Het Openbaar Vervoer. 43 e JAARGANG MEI 2000, NUMMER 5 (504)

ISSN: 0927-9008

Het Openbaar Vervoer e

4 3 JAARGANG MEI 2000, NUMMER 5 (504) Railnleuws / Het Openbaar Vervoer is een uitgave van de Stichting Trammuseum & Railvervoer Nederland (S.T.E.R.N.)

REDAKTIE EN ADMINISTRATIE Caan van Necklaan 246 2281 BS RIJSWIJK Fax: 070-3990332 e-mail: [email protected] ABONNEMENTEN: RN / HOV verschijnt 10 x per jaar, Abonnement voor het jaar 2000 (minimaal): Losse ƒ 18,= [Nederland] nummers ƒ 30 = [buitenland] ƒ 2,50. De abonnementsprijs dient bij vooruitbetaling te worden voldaan door overmaking op postbanknummer (giro) 1647821 ten name van: Penningmeester STERN te Rijswijk. Bij aanmelding in de loop van het jaar kan ƒ 1,50 per verstreken maand in mindering worden gebracht. Een abonnement wordt automatisch verlengd, tenzij 6 weken voor de vervaldatum schriftelijk is opgezegd. REDAKTEU REN: P. H. Kiers - Tramnieuws Amsterdam J, van Driel - Tramnieuws Rotterdam Ver. Haagse Tramvrienden - Tramnieuws Den Haag B. Verwijk - Tramnieuws Buitenland M. Nortbeek - Spoornieuws Binnenland P. Badcock - Spoornieuws Buitenland A P . de Melj - Museumnieuws, agenda G.J. de Gier - Recensies J.AM. Verkerk - Redactie secretans STAFMEDEWERKERS: A.N.Baas, G.Bart, F.Bergamin, J.H.Btkker, P.B.A.Dijkman, J.A van der Jagt, J.P.G.Krom, F.A. van Loevezljn, F.J. Rusch, E.H.L. Sallevelt, E. van Werkhoven, Chr. Westerduin, O.T.M. Bekedam (contact A.D.V.) PLANNING EN EINDREDAKTIE: A P . de Melj Niets uil deze uitgave mag worden verveelvoudigd en/of openbaar gemaakt door middel van druk, fotokopie, microfilm of op welke wijze ook. zonder voorafgaande toestemming van de redactie. © 2000.

-108 -

RAILNIEUWS UIT CHINA

Enkele jaren terug is men in China begonnen met een grootscheepse hervorming van de spoorwegen; nu is het bedrijf dankzij commercialisering weer winstgevend. Begin jaren negentig vond een steeds verdere uitbreiding van het net plaats, terwijl het marktaandeel aan het dalen was. Reizigerskm's vielen terug van 53% in 1990 naar 39% in 1995 en in dezelfde periode daalde het aantal goederen ton krn's van 7 1 % naar 54%. In de daaropvolgende jaren stagneerde het goederenvervoer terwijl het reizigersvervoer met nog eens 10% afnam. Toen werd er een halt geroepen aan de groei van het personeelsbestand. Voor eind 1998 werden 40 stations, 49 depóts en 18 centrales opgeheven. Het ministerie trok zich terug naar beleidszaken, veiligheids-aspecten en het beheer van grote projecten waarbij de spoormanagers zelf de exploitatieregie konden voeren, indeling in sectoren heeft ook plaats gevonden. Voorts wordt er nu ook gewerkt aan de concurrentiepositie van het spoor. In 1996 was de gemiddelde snelheid van reizigerstreinen slechts 49,5 km/u en die van goederentreinen maar 30,5 km/u. Op de drie hoofdroules vanuit Beijing naar Harbin, Shanghai en Guangzhou is in 1997 de maximum snelheid verhoogd naar 140 km/u voor sneltreinen, 120 km/u voor stoptreinen en 80 krn/u voor goederentreinen en op andere routes is inmiddels de snelheid ook verhoogd. Dit is het resultaat van verbouwing van de infrastructuur maar ook de noodzakelijke aanpassing van loks en rijtuigen. 80% van het goederenvervoer betreft buik-transport (kolen, ijzererts, beton, hout, meststoffen, graan en olieproducten). Door middel van een 'merry-go-round' exploitatie-systeem is dit bedrijf een stuk efficiënter geworden. Er is weinig container-vervoer maar dit moet nog groeien {zeker op de internationale west-oost as) via een 'vaste-vijf' concept; vaste beginen eindpunten, vaste dienstregeling, vaste trein samenstelling, vaste prijs. In 1998 besloot de regering de investeringen te verhogen naar US$ 6,5 miljard per jaar voor de periode tot 2002 (dit is vijfmaal hoger dan in de voorafgaande vijfjaar). In 1949 had het enorme China slechts 21.810 route kms spoor waarvan 4% dubbelsporig. Eind 1998 was dit gegroeid tot 57.500 km (plus nog eens 3000 km aan regionale lijnen) waarvan 34% dubbelsporig. In de nu komende jaren wordt er nog eens 11.000 km aan toegevoegd. Voorts worden 5340 km bestaand spoor verbouwd en 13.000 km geëlectrificeerd. Vier megaprojecten worden dit jaar afgerond; de 586 km lange oost-west route Huanghua haven - Shenchinan (dubbelsporig met electrificatie voor kolenvervoer); de 261 km lange route Xi'an - Ankang (met een 18,5 km lange tunnel); de 10,6 km lange Wuhu Yangtzebrug en de 168 km lange lijn Xinxiang - Heze (met een brug van 13 km. over de Gele Rivier). Electrificatie is zo goed als klaar op de 949 km lange lijn Harbin - Daiian, een sectie van 900 km van de route Beijing - Ghangzhou en de 1100 km lange route Chengdu Kumming in het zuidwesten. Het electrificatie tempo is al jaren 1000 km per jaar. Onlangs is men begonnen met de bouw van het traject Qinhuangdao - Jinzhou - Shenyang (lengte;405 km, geschikt voor 200 km/h. en klaar 2004) Op den duur kan deze HSL verlengd worden naar een HSL Beijing - Shanghai maar deze HSL is nog in de planningsfase, Voorts hoopt men binnen een jaar een kantelbak-trein prototype te kunnen bouwen om snelheden op bestaande routes te kunnen verhogen. Opvallend is het 218-tal samenwerkingsverbanden om internationale kennis en gelden binnen te halen. Daiian Lokomotief en Rollend Materieel Fabriek werkt daaraantegen blijkbaar nog zelfstandig. De werkplaatsen, opgericht in 1899, zijn inmiddels uitgegroeid tot een oppervlakte van 900.000m en een personeels-bestand van 11.000 medewerkers. Zij heeft nu een aandeel van 50% op de binnenlandse lok markt. In 1993 is Daiian begonnen met het exporteren van loks. Jaarlijks bouwt Daiian 300 locomotieven en heeft het bedrijf 18 verschillende lok-typen (soms in meerdere spoorwijdtes) in haar catalogus. Daarnaast zijn er 2 verschillende typen open wagons en 3 verschillende soorten tankwagons voorradig. 2

STALEN DWARSLIGGERS Als de ontwikkelingen volgens plan verlopen zullen binnenkort bijna de helft van de te monteren dwarsliggers in Groot-Brittannië uit staal vervaardigd zijn om zowel de kosten te drukken als de benodigde hoeveelheid ballast te reduceren. Ai jaren levert Corus Rail (Workington) 20.000 stalen dwarsliggers per jaar aan Zwitserland. De Britse GWR begon in de jaren '30 stalen dwarsliggers te gebruiken maar hier kwam een eind aan in de 2e wereldoorlog. Met de privatisering begon men steeds critischer te kijken naar de kosten van baanvernieuwing toen het gebruik al jaren was gestandaardiseerd op betonnen dwarsliggers. Nieuwe technieken resulteren in stalen dwarsliggers waarvan het horizontaal oppervlak dikker gemaakt kan worden dan de verticale zijkanten. Hierdoor wordt een aantal bezwaren tegen het gebruik van stalen dwarsliggers de wereld uit geholpen. Staal voor dwarsliggers hoeft niet aan dezelfde strenge eisen te voldoen dan de zwaarder belaste spoorstaven. Het gebruik van computerprogramma's biedt de mogelijkheid de belasting beter over het oppervlak van de dwarsligger te verdelen zonder dat deze te zwaar uitgevoerd moet worden. Een stalen dwarsligger weegt 80 kg en kan als zodanig door twee man getild worden (voor een betonnen exemplaar heb je 8 man met tangen nodig). Door stapeling is opberging en vervoer makkelijker dan met betonnen exemplaren. ín het BR-tijdperk werden stalen dwarsliggers hoofdzakelijk op de regionale routes van noordwest Engeland gebruikt. Sindsdien is er ervaring opgedaan op Intercity-routes en op tracé's, waar zwaar goederenvervoer plaats vindt.

DIV.BERICHTEN / G.V.B. - 109 Onlangs werd 24 km van de Settfe & Carlisle-lijn met deze stalen dwarsliggers uitgerust. Hoewel een stalen dwarsligger 16% duurder uitvalt dan een betonnen exemplaar zijn er toch aanzienlijke kostenbesparingen te boeken. Stalen dwarsliggers eisen bijvoorbeeld minder hoge kwaliteit bij de ballastering. Omdat ze minder hoog staan en ook hol van onder zijn kun je ook volstaan met een 100 tot 150 millimeter minder diep ballastbed. Ook al is er sinds 1997 een proeflengte te Quintinshiit (177 km/u) men is niet voornemens stalen dwarsliggers te gebruiken bij de verbouwing van de druk bereden westkust route London-Rugby. In het 750V derde rail net zijn ze ook niet wenselijk geacht. Hoewe! men zout-corrosie vreest op de kustroutes, wordt er wel toegegeven dat het met de proeflengte te Harrington best meevalt. Wel denkt men aan gebruik in de goederen routes die 30 ton aslast kennen.

ARCHIEVEN SPOORWEGEN IN HET UTRECHTS ARCHIEF Vanaf 1 maart zijn de archieven van de N.S. voor bezoekers toegankelijk in Het Utrechts Archief (Alexander Numankade 199201, 3572 KW Utrecht). Het betreft meer dan anderhalve kilometer materiaal. Het betreft archieven van de rechtsvoorgangers van N.S. vanaf 1839, foto's, boeken, tekeningen, personeelsregisters, archieven uit de tijd van de samenwerkingsverbanden tussen 1921 en 1938 en de archieven van de N.S. vanaf 1938 tot aan de verzelfstandiging in 1980. Zo zijn de archieven aanwezig van HSM, NRS, NCS, SS en NS. 60 inventarissen en de speciale onderzoeksgids maken de verzamelingen toegankelijk. NS kent afzonderlijke inventarissen per dienstonderdeel en ook aparte inventarissen voor de collectie spoorboekjes en voor de personeels- en pensioenregisters. De bibliotheek van de N.S. bevat 100 meter aan boeken en jaargangen van tijdschriften. De tekeningen archieven zijn onder te verdelen in: - infrastructuur-tekeningen; tekeningen van de spoorbaan, emplacementen, kunstwerken en gebouwen zoals stations, loodsen, seinhuizen, spoorbruggen (circa 20.000 stuks); - tekeningen van het rollend materieel (circa 10.000 stuks); - collectie foto's, vooral uit de periode na 1938 (circa 40.000 stuks). Opgemerkt moet worden dat de personeelsgegevens van de laatste 50 jaar in verband met privacy nog niet openbaar zijn.

G.V.B. AMSTERDAM Zomerdienstreqelinq 2 0 0 0 Op 28 mei wordt de zomerdienst ingevoerd. Daar de volledige gegevens nog niet bekend zijn, zal pas in het juni-nummer hier verder op kunnen worden ingegaan. Bij de tram zijn er slechts weinig dienstregelingwijzigingen ten opzichte van vorige zomer. Bij het busbedrijf vinden wel ingrijpende wijzigingen plaats in de lijnenloop en dus ook in de dienstregelingen. Lijn 29, die thans al twee routes kent, namelijk vanuit Lands­ meer en vanuit Molenwijk, wordt gesplitst in 29 vanuit Lands­ meer (met ook overdag een halfuurdienst) en in spitslijn 31 vanuit Molenwijk, beide rijden naar Zuid-Oost. Ter vervanging van lijn 60 wordt een lijn 61 ingesteld van Gaasperplas naar AMC. Alle bussen van lijn 59 zullen op werkdagen naar het Java-eiland rijden (thans gedeeltelijk tot Muiderpoortstation). Voorts zal de lijnenloop in Buitenveldert en omgeving gewij­ zigd worden. De lijnnummers 63, 69 en 148 verdwijnen. Een lijn 65 zal rijden van het Haarlemmermeerstation via de hui­ dige routes van 63 en 149 naar het busstation Amstelveen, waarbij 149 vanuit Uithoorn wordt ingekort tot het Amstelveense busstation. Genoemde 65 wordt aangevuld door 165; het verschil is dat 65 rijdt door Kostverloren en Bankras en 165 via de Rembrandtweg in Amstelveen. De route van lijn 199 in Am­ stelveen wordt enigszins gewijzigd en zai voeren langs Groen van Prinstereriaan en Keizer Karelweg. Om het ontbrekende op te vullen, wordt lijn 66 ingesteld van Amstelstation over de route van 199 en vanaf de Kalfjeslaan volgens de oude route van 63 naar Waardhuizen. Ter com­ pensatie van lijn 148 die over Amsteldijk Noord rijdt, komt er een belbus met de naam "Amstellijntaxi" en het nummer 248. De GVB-lijnen die door Connexxion worden gereden, krijgen weer GVB-materieei. Voetbal-bussen verdwijnen Het einde van het voetbalseizoen betekent ook het einde van de voetbalbussen. Zoals vrijwel alle experimenten van het busbedrijf is ook dit mislukt. Vroegere mislukkingen zijn onder meer spitslijnen vanaf parkeerterreinen, naar industriegebie­ den, ringlijn voor ouderen en SWAB-Ijnen; concurrentie met tram en metro lukt toch niet! Het voetbalbusnet bestaat uit de lijnen 800 vanaf Station Sloterdijk, 801 vanuit Osdorp, 802 vanuit Geuzenveld, 803 vanuit Molenwijk, 804 vanuit Banne Buiksloot en 805 vanaf het Centraal Station, alle naar het Arena-stadion. Lijn 800 reed met twee dienstwagens, de overige lijnen met één; elke bus maakte één slag, waarbij

tijdens de wedstrijden het materieel werd gestald in garage Zuid (de beide lijnen uit Noord werden gereden vanuit garage Noord, de overige vanuit garage West). Gesloten-instopreqime Sloterdiik Vanaf 3 april is in de avonduren vanaf 19.00 uur bij de bussen een gesloten instap regime van kracht. Dit werd ingevoerd omdat groepen jongeren regelmatig problemen in de bussen veroorzaakten en omdat velen trachtten onder betaling uit te komen. Het is de bedoeling dit systeem uit te bereiden tot de gehele dag. Nachtmobiel Niet slechts zijn er nog steeds problemen met functioneren van Stadsmobiel (dat tevens grote verliezen oplevert), maar ook Nachtmobiel veroorzaakt veel moeilijkheden. Dit systeem is bedoeld voor personeel dat 's morgens vroeg naar de remi­ ses/garages moet reizen en 's nachts vandaar naar huis. Tevoren moet de rit worden aangevraagd. Toen destijds de nachtbuslijnen werden ingevoerd, konden in het algemeen de pot-bussen vervallen daar de nachtlijnen ook ( vrijwel) langs de remises en garages reden. Na een aantal jaren wijzigde het Busbedrijf de lijnvoering van de nachtilijnen, zodat het per­ soneel soms in problemen kwam. Door het aannemen van veel nieuw trampersoneel (conducteurs/conductrices) bleek de behoefte aan nachtelijk vervoer voor hen flink toe te nemen; om hieraan tegemoet te komen werden de Nachtmobielen ingesteld, na enige tijd slechts beschikbaar na een vooraf­ gaande oproep. Evenals bij Stadsmobiel, blijkt dit nu regelma­ tig niet te werken. Het gevolg is dat het personeel niet tijdig in de remise kan zijn om volgens dienstregeling uit te rijden. Reclamecampagne voor herintredende vrouwen als conductrice Met ludieke strips tracht het GVB conductrices te werven en denkt hierbij vooral aan herintredende vrouwen. Twee weken lang wordt hiervoor een campagne gevoerd in landelijke en regionale kranten, op teletekst, in de bioscoop en ook in de trams. Button als vervoerbewijs op Kunstschooldog Op 14 april gingen zevenduizend scholieren op pad naar 45 kunst-instellingen ter gelegenheid van Kunstschooldag. Ais speciaal vrijvervoerbewijs kregen zij een button met tekening en datum van de Kunstschooldag, uiteraard een striptekening. Omleidingen: exploitatie Op de avond vóór Koninginnedag, welke dit jaar op zaterdag 29 april werd gevierd, vond weer een zeer groot vervoer naar het centrum plaats. Echter, in tegenstelling tot voorgaande

-110 - 6.V.B. / H.T.M. jaren, bleken de trams in het algemeen het vervoer nu wel te kunnen verwerken. Op Koninginnedag reden lijnen 1, 3 en 12 en de buslijnen volgens de zaterdagdienst, de overige tramlijnen volgens de zondagdienst, lijn 20 reed deze dag niet. Lijn 51 en de metrolijnen reden de zaterdagdienst, echter tot einde dienst om de 10 minuten. Lijnen 53 en 54 reden vanaf aanvang dienst tot zolang nodig met driewagen stellen, terwijl lijn 51 de gehele dag met dubbeltractie reed. Het Buiksloterwegveer voer op 28 april tot circa 1.00 uur 's nachts met twee ponten een 6 minuten dienst. Op 28 april vanaf 20.00 uur tot circa 1.00 uur en op 29 april van 6.30 tot 24.00 uur voer het veer tussen IJplein en steiger 8 niet; hiervoor in de plaats werd een pont ingezet tussen IJplein en De Ruijterkade Oost (Brandweerkazerne). Daar het centrum voor een groot deel voor alle verkeer was afgesloten, kon geen gebruik worden gemaakt van Leidsestraat, Rokin, Damrak en Rembrandtplein. Zoals gebruikelijk houdt de politie later in de ochtend, ondanks toezeggingen, ook Leidseplein en vervolgens Rozengracht niet vrij voor het openbaar vervoer, zodat feestvierders en gewone reizigers het centrum en het C S . nauwelijks kunnen bereiken. De trams dienden te keren bij F rederiks plein (4,9, 14), Weteringcircuit (24), Surinameplein (2), Haarlemmermeercircuit (5), Frederik Hendrikplantsoen (13,14), Tropencircuit (16,25). Lijnen 1 en 17 werden gecombineerd, d.w.z. 17 door naar Dijkgraafplein en (later) een lus vía 1 C.Huygensstraat (1 eerst Overtoom, 17 Kinkerstraat). Lijn 14 was, zoals gebruikelijk, gesplitst in twee delen. Bij het Weesperplein konden veel tramreizigers op deze wijze overstappen op de metrolijnen naar het Centraal Station. e

