevens profiteren van een goede gezondheid, waardoor de kwaliteit van uw leven met sprongen vooruit gaat. U investeert eenmalig 395 Euro en geeft u op voor een Nooit Meer Roken trance coach sessie, het rendement is dan het eerste jaar 2.600 Euro en de jaren erop 3.000 Euro, en dit terwijl uw gezondheid met sprongen vooruit gaat. In 10 jaar heeft u 29.600 Euro bespaard en heeft u 100% in uw gezondheid geinvesteerd. De Kosten van een Nooit meer Roken sessie is 395 Euro. Dit is inclusief een nazorgpakket. (Waarde 120 Euro) En U heeft LEVENSLANG GARANTIE !!!

     

 

60