Uiteraard waren ook vele buslijnen verlegd vanaf de nacht 28 op 29/4 van 4.30 uur tot het moment in de volgende nacht dat de routes weer berijdbaar waren. Op alle genoemde omleidingen waren ook diverse variaties, het bovenstaande was gepland. Op de tramlijnen werden tijdens beide genoemde avonden extra wagens ingezet. Op 30 april vond het 10e Amsterdam RA! Dernycriterium plaats (dit schijnen fietsers achter motoren te zijn). Het had tot gevolg dat lijn 4 van 13.00 tot 17.00 uur moest rijden via Vrijheidslaan naar het Amstelstation en lijn 15 via Buitenveldert reed. Wegens de dodenherdenking op 4 mei moest in verband met kransleggingen het traject Rokin-Damrak verkeersvrij zijn tussen 16.30 en 22.00 uur. Lijnen 4, 9 en 20 reden vanaf de Munt naar Weteringcircuit en terug, 14 reed ook daarheen en verder vía Marnixstraat, terwijl 16, 24 en 25 vanaf de Munt naar de Plantage reden. Wegens de jaarlijkse herdenking in de Van Woustraat bij de Tolstraat reed lijn 4 van 19.50 tot 20.15 uur bij de Ceintuurbaan rechtsaf en vervolgens via route lijn 12 naar Amstelstation om vandaar terugkerend de RAI te bereiken. Op vrijdag 5 mei reed de tram als op zaterdag; het metrobedrijf reed 's avonds weer met frequentie 10', lijn 51 ook gekoppeld, hetgeen nogal overdreven bleek. Lijn 14 reed deze dag weer via Damrak-Prins Hendrikkade-N.Z.Voorburgwal. Werkzaamheden Leidsesfroor Wegens werkzaamheden bij de bruggen in de Leidsestraat is de halte Prinsengracht vanaf 2 mei tijdelijk opgeheven. In het weekeinde van 20 mei kunnen geen trams door deze straat rijden. Metrolijnen Lijn 50 rijdt m.i.v. 17 april ook in de middagspits tijdelijk een 10 minutendienst wegens de versmalling van de perrons waardoor op delen van de lijn enkelspoor moet worden gereden. De metrostellen worden thans voorzien van (nieuwe) lijn- en richtingfilms met een tekst op gekleurde achtergrond, echter niet volgens de lijnkleuren (53 blauw/wit liggend, 54 wit/rood/ wit staandV Liin 53 heeft rode films 5 4 ne*if> ('tn ff>itp n e « : t n l p r i

van de lijnen 10 en 3). Materieel tram De bij aanrijdingen beschadigde motorwagens 725 en 739 werden op 17 april afgevoerd voor sloop naar Hollandia, waar eerst het asbest wordt verwijderd. De achterbak van 725 werd behouden. Zoals vermeld zijn enige tijd geleden de achterbakken van 739 en 775 gewisseld. Tussenrevisie en wit/blauw geschilderd: mw 625 (in dienst 12/4), Vervolgens gingen naar de werkplaats voor zo'n behandeling de 622, 623 en 629. Totaal red a mes: 836 kreeg l'Oréal (goud) i.p.v. Tunesië, 827 Fox-Kids i.p.v. Fuctis, 834 kreeg Coca Cola (rood/geei), van 602 werd de reclame verwijderd. Materieel bus De 200 werd afgeleverd op 17 april. Deze honderdste nieuwe bus werd toen onthuld bij het Waterlooplein, beplakt met goud over de blauwe gedeelten. De volgende dagen was het vervoer met deze bus gratis. Het is gebleken dat de 177 wegens technische problemen pas eind april is afgeleverd en in dienst gesteld. Direct na de levering van de 200 volgde de serie 201230, die identiek zijn aan de 156-200. Op 3 mei waren deze al t/m 212 in dienst. De 031 is ook wit/blauw; van deze serie hebben 028-030 grote logo 's van T&TS. De Dïrect-ljnen 280-282 rijden in het algemeen hiermee, verder rijden zij op de Schiphol lijnen 245, 247. Ook 387-397 rijden op de Schiphol-lijnen. In 1995 werden naar Cuba verkocht de oude bussen 101, 131, 132, 139, 143, 151, 156, 165, 167, 146; deze kregen bij Omnibus Metropolitanos in deze volgorde de nummers 1260-1269. In maart van dit jaar werden hiervan nog drie stuks in de dienst waargenomen, de 1262 (ex 132), 1265 (ex 151) en 1269 (ex 146). Busfoto in "Ons Amsterdam" Naar aanleiding van de foto van een bus in "Ons Amsterdam" van mei 2000 ontvingen wij van enige lezers een telefonische vraag. Derhalve hierbij een uitleg. Het betreft bus 72 op lijn H bij de standplaats Museumplein. In tegenstelling tot het onderschrift is deze foto zeer waarschijnlijk gemaakt op de openingsdag, 1 april 1926. Het provinciale nummer is G 37477, hetgeen verwarring zou kunnen opleveren. Nadat aanvankelijk de busserie 63-82 (Brockway/Allan) in willekeurige volgorde een kenteken van de groep G 3747437493 kreeg, is dit na korte tijd gewijzigd in volgorde van de wagenparknunrners. Zo kreeg bus 72 toen G 37483. Dit betekent dus dat de foto, waarschijnlijk op dezelfde dag genomen, die afgedrukt is in het boek "Het Autobusbedrijf van de Gemeentetram Amsterdam, 1905-1950" op blz. 57, van een andere bus van deze serie is; daarop staat namelijk vermeid G 37483, een bord dat dus pas later aan de 72 zou worden toegewezen. Ook op bus 81 van lijn F (blz. 59 van genoemd boek) zien wij trouwens dat zich daar hetzelfde voordeed: het nummer G 37490 ging kort daarop naar bus 79. De in het boek op blz. 152 genoemde provinciale nummers zijn die na de wisseling op volgorde. Verschenen is 'Tourist guide", april 2000, met inlichtingen over het openbaar vervoer in Amsterdam in het Nederlands, Engels, Duits, Frans, Italiaans en Spaans.

HTM

DEN

H A A G

infrastructuur in de onlangs gehouden vergadering van HTM-projectgroep Tramtunnel Grote Marktstraat (TGM) is gemeld dat de sporen in de Grote Marktstraat in november 2000 gereed zullen zijn. Uit overleg met de gemeente is komen vast te staan dat op zaterdag 18 november 2000 de openingshandeling zal plaatsvinden middels de intocht van Sinterklaas. Vanaf zondag 19 november 2000, bij aanvang dienst, zullen de tramlijnen 2 en 6 gebruik gaan maken van de route door de Grote Marktstraat. Maait

firarinn

f ï f t ic

hfsnnnnan mot

Ho

- i ^ n l o n wran

f » « n

tramsporen op het tunneldak, zodat de beloofde viersporige halte in zicht komt. Het werk aan de onvolprezen tramtunnel onder de Grote Marktstraat wordt mogelijk in juli hervat. De Gemeente en de aannemer Tram Kom hebben overeenstemming bereikt over de bouwmethode, waarmee het werk wordt voltooid. De methode houdt in dat apparatuur achter de hand wordt gehouden, waarmee de luchtdruk op de werkplek kan worden verhoogd, in geval van nieuwe lekkages. Meerkosten 90 miljoen gulden. De nieuwe tramrails in de Hobbemastraat zullen bij het aanleggen vanaf een speciale werkwagen in één keer in een goot in het wegdek vastgelijmd worden. Door deze nieuwe techniek hoeft er volgens de HTM in het vervolg minder onderhoud verricht te worden en zullen de trams ook minder herrie maken. De HTM wil tramrails vaker op deze manier leggen. Medio april zijn er op de kruising Delftsefaan / Monstersestraat waarschuwinoslichten geplaatst om de bestuurders van lijn 6, die vanaf de richting Uithof komen, te attenderen op lijn 11. De omleiding van lijn 6 zal van 1 mei tot 5 juni duren. Medio april is op het Riiswijkseplein een bord geplaatst waarop de duur van de reconstructie van dit plein staat aangegeven. Naar verwachting zullen de werkzaamheden duren van mei 2000 t/m begin 2002. Op het Hollands Spoor zijn de haltes op 11 april voorzien van een letteraanduiding: halte A: fijn 8,9,11,12 richting Rijswijkseplein halte B: lijn 10,16,17 richting Rijswijkseplein halte C: instaphalte lijn 11 richting Scheveningen Haven halte D: lijn 8,9,12 richting tramtunnel HS halte E: lijn 10,16,17 richting tramtunnel HS halte F en G: Bus Stationsweg (trottoirs dus). Heuvelwea / Verlengde landscheidinqsweg: In november 2000 zal worden gestart met de werkzaamheden voor de tramtunnel op het traject van lijn 3/7 op de Heuvelweg ter hoogte van de verlengde Landscheidingsweg. Vanaf de Distelweide / Kersengaarde komt er een open helling van 100 meter, daarna volgt een tunnel gedeelte onder de randweg van 137 meter, en aan de kant van Leidsenhage komt weer een open helling van 141 meter. Klaar eind 2001 gereed zijn. Dienstuitvoering Tramlijn 17 blijkt succesvoller dan de HTM zelf had verwacht. Dagelijks maken 12.000 passagiers gebruik van deze tramlijn, die vorig jaar in gebruik is genomen. De HTM vervoerde vorig jaar in totaal 37,4 miljoen busreizigers (400.000 meer dan in 1998) en 83 miljoen tramreizigers (2,3 miljoen meer). Per dag betekent dit ongeveer 330.000 reizigers. Het percentage zwartrijders in de tram nam iets toe, tot 7,6; het aantal in de bus bleef gelijk (1,2%). Buslijn 4 krijgt toch een vervanger op het vervallen Leidschendamse traject: Connexxion lijn 47 gaat een omweg maken door Leidschendam en doorrijden naar station Mariahoeve. Deze lijn komt uit Nootdorp en rijdt via de nieuwbouw van Leidschenveen naar het ziekenhuis Antoniushove. Gereden wordt met 15-zits Mercedes-busjes, aangezien groter materieel hier (nog?) niet kan rijden. De lijn is een voorloper van tramlijn 19. Over het verdwijnen van buslijn 5 en de vervangende winkelbus, wordt weinig meer gehoord maar politiek geïnteresseerden onder onze lezers kunnen nadenken over de gehoorde/ gelezen stelling: "De wethouder mag lijn 5 niet opheffen want een meerderheid van deze buurt heeft op zijn partij gestemd". Buslijn 21 (CS. - Drievliet) rijdt vanaf 21 april weer, nu in een consequente uurdienst. De vorige jaren gebruikte bus 831 is van zijn Pepsi/Drievliet-reklame ontdaan en nu rijden willekeurige wagens met "moderne" richting-aanduiding. ("Drievliet" staat niet op de films van de Neoplans en de DAF's). Per 28 april wijzigden de routes van de nachtbussen. Nachtbus 1 rijdt vanaf de Kneuterdijk naar Scheveningen. Nachtbus 2 rijdt vanaf de Schedeldoekshaven/Spui naar LeidschendamA/oorburo/ Riiswiik.

H X M . -111 Nachtbus 3 rijdt vanaf de Kneuterdijk naar Den Haag zuidwest/Loosduinen. Nachtbus 4 rijdt vanaf de Schedeidoekshaven/Spui naar Vrederust/ Rijswijk / Wateringen. Sinds de Koninginnenach rijden de HTM-nachtbussen voortaan een uur langer door namelijk tussen 1.30 uur en 5.30 uur. Een kaartje voor de nachtbus kost f 5,-. Alle overige vervoerbewijzen zijn niet geldig op de nachtbussen. Materieel trom Uit eerdere praktijkervaringen is gebleken dat de instelmogelijkheden van de tram bestuurdersstoel onvoldoende waren. Daarom is besloten om bij de 3076 en 3082 de bestuurderscabine te verruimen en zodoende de stoelen nogmaals in de praktijk te testen. Hierna wordt besloten welke stoel er besteld gaat worden. Aan de bestuurders wordt middels een vragenformulier om hun mening verzocht. Een aantal trams rijdt momenteel rond met hun achterste beugel op i.p.v de voorste. Dit komt omdat zij hun voorste panto hebben verspeeld. Vroeger werden de trams meteen voorzien van een nieuwe beugel. Nu ook de HTM efficiënter moet werken kan het enige tijd duren alvorens een defecte beugel wordt vervangen. In principe kan het geen kwaad. Daar heeft een tram immers een tweede beugel voor. Het probleem echter is afs er wat met de tweede panto gebeurt en de eerste ook defect is. Dan moet de tram worden weggesleept. De 1329 staat momenteel (13-4) in de werkplaats. Het interieur en de deuren zijn inmiddels uit de tram verwijderd Momenteel is men bezig om het plaatwerk van de achterste instapbak te vervangen. Buiten Zichtenburg staat het koppelstel 1337-2101. De 1337 is aan de voorzijde en aan de blinde zijde totaal besmeurd met graffiti. Kennelijk is ook Historisch Materieel niet gevrijwaard van deze z.g. viltstift- en spuitbusgestoorden Op 15 april is de 36 van het HOVM weer voorzien van zijn reclameborden voor het merk Turmac. De 36, 57, 265 1022 (later 1210) reden de traditionele paasritten en de 1304 stond aan het Voorhout opgesteld als verkoopwagen Reclametrams 3035 en 3092 werden EK-tram: basiskleur is geel en het thema is "In het hol van de Leeuw" De 3106 heeft de L'Oreal reclame verloren en kreeg er flinke lakschade voor terug. De reclame voor Via Via die op de ontspoorde 3042 zat, is overgezet op de 3013. De aanzienlijke lakschade is hiermee netjes vanwege gecamoufleerd. De 3042 ondergaat thans een midiife behandeling de opgelopen schade. Bij de 3132 kwam de Knorr reklame te vervallen. Materieel bus Bus 483 werd afgevoerd voor de sloop. Bus 503 is nu ook terug uit Utrecht, de 506 is waarschijnlijk nog daar. Vrijwel alle bussen (behalve de DAF's) hebben het nieuwe model kentekenplaten gekregen. Hqgqsche Tramvrienden In 1996 verscheen van de hand van de vereniging de Haagsche Tramvrienden "Dossier GTL-8", met daarin het wel en wee van de moderne haagse trams. Recent verscheen een beperkte 2 oplage van 114 blz. Voor fl. 32,50 is deze bewerking van Ing. D.A.Borgdorff verkrijgbaar bij van Stockum Boekverkopers, Herengracht 60 in Den Haag. Nieuws op datum 2 mei: om 01.02 uur ontspoorde de 3028, inrukkende van lijn 3, op het terrein van de remise Lijsterbesstraat en stond om 02.05 uur weer in de rails. Alle trams die na de 3028 moesten inrukken (circa 6 wagens) werden tijdelijk geparkeerd op de Laan van Meerdervoort. 10 mei: om 12.37 uur verspeelde de 3128 van lijn 1, rijdende in de richting van Delft Tanthof, zijn vangraam in de boog Rijnstraat - Schedeldoekshaven. De oorzaak hiervan was een los blok beton vlak naast de sporen. Er waren op dat moment e

/ * T

ImUZË

ROTTERDAM

RandstadRoif Begin mei was de impasse waarin RandstadRail zich bevindt nog altijd niet doorbroken. Het Ministerie van Verkeer en Waterstaat wacht nog steeds op definitieve voorstellen van de Stadsregio Rotterdam terwijl deze laatste wil dat de financiële risico's voor het hele traject worden gedekt. Rotterdam verwacht dat men pas tegen het einde van het jaar een eerste schatting kan maken van de werkelijke kosten. De vertraging welke hierdoor ontstaat gaat zeker één a twee jaar bedragen. Benelux! U n In het weekeinde van 6 en 7 mei werd het metrospoor van de Beneiuxlijn aangesloten op de Erasmuslijn. De Beneluxlijn (een verlenging van de Calandlijn) loopt van het Marconiplein tot het toekomstige station Tussenwater in Hoogvliet. Even voorbij station Hoogvliet kwam de verbinding tot stand met de bestaande metrolijn. Ziekteverzuim Het ziekteverzuim bij de RET is veel hoger dan dat tot voor kort werd verondersteld. Over 1999 lag dit cijfer op 13,5 procent, maar hierbij is gebleken dat het verzuim van mensen die aangepast werk binnen het bedrijf verrichten niet werd meegerekend, hetgeen bij openbaarvervoerbedrijven in andere gemeenten (o.a. bij de HTM in Den Haag) wel werd gedaan. In de eerste twee maanden van 2000 bleek na het meenemen van bovengaand verzuim het percentage echter op twintig procent uit te komen. Met name onder het personeel met een Melkertbaan (o.a. wagenbegeleiders) is het verzuim hoog: 35,9 procent. De RET wilde de problemen oplossen door samenwerking van projectleiders van de eigen afdeling Personeel en Organisatie en de Arbo-dienst, maar dit bleek helaas niet mogelijk omdat de afdeling P & O zelf een ziekteverzuim had van 22,9 procent. Er wordt nu gekeken naar het inhuren van externe deskundigen. Vorig jaar had de RET al eens een Arbo-manager van de HTM ingehuurd, maar ook deze liet na korte tijd weten dat de cijfers veel hoger lagen dan in de rapporten werd beweerd. Tevens liet deze in de media weten dat het probleem niet zozeer lag in de toenemende agressie in het openbaar vervoer, maar vooral in de ambtelijke organisatie. Dit laatste werd door de RET niet in dank afgenomen en de Arbo-manager werd toen op staande voet ontslagen. Directeur Clayden zet vraagtekens bij de omvang van het verzuim en hoopt binnenkort dit beeld te nuanceren, maar geeft wel toe dat men nog zeker vijf jaar nodig heeft om weer op een acceptabel niveau te komen. De Carnisselandelijn en de Groene Hillediik De Rotterdamse Gemeenteraad koos er op 6 april j.l. voor de nieuwe woonwijk Carnisselande met een TramPluslijn te verbinden via de Groene Hilïedijk, Dordtsestraatweg, Stinge en Langenhorst. Het was een van de twee varianten die uit meerdere mogelijkheden waren overgebleven. Het Rijk verleent een subsidie van 95 procent en de Stadsregio Rotterdam neemt de resterende 5 procent voor haar rekening. Vastgesteld is wel, dat aan een aantal voorwaarden zal moeten worden voldaan. Dit betekent; goede voorzieningen voor fietsers, laad- en losplaatsen voor de winkeliers aan beide zijden, tevoren reeds compensatie van verloren gaande parkeerplaatsen, nadeelcompensatie voor winkeliers en bewoners en behoud van het groene karakter van de Groene Hilïedijk. Van de 11 km. tramlijn betekent die 500 meter Groene Hilïedijk toch nogal wat. Echter, alleen een route via de Groene Hilïedijk haalt de vereiste kostendekkïngsgraad van 50 %. Na het Gemeenteraadsbesluit heeft de winkeliersvereniging Boulevard-Zuid via haar ad vocaat toch nog een bezwaarschrift ingediend, terwijl de stadspartij met een brief aan minister Netelenbos van Verkeer en Waterstaat alsnog een metro-

verbinding wil afdwingen. Het is niet te verwachten dat dit tot enige verandering in de besluitvorming zal leiden. De nieuwe tramlijn zal toch eind 2003 gerealiseerd moeten zijn. Abri's De oude abri's op de route van lijn 20 tussen de Reijerdijk en Breepfein zijn inmiddels vervangen door een nieuw model. Na het EK voetbal wordt in de zomer de rest van lijn 20 van deze nieuwe abri's voorzien. Mifjoenentekort De Stadsregio Rotterdam komt 36 miljoen gulden tekort voor de aanleg van een aantal tram- en metrolijnen. Voor de aanleg van de metro/sneltram Nesselandeiijn, de Tramplus lijnen Schiedam-Vlaardingen, de Carnisselandelijn en de Ysselmondeüjn is 466 miljoen gulden nodig terwijl er 430 miljoen gulden beschikbaar is. De Stadsregio wil in ieder geval de Carnisselandelijn, de Schiedam-Viaardingenlijn en de koppeling van de Stadionlijn en het bestaande tramspoor op het Prinsenplein (Onderdeel van de Ysselmondelijn) op tijd realiseren. Omdat voor elk werk de bijdrage van het Rijk vastligt maar men toch snel aan het werk wil, heeft men de minister nu gevraagd of met deze bedragen geschoven mag worden. Men accepteert dat bij toestemming hiervoor, vertraging ontstaat bij de aanleg van de Nesselandelijn, het doortrekken van de lijn in Schiedam in de richting Spaland en de aanleg van de rest van de Ysselmondelijn. Exploitatie Op zondag 16 april Waren er weer de gebruikelijke omleidingen i.v.m. de Rotterdam Marathon. Op zaterdag 29 april (Koninginnedag) waren er voor de tram de volgende omleidingen: Lijn 1: Tot 12.00 uur via Goudsesingel-Pompenburg-HofpleinWeena en CS. Na 12.00 uur reed men verder de gehele dag vanaf de Middellandstraat via de Henegouwerlaan- Statentunnel-Bentinckplein-Stationssinge!-CS Noordzijde-Provenierssingel-Schiekade-Hofplein-Weena naar het eindpunt aan de voorzijde van het CS. Er werd niet doorgereden naar het Oostplein. Lijn 3/13: De gehele dag via Oostplein-Goudsesingel-Pompenburg-Hofplein-Weena-CS-eigen route. Lijn 4: Vanaf 12.00 uur via Mauritsweg-Eendrachtsweg-Westzeedijk-Spanjaardstraat-Schiedamseweg-eigen route. Lijn 5: De normale route. Lijn 6: De gehele dag via Hofplein-Weena-CS-Kruisplein-Mauritsweg-Eendrachtsweg-Westzeedijk-eigen route. Lijn 7. Na 12.00 uur via Hofplein-Schiekade-ProvenierssingelCS Noordzijde-Stationssingel-Bentinckplein-Statentunnel Henegouwerlaan-Middellandstraat-eigen route. Lijn 9: Na 12.00 uur vanaf de Schiekade als lijn 7. Lijn 20: De gehele dag vanaf de Randweg via Hillevliet-Putselaan-2e Rosestraat-Laan op Zuid-Wilhelminaplein-Erasmusbrug-Vaste!and-Westzeedijk en Droogleever Fortuynplein (eindpunt). Lijn 2: Normale route. Verder waren er omleidingen voor de buslijnen 32, 49, 52 en 56. In verband met Dodenherdenking op 4 mei waren er 'savonds ook enkele omleidingen. I.v.m. de meivakantie reden van maandag 1 mei t/m donderdag 4 mei de metro, tram en bus in de spits minder frequent. Op vrijdag 5 mei (Bevrijdingsdag) werd gereden volgens de zaterdagdienstregeling. Overige omleidingen: I.v.m. onderhoudswerkzaamheden is de Hoofdbrug in Schiedam afgesloten voor verkeer. Buslijn 54 rijdt van 1 t/m 27 mei in beide richtingen via de Buitenhavenweg-Maasdijk-Voorhavenbrug en Lekstraat. Ook de Wolphaersbocht is afgesloten wegens werkzaamheden en hierdoor rijdt lijn 67 in de richting Doklaan een andere route via de Boergoensestraat, Frans Bekkerstraat, Rietdijk,Doklaan, Charloisse Hoofd, Bonn en Meeswerf-eigen route. Deze omleiding ging op 27 april in en duurt ongeveer zeven weken. Buslijnen 47/48/76 rijden i.v.m. werkzaamheden op de Reijerdijk in beide richtingen via Huniadijk, Molgersdijk, Ysselmond-

se Randweg, Kreekhuizenplein, Spinozaweg, eigen route. Dit is ingegaan op 17 april en duurt ongeveer vijf weken. In de Alexanderpolder is de Henri Eversstraat i.v.m. werkzaamheden op 8 mei afgesloten. Hierdoor rijden de buslijnen 31, 46 en N5 in beide richtingen een andere route via (31) Prinsenlaan, Prins Alexanderlaan en eigen route, (46 en N5) via de Beriagestraat, Prinsenlaan, Pr, Alexanderlaan, eigen route. Dit is voor onbepaalde duur. infrastructuur Op en rond het Oostpfein werden alle oude wissels vervangen door VECOM-wissels. Toeristentram en Toeristische tramlijn 10. De Toeristentram welke gaat rijden voor toeristen tijdens het EK-voetbai, gaat niet van start op 15 mei maar pas op 3 juni. Museumlijn 10 begint op 8 juli en gaat dan rijden met de vier geheel gereviseerde vier-assers. De kosten van de ingrijpende opknapbeurt bedragen 1,5 miljoen gulden. Men hoopt dat het aantal passagiers verder zal stijgen. In 2002 denkt men vijf tienduizend toeristen te vervoeren. De prijzen voor de rit worden dit jaar verhoogd. Volwassenen betalen f 9,= (was f 7,50), kinderen en65+ f 6,50(wasf 5 = ) . Materieel metro Overzicht metrorijtuigen series 5001-5027 en 5051-5066. Eind april waren nog in dienst de 5001, 5006, 5017, 5018, 5019, 5022, 5024, 5052, 5053, 5055, 5058. De 5061 was in februari terzijde gesteld, maar kwam in april heel even in de dienst terug. Nog voor het eind van deze maand werd dit rijtuig opnieuw terzijde gesteld. Afgevoerd: sept.'99 de 5010, okt. '99 ging de 5065 buiten dienst t.b.v.recycling en werd kort daarna officieel afgevoerd, nov.'99 de 5051, op 24 mrt. de 5004 en 5016, op 30 mrt. de 5027, en op 15 april de 5003, 5025, 5054, 5056, 5057, 5059, 5060 en 5066. Een aantal van deze rijtuigen stond begin mei nog wel op de 's-Gravenweg. Terzijde gesteld op de 's-Gravenweg: 5002, 5005, 5007, 5009, 5011 t/m 5015, 5020, 5021, 5023, 5026, 5061, 5063 en 5066. Terzijde gesteld op de Waalhaven: 5008 en 5062. Begin mei bezocht een delegatie van het Amsterdamse GVB de RET om te praten over de mogelijkheden en onmogelijkheden van de overname van oud metromaterieel t.b.v. het GVB. In het materieeloverzicht van het januarinummer (van Railnieuws) ontbraken bij het dienstmaterieel metro de railtransportwagens HR 7005, 7006 en 7007. Deze platte wagens waren begin 1999 bij de RET in dienst gekomen. In dienst na rev. 4 en ziivergrijs/groen op 12/4 de 5260. De 5264 kwam gereed maar was begin mei nog niet in dienst. Vanuit Duitsland keerden na dezelfde behandeling terug op 6/4 de 5228, in dienst 17/4 en op 22/4 de 5235, i.d. 2/5. in de CW voor rev. 4 en zilvergrijs/groen de 5258 en hiervoor werd begin mei de 5271 binnengenomen. In Duitsland de 5233, 5244, 5245 en 5252. Op 16/4 arriveerde hier de 5254. Materieel tram De 739 kwam op 6/4 gereed van rev. 4, terwijl diezelfde dag de 740 hiervoor werd binnengenomen. De 804 kwam op 6/4 gereed van rev. b extra en de 805 werd hiervoor op 7/4 binnengenomen. Mr. 804 ging onmiddellijk hierna in Rem. Kralingen weer buiten dienst i.v.m. geen voorraad materiaal (Voordeur ontbreekt). De wagen staat inmiddels reeds een half jaar buiten dienst. De B-beurt voor de wagens van de 700-serie behoren tot het reguliere onderhoud en zullen verder niet meer worden vermeld.

R.E.T. / CONNEXXION / OIV.BERICHTEN - 113 op 2/5 mr. 743 Blackstone survival boots (wit). De 739 kreeg Discovery Channel (lichtblauw) en de 709 Regio Politie Rijnmond (wit met rood-wit-blauwe strepen). Van deze laatste twee is de datum nog niet bekend. Materieel bus Begin mei kwam de Hybridebus in dienst op de lijnen 32+ 52. De resterende bussen van de 200-serie verschijnen nog bijna dagelijks op straat. De meeste van deze wagens rijden op de Linker Maasoever, behalve de 220 en 221 die voornamelijk op de Rechter Maasoever rijden. Deze iaatsten rijden slechts incidenteel. De opgelegde bussen 205 en 208 worden voorlopig achter de hand gehouden voor het EK voetbal. Nieuws per dofum: Op 17/4 raakte 9-1634 defect bij de Bergweg/Schiekade. Het rijtuig werd door de 837 de Schiekade opgeduwd, hetgeen echter nogal wat tijd in beslag nam. Op 19/4 verspeelde 4-737 de beugel op het Kruisplein, hetgeen omleidingen tot gevolg had. Op 24/4 vlogen tussen de stations Rijnhaven en Wilhelminapleïn in de richting CS enkele motoren van metrorijtuig 5006 in brand, waarbij veel rook ontstond. Nadat de stroom voor het vierwagentreinstel was uitgeschakeld, verdween de rook snel en hoefde de brandweer niet meer in actie te komen. Er ontstond flinke vertraging omdat tijdelijk slechts over één spoor kon worden gereden. Passagiers werden door RET-personeet verwezen naar het andere spoor hetgeen echter nogal wat verwarring gaf. Dat bovengronds ook nog de snelle tramlijn 20 naar CS reed werd door de voorlichting gemakshalve maar vergeten. Het metrostel kon op eigen kracht naar de werkplaats rijden. Een RET-woordvoerder bevestigde dat op het onderhoud van de rijtuigen uit de oude series wordt bezuinigd en dit mogelijk de oorzaak van de brand was. Zoals gebruikelijk werd er weer bijverteld dat de veiliqheid niet in het geding was. Op 25/4 ontstond opnieuw grote vertraging op de Erasmuslijn, nu door een ongeval op de Rechter Maasoever. Van 17.00 tot 20.30 uur werden trams ingezet op het traject CS - Leuvehaven. De trams keerden bij het eindpunt van lijn 5 aan het Willemsplein. Op 26/4 derailleerde bij de Schiekade/Prove nierssin gel de 51635. Lijn 5 reed alleen van het Wïflemsplein tot CS en vandaar bussen richting Schiebroek, lijn 9 werd omgeleid over de Noordsingel en lijn 13 kon Blijdorp wel bereiken maar alleen over het spoor van lijn 3.

cqnnexxion Twente: Van de oude Volvo B10M standaard streekbussen reden in april in elk geval nog de 3268 t/m 3273, 3275, 3278, en 3283 t/m 3285. De 3267, 3276 en 3282 werden niet meer gesignaleerd. De blauwe Zwolse 3389 uit 1984 rijdt sinds april tussen zijn rode collega's in Enschede en Hengelo. De 3307 was hier de aanleiding voor: deze ging in maart met een defecte motor als eerste ex TET-Volvo B10R uit dienst. In ons vorige nummer werd gemeld dat autobus 3117 in de nieuwe kleuren was geschilderd, dit moet echter de 3777 zijn.

GRONINGEN De pravinxcie Groningen wil op korte termijn een sneltram rond de stad Groningen. De aanleg kost 400 miljoen gulden. Men hoopt hiermee even de forensen uit de auto te krijgen, zodat de nieuwe zuidelijke ringweg tussen Groningen en Haren niet meer nodig is !

In Rem. Hilledijk nog altijd voor herstel derailiementschade mr. 727, De radio welke in mr. 846 (reclametram Radio Noordzee) tijdens de dienst aanstond en niet kon worden afgezet is inmiddels het zwijgen opgelegd. Dit na klachten van pasagiers j Monorail Den Haag en bestuurders. Bij de gemeente Den Haag werd een amitieus plan ingediend Reclame: Op 24/4 kreeg mr. 746 Eneco (Internet - Veelkleu- voor voüedig automatische shuttles op 5 meter hoogte tussen rig), mr. 730, 719 en 733 kregen Snickers (grijs) op resp. 25/4, CS en de Binckhorst en later naar Ypenburg. Wij verwachten 26/4 en 28/4, op 27/4 de 737 Nationale Nederlanden - EK niet al te veel van deze plannen, als men bedenkt dat de lokavoetbal (geel), 704 kreeg hetzelfde op 30/4, op 1/5 mr.731 le bevolking al moord en brand schreeuwt bij de aanleg een boogje voor RandstadRail wegens "horizon-vervuiling....". Shutaard (verhuurder opslagruimte c.q. boxen - Lichtblauw),

-114- B E R I C H T E N

UIT

BELGIË

VLAAMSE VERVOERMAATSCHAPPIJ DE LIJN ANTWERPEN De stad Antwerpen heeft toestemming gegeven om op de Bredabaan een vrije tram/busbaan aan te leggen. De heraanleg van deze weg kost 130 miljoen frank; hiervan betalen De Lijn en het Vlaams Gewest elk 60 miljoen, de stad de rest. Daar dit nu inderdaad zal plaatsvinden, gaf de raad van bestuur van De Lijn de machtiging voor de ondertekening van de overeen­ komst waarbij lijn 3 verlengd wordt naar de Keizershoek. De raad van bestuur gaf ook toestemming voor de aanleg van een parkeerterrein voor 375 auto's bij het nieuwe trameind­ punt Bij Metsele. Later kunnen de parkeervoorzieningen nog worden uitgebreid. Getracht wordt deze tram verlenging al vóór volgende zomer in gebruik te nemen, de planning is aanvan­ kelijk herfst 2001. Ook voor spoorvernieuwingen werd door de raad het groene iicht gegeven. Dit betreft sporen in de Brederodestraat (39,83 miljoen frank) en op het Cogelsplein (12,83 miljoen frank). OQ5T-VLAANDEREN - GENT De eerste proefrit, met PCC 6227 over het nieuwe traject vond plaats op 22 maart, tot de Galglaan; op 5 april werd door de­ zelfde tram voor het eerst het eindpunt Zwijnaardebrug be­ reikt. Vanaf 28 mei worden lijnen 21 en 22 hierheen verlengd. SOCIETE REGIONALE WALLONNE DU TRANSPORT / TEC CHARLEROI Al vanaf 1 september 1999 wordt in de ochtendspits één tram­ rit gemaakt van Anderlues naar Gilly onder het lijnnummer 84 (dit nummer is niet steeds vermeld op de tram). MJ.V.S. - BRUSSEL Vóór en na de Euro-voetbalwedstrijden zal de frequentie van de tram-, metro- en bus- lijnen naar de Heizei worden opge­ voerd tot 5 minuten. Indien het einde van een wedstrijd verlaat wordt, zal de dienstregeling daaraan aangepast c.q. verlengd worden. Speciale Euro-dagkaarten worden uitgegeven voor de belangsteltenden. De vernieuwing van het tramtracé naar de Heizei is nu binnenkort voltooid. Vanaf 30 november 1999 rij­ den hier tijdelijk geen trams; lijn 23 is ingekort tot het Sint Lambertusplein (met aansluiting op een pendelbus), terwijl lijn 81 is verlegd naar Houba-de-Strooper. Op woensdag 19 april vond een tramkaping plaats. Op het Verboekhovenplein dwong een kaper onder bedreiging de passagiers van een tram van lijn 92 uit te stappen. Slechts twee kinderen wilden bij de trambestuurder blijven. Met hen drieën moest de bestuurder naar Heimet (route lijn 55, waar de kaper blijkbaar moest zijn) rijden. Hier verdween de kaper In ieder geval. Door een particuliere firma is van de BVG (Berlijn) de dubbel­ deksbus 3549 (D 86) gekocht. Deze is, na herstel van schade, in Berlijn verbouwd tot een bus met open bovendek en zal worden gebruikt voor stadsrondritten. Wellicht is dit een bus die bestemd is voor het touristisch circuit (zie blz. 29 van fe­ bruari 2000). Tram materieel: Na revisie/renovatie kwam motorwagen 7738 in maart gereed. In de nieuwe kleuren werden in maart ge­ schilderd de 7012 en 7956. De 7055, die thans wordt ver­ bouwd tot tweerichting-PCC (zie biz.90; april 2000) is bestemd voor de technische diensten, Op 12 juni, 2e Pinksterdag worden door het museum in Woluwe diverse tram-evenementen georganiseerd (alles onder enig voorbehoud). Mw 144 van Nantes maakt ritten naar Eeuwfeest en Tervuren, evenals mw 1505. Tevens rijden mws 830 en 1002 en de werkwagens 46+145 en 33+131. Op lijnen 39 en 44 rijden prototype gelede mw 7500 en (met de bevei­ liging voor de bestuurder) 7733. Tevens zullen op deze lijnen tweerichting-PCC 7000-en rijden. Bronnen: Diverse dagbladartikelen, VRT-radio regionaal Vlaams-Brabant, Behiner Verkehtsbla'tter, Tram 2000.

BUITENLANDS

STADSVERVOER.

- AUSTRALIË. Melbourne, De National Express Group heeft via een Brits consortium 59 Combino-trams voor de Swanston-lijnen be­ steld bij Siemens-Sparte Verkehrstechnik. Deze worden tus­ sen 2002 en 2004 in dienst gesteld. Voorts zal Siemens 63 metro-achtige driedelige treinen leveren voor de Bayside-lijn. Deze worden geleverd tussen 2003 en 2005. De fabiek zal minimaal 15. jaar het materieel verzorgen en steeds vervangingsdelen leveren. - DUITSLAND OOST. Berlijn - tram. Vanaf 28.5.2000 rijdt lijn 20 (Eberswalder Strasse - U-Bahnhof Warschauer Strasse) ook gedurende de gehele nacht. Nachtlijn N55 wordt derhalve ingekort tot Lands­ berger Allee/Petersburger Strasse - Zingster Strasse. Nachtlijn N54 wordt weer verlegd via U-Bahnhof Rosa Luxemburg Platz en U-Bahnhof Weinmeister Strasse Naar Hackescher Markt. Jena. Bij Adtranz werden 14 lagevoer trams besteld die van­ af begin 2002 geleverd worden. Ze worden gelijk aan de tus­ sen 1995-1998 geleverde trams. Er resteert dan nog een optie voor 5 trams. Als de nabestelde trams in dienst komen, bete­ kent dit het einde voor de laatste, inmiddels 42 jaar oude, Reko-trams. Deze deels houten trams mogen met een ontheffing nog tot eind 2003 rijden. Er zijn plannen om de tramlijn vanaf het huidige eindpunt Zwätzen (lijn 1, 31) in noordelijke rich­ ting te verlengen naar een nieuwe bouwlokatie. Het met ophef bedreigde enkelsporige trajekt van lijn 2 naar Jena Ost (Eschenplatz) blijft zeker t/m 2007 in exploitatie. Voor de be­ reikbaarheid van Jena Ost betaalt de gemeente mee bij de aanleg van een onderdoorgang in de nieuwe spoorbaan en een weg. In RN maart 1998 schreven we over het lijnennet per 16.12.1997. Daar valt het volgende aan toe te voegen. De lijnen 1 en 3 worden in de avonduren en op zondagen gekombineerd tot een lijn 31: Zwätzen - Winzerla - Lobeda West Lobeda Ost. Lijn 31 rijdt ook alle nachten met een minimale frequentie van 40 minuten. Lijn 4 (Lobeda West - Steinweg) rijdt alleen overdag en niet op zondagen. Als lijn 4 niet rijdt eindigt lijn 2 aan het eindpunt Steinweg. Alvast voor volgend jaar: op 6.4.2001 bestaat het trambedrijf 100 jaar. Het feest + open dag is op 7.4.2001. (MvG). Potsdam. Vanaf 11.4.2000 rijden de trams langs het Hauptbahnhof. Dit betreft alle lijnen naar Rehbrücke of Kirschsteigfeld, resp. Glienicker Brücke, Bornstedt en Pirschheide. Het nieuwe trajekt buigt, komende van de Heinrich Mann Allee, bij de oude brouwerij naar rechts af, richting station, hetgeen de rijtijd met twee minuten verlengt. Door het handhaven van één spoor in de Heinrich Mann Allee is het mogelijk vanaf beide zijden hier te eindigen. - DUITSLAND WEST. Aken. Het is misschien wat overgedreven gezegd om te stel­ len dat direkt na de ophef van de laatste tramlijn in 1974 men al plannen voor een nieuw trambedrijf begon te maken. Feit is dat in de afgelopen jaren vele studies zijn uitgevoerd naar nieuwe railvervoersystemen. Al enkele jaren geleden schreven we in RN over een meersysteemnet met regionaal vervoer via bestaande spoorweginfrastruktuur en nieuw aan te leggen lij­ nen. Hierbij zouden trams vanuit Aken zelfs doorrijden naar Heerten.. Inmiddels is wel zoveel duidelijk geworden dat er geen meersysteemnet komt zoals in Karlsruhe. Eén van de overwegingen hierbij zijn de hoge kosten voor elektrifikatie van bestaande spoor- en goederen lijnen. Aktueel zijn nu plannen voor een afzonderlijk Stadtbahnnet (tram) en een Regional­ bahn (spoor). Uit 1999 dateeert een studie van Rail Consult (Keulen) naar een tramnet bestaande uit vier deeltrajekten met vier exploita­ tievarianten. Deeltrajekten: 1) Brand-Bushof 7 kilometer 2) Bushof - Klinikum - Vaals 8,5 kilometer 3) Bushof - Kohlscheid 8 kilometer 4) Bushof - Würselen 7,6 kilometer

BUITEN LANDS STADSVERVOER - 115 en halfuurdiensten uitgevoerd. Een groot deel van de infrastruktuur komt hierbij in handen van de nog op te richten EVS: EUREGIO-Schienenverkehrssysteme GmbH, een dochteronderneming van de firma Bahn- und Schotterreclycfing GmbH (BSR) uit Stolberg. Frankfurt am Main. Men wil al eind mei 2000 lijn 12 verleng­ en vanaf het Hauptbahnhof naar Schwanheim en dus niet zo­ als eerder bericht (HOV/RN 501, blz.30) gelijktijdig met de ver­ lenging van lijn U4 tot Bockenheimer Warte (prognose ope­ ning: 2001). De lijnen 19 en 21 worden dan niet opgeheven maar gewijzigd. Lijn 19 gaat rijden op de ingekorte route Westbahnhof - Hauptbahnhof; lijn 21 ruilt het eindpunt Schwanheim voor Stadion. Plannen voor een verlenging van lijn U2 in Bad Homburg zijn Kaninsbera echter nooit uitgevoerd. Het huidige eindpunt Bad Homburg Gonzenheim ligt wat ongunstig aan de rand van de stad en de exploitatie is verliesgevend. Daarom zijn er ook plannen de fijn in te korten tot Nieder Eschbach. Voorlopig verandert er tot 2004 niets. Intussen wordt bekeken om lijn U2 alsnog te verlengen tot Bad Homburg Bahnhof. Tussen de gemeenste Stadt Bad Homburg en het RMV (Rhein-Main Verkehrsverbund) werd daartoe een principe­ overeenkomst gesloten. Als alles doorgaat is deze verlenging . in 2008 een feit. Los daarvan bestaan er plannen om lijn U2 • ;« aan de andere kant te verlengen over de geplande Regionaltangente West via Höchst en Flughafen naar Neu Isenburg. Brand Deels via nieuw aan te leggen sporen, deels via geëlektri' , ficeerde DB-sporen. Hiervoor moet dan tweesysteem materi­ eel komen. Hannover. Alle 144 motorrijtuigen van de serie 2000/2500 krijgen vier dubbele beeldschermen per rijtuig. Op de scher­ men wordt route informatie getoond en reklame-/nieuwsboodschappen, Bij verstoringen is het mogelijk per rijtuig afzonder­ In de plannen wordt uitgegaan van een dubbelsporig normaal­ lijke informatie door te geven. spoornet geschikt voor 2,65 meter breed trammaterieel, zo­ Hannover - DB. S-Bahn. Gelijktijdig met de opening van de veel mogelijk aangelegd op eigen baan en tevens geschikt wereldtentoonstelling EXPO 2000 (1.6.2000 t/m 31.10.2000) voor bussen. Er is sprake van + 30 meter lange 100% lage- komt een S-Bahnnet met 5 lijnen met een lengte van 249 kilo­ vloer trams geschikt voor dubbeltraktie en tweerichting ver­ meter in dienst. Hiervan werd 50 km. nieuw aangelegd, voor keer. Hiervoor komen in aanmerking de trams van Siemens de rest maakt men gebruik van al aanwezige (goederen)lijnen (Combino), Adtranz (Incentro), Siemens SGP (ULF), Alstom die hiervoor ingrijpend zijn aangepast. Onderstaand het lijnen(Citadis) en Bombardier (Cityrunner). net, zoals dat na de EXPO in bedrijf is:Bij het doorrekenen van alle exploitatievarianten blijkt dat van­ lijn S1 Minden - Stadthagen - Haste - Hannover Hbf - Haste, af de invoering van exploitatievariant 2 al een verbetering van lijn S2 Nienburg - Hannover Hbf - Haste, de kostendekkingsgraad mogelijk is. Bij variant 4 worden per lijn S3 Hannover Hbf - Lehrte - Celle, werkdag 31.000 reizigers méér vervoerd dan thans. Hierbij zijn lijn S4 Bennemühlen - Hannover Hbf - Hameln, rijtijdbesparingen tot 28% mogelijk (gemiddeld 18%). Er zijn lijn S5 Flughafen - Hannover Hbf - Hameln. dan 60 trams nodig. Door een kombinatie van lijnen (o.a. S1/S2 en S4/S5) wordt Uitgaande van het huidige prijspeil gaat het totaal een slordige een halfuurdienst gerealiseerd, op enkele uitlopers geldt een 535 miljoen gulden kosten. Hierbij bedraagt de overheidssub­ uurdienst. Lijn S5 stopt als "Express" tussen Flughafen en sidie 90% voor de infrastruktuur en 50% voor de aanschaf van Hannover Hbf alleen in Langenhagen Mitte. Vanaf Hauptbahn­ het materieel. Deze subsidie is al toegezegd omdat aan het hof wordt de treindienst naar Hameln gekombineerd met lijn S4. Bij evenementen is er ook S-Bahn verkeer mogelijk op de Stadtbahnprojekt hoge prioriteit wordt toegekend. Of Aken weer een tram krijgt moet echter nog blijken. De be­ S-Bahn Süd. langs de spoorlijn naar Kassei en Würzburg, tot kende vóór- en tegenargumenten vliegen al jaren over tafel en Hannover Messe/Laatzen. waren op 12.9.1999 zelfs inzet van de gemeenteraadsverkie­ Gedurende de EXPO 2000 worden de lijnen S1, S2, S4 en S5 zing. Nadat een lokale krant in een enquette 62% omgeleid via Hannover Messe/Laatzen. Er zijn dan niet alleen tegenstanders had vastgesteld, verklaarde een politieke partij rechtstreekse regionale verbindingen naar de EXPO, alle Sbij winst de tramplannen te schrappen. Deze partij won de ver­ Bahn treinen (met uitzondering van lijn S3) rijden dan via Han­ kiezingen, maar de zittende burgemeester van de verliezende nover Hbf naar het Messebahnhof. Voor de S-Bahn werden bij partij (vóór de plannen) werd herkozen. Hij had juist met Adtranz 40 elektrische treinstellen serie 424 besteld (zie ook kracht verklaard de plannen te willen uitvoeren. RN mei'98). Deze werden welliswaar tijdig geleverd maar kun­ Het vervoerbedrijf ASEAG besloot inmiddels tot een verdere nen door technische problemen nog niet worden ingezet. De haalbaarheidsstudie. Vraagtekens dus. DB nam noodmaatregelen. In januari 2000 arriveerden vanuit Beter gaat het met de Regionalbahn-plannen zoals deze, na Stuttgart 6 ET423 S-Bahntreinstellen voor instruktieritten. In de beslissing de plannen te scheiden, door het Aachener Ver- totaal komen er 55 van deze treinstellen naar Hannover, zowel kehrsverbund ( A W ) werden uitgewerkt. In de regio's Aken, uit Stuttgart als uit München, Verder wordt het treinverkeer Heinsberg en Duren worden de komende jaren nieuwe trein­ van/naar Hannover tijdens de EXPO versterkt door het inzet­ diensten aangeboden over bestaande en te reaktiveren spoor­ ten van o.a. dubbeldektreinen getrokken door lokomotieven lijnen van de DB (Regio Rheinland), Dürener Kreisbahn en serie 145. Veel van dit materieel moet van elders komen. N S Ivtet nieuw dieselmaterieel (Talents) worden starre uurExploitatie-varianten: Brand - Bushof Brand - Bushof - Klinikum - Vaals Brand - Bushof - Kohlscheid Kompleet net + lijn naar Würselen

7 15,5 15 31,1

kilometer kilometer kilometer kilometer

n i e t

t

n i e u w

Z

e

w

e

r

d

e

n

- 116 - BUITENLANDS STADSVERVOER München. Evenals in Frankfurt a.M., Berlijn en Neurenberg wil men in München komen tot onbemande metro-exploitatie. Hiervoor is een projektgroep gevormd. Een eerste trajekt van + 9 km. (lijn U6) moet in 2005 in bedrijf komen. Het rijdend personeel kan dan in een service- en/of toezichthoudende funktie worden ingezet. In feite funktioneert de metro in München al automatisch. De bestuurder geeft alleen een vertrekopdracht waarna een metrotrein automatisch in het volgende station tot stuilstand komt. Saarbrücken. Op 29.2.2000 werden met de eerste nabestelde tram van de serie 1016 - 1023 (zie ook HOV/RN 503) in Oostenrijk proefritten gereden op de spoorlijn Wenen Nord Ganserndorf. De in 1996/1997 geleverde trams van de serie 1001 - 1015 werden in Brugge gebouwd, de 1016 - 1023, 1024 - 1028 worden in Wenen gebouwd. In konvooien van maximaal vier trams komen ze op eigen kracht naar Saarbrücken. - FRANKRIJK. Caen. In maart 2000 werd begonnen met de aanleg van een "tramway sur pneus", een geleide spoorbussysteem ook wel aangeduid als TVR (Transport sur Voie Réservée). Dit na 12 jaar plannen maken en het opzij schuiven van tenminste twee afwijzende referenda. Het gaat hierbij om een 15,7 kilometer lange noord/zuidlijn die aan beide einden nog aftakkingen krijgt. Bombardier levert tussen mei 2001 en maart 2002 24 tramachtige voertuigen, waarvan inmiddels in de fabriek in Crespin met de produktie is begonnen. Op het geleide éénrailtrajekt wordt elektrisch (bovenleiding) gereden, op de niet geëlektrificeerde trajekten wordt een dieselmotor ingeschakeld. De opening staat voor het najaar 2002 op de kalender. Grenoble. In aanleg is de volgende verlenging van lijn B: Palais de Justice - Cité Internationale. Dit gedeelte komt in maart 2001 in dienst. Lijn B heeft dan een lengte van zeven kilometer. Aan het nieuwe eindpunt komt een tweede remise voor 24 trams. Aan de oostelijke kant wordt lijn B in 2004 verlengd vanaf het huidige eindpunt Domaine Universitaire tot Gières Campus. In 2005 moet een derde tramlijn in dienst komen, lijn C: Seyssins - Saint Martin d*Hères. Nancv. Deze stad krijgt een tramway sur pneus, een spoorbus. Dit gegeven doet dan al direkt de vraag rijzen of dit bericht in HOV/RN thuis hoort, maar de eerste designafbeeldingen van het door Bombardier te leveren materieel laten duidelijk een "tram" zien. Dat deze uiterst fraai vorm gegeven driedelige gelede voertuigen twee trolleystangen krijgen, op luchtbanden rijden en daar waar de enkele geleiderail ontbreekt als trolleybus verder rijden doet daar weinig van af. Verder willen wij ons ook niet wagen aan de beoordeling of dit aan te leggen spoorbussysteem in vergelijking met een conventioneel tramnet voor- of nadelen heeft. Daar is in Nancy en omliggende gemeenten, samenwerkend in het Communauté Urbaine du Grand Nancy (CUGN) al meer dan genoeg over geschreven en gezegd. Het is flauw om te zeggen dat de huidige vervoerschaos te wijten is aan de komst van de autobus in 1930. In meer tramsteden kwam dit verschijnsel voor en niet overal is de tram verdwenen. Nadat Nancy in 1852 per spoor bereikbaar was duurde het tot 1878 voordat de eerste paardentram ging rijden. In 1903 verscheen de eerste elektrische tram op een net dat in 1929 zijn grootste omvang had met 9 stads- en 3 interlokale lijnen. De plannen om het tramnet te vervangen door een trolleybusnet (omstreeks 1938) werden door de Tweede Wereldoorlog verhinderd. Wel won de autobus terrein en reed de laatste tram in 1958. Het busnet in die jaren was nagenoeg gelijk aan het oude tramnet, aangevuld met enkele uitlopers naar nieuwe woongebieden. Men verzuimde om een nieuwe lijnenstruktuur uit te werken en toen aan het eind van de jaren zestig de binnenstad verstoote en men OD arote schaal éénrichtina verkeer

begon in te stellen zonder voorrangsregelingen voor de bus, werd het openbaar vervoer mede door de vele omwegen de grote verliezer. Later probeerde men het tij enigzins te keren door het op beperkte schaal aanleggen van vrije busbanen ook tegen de rijrichting in. In de jaren zeventig begon men driftig plannen te maken om het openbaar vervoer te verbeteren. En toen is eigenlijk de grootste fout gemaakt waar men vandaag de dag de wrange vruchten van plukt: men heeft het bij herhaling niet aangedurfd om het individuele autoverkeer een strobreed in de weg te leggen. Ruimte voor de auto en het handhaven van vooral veel parkeerplaatsen is jarenlang een hot politiek item geweest. Om de geit en de kool te sparen verscheen er in 1974 een revolutionair plan voor de aanleg van een volautomatisch PRT luchtkussen kabinesysteem van Otis in tunnels en op viadukten. In de voorbereiding sneuvelde dit plan. Het hierna volgende plan was er duidelijk van afgeleid: vrije busbanen, in het centrum in tunnels en daarbuiten op viadukten. Waarbij de PRT-dromers toch nog op een later tijdstip kabines zagen zoeven over deze trajekten. Met het naar huis sturen van het gemeentebestuur (mede naar aanleiding van een plaatselijk schandaal) verdween ook dit plan in 1977 van tafel. Een nieuw stadsbestuur kwam al snel met plannen voor tramen trolley buslijnen op hoofdassen. Kortom: ruimte voor het openbaar vervoer. Het zou er niet van komen, de politieke tegenstand (lees: de autolobby) bleek te groot. In een aantal daarop volgende studies bleef de tram nog wel in beeld totdat in 1980 het projekt Trolleybus Bimode werd gelanceerd waarbij drie buslijnen gedeeltelijk zouden moeten worden geëlektrificeerd voor de exploitatie met duobussen (diesel/elektrisch). Dit in kombinatie met de aanleg van een voetgangerszone in het centrum waar de trolleybus doorheen zou rijden en de aanleg van vrije busbanen. Let wel: 1980. Duidelijk een compromis geval; de besluitvorming nam wat tijd (I): de eerste trolleybus kwam in 1992 in dienst. Uiteindelijk werden twee van de drie lijnen gerealiseerd en verzuimde men wederom het lijnennet opnieuw in te richten. Het resultaat? Het autoverkeer kon in deze jaren nagenoeg zonder beperking groeien: tussen 1976 en 1991 verdubbelde het. En het openbaar vervoer? Per jaar worden momenteel + 22 miljoen passagiers vervoerd. Dat zijn er minder dan met het trambedrijf in 1924 en met een gemiddelde reistijd die langer is dan in welk jaar daarvoor. Anno 2000 is het systeem, waar zowel technisch als verkeerstechnisch altijd wel wat op aan te merken is geweest, aan vervanging toe. In 1996 werden er opnieuw plannen gepresenteerd om het openbaar vervoer te verbeteren. Hierbij verdwenen de plannen voor een tramnet ai weer snel van tafel, o.a. in verband met het steile trajekt naar de universiteit in Brabois. Dat de tram tot 1952 Brabois bereikte via een andere route laten we maar buiten beschouwing. In 1998 werd besloten tot de aanleg van een spoorbusnet. Een politieke beslissing waarbij de voorstanders voor een tram tot de oppositie behoorden. De inspraak verliep nogal wat chaotisch; het plan werd er gewoon doorgedrukt. Op 2.8.1999 werd begonnen met de aanleg. De tramway sur pneus omvat een net van 3 lijnen. Als eerste wordt de oost-west lijn 1 aangelegd vanaf Essey naar de CHU Brabois (universiteit) met een zijtak Vélodrome - Vandoeuvre. Deze lijn met een lengte van 11,4 kilometer komt eind 2000 in dienst. Hiervan ligt ruim 814 km. op eigen baan met één geleiderail. Lijn 2 gaat rijden vanaf St.Georges (in het centrum) naar het westelijk gelegen Laxou. In het centrum loopt het trajekt gelijk met dat van lijn 1. Bij het Gare SNCF takt lijn 2 af. Alhoewel de plannen voor deze lijn nog niet geheel zijn uitgewerkt, gaat men ervan uit dat deze lijn in 2003 in dienst komt. Tot slot komt er dan nog een lijnn 3 (een noord-zuid lijn) vanaf Champ Ie Boeuf naar Jarville. Ook deze doet het Gare SNCF aan. Ook van deze lijn moeten de details nog worden uitgewerkt. Deels worden trajekten gevolgd van bestaande trolleylijnen. Als alle drie spoorbuslijnen in dienst zijn komen er

geen andere buslijnen meer in het centrum. Deze gaan dienst doen als aanvoerlijnen voor de spoorbuslijnen. Ook de interlokale buslijnen komen niet meer in het centrum. Het is nog maar de vraag of de tramway sur pneus dit vervoer wel aan kan en of de aansluitingen met de overige buslijnen voor de reiziger attraktief genoeg zullen zijn (overstapdwang en frequentieafstemming). Voordeel is ongetwijfeld dat nu gekozen is voor een lijnennet bestaande uit drie hoofdassen met complementaire lijnen. De keuze voor een spoorbus is duidelijk een politiek compromis. Nogmaals spoorbus of tram? De tijd zal het leren. Maar wie straks de fraaie 24 /a meter lange dubbelgelede voertuigen al dan niet langs een geleiderail ziet rijden zal zeggen: daar gaat een tram. Orléans. De eerste nieuwe Citadis-tram, motorrijtuig 39, werd afgeleverd op 16.3.2000 en rijdt proef vanaf 22.3.2000. (zie ook HOV/RN 501). Om 's-avonds de trams veiliger en overzichtelijker te maken kan de wagen in het midden worden afgesloten. De 22 bestelde trams krijgen een naam van een (deel)gemeente uit de agglomeratie. De eerste werd tijdens de officiële presentaie op 24.3.2000 "Combleux"gedoopt. Parijs. De werkzaamheden voor de verlenging van tramlijn T1 naar Noisy ie Sec beginnen dit jaar. Vatenden nes. Het grote metersporige interlokale tramnet (65 kilometer) in en rond Valenciennes werd tussen 1961 en 1965 opgeheven. Net als in het naburige Henegouwen (er bestond een doorgaande tramverbinding naar België) was dit een groot mijnbouwgebied met veel staalindustrie. Ook hier verdween deze industrie en raakte de streek in verval. De werkloosheid (meer dan 20%) is hoog. Door het aantrekken van nieuwe bedrijven, uitbreiding van (universitaire) onderwijsinstellingen, nieuwe winkelcentra, enz, rekent men op een toekomstige toename van de werkgelegenheid. Verder wil men het stadsbeeld verbeteren door het renoveren van gebouwen en wegen. In dit beeld past ook een modern vervoermiddel, waarbij uiteindelijk is gekozen voor de tram. Omdat na de mijnsluitingen de vervoersstromen ingrijpend zijn gewijzigd zal het nieuwe trambedrijf weinig overeenkomst hebben met het vroegere tramnet.

BUITENLANDS STADSVERVOER - 117 bevolking zich vóór een tram had uitgesproken werd in 1998 een politiek besluit genomen om een tramnet aan te leggen met een lengte van 21 V km. De nieuwe tram wordt als 'Transviiles" aan de man gebracht en met een eigen logo en huisstijl op de markt gezet. Hierbij is sprake van een normaaisporig tramnet op een eigen baan met voorrang op alle kruispunten. In een eerste fase wordt een tramlijn aangelegd vanaf Dutemple via Anzin tot in het centrum van Valenciennes via een nieuw te bouwen brug over de Schelde en het SNCF-station. Vanuit het centrum loopt de lijn verder naar de zuidelijke voorstad Aulnoy lez Valenciennes. In het centrum van Valenciennes komt een aftakking naar Poterne - Theatre. De totale lengte is 11 kilometer, er komen twee lijnen: lijn 1 Dutemple - Theatre lijn 2 Anzin - Aulnoy lez Valenciennes. (zie kaart onder) Bij een frequentie van 8 minuten wordt op het gezamenlijke trajekt Anzin - Place Marché aux Herbes een 4-minuten dienst gerealiseerd. Prognose opening: 2002. Ongeveer drie jaar na de opening van de eerste fase denkt men de tweede fase in gebruik te kunnen nemen. Vanaf Dutemple wordt de tramlijn dan verlengd naar Denain (10VÊ km). Hierbij wordt gebruik gemaakt van het tracee van een opgebroken mijnspoorlijn. Op dit vrijwel kaarsrechte trajekt kan met 70 km/u worden gereden. Langs de tramlijn ontstaan nieuwe woongebieden. Vanaf Poterne wil men een tramlijn aanleggen in noord-oostelijke richting naar St.Saulve. Of deze er komt is echter twijfelachtig gezien de financiering. Plannen voor nog meer tramlijnen zijn of te duur of hebben een te lage vervoersprognose. Vooralsnog lijkt het te blijven bij een net van 2 1 % kilometer met 35 halten. Niet alles verloopt zonder problemen. De Franse staat draagt financieel bij en er werd een regionale belasting ingevoerd voor bedrijven waar nogal wat bezwaren tegen werden ingebracht. Uiteraard is er een aktieve autolobby (Peugeot heeft hier een fabriek) en de winkeliers kreunen bij het idee dat er autovrije straten komen. Er wordt nog strijd gevoerd over het definitieve tracee van de tram door het centrum van Valenciennes. Zoals eerder bericht werden bij Alstom 17 Citadis trams besteld. Deze tweerichting trams met een lengte van ongeveer 30 meter worden vanaf 2001 geleverd. Er is een optie voor een nabestelling van 4 tot 7 trams. x

1

Zoals in meer Franse steden zijn ook hier andere vervoersystemen in beeld geweest. Ai in 1990 waren er plannen voor een volautomatische VALmetro, later ook voor een spoorbus. Deze systemen bleken of te duur in aanleg of niet rendabel te exploiteren. Nadat de

•V

VALENCIEMNES

= Transvilles (tram) = SNCF-sporen

Denain

St.Saulve

1

Aulnoy lez-Valeijciennes

- RUSLAND. Kasan. Op 2.12. 1999 werd met een parade het 100-jarig jubileum van de elektrische tram gevierd. Gelijktijdig kwam een nieuwe lijn naar Mikrorajon Gorki in dienst en werden 3 nieuwe tramlijnen ingesteld: 19, 20 en 21. De lijnen 20 en 21 zijn ringlïjnen. Ook werden er 14 nieuwe trams in dienst gesteld, 13 stuks type KTM8M en 1 stuks KTM21 (ook wel KTM-71621). Van dit laatste type werden tot heden 3 stuks gebouwd. Behalve in Kasan rijdt er één in Moskou en één in Ufa.

- 118 - BUITENLANDS STADSVERVOER Moskou. De tramfabriek Ust Kataw leverde een prototype KTM21-tram, ook wel aangeduid als type KTM-71-621 (zie ook bericht Kasan). Technisch en uiterlijk is deze tram gelijk aan het prototype KTM19 maar is iets korter. Tot nu toe werden 3 Tatra T3-trams omgebouwd (nu type TMRPt). Zie ook bericht RN aug '99. Geld om meer T3's om te bouwen is er niet. - SLOWAKIJE. Poprad. In april 2000 leverde Stadler het eerste GTW2/6 motorrijtuig aan de Tatralijn. Er komen er in totaal 14 ter vervanging van de uit 1968/1969 daterende dubbelgelede Tatra motorrijtuigen serie 420. Hiervan blijven er twee voor reserve/museumdoeleinden bewaard. • SPANJE. Barcelona. Eén dezer dagen valt de beslissing welke bed rijven kom bi natie de Trambaix gaat aanleggen, het uit 3 lijnen bestaande nieuwe tramnet. (Zie ook RN dec.'99). De planning gaat nog steeds uit van een begin van de aanleg eind 2000. De eerste tram kan dan in mei 2002 rijden. Er zijn plannen om metrolijn 5 vanaf Horta met 2,6 km. te verlengen tot Vall d'Hebron. - TAIWAN. Taipei. Op 11.11.1999 werd de "groene" lijn als vierde metrolijn geopend en op 24.12.1999 kwamen beide "blauwe" lijnen in dienst. Deze twee lijnen vormen één geheel samen met het gelijktijdig geopende verbind in gstrajekt Hsimen - Lungshan Tempel. Voor wie door onze "gekleurde" bericht-geving vanaf 1996 het spoor in Taipei bijster is geraakt een overzicht: fijn/kleur:

lengte:

geopend:

Mucha bruin Tamshui rood Chungho oranje Hsintien groen Nankang blauw

10,9 km. 28.03.96 22,8 km. 28.03.97 5,4 km. 24.12.98 0.3 km. 11.11.99 10,3 km. 24.12.99

Panchiao blauw

12,6 km.

24.12.99

trajekt: Chungshan - Mucha *) Centraal Station-Tamshui. Kuting - Nanshih Chiao. Hsintien - NTU Hospital. Kunyung - Hsimen Lungshan Tempel Hsimen - Lungshan Tempel Yungning

*) VAL-metro.

- TSJECHIË. Brno. De RT6N1-lagevioertrams 1801 - 1804 die hier, net als in Praag, niet bevallen rijden niet meer in de personendienst. Ze worden, geplaatst op dienstsporen, nog wel gebruikt als mobiele voorverkoop kantoren. Praag. In twee delen wordt metrolijn C verlengd vanaf het huidige eindpunt Holesovice. In 2005 tot Ladvi, in 2008 tot Letnany. Praag - CKD/Tatra. Op 28.1.2000 werd het faillisement aangevraagd. De lopende opdrachten voor metrotreinen (Praag) en lokomotieven (Vietnam) worden overgenomen door de Skoda fabriek in Plzen. Er lopen nog besprekingen voor een overname door Siemens. - ZWEDEN. Stockholm. Het voorstadsnet wordt sinds 6.1.2000 geëxploiteerd onder de naam "Citypendein" door de kombinatie Via GTI/Go Ahead Group/BT Tag. - ENGELAND (nagekomen) Crovdon. Na een extra wachttijd van 6 maanden is op 10 mei 2000 een gedeelte van het tramnet te Croydon in gebruik genomen. Het betreft lijn 3. Op 10 mei was het vervoer gratis tussen 13.00 en 01.00 uur. Op 11 mei aanvang dienst diende betaald te worden. Met dank voor de bijdragen van lezers. Ook werden er gegevens ontleend uit o.a. Blickpunkt Strassenbahn, Der Stadtverkehr, Frankfurter Rundschau, BVG Plus, Berliner Verkehrsblatter, Tram 2000, Entre les Lignes, tekeningen Transvilles/RF, ASEAG.

BUITENLANDS SPOORWEGNIEUWS (tanden in alfabetische volgorde) BELGIË Met ingang van de zomerdienst wordt tussen Brussel en Genève dagelijks een Thalys trein ingezet. De NMBS is van plan dit jaar US$ 105 miljoen te investeren in nieuwe tractie en rollend materieel, US$ 135 miljoen in baanverbouwingen, US$ 31 miljoen in electrificatie, ÜS$ 52 miljoen in beveiliging en telecom, US$ 83 miljoen in stations, US$ 89 miljoen in goederen-emplacementen en US$ 24 miljoen in werkplaatsen en depots. De NMBS had al lang begonnen kunnen zijn met de aanleg van de HSL langs de E19 ten noorden van Antwerpen, ware het niet dat de Vlaamse regering al maanden de afgifte van de bouwvergunningen vertraagt. De overheid dirigeert rechtstreeks een nog geïntegreerd spoorweg systeem en een uitgesteld moderniserings programma voor het park rollend materieel komt nu op gang (dit i.t.t. de situatie hier waar NS streeft naar verbeteringen in snelheid en comfort van de rendabele Intercity-diensten terwijl de verlieslijdende regionale routes tegen aanvaardbare subsidies geëxploiteerd moeten worden. Ook maakt de splitsing infrastructuur en exploitatie de regie minder makkelijk). Allang hebben de Belgische spoorwegen aan de zware industrieën een aslast tot 23 tons aangeboden (te lang hebben we genoegen moeten nemen met 18 tons). Enkele andere verschillen kunnen best in tabel-vorm tot uitdrukking komen (cijfers van 1998): NMBS NS route.kms 3410 2808 waarvan geëlectrificeerd 2511 1991 waarvan hsl 71 route.kms per inwoner 341 181 aantal reizigers (duizenden/j) 145.800 321.000 ritten / inwoner 14,6 19,5 gem. ritlengte (km) 43,3 46,1: reizigers.km (min) 6.700 14.800 aantal beschibare zitplaatsen 290.566 197.000 hst's (Eurostar+PBKA+ICE 3M) 11 (=4+7+0) 6(=0+2+4) goederen/j (min tons) 60,75 24,7 idem (min tons.kms) 7600 3778 aantal goederen wagons 13.508 3.237 personeel 40.190 31.240 overheids-investeringen (min euro's) 24,7 873 exploitatie subsidie (min euro's) 946,8 51 totaal overheidssteun (min euro's) 971,1 924 "winsf'fmln euro's) 35,2 90 Opnieuw valt het op dat ons net zo druk is omdat per inwoner zo weinig infrastructuur (uitgedrukt in route kms) beschikbaar is. De exploitatie van NMBS zal altijd minder efficiënt blijken: 214maal meer goederenvervoer dan bij ons en op de doordeweekse dagen heb je te maken met veel forensen (eenrichtings)vervoer, 's ochtends naar Brussel en 's avonds uit Brussel met lege treinen in de andere richting, en zomers ook drukke treinen op de routes naar de kust. Middels speciale contracten zorgt de Belgische regering voor de pensioenen van NMBS personeel (terwijl bij ons een overheids contract voor studentenvervoer het aantal reizigers.kms kunstmatig hoog houdt). NMBS heeft sinds 1975 geleden onder te weinig overheidssteun (terwijl in NL tot 1992 overheids subsidies zorgden voor een goede toestand bij de infrastructuur en modem materieel) Eindelijk komt modernisering van het materieel op gang. De 181 2-delige electrische-stellen (bj 1966-80) krijgen een 15 jarige-levensduur verlenging middels een verbouwingsprogramma. De AM Break stellen (reeks 140) waren al in de jaren '90 verlengd tot 3 bakken. Aflevering van de 3-delige (gummineus) AM96-steflen wordt dit jaar afgerond. Van de 120 stellen is een 50-tal geschikt ook voor 25kV bedrijf. Vanwege de pieken met korte afsta ndsritten hanteerde men een 3+2 zittingen beleid, pas in 1987 werd dit omgezet in 2+2 en binnenkort zul-

len de reizigers meer comfort ervaren als de 620 M2 rijtuigen (bj.1958-60) vervangen worden door 210 nieuwe serie M6 dubbeldeks rijtuigen. De nieuwe 111 bakken (163 stuks wv 21 stuurstanden) beloven al een kwaliteits verbetering en zullen ingezet worden op de routes Oostende-vVelkenraedt/Eupen en Antwerpen-Charleroi. De verbouwing van 610 M4 rijtuigen (waarvan 32 met stuurstand) is al 4 jaar bezig en zal in 2006 afgerond worden. Na klachten van reizigers over de serie M5 dubbeldeks trek-duw wagons (bj. 1988) worden deze ook aangepast met airco, gesloten toilet-systeem en een betere verdeling van de stoelen. Diesel-tractie blijft een grote rol spelen hoewel op den duur getrokken trein-exploitatie plaats gaat maken voor het gebruik van treinstellen. Dit jaar start Alstom de aflevering van 80 twee-delige DH-stellen van de reeks 41 om de trek-duw treinen met M2 rijtuigen te kunnen vervangen. De oude DH-rangeerloks van de reeks V60 zullen plaats maken voor een 90tal Bo.Boloks reeks 77. Samenvattend is in bestelling / aflevering: Reeks AM96 3-delige electr. stellen, 3kV 70 stuks Reeks AM96 3-delige electr.-stellen 3+25kV 50 stuks Reeks 13 e-loks, 3+25kV 60 stuks Reeks 41 2-delige dieselstellen 80 stuks Reeks 77 diesel rangeerloks 90 stuks Reeks M6 dubbeidekse rijtuigen 210 stuks In ons vorige nummer waren de laatste twee alinea's bij het Belgische nieuws wat doorelkaar geschud... Hierna nogmaals: Lijn 229 Zwijndrecht-Kallo ging op 1 september j.l. dicht. Een belangenorganisatie wil een fietstrein drie jaar laten proefdraaien op één of meer regionale spoorverbindingen. Uitgangspunt is minstens een trein om het half uur op de werkdagen. Een aangepast dubbeldeksrijtuig moet op het benedendek plaats bieden voor 32 fietsen. CANADA CN en CP gaan dit jaar in totaal US$ 694 miljoen (waarvan 64% in diverse infrastructuur werkzaamheden) resp. US$ 399 miljoen investeren. DENEMARKEN De Oresund treinen zuilen niet op tijd klaar zijn wanneer de nieuwe brug deze zomer wordt geopend, de fabriek loopt 5 maanden achter op schema. Nadat de eerste trein was afgeleverd, kwamen er technische mankementen aan het licht. Jernbanestyrelsen heeft ook de nodige documentatie inzake eventuele storingen aan de beveiligingssystemen langs de baan nog niet ontvangen. Daarom is het proefrijden over de 'energie-grens' tussen Denemarken en Zweden nog niet van start gegaan. Net zo traag als de realisatie van de fusie tussen NS Cargo en DB Cargo gaat ook het eventueel overnemen van bepaalde divisies van de verliesgevende DSB Gods door Railion. Lukt het proces niet dan blijft er weinig over dan liquidatie van deze goederenvervoerder. Ondanks het ongeval te Kolkaer in maart vindt de politiek het nog onaanvaardbaar duur om A T B . te gaan installeren op de vele niet-drukke routes; wel wordt er gezocht naar een goedkoper alternatief. DUITSLAND. Op 29/3 is de modernisering van de hal en de gangen van het Keulse HBF gereedgekomen. Kosten maar liefst 200 miljoen DM. Vorig jaar kwam Leipzig HBF gereed. Nu is men met Nümbèrg HBF bezig. Een paar jaar geleden kwam Hamburg HBF gereed. Stuttgart is ook aan de beurt maar daar gaat het om een totale gedaanteverwisseling. Met de bouw van Berlin HBF is men bezig. Frankfurt is al veel eerder gemoderniseerd net als DQsseldorf, Hannover en München Alle grote knooppunten zijn hiermede aangepast aan de eisen van de tijd. Deze eisen lopen veelal op het terrein van winkels en horeca. Het duitse spoor heeft voor 22,5 miljard DM aan opdrachten uitgedeeld. Ook de stations van Mannheim, Mainz en Kiel

BUITENLANDS SPOORWEGNIEUWS - 119 gaan in de renovatie zij het niet zo drastisch als de hierboven genoemden. Overigens gaat 50% naar de kleinere ondernemers en dat vooral in de Neue Länder. Er hangen zeer donkere wolken boven de reparatiewerkplaats voor Cargo E en DE loco's. Het is het grootste van Saksen en 't staat in Dresden Friedrichstadt. Het personeel heeft al een brief gehad, waarin aangeraden wordt naar iets anders uit te kijken omdat hun jobs niet langer gegarandeerd kunnen worden. Als je dan ziet dat DB Cargo alsmaar inkrimpt zoals hier en het vervoer steeds verder afneemt in tonnage en hoort dat men eigenlijk niet meer echt gelooft in het goederenvervoer per spoor in Duitsland (officiële bronnen) waarom dan de fusie met NS Cargo? DB mag niet weer verlies gaan lijden sinds de Staat de torenhoge schulden jaren geleden voor zijn rekening nam. Men moet nu overal bezuinigingen om de rekening even te houden. Het vervoer neemt nl. ook in de reizigerssetor niet toe ondanks alle verbeteringen die miljarden hebben gekost en dat nog steeds doen. DB wil vrij reizen voor medewerkers afschaffen; ook is er dit jaar geen loonsverhoging. Bovendien moeten er opnieuw veel arbeidsplaatsen op termijn verdwijnen. De S-bahn in München is qua personeel onderbezet maar qua klanten overvoerd. Er is een hoog ziekteverzuim en men gaat ook materieel uitlenen aan Hannover voor de Expo 2000! Vertragingen en daardoor groot ongenoegen is aan de orde van de dag en dat houdt voorlopig niet op ondanks een loonsverhoging die de rest van het DB personeel niet krijgt (zie boven). Nu het Maglev-project Berlin-Hamburg is geschrapt heeft DB voorsteilen gedaan tot het versnellen van de treindienst tussen de twee steden: tussen Stendal en Uelzen moet een tweede spoor aangelgd worden en overwegen worden weggehaald. Tevens moeten baan en seinwezen aangepast worden voor snelheden van 200km/u. De huidige reistijd van 2u20min wordt dan voor de ICE teruggebracht tot 1 u40min. Vanwege een hardnekkige neiging tot ontsporen (door een defect aan het kantelmechanisme) bij een van de nieuwe ICET treinen heeft DB alle stellen van de baan gehaald. DB AG is in maart begonnen met een nieuwe sneltreindienst voor postvervoer tussen Hamburg/Bremen en Nürnberg/München. Normaliter rijden de avondtreinen met hun 40 containers snelpost 160 km. per uur maar kunnen ook 200 km/u halen wanneer het gevaar dreigt een reizigerstrein in de weg te staan. Bij gebleken succes wordt ook Stuttgart toegevoegd aan het net. Met de zomerdienst hebben de dagtreinen op de as Amsterdam-Hannover-Berlin steeds Schiphol als begïn/eindpunt. De nachttreinen Amsterdam-Berlin/Dreseden en Amsterdam-P raha zijn opgeheven en vervangen doortreinnr. Int 371/370 die vanuit Amsterdam rijdt over Dortmund naar Berlin en Praha (eigenlijk doorgaande rijtuigen die her en der aan- en afgekoppeld worden). Met EC 105/104 Amsterdam-Interlaken rijdt een 1e ki. panoramarijtuig mee. In 1999 is de winst van DM 334 miljoen omgezet in een verlies van DM 170 miljoen. Dit is blijkbaar des te meer een reden om de verliesgevende InterRegio treinen te laten verdwijnen waarna de Länder eventueel de kans krijgen om hun eigen net lnterRegioExpress-treinen te gaan financieren. Daarnaast wil DB zich terugtrekken uit 9000 km aan Nebenbahn-routes. De budget overschrijding (plusminus een verdubbeling van de kosten tot DM 4 miljard) bij de aanleg van de nieuwe noordzuid lijnen en stations in Berlin is dusdanig omvangrijk dat DB dit wil compenseren door circa 45% van haar personeel overkompleet te gaan verklaren. Men was pok van plan een miniMaglevbahn aan te leggen tussen Lehrter Bahnhof en Schönefeld luchthaven; men duldt echter bij het verbouwen van het Lehrter Bahnhof geen verdere vertragingen en kostenoverschrijding meer. HGK en DEG gaan dit jaar in totaal US$ 23 miljoen (57% in baan verbouwingen) resp. US$ 20 miljoen ( 8 1 % in getrokken rijtuigen) investeren.

wat extra gelden gereserveerd voor het vervoer maar minder - 120 - BUITENLANDS SPOORWEGNIEUWS dan die voor de gezondheidszorg en zeker minder dan waarop Een 11 km lange verlenging van de S-Bahn te Hamburg wordt de trein-exploitanten hadden gehoopt. Wel is bijvoorbeeld voorgesteld en wel tussen Neugraben en Buxtehude. Electrigeld gereserveerd voor drie verlengingen van Metrolink te sche twee-systeem-stellen worden ingezet om te voorkomen Manchester, de Docklands verlenging naar London City Airdat ten behoeve van het derde-rail-bedrijf voor 1,2 kV extra port en voor modernisering van roltrappen bij de ondergrondse sporen aangelegd moeten worden. Van de bestaande te London. electrische stellen worden er dan 24 omgebouwd: deze zou! Railtrack is voornemens US$ 4049 miljoen te investeren (23% den dan dienst kunnen doen met 6 nieuwe stellen. Als deze in beveiliging waaronder installatie van TPWS en in extra caproef slaagt ziet men uit naar meer uitbreiding van het net te paciteit te Leeds; 22% in baan verbouwingen met name langs weten Pinneberg-Elmshorn, Itzehoe en Neumünster zonder de westkust-route; 16% in nieuwe routes met name de 1e fase overstappen. Ook denkt men aan uitbreidingen via de geëlecvan de HSL richting Kanaaltunnel; 14% in stations met name trifïceerde sporen naar Buchholz, Lüneburg en Stade. Voorts in Leeds; 7% in electrificatie). Dit betekent echter dat de overhebben de bestuurders van Berlin dezelfde ideeën over een heids-subsidie aan Railtrack weer gaat stijgen in plaats van hybride bedrijf voor hun stad ter vermindering van de kosten afbouwen. van verlenging van hun S-Bahn net. !

FRANKRIJK Het resultaat van de winterstormen was een onverwacht hoog aantal boomstammen. Op de 150 SNCF terminals die houtvervoer verzorgen is extra ruimte geschapen. Voorts zijn waar mogelijk extra wagons in dienst gesteld want men verwacht een 30% stijging bij het houtvervoer. Een proefstam bestaande uit 5 verbouwde corail-rijtuigen, elk met een ander interieur, wordt op 38 verschillende locaties beoordeeld voor men overgaat tot een definitieve versie voor de 100 stammen die in 2002 klaar moeten zijn. De voorraad Corails bedraagt 3863 te weten 2066 met middengang, 894 met compartimenten, 469 met couchettes, 100 rijtuigen Standard Europeéan, Regionale Expresstreinen, 262 met middengang en 72 met coupés. Niet opgeknapt worden de Inox (aluminium) en wagens uit de 50'er en 60'er jaren (de NS belgen ex SNCF). RFF's investeringen voor dit jaar zullen in totaal US$ 1524 miljoen bedragen: 38% voor nieuwe routes; 48% voor baan verbouwingen en 7% voor beveiliging. GRIEKENLAND Bij OSE worden dit jaar door Adtranz de eerste van in totaal 29 stuks GTW 2/6 lichtgewicht railbussen afgeleverd. 12 normaalsporige en 17 smalsporige stellen worden voor 2005 gebouwd door de Griekse scheepswerven. GROOT-BRITTANNIE Vanaf september wordt het tariefsysteem vereenvoudigd.; dit als reactie op klachten van reizigers. Door standaardisatie van benaming van de kaartjes voor het gehele net wil men in de eerste plaats het huidige aantal van 90 verschillende tarieven drastisch verminderen (de nieuwe namen van de diverse kaartsoorten liggen nog niet vast, hieronder worden de huidige namen gehanteerd). Wat overblijft zijn uiteraard de 1e en 2e kl. enkeltjes en retourtjes (veelal 1 maand geldig) die geldig zijn in elke trein en tegen vol tarief (dat ons duur lijkt gezien de jarenlange zwakke positie van de gulden ten opzichte van het pond). Er blijft geen vaste km. prijs: je betaalt meer voor de snelheid en kwaliteit op lange afstands routes met InterCity-treinen en minder voor die regionale lijntjes waar boemeltreinen de dienst uitmaken. Daarnaast zijn er de 'saver' kaartjes die ook op de reisdag zelf gekocht en zonder pasje door iedereen in de daluren gebruikt kunnen worden (deze tarieven mogen elk jaar wettelijk met slechts inflatie min 1 % stijgen). Voorts zijn er 'apex* kaartjes die nog voordeliger zijn maar deze moeten minimaal 1 week van tevoren geboekt zijn en geldig zijn in slechts een gratis gereserveerde plaats in een bepaalde trein (wijzigingen en annulering zijn slechts beperkt mogefijk). De paraplu-organisatie van de 25 exploitanten wil echter dat zo min mogelijk de door de regio bepaalde, voor de reiziger interessant zijnde, actietarieven gaan verdwijnen (bv vier samenreizenden voor de prijs van twee; dag-excursie tarieven in vakantie streken). Pete Badcock (tel. 038-4661855) kan u wellicht adviseren bij de aankoop van de voordeligere kaarten. In 1999 is de punctualiteit op de helft van de routes niet verbeterd, wel is het totaal aantal geannuleerde treinen gedaald. Minister van Financiën Brown heeft in zijn jaarlijkse begroting

HONGARIJE Om in aanmerking te kunnen komen voor leningen van de Europese Investerings Bank wil MAV zich terugtrekken uit 1000 km aan verliesgevende routes. Deze lijnen worden dan of overgeheveld naar de betreffende provincie of gesloten. IERLAND Bij recente toetsen van diverse veiligheids aspecten vond men dat de niet-geprivatiseerde noord Ierse spoorwegen (NIR) net nog aanvaardbare nivo's weet te halen. 6 bruggen zijn vanwege hun slechte toestand aan vervanging toe, het gros van het rollend materieel (deels uit de jaren '50 en '60) dient op korte termijn ook vernieuwd te worden terwijl het beveiligingssysteem gemoderniseerd moet worden. De noodzakelijke eenmalige investering om dit programma te bekostigen bedraagt driemaal de huidige jaarlijkse subsidie. Het aantal reizigers is al lang aan het dalen en men kan zich moeilijk aan de indruk onttrekken dat het ca. 250 km lange spoorwegnetje nauwelijks nog levensvatbaar is. INDIA IR is dit jaar voornemens in totaal US$ 1756 miljoen te gaan investeren: 6 1 % in baan verbouwingen; 10% in nieuwe routes; 7% in tractie en rollend materieel. De laatste stoomlok-loods op de hoofdlijn, Wankaner, heeft de jaarwisseling net weten te halen maar twee nieuwe door Phooltastamper (Patna) gebouwde raiibussen waren al aangekomen en de laatste stoomlok zou op 26 januari voor haar diensten uitrijden richting Morbi Junc. Van de stoomloks die de Royal Oriënt Express trein trekken is YG 3724 afgevoerd met een gescheurd frame; YG 4252 doet nog dienst maar verkeert in slechte toestand en YG 3415 is in revisie en zal binnenkort de diensten van 4252 kunnen overnemen. YP 2257 en 2805 zijn inmiddels gereviseerd en verkocht aan de Verenigde Staten. WP 7015 en 7161 zijn vanuit Saharanpur aangekomen bij het spoorwegmuseum maar worden nog niet beschikbaar gesteld voor hoofdlijn charterritten. HGS 26761 (een door Beardmore in 1920 gebouwde 1D lok) is sinds september 1999 beschikbaar voor hoofdlijn charterritten (thuisbasis: Howrah). Dit is het tweede iniatief van Indian Railways om stoomtractie in te zetten voor toeristentreinen, Het eerste iniatief bevat een duur tweedaags pakket met stoom tussen Delhi en Alwar en tijgers opzoeken te Sariska. Voor dit pakket, dat tot nu toe echter weinig klanten trekt, wordt gebruik gemaakt van de Fairy Queen, een in 1855 door Kitson gebouwde 1A1 machine en dus 's werelds oudste nog dienstvaardige stoomlocomotief. (Dank aan Edo Dijkstra voorde aanvullende informatie). De Nïlgiri-lijn is nog steeds 100% stoom op het tandrad-deel tussen Mettupalaiyam en Coonoor met gebruik van drie locomotieven type X, maar Ooty ziet slechts stoomtractie in het geval van chartervervoer, normaliter wordt dit deel gereden met dieseltractie. De Darjeeling Himalayan Rly heeft de World Heritage status gekregen van UNESCO, zij is pas de tweede spoorlijn met deze erkenning. ITALIË Na 10 jaar bouwtijd werd begin maart de 7,3 km lange Plerscher-tunnel opengesteld. Deze tunnel kan op huckepack-

treinen 4 meter hoge vrachtwagens vervoeren terwijl de capaciteit op de Brenner-route van 140 naar 220 treinen daags is gestegen. KANAALTUNNEL Eurotunnel verhoogt de frequentie van haar vrachtwagen shuttietreinen tot eike 12 min op de drukste dagen. Ondanks het wegvallen van het belastingvrije winkelen zijn de winsten bij Eurotunnel gestegen. Het aantal vervoerde auto's en bussen is gedaald. Deze daling werd echter goedgemaakt door een stijging van 3 1 % aan inkomsten uit het vrachtwagenvervoer. Het begint erop te lijken dat de inkomsten in 2002 zowel de exploitatiekosten als de rente op leningen zouden kunnen dekken. Daarnaast ziet Eurostar dat haar inkomsten ten opzichte van 1998 met 6% gestegen zijn. MOZAMBIQUE Hoewel de schade van de overstromingen nog niet bekend is waren begin februari de concessie contracten getekend voor de exploitatie van de Nacala-lijn voor een periode van 15 jaar. Het contract omvat de havens te Nacala, een 914 km lange 1067 mm route naar de grens met Malawi met zijlijnen naar Lumbo en Lichinga. Hetzelfde consortium heeft ook al de concessie voor het 797 km lange net in Malawi met een grensovergang in oostelijk Zambia. Voornaamste vervoerssoorten zijn brandstoffen, containers, landbouw producten en meststoffen. PANAMA De reconstructie van de 76 km lange lijn over de landbrug is onlangs van start gegaan en heropening is gepland voor medio 2001. RUSLAND Het gaat niet goed met de HST-onderneming RAO VSM. Het Ministerie heeft de bouw en exploitatie van de Sokol-hst over moeten nemen. Het uit 6 wagons bestaande prototype heeft nog geen meter gereden maar een uiterste datum voor proefritten is nu gesteld voor augustus. Verbouwing van de route Moskva - Sankt Peterburg moet dus eind juli klaar zijn. RAO VSM is ook het ambiteus project voor de terminal in St. Peterburg kwijtgeraakt aan de regering. Effectief is RAO VSM dus bankroet. SPANJE De civiele techniek langs de 138 km lange route Madrid - Lleida is gereed; de baanaanleg begint op korte termijn en de opening is gepland voor 2002. Nu kunnen de civiel technische werkzaamheden van start gaan op de sectie Lleida Barcelona waarvan de opening gepland is voor 2004. De bouw van een tweesporige tunnel onder Cadiz ter vervanging van het huidige tracé op maaiveld niveau start op korte termijn. Voor de komende 16 maanden maken de treinen gebruik van een tijdelijk station Cortadura. Renfe gaat dit jaar in totaal US$ 618 miljoen investeren: 39% in baan verbouwingen; 6% in stations; 5% elk in goederenemplacementen en tractie; 17% in treinstellen en 8% in getrokken rijtuigen. Medio februari vond de indienststelling plaats van de tweesporige route van de Catalunya Spoorwegen tussen Sant Boi en Santa Coloma de Cervelló met nieuwe tussenstations te Moli Nou en Colönia Güetl. Het aantal treinen daags tussen Barcelona Piaca Espanya, Sant Vicenc dels Horts en Can Ros is zo goed als verdubbeld. VERENIGDE STATEN Amtrak laat dit jaar - naast de 160 intercity rijtuigen die afgeleverd zullen worden door Bombardier/ Alstom - 46 intercity rijtuigen bouwen bij Alstom, terwijl ze ook in haar eigen werkplaatsen 11 intercity rijtuigen gaat verbouwen. Amtrak heeft in de omzet een stijging van 8% geboekt hoewel het aantal reizigers met slechts 1 % is gestegen. De financiële groei is grotendeels te danken aan het vervoer van goederen en concessies op forensen-vervoer. Eind januari was de electrificatie van Boston - New Haven gereed en is Amtrak van start gegaan met de 'Acela Regionai'-

B UITEN LANDS SPOORWEGNIEUWS - 121 diensten gebruik makende van verbouwde Amfleet rijtuigen en bestaande e-loks (Boston - New York wordt nu in 4 uur afgelegd mede dankzij het vervallen van lokwisseling). De kantelbak 'Acela Express'-stellen zullen echter pas in juli in dienst gesteld kunnen worden (vertraging is opgelopen vanwege slechte rijkwaliteit van de wielen en hun slijtage). Amtrak gaat op korte termijn acht 5-bakken tellende dubbeldeks trek-duw treinen introduceren op de route in Zuid California San Louis Obispo, Santa Barbara, Los Angeles en San Diego ter vervanging van het huidige enkeldeks materieel. Elke trein wordt getrokken door een nieuwe F59PHI lok van General Motors. De voorgestelde fusie tussen CN en BNSF wordt gedurende 15 maanden geblokkeerd, dit op last van de leden van het Congres, die vrezen dat concurrentie op het spoor zou gaan verdwijnen wanneer zo weinig exploitanten overblijven. Van de grote ondernemingen luiden de totale investeringen voor dit jaar (de percentages tussen haakjes geven aan hoeveel eraan baan-verbouwingen besteed wordt, die, evenals in andere landen, een aanzienlijk deel vormen): BNSF US$ 1745 miljoen (62% ); CSX US$ 850 miljoen (44%); NS (=Norfolk Southern Railroad) US$ 747 miljoen (53%); UP US$ 1900 miljoen(16%). ZIMBABWE De laatste, wekelijkse reizigerstrein uit Bulawayo naar Johannesburg {Z.Afrika) is onlangs opgeheven; de lange route over Beitbridge werd later omgezet in een ietwat kortere route over Maflkeng maar het mocht niet baten. Op 15 juli 1999 ging de nieuwe route Beitbridge-Bulawayo open en meteen begon het goederenvervoer over Mafikeng en Plumtree gebruik te maken van deze kortere route waardoor de verhoudingen tussen Botswana en Zimbabwe achteruit zijn gegaan. Een dergelijke voorkeur voor deze nieuwe route mag geen wonder heten: de transiettijd Bulawayo-Durban nam af van 25 naar slechts 4 dagen, hetgeen ook het efficiënte gebruik van de goederenwagons ten goede komt. De lijn is door een privaat consortium aangelegd en de financiën van de nationale spoorwegen van Zimbabwe (NRZ) zien er nu ai rooskleuriger uit. Spoornet, die de exploitatie onder concessie uitvoert, beschikt op deze route over moderne telecommunicatie. Men is dermate hierdoor aangemoedigd dat de aanleg op dezelfde wijze van nog een nieuwe route Harare-Lusaka (Congo) serieus wordt overwogen, dit voor het vervoer per spoor van ertsen uit Congo (met name koper) naar de havens te Beira (Mocambique). Inmiddels lijkt het erop dat de forensen-lijn Harare - Chitungwiza in juli geopend kan worden. Althans zo luidde de situatie totdat de huidige politieke onrust ontstond. ZUID-KOREA Dit jaar wordt er totaal US$ 732 miljoen geïnvesteerd: 44% in nieuwe routes; 13% in baan-verbouwingen; 10% in beveiliging. ZWITSERLAND SBB wil dolgraag dat BLS een SBB-dochter wordt omdat de vele dubbelfuncties bij de administratie e.d. een financiële strop kunnen betekenen. BLS is er tegen en wil onafhankelijk blijven. Er is echter al nauwe samenwerking tussen de twee ondernemingen op het gebied van tractie en rollend materieel. BLS exploiteert een van de twee belangrijke noord-zuid assen en heeft dus een strategisch belang bij het vervoer van internationale goederen. Voorts zal haar Lötschberg basistunnel veel eerder klaar zijn dan SBB's Gotthard basistunnel. DB wil waarschijnlijk een informeel samenwerkingsverband verder formaliseren wat SBB beangstigt ondanks haar onwaarschijnlijk lijkende fusie met FS goederen. Onder druk van de Zwitserse regering zou BLS waarschijnlijk gedwongen worden tot nog meer samenwerking met de SBB. Het goederenverkeer van BLS wordt verzelfstandigd onder de naam BLS Cargo AG, voorlopig nog voor 100% dochter van BLS, maar derden kunnen in de toekomst aandelen verwer-

- 122 - BUITENLANDS SPOORWEGNIEUWS / N.S. ven. De sectoren reizigers en infrastructuur worden ook zelfstandig. Er wordt wel vanuit een grote 'pool' gewerkt om de hoge kosten voor lokomotieven en machinisten in de hand te kunnen houden. De ABe 4/8 747 werd gesloopt. Men heeft de aanschaf van een tweede serie treinstellen type NINA in overweging genomen. De SBB gaat dit jaar in totaal US$ 1309 miljoen investeren (29 % in nieuwe routes; 7% in baan verbouwingen; 8% in beveili­ ging; 13% in stations; 7% in getrokken rijtuigen; 5% in trein­ stellen). Daarnaast gaat de Rhötische Bahn in totaal US$ 467 miljoen investeren, voor 98% in nieuwe routes. Te Lausanne wordt de tandrad-lijn naar Ouchy (eens een funiculair) op­ nieuw omgebouwd en verlengd naar Epalinges: 4,6 km als een route voor lichte metrostellen op rubberenbanden; her­ opening gepland voor 2005. Noot: Van diverse landen zijn investeringscijfers weergege­ ven; helaas hebben wij geen Nederlandse cijfers ter vergelij­ king kunnen geven omdat de instanties geen cijfers beschik­ baar gesteld hebben aan het vakblad IRJ.

Berichten over de kleinere banen. Tussen Langenthal en Roggwiii is het nieuwe ASM traject in gebruik genomen; het oude traject moest wijken voor nieuw­ bouw van de SBB lijn Mattstetten-Rothrist in het kader van Bahn 2000. Met ingang van de zomerdienst krijgt St.Gallen een definitief BT S-Bahnnetwerk. Het aanbod wordt uitgebreid met een nieuwe treindienst Herisau-Heerbrugg. Tussen Goldach en Rorschach wordt de halte Rorschach Stadt geopend. In tegenstelling tot hetgeen onlangs werd vermeld is de BVZ pendeltrein Tasch-Zermatt een projectstudie; de bestelling is vooralsnog aangehouden. CJ heeft de van de RhB overge­ nomen Arosa-motorrijtuigen de nummers 641 en 642 gege­ ven; ze worden voornamelijk ingezet in huisvuilvervoer Glovier - La Chaux de Fonds (dit was tot nu toe beperkt omdat slechts bagagemotorwagen De 4/4 11 411 deze zware treinen kon trekken). OeBB heeft van de firma Von Roll diesellok Em 2/2 24 overgenomen. Op de Rigibahnen krijgt het gerestaureerde station Rigi First zijn oude naam Wölfertschen terug.

NEDERLANDSE SPOORWEGEN Vrachtriituioen voor de OverNiaht Express Op 18 april leverde het revisiebedrijf Haarlem de eerste vier verbouwde en geschilderde ,,vrachtrijtuigen" voor de ONE af, op 28/4 gevolgd door nog eens twee. De voormalige postrijtuigen van Deutsche Post AG worden voor hun nieuwe functie en nieuwe eigenaar vernummerd in de serie 51 84 92-99 060 t/m 51 84 92-99 071, in volgorde van aflevering. De nu afgeleverde rijtuigen 51 84 92-99 060 t/m 065 zijn de voormalige rijtuigen 51 80 00-95 004, 122, 091, 054, 051 en 098. Zij zijn allemaal naar de werkplaats van Wagons Lits in Oostende gegaan voor -jf verdere verbouwing en afwerking. De rijtuigen zijn donkerblauw • * geschilderd (weer de donkere kleur van de ligrijtuigen en niet de lichtere van de slaaprijtuigen) en hebben over bijna de hele zij­ wand een frivool teken en het opschrift OverNight Expres. ' . ; * Van de dit jaar uit Duitsland aangekomen postrijtuigen worden QVFRNlfiHT E X P R E S S tien stuks verbouwd. De 51 84 92-99 070 en 071 zijn twee van " de drie vaker genoemde ex-DB-postrijtuigen die sinds voorjaar 1998 in Leidschendam op een bestemming hebben staan wachten en die in januari naar Wagons Lits te Oostende zijn vertrokken. Welke van de drie het zijn, is niet bekend; gezien het feit dat de 51 84 94-95 052 en 053 destijds ontasbest waren en de 055 niet, vermoeden wij dat het deze twee zijn. Op 10/5 reden de 92-99 070 en 071 in een OverNight Express die als rit voor pers en genodigden van Amsterdam naar Milaan reed en op 12/5 terug-keerde. In dit kader vond op 10 mei in Amsterdam CS voor vertrek een feestelijk onthaal van de trein plaats door NS Internationaal en Railion met champagne, rook, muziek en een vuurspuwer. Een zelfde feestelijk tafereel de volgen­ de ochtend na de (ca. een uur vertraagde) aankomst van de trein in Milano Greco Pirelli. Bij een toekomstige bezettingsgraad van 75 a 80 passagiers en twee "volle" vrachtrijtuigen zou de trein al rendabel zijn, aldus een woordvoerder van NS-Int. Bij gebleken sukses wordt gedacht aan vergelijkbare nachtverbindingen met München, Berlijn en mogelijk Wenen. London leek minder favoriet. De retour-prijzen voor de OverNight Express zijn vanaf fl. 290,= per persoon. Wat de OverNight Express zelf aangaat, is het nog maar zeer de vraag of deze de eerste tijd in Hoofddorp Opstel be­ laden kan worden. NS Vastgoed heeft aldaar een conflict met HSL Zuid en weigert daarom aan Raillnfrabeheer de grond te verkopen die zij nodig heeft om de door Railned namens Railion Benelux en NS Internationaal (onderdeel van NS Reizigers) gevraagde verharding op dit door NedTrain beheerde terrein aan te leggen die nodig is om de trein te beiaden. Zeer waar­ schijnlijk wordt uitgeweken naar het Westelijk Havengebied van Amsterdam. EuroCityriituigen naar NS Internationaal Bij de komst van ICE-treinstellen in de EuroCityverbindingen met Nederland wordt de zitrijtuigen-pool waaraan NS deel­ nam, opgeheven. Uit deze pool krijgt NS Int tien rijtuigen type Avmz, eerste klasse-rijtuigen dus met een hoog comfort­ niveau. De rijtuigen zullen de nummers 61 84 19-90 250 t/m 259 krijgen. De eerste vijf stuks worden in mei in Nederland verwacht nadat zij in Neumunster zijn opgeknapt. Zij zijn bestemd voor de OverNight Expres. De 19-90 250, die "interna­ tionaal blauw" is geschilderd, reed mee in de bovengenoemde persrit van 10 tot 12/5. De overige vijf komen later dit jaar. Materieel nieuws revisiebedrijf Haarlem (12/4 - 5/5) Voor revisie kwam in deze periode geen materieel in Hlm binnen. AFGELEVERD na REVISIE werd alleen EL2 839 (20/4), na R6 met tot Bk verbouwde BPk. Met schade of defecten kwam naar het rb IRM 8220 (26/4) met een elektrisch defect. Na herstel afgeleverd werden: treinstam 7359 (3/5) en de rijtuigen Bcvm 50-70 118 (2/5) en 50-70 113 (6/5), die beide in Hlm waren met defecte water­ tanks. Voor verbouwing kwamen de DB-Postrijtuigen 50 80 00-95 023 + 129 op 5/4 binnen, de 041 + 151 op 10/4. Van de verbouwde postrijtuigen vertrokken er zes met hun nieuwe NS-nummer naar Oostende (zie betreffende paragraaf). Enkele schadegevallen Er zijn geen bijzonderheden te vermelden over het weinige materieel dat met schade in de revisie bedrijven is binnengeko­ men. Wel de aankondiging van enkele aanstaande binnenkomsten. Op 3/5 botste in de nacht de 891 rangerend met ge­ weld op de 807 + 511, die stonden opgesteld op spoor 11 van Den Haag CS. De Bk's van de 807 en 891 botsten op el­ kaar, de ABk 807 werd door de koppeling heen tegen de Bk 511 geduwd. De 6441. 6448 en 6505 liepen botsschade OD W

t

R

n

1

U

1

NEDERLANDSE SPOORWEGEN -123 toen deze "ertslocs" met kracht achterop een andere goederentrein botsten bij rangeren te Venlo op 3/5. Vooral de 6505 en 6448 werden getroffen. Materieelnieuws revisiebedrijf Tilburg (9/4 - 6/5) Naar het rb Tb kwam geen materieel voor LT2, voor TTA of een andere vorm van revisie. Afgeleverd werden: na revisie LT2 DH1 3109 (14/4), 3110 (21/4) en na TTA 6500 (14/4). Met schade/defecten kwamen naar Tilburg: 6512 (19/4) aardsluiting, 6518 (21/4) defecte dieselmotor, 1855 + 1747 (25/4) met oude botsschade, 647 (2/5) diverse defecten, 1612 (4/5) oude botsschade. Afgeleverd na herstel: 6459 (12/4), 1625 (12/4), 6408 (12/4, Railion-rood), 6518 (28/4), 6512 (28/4), 6419 (4/5, tevens ARR). Voor het inbouwen van een Belgische Memor-installatie kwamen de 6511 (21/4) en 6510 (28/4) binnen. Voor het inbouwen van Automatische Ritregistratie (ARR) kwam de 6457 op 28/4 in Tb binnen en de 6435 op 4/5. Voor "na rooi werk" van de eerder aangebrachte ATB kwam DH2 3223 op 14/4 in Tilburg aan, gevolgd door 3224 (1/5) en 3225 (5/5). Na deze behandeling afgeleverd werd DH2 3206 (14/4), 3224 (5/5). Voor asbestonderzoek was de 1304 van 12 tot 17/4 in Tilburg. Op 17/4 arriveerden de 1211 en 1501 in Tilburg. Locomotieven serie 1300 terzijde Begin mei besloot Railion de vier nog in dienst gehouden 1300-en terzijde te stellen. De locs gaan bij defecten of bij het bereiken van de onderhoudstermijn daadwerkelijk aan de kant. Als reden worden de verminderde botsschadegevallen aan 1600-en genoemd, de veel hogere onderhoudskosten van de 1300 ten opzichte van de 1600 en de geringe bekendheid van machinisten met de locs. Toch wordt niemand uitgenodigd even de mond te gaan spoelen met groene zeep, hetgeen vreemd is bij zoveel dubbelspraak. De vermindering van het aantal schadegevallen bij de 1600 is aantoonbaar niet waar en verder is het wel erg merkwaardig dat Railion tot eind vorig jaar het vaste voornemen had 1600-en aan NSR over te doen en lekker goedkoop met (te reviseren!) 1300-en te gaan rijden. Kennelijk heeft men nog eens goed gerekend en opvallend was ook dat de deal in december 1999 met NS Cargo was beklonken en meteen in januari 2000 met railion ineens niet door kon gaan. Men zou kunnen vermoeden dat Mainz niet wil... Dit zou ook het op zichzelf krankzinnige verhaal verklaren dat 1600-en niet naar NSR zouden kunnen omdat ze zo'n beetje per ongeluk in een leaseconstructie zijn ondergebracht. Railion heeft zich domweg bedacht en tracht de dure, te reviseren en beperkt bruikbare 1300-en aan NSR te slijten. Dat gaat in 2001 vast wel lukken, omdat NSR dan hoopt weer tientallen getrokken rijtuigen (gesproken wordt over 100 stuks type USI) in Frankrijk te kunnen kopen. NSR is kennelijk bereid de oude locs te kopen, te laten reviseren, de hoge onderhoudskosten te betalen en bovendien vrijwel het hele machinistenkorps opnieuw op te leiden, want de inzetplannen spreken juist van 1300-en als locomotieven voor de bijsturing, die dus door het hele land te verwachten zijn. Ook bij NSR rammelt er kennelijk af en toe een steekje los, tenzij het bedrijf echt op zoek is naar doelen om de winst aan uit te geven en niet van plan is de kwaliteit van de treindienst serieus te verbeteren. Nieuwe materieel inzet Ondanks de slechte vooruitzichten voor de hoeveelheid rijdbaar materieel wordt met ingang van de nieuwe dienstregeling op 28/5 toch geprobeerd de oorspronkelijke materieelomloop uit te voeren, dus van voor de beperkingen in de omloop die in januari en februari zijn ingevoerd. Hierbij komen bijvoorbeeld toch weer getrokken treinen op de IJssellijn. De vooruitzichten op een goede afloop van dit avontuur zijn echter somber: op de uitgedunde omloop kwam men medio mei alweer ruim 100 bakken tekort. Per 28/5 zullen er dus wel 300 bakken te weinig zijn en het zou geen verbazing moeten wekken als binnenkort weer naar een noodscenario moet worden gegrepen, dat dan sterk zal lijken op dat van het voorjaar. Om een efficiëntere inzet van het beschikbare materieel mogelijk te maken, wordt een grote verschuiving van de materieelinzet per 28 augustus voorbereid. Omdat naast een efficiënte inzet in de spitsuren het principe "één materieelsoort per treinserie" gehandhaafd moet blijven, zal materieel moeten verhuizen van de ene serie naar de andere. De plannen spreken van het verdwijnen van de dan net geïntroduceerde trek-duwcombinaties ICR van de IJssellijn, de terugkeer van mat '64 op de IJssellijn en het verdwijnen van het laatste DD-IRM van die lijn, stammen K4-rijtuigen in trek-trekformatie in de serie 3500 (Amsterdam -) Utrecht - Eindhoven, ICM in de serie 7000 Deventer - Almelo en 9100 Zwolle - Groningen, en verder het verhuizen van DD-AR, SGM en mat '64 van de ene serie naar de andere. Het hele plan heeft overigens nog geen definitieve vorm aangenomen. Rijtuigen ICR Evenmin als vorige maand valt bij de grote revisie van het ICR zichtbare vooruitgang te melden. Zelfs de wegens gebrek aan werkzaamheden terug in dienst gestelde A 10-70 004 is nog steeds niet teruggeroepen naar Haarlem. Het rijtuig doet overigens al sinds maart dienst in de treinseries 1900 en 2500 Den Haag - Venlo/Heerien, waarmee toch een IC Plus-rijtuig nog in combinatie met K4-rijtuigen is komen te rijden. Het revisieprogramma van het ICR ligt nu zeker al twee maanden achter op de planning. Met rijtuigen ICR-4 die van stuurstroomkabels zijn voorzien, worden midden mei proeven in formaties met 1700 voor en achter genomen op de Watergraafsmeer. 6 A's, 14 B's en 6 BKD's zijn of worden voorzien van deze kabels. Door de opmerkelijke zig-zagcycïus rond de materieelinzet, waarbij deze formaties per 28/5 op de IJssellijn zullen verschijnen en er per 28/8 weer vanaf zullen gaan, lijken deze voorzieningen nu wel erg duur en ad-hoc geworden. Het idee om stuurstandrijtuigen (Bvk) van DDM-1 in te zetten met de "Ussellijn-ICR" om trek-duwforrnaties te maken in plaats van formaties met loc voor en achter en zo locomotieven uit te sparen, wordt nu verder bestudeerd met de bedoeling twee dergelijke stammen te formeren voor de serie 1900/2500. Het lijkt er echter op dat men daarbij het oorspronkelijke doel uit het oog is verloren. In deze series rijden immers gewone getrokken treinen en er valt dan geen winst te behalen door sommige ervan trekduweenheden te maken. Winst is er dan hooguit te behalen als alle treinen trek-duw gaan rijden en dan alleen nog als de locomotieven normaliter niet omrijden, maar er een wisselloc gebruikt wordt. De locomotieven op de eindpuntstations slaan nu alleen een trein over als er een trekduw tussen zit. Waar vervolgens de treinseries 1900 en 2500 gereden worden door machinsten die DDM-1 niet kennen of er zelden dienst op doen, lijkt hier dezelfde opmerking over geld uitqeven voor een slechtere treindienst van toepassing als die bij de 1300-en gemaakt is.

- 124 - NEDERLANDSE SPOORWEGEN Motorpostrütuioen naar de sloop De tien mP's die door Railion aan NSR verkocht zijn ter onttakeling, worden doorverkocht aan de sloper (althans: de casco's). Een voorlopige planning geeft aan dat de tien mP's stuk voor stuk naar de sloper gebracht worden met een tussenpoos van enkele weken in de periode juni t/m december. Locomotoren fvervolq) De 369 van Volker Stevin is als monument opgesteld voor het hoofdkantoor te Hoogeveen. De 335 van Railpro, waarvan vorige maand de verkoop van Railpro aan de firma Inmeo in Hoogeveen werd gemeld, is geplaatst in de tuin van een particulier In Ruinerweide. De 355, opgesteld in het Haagse Zuiderpark, is groen geschilderd. Het revisiebedrijf Tilburg meldt de verplaatsing van de 290 (van Railion) naar Breda. ATB-besluit: vervoerders in beroep De op 27/1 door de minister uitgevaardigde ATB-beschikking heeft voor beroering onder vervoerders (en spoorliefhebbers!) gezorgd. Tegen de ATB-beschikking is inmiddels door drie instanties beroep aangetekend bij de Rijksverkeersinspectie: Railion, de SSN en de BVS, de Branchevereniging Spoorvervoerders, namens al hun leden exclusief Lovers Rail en tevens het Spoorwegmuseum. De goederenvervoerders en Strukton wijzen op de talrijke inconsequenties in het ATB-beleid van Verkeer en Waterstaat en op het feit dat de nieuwe vervoerders niet gekend zijn in een voornemen de ATB-eisen zwaar aan te scherpen. Daarnaast wijzen zij op de zeer beperkte mogelijkheden ATB-installaties te verkrijgen en te laten inbouwen. De levering van ATB-L kasten door Alstom loopt bijvoorbeeld al weer maanden achter op de toezeggingen en niet zeker is dat dit systeem ATB NG „aankan". Beveiliging Maaslijn In het weekend van 8 en 9 april werd de beveiliging van de Maaslijn Nijmegen - Venlo overgezet op VPT Procesleiding en de bediening ervan overgebracht naar Arnhem. De post in Nijmegen, gebouwd in de jaren vijftig met de eerste CVL-beveiliging in het kader van de Marshall-hulp, kwam hiermee te vervallen. Tijdens de buitendienststelling van het gehele baanvak werd gependeld met een DM '90 tussen Nijmegen en Heijendaal over het spoor naar (het eeuwige) Kranenburg. Spoortunnel Best In het weekend van 13 en 14/5 werden de sporen door de gereed gekomen helft van de spoortunnel te Best aangesloten, alsmede de aansluitende baanvakgedeelten. De oude sporen worden nu opgebroken, waarna op de vrijgekomen plaats de westelijke helft van de uiteindelijk viersporige tunnel gebouwd kan worden. De hele tunnel en daarmee het project Eindhoven - Oirschot moet in mei 2002 gereed zijn; het stationsgebouw, dat bovenop het 75 centimeter boven het maaiveld uit stekende tunneldak gebouw wordt, volgt in oktober 2002. Op 12 mei werd de gereed gekomen oostelijke helft van de tunnelbuis feestelijk in gebruik genomen door o.a. pendelritten met VSM-materieel met de 2530 en 23 071 op de vergunning van ACTS (NSR is bij dit soort gelegenheden niet thuis, ofwel veel te duur in de ogen van RailfnfraBeheer). Tijdens het aansluitweekend vonden de bijna gebruikelijke maatregelen in de treindienst plaats, zij het waarschijnlijk voor de laatste keer. De Maaslijn met de omgeleide goederentreinen (ook van ShortLines, en allemaal passend binnen het ATBbesluit) leek dan ook op een bedevaartoord voor fotografen. Schiphol 4-6-4 Op 20/5 zou het treinverkeer rond Schiphol stilliggen om de sporen aan te sluiten op de oude tunnel, die in 1999 verlaten werd en sindsdien is gerenoveerd. In de week erna zullen nog enkele wissels te Schiphol vervangen worden, waarna op 28/5 het volledige viersporige traject met zes perronsporen gereed moet zijn. Aan het project, inclusief een forse uitbreiding en een vrije kruising in Hoofddorp, is ruim elf jaar gewerkt. Van een feestje na de opening is afgezien nadat er midden mei grote, vooral politiek-opportunistische heibel was ontstaan over onregelmatigheden die bij de bouw hebben plaatsgevonden. De bouwmaatschappijen Strukton en HBW hebben meer winst gemaakt dan contractueel afgesproken en bovendien valse rekeningen ingediend. Gesuggereerd wordt dat de feiten, die al aan het begin van het werk hebben plaatsgevonden, bekend waren bij "hooggeplaatste NS-ers" en zelfs dat het aftreden van Den Besten met deze zaak te maken zou hebben - hetgeen nogal rabiate nonsens lijkt. Sluwe bouwmaatschappijen hebben via de toen nog ambtelijke en daardoor naïeve NS een forse winst opgestreken, meer niet. Stations afgebroken Recent is een aantal kleine stationsgebouwen afgebroken waarvoor sinds het vertrek van de lokettisten geen emplooi was te vinden. Gezien de verdere ontmensing van stations (bij NSR heet dat: een nieuwe serviceformule en nieuwe vervoerders die lijnen eventueel overnemen, doen sowieso niet aan loketten) zal dat lot wel meer kleinere gebouwen gaan treffen die niet in aanmerking komen voor een Wizzl en niet beschermd worden als monument of beeldbepalend pand. In Limburg gingen de gebouwen van Eijgelshoven en Chèvremont tegen de vlakte, alsmede het oude stationsgebouw (een Douma-standaardgebouw) van Tegelen. In februari werd onverhoeds het gebouw van de voormalige halte Zwolle Veerallee gesloopt, een van de vier kleine haltegebouwen van architect Kloos uit de jaren vijftig. Het was in gebruik bij een hobbyclub van NS-personeel. Van dit type gebouw bestaat alleen Velsen Zeeweg nu nog. Van de veel oudere gebouwen wordt de sloop van het (reeds danig verkleinde en verminkte) gebouw van Zuidbroek aangekondigd, dat plaats moet maken voor bushaltes. Voor de fijnproevers op stationsgebied: Noordbroek is al enige jaren geleden gesloopt. Verder is Vrouwenparochie door brand bijna totaal verwoest. Nieuws in het kort * In tegenstelling tot het vermelde op blz. 103 heeft de 1501 op 13/4 geen defecte Beneluxtrein weggesleept. De loc was wef onderweg, maar kwam vanwege storingen elders niet verder dan Dordrecht en keerde onverrichter zake terug. Toen was RN/HOV echter al gedrukt.... * Op 1/5 werd officieel een drie kilometer lange stamlijn naar de Scaldiahavan in het Sloegebied bij Vlissingen geopend, nadat er al eind april treinen waren gaan rijden. Nadat de bedrijven Zeeland Seaports en Verbrugge in februari het verzoek hadden gedaan, werd de lijn (die besteksklaar op de plank lag) in recordtemDO aanaelead.

NEDERLANDSE SPOORWEGEN - 125 * De dienstregeling in het spoorboekje van 2000/01 wijkt voor een flink aantal treinen af van die in de Reisplanner. Het gaat om afwijkingen van 1 en 2 minuten. * Bij veel regenval altijd de klos: op 1/5 liep de baan tussen Beek-Elsloo en Bunde over 300 meter onder water en raakte onderspoeld. Tot 2/5 's middags was een spoor buiten dienst. Treinstellen DE3 De plannen om het bestaan van een aantal DE3-en te verlengen nemen concrete vormen aan. Er wordt nu gedacht aan 20 stellen die zowel een revisie, een nieuwe dieselmotor als een goeddeels nieuw inerieur krijgen. Het werk zal door het revisiebedrijf Tilburg worden uitgevoerd, na ontasbesten van de mBDk bij Holiandia Westhaven. Naar inzetmogelijkheden van de gereviseerde stellen (op geëlektrificeerde trajecten; wat er straks op dieselbaanvakken moet rijden, weet nog nie­ mand) wordt onderzoek gedaan. Gemeld wordt dat de stellen 116 en 130 na langdurige stilstand in december 1999 weer in dienst zijn gekomen - hetgeen overigens de aanleiding was een extra stel in Groningen in te zetten en extra DH-stellen aan NoordNed te verhuren. De 134 staat al maanden buiten dienst bij de werkplaats Zwolle. Over de 112 bereiken ons verschillende berichten: enerzijds dat het stel sinds zijn veiligheidsbeurt in december in Zwolle buiten dienst staat, ander­ zijds dat het op 14/4 in Kesteren strandde met een hete aspot en ter plekke een draaistel gewisseld moest worden. DH-stellen naar NoordNed. maar niet allemaal In april kreeg NoordNed te kampen met een nog groter materieeltekort dan anders omdat de 3109 en 3110, die in januari extra door NSR verhuurd werden, in Tilburg in revisie waren en er geen compensatie plaatsvond. Dat gebeurde wel toen de ATB-bewerkingen van de Wadlopers de aan NoordNed verhuurde stellen DH2 bereikten. Per 14/4 werd de 3213 extra aan NoordNed verhuurd en per 28/4 de 3219. Dit is te beschouwen als een voorloper van dingen die komen gaan: per 28/5 gaat namelijk bijna al het DH-materieel over naar NoordNed, omdat deze de Groningse nevenlijnen gaat exploiteren. Omdat NN denkt vee! minder materieel nodig te hebben dan NSR gebruikte (zo heeft iedereen zijn dromen) gaan niet alle DH-stellen over. Bij NSR blijven de 3101-3103 en de 3207-3210. Met een deel van deze 11 bakken (en een ruime reser­ ve) zal NSR Zwolle - Kampen gaan rijden. Wie denkt dat dit handig is omdat het materieel dan vlak naast de onderhouds­ werkplaats Zwolle staat, komt bedrogen uit: de stellen blijven namelijk in onderhoud in Onnen... Waarmee NSR straks een eigen probleem heeft met de ATB-ontheffingen. Noordned verbouwt DH-stellen De provincie Groningen heeft bij de aanbesteding van de lijnen naar Delfzijl, Roodeschool en Nieuweschans bedongen dat er voldoende zitplaatsen in de spits moeten zijn en dat de eerste klasse moet terugkeren. NoordNed verbouwt daarom het interieur van 16 DH2-en, waarbij het zogenoemde „staplein" met klapstoeltjes wordt vervangen door 22 zitplaatsen tweede klas en 8 eerste klasse. De verbouwing wordt uitgevoerd door Arriva Techniek op het emplacement Leeuwarden. Bij dit bericht past een aantal opmerkingen en overdenkingen. In de eerste plaats heeft NS Reizigers kennelijk geen be­ zwaar dat de verhuurde stellen verbouwd worden. Dat duidt erop dat het waarschijnlijk zover is dat NSR de stellen in een lease-constructie gaat onderbrengen, hetgeen vorige jaar ai de bedoeling was. Opmerkelijk is dat het nu te verwijderen „staplein" pas zeer recent is ontstaan, toen de Wadlopers een nieuw interieur kregen. Dat was toen een de vondst van het decennium, afgeleid van het interieur van DM '90. Een soort Opf/o-effect... Natuurlijk is ook zeer opvallend dat de eer­ ste klasse terugkeert op de Groningse noordelijke nevenlijnen. Al in de tijd van de Blauwe Engelen werd deze service niet op alle lijnen meer geboden. Verder lijkt het erop dat NoordNed een verder stap naar volwassenheid maakt en daarbij gro­ te exploitatieve risico's neemt. Door slechts 16 DH2-en te verbouwen, ontstaat binnen het niet al te grote materieelpark een extra deelpark en dit terwijl het totale materieelpark ai erg aan de krappe kant is. De treinen in Groningen zullen toch minstens een van de stellen met eerste klasse moeten bevatten. NoordNed zal nu (nog meer) te maken krijgen met een materieelomloop en met de problemen van reservestelling voor een gemengd park. Ketelwaaentrein DSM naar ShortLines: Railion ontploft Met ingang van 1 juli neemt ShortLines het ketelwagenvervoer voor de DSM over van Railion. Op vijf weeknachten zal er een slag gereden worden tussen Geleen-Lutterade en vijf adressen in de Botlek, waarbij in principe een DE 1002 als trekkracht zal worden gebruikt. Railion reageert zeer heftig op deze overname: niet alleen teleurgesteld, maar vooral ook danig gepikeerd. Het heeft aangekondigd ShortLines op geen enkele wijze meer ter wille te zullen zijn, waarbij ook gelezen mag worden: op alle manieren te zullen tegenwerken. Een waarlijk weinig volwas­ sen houding, die overigens het toetreden van dit filiaal van DB Cargo tot de Branchevereniging van Spoorvervoerders (BVS) niet zal bevorderen. Nu is DSM dan ook een klant van Railion die voor een kwart van de omzet zorgde en die het bedrijf dan ook absoluut niet kwijt wil. Wellicht zou echter enige introspectie naar de reden waarom DSM voor dit vervoer naar ShortLines is gegaan, constructiever zijn dan de reactie van een kind dat een speeltje kwijt is geraakt. Ook in algemene zin is Raüion met allerlei deuren aan het slaan en ontzegt nu het personeel van concurrerende vervoer­ ders de toegang tot de toiletten en koffie-automaten waarover Railion iets te zeggen heeft. Locomotieven De defecte DSM-loc 7, die normaliter de ShortLines-treinen tussen Sittard en Born trekt, is voor herstel naar Tilburg over­ gebracht en wordt niet voor juni weer in dienst verwacht. Op 25 april verscheen plots loc 2233 van de V S M in Sittard, die door ShortLines voor enkele maanden gehuurd is. Sindsdien trekt deze loc de Born-shuttle tussen Sittard en Born. Als DSM-loc 7 zal zijn hersteld, overweegt SL de 2233 in te zetten in het Rotterdamse havengebied. Overigens is Railion bij­ zonder gepikeerd over de verhuur van de 2233, die volgens de overdrachtsovereenkomst niet voor concurrerend vervoer mocht worden ingezet. Een juridische strijd hierover dreigt, maar in afwachting daarvan probeert Railion de VSM met alle mogelijke middelen onder druk te zetten. De eerder genoemde overname van het ketelwagenvervoer voor de DSM door ShortLines zal aan deze houding niet vreemd zijn.

- 1 2 6 - NEDERLANDSE SPOORWEGEN / MUSEUMBEDRtJVEN Van de locs DE 1024 is de DE 12 langdurig defect en toen op 12/4 de DE 11 bij een aanrijding met een goederen­ wagen te Europoort beschadigd raakte, werden vervolgens afwisselend de Born-shuttle en de Keulen-shuttle over het hele traject door de DE 81 of 82 (type DE 1002, met ATB-ontheffing) getrokken. De DE 11 kwam op 14/4 in Tilburg aan en werd op 10/5 hersteld afgeleverd, waarna de beide shuttles weer door een 1024 getrokken konden worden. Na de aflevering van de DE 11 ging de DE 81 naar Tilburg voor de inbouw van de eerste door ShortLines aange­ schafte ATB-kasten type ATB-L, al gaat het voorlopig nog om een engineringsonderzoek. Na de 81 zal ook de 82 (de tweede DE 1002 met Telerail) van ATB worden voorzien. De locs Class 66 die in Tilburg rijvaardig gemaakt worden en voorzien van ATB en Telerail, worden op zijn vroegst in juni afgeleverd. Zij zijn dan nog niet automatisch toegelaten door Raüned, net zo min als de locs dat in Duitsland door diens evenknie EBA zijn. Om dit te bewerkstelligen, is een Amerikaans medewerker van de fabrikant al maanden fulltime bezig. Waarschijnlijk moet hij de beide instanties steeds uitleggen wat de bovenkant van de tekeningen is... De blunder van Uw correspondent de vorige maand was dat de 1254 de voormalige 1224 zou zijn. De 1254 — is de ex-1214; de 1224 is nog altijd plukloc. De 1254 wordt in Tilburg hersteld van de schade veroorzaakt door een verbrande schakelaar en bedrading. De 1221 (ex-BSSO) heeft zijn opknapbeurt ondergaan (zoals de 1251-1253 gehad hebben en dus nog geen revisie). In zijn NS-gedaante maakte hij op 1/5 een proefrit, waarna hij geschilderd werd en vernummerd in ACTS 1255. De loc wordt in de zwarte outfit van transportbedrijf Harry Vos gestoken, bekend van de 6701. Op 18/5 word de aflevering van de 1255 verwacht. De rangeerlocomotief 6003 werd op 21/4 van de VSM-werkplaats overgebracht naar Rotterdam door de 1251. De loc werd dezelfde dag als opdrukioc van een trein gebruikt om het Rail Service Center te bereiken voor de instructie aan ma­ chinisten. De 6003 kreeg daarbij echter brand in de uitlaat en schoorsteen, waarschijnlijk als gevolg van een ophoping aan koolstof en vuil met olie. De schade was echter bijna nihil en de uitlaat keurig schoon gebrand. De komst van de 6003 be­ tekent het einde van de inzet van de V 100 093 bij ACTS, die het bedrijf lange tijd geholpen heeft. Op 13/5 werd de loc te­ ruggebracht naar de VSM. Op 12/5 werd voor het eerst met reizigerstreinen gereden op de vergunning van ACTS. Nadat een eerder voornemen, in­ clusief proefrit, van ShortLines in 1999 geen vervolg had gekregen, is het nu kennelijk de beurt aan ACTS een poging te wagen zich op het gebied van het besloten reizigersvervoer te begeven. Ook nu werd gebruik gemaakt van de VSM, die met een aantal rijtuigen en de locs 2530 en 23 071 op 12/5 door de oostelijke helft van de spoortunnel in Best pendelde bij wijze van openings- en publieksritten.

M U S E U M B E D R I JVEN RTM - Ouddorp Tijdens het koninginneweekend pakte RTMOuddorp uit met stoom- en dieseltrams, rei­ zigers- en goederentreinen. Het was lekker druk, zodat het rijseizoen 2000 goed is begonnen. Naast het voortgaande baanonderhoud valt uit de werkplaats te melden dat de Sik weer helemaal dienstvaardig is. Het in eigen beheer vervangen van de versnellingsbak is daarmede tot een goed einde gebracht. Van de M67 krijgt inmiddels ook de tweede kop vorm. Van het draaistellenfront kan de revisie van de wielstellen van rijtuig B363 worden gemeld. De wielen en assen van de MBD1700 (machinerijtuig 'Sperwer') werden ter behandeling overgebracht naar de firma Sulzer. De tram in het Openluchtmuseum Het Openluchtmuseum in Arn­ hem heeft heel wat meer te bieden dan alleen de tram, hoe interessant deze op zichzelf ook is. Als dat al ooit het geval was dan zeker nu ! Het een­ voudige hekwerk, dito kassahokjes en er achter liggende mu­ seumwinkeltjes, hebben plaatsgemaakt voor een imposant entreegebouw, waarin al veel te zien is en Holland Rama. Dit laatste is een belevenis; een grote capsule in ovaal-ronde vorm die alle kanten op kan draaien. Het draait er om voorwer­ pen, interieurs en landschappen. Op 18 mei ging ai dit moois van start. De Gelderse stoomtram zal men niet meer in het Openlucht­ museum aantreffen. Het 27 meter lange tramstel, dat in de re­ mise meer tot last dan tot lust werd, is op 27 april 2000 ver­ huisd naar het Smalspoormuseum in het Zuid-Hollandse Val­ kenburg. Dit maakt het mogelijk dat de gelede 631 eindelijk binnen kan overnachten. De Rotterdamse Duewag-tram heeft een ander aanzien gekregen, gelijk aan nagenoeg alle rijtui­ gen van de 1600-serie van de Maasstad. Het is daarmee nu

wei de enige 600 in de wit-groene uitvoering. Tweede Paas­ dag reed deze alzo voor het eerst; toen als eenmanswagen en nog zonder nummers. De piakcijfers moesten nog uit Rot­ terdam komen. De Miele dakreclame werd verwijderd. De Haagse 274 is technisch weer in orde en maakte reeds proefritten. Afwerking vindt reeds plaats. Dit oudste trammetje van het museum uit 1921 reed tot dusver alleen in het eerste seizoen 1996. Na de noodzakelijk geworden grote revisie, zal het weer een pronkjuweel zijn. Daar wordt dan ook dagelijks met noeste ijver aan gewerkt. De Arnhemse 76 rijdt nagenoeg dagelijks tot volle tevreden­ heid en is de trots van het N.O.M. Een Rotterdams vierassig tramstel, bouwjaar 1931 resp. 1949 rijdt ook dagelijks. 520 dan wel 536 is de trekkracht voor ahr. 1050. Wist u trouwens, dat u voor maar vijftig gulden per jaar vriend van het N.O.M. kunt worden en er dan zo vaak als u wilt op bezoek kunt gaan ? inlichtingen/aanmelding; Antwoordnum­ mer 6888; 6800 VE Arnhem. (Theo Barten)

Zuid Limburgse Stoomtrein Maatschappij Tijdens de stoomdagen in juni wordt in principe dezelfde uitge­ breide dienstregeling gereden dan vorig jaar. Ook zal er een goederentrein met stoomtractie te zien zijn. Bij het park Gravenrode in de gemeente Landgraaf zijn twee vroeger voor het vervoer van mijnsteen gebruikte zijlossers op een voormalig mijnspoor geplaatst. De stoomlok SJ 1220 kreeg zijn definitie­ ve in het Lokwerk Meiningen van nieuwe wielbanden voorzie­ ne wielassen. EUROPA Fedecrail, het overkoepelend orgaan voor historisch railvervoer in Europa, is er na lange voorbereidingen in ge­ slaagd een pan-Europese manifestatie in het Pinksterweekeinde te organiseren, waaraan twaalf van de Europese landen enthousiast deelnemen: locomotieven worden uitgerust met kleine nationale- en fedecrail vlaggen en er wordt internatio­ nale publiciteit aan gegeven. Nederland doet niet mee en houdt het op de Nationale Oude Tram- en Treindag op 1 juni (Hemelvaartsdag). Hierna een overzicht van enkele toeristis­ che stoomtreinen in onze buurlanden:

rijdagen

bijzonderheden

bedrijf en tel.no.

overstap nat

Maldegem-Eeklo(B) 10+1 km (n/s) +32 50 716852

Eeklo

Fond-de-Gras(Lux) 8+4km (n/s) +352 31 90 69

Petange

op zo., feestdagen tussen 1/5 en 30/9 muv 23/6

Selfkantbahn(D) 5,5km (s) +49 241 82369

Geilenkirchen + bus lijn 35

zo. en feestdagen 23/4-24/9

feesten 9/7; 15/7; 6-24/8; 10/9; 24/9

Brohtal Eisenbahn (D)17km(s) +49 2636 80303

Brohl

w/etot 29/10 di&do tot 12/10 stoorn:1e en 3e zo

avondritten:17/6, 22/7 en 12/8 feest 9-10/10

Merzig-Losheim(D)
Merzig (2km)

14/5; 11/6; 9Ä23/7 5,6&27/8; 17/9

Losheim: museum bahnpost:5-6/8

stoom: 1e zo elke maand tot 3/10

feesten:20,21&27/5 1/6; 8/7; 20/8; 9.10&30/9

Wiesbaden-Dotzheim - Hohenstein(D) 24km (n)+49 611 1843330

feesten op 6-7/5; medio aug. en begin okt.

Kochertal(D)(n) +49 7971 911333

Gaildorf West

1/6; 27/8; 8/10

Wieslauftal(D)(n) +49 7971 911333

Schorndorf

11-12/6;6/8; 15/10

Pressnitzbahn (D) 8km <s) +49 37343 80800

AnnabergBucnholtz + bus 430

elk w/e 6/5-24/9

stoom:1-4/6, 10-12/6, 8-9/7

Radebeul-Radeburg (D) 16km (s) +49 351 46148001

Radebeul Ost

dagelijks

Traditionsfahrten: 1,3&6/6; 2/7; 6/8 3/9; 1/10

Bruch ha usen-Vilsen (D) 8km (s) +49 4252 93000

Syke + bus 150

za: 6/5-30/9; zo en feestdagen 1/5-3/10

feesten: 1-4/6; 11&23/6; 8.10S 11/7; 5-6/8; 9-10/9; 30/9-3/10

(n)=normaalspoor; (s)=smalspoor; w/e=weekend STOOMTRAM STOOMTRAM HOORN - MEDEMBUK llHXXM-MÏHMBUIf Het laatste weekend van juni is het groot feest bij de SHM. Dat weekend staat in het ïeRen "van het nieuw", waarin aandacht wordt gevraagd voor die onderdelen uit de collectie die de laatste paar jaar, gerestaureerd en wel, zijn toegevoegd aan de collectie. Dit zijn: Stationsgebouwen in Twisk en Opperdoes, stoomlok 26 van de LTM, post-bagagewagen D6 van de NTM, platte wagen 157 van de Belgische Buurtspoorwegen en rijtuig AB6 van de ZE. Kortom groot feest op 24 en 25 juni met uitgebreide dienstregeling. VELUWSCHE STOOMTREIN MAATSCHAPPIJ Stoomlok 80 036 zal weer bedrijfsvaardig worden gemaakt. Er zal een nieuwe ketel voor de loc worden gebouwd. Van de SSN zijn een viertal wagens overgenomen: het betreft twee open goederenwagens (Etjes); een luikendakwagen en een goederentrein begeleidingswagen. Van het Spoorwegmuseum werd een plan K (AB 7359) overgenomen. Het interieur is, hoewel gedemonteerd, compleet. Het is niet uitgesloten, dat dit rijtuig op korte termijn rijvaardig gemaakt zal worden. 14 juli is het 25 jaar geleden, dat de VSM van start ging. Ter viering van dit feit zal de hoogseizoentrein met twee stoomlocomotieven bespannen zijn. Op 2 en 3 september za! weer het jaarlijkse stoomevenement Terug naar Toen worden gehouden. Enkele gastlocs worden dan verwacht. Te koop: een restauratie wagon van Wagons Lits (bj.1927, no.2975) in donker blauw met 24 plaatsen (6 tafels) voor nietrokers en 32 plaatsen (8 tafels) voor rokers. De wagon heeft dienst gedaan in Italië en Frankrijk, Oostenrijk (jaren '30) en Zwitserland {tot 1963) en staat tegenwoordig te Peterborough

MUSEUMBEDRIJVEN / LECTUUR - 127 "Wie veel reist kan veel verhalen". Zin in een actieve vakantie van één week in de donkere maanden met een flinke dosis spektakel en avontuur? Leer dan baanonderhoud en -vernieuwing op traditionele wijze bij de Talyllyn Railway in Wales. De volgen-de gelegenheden zijn 4-12 nov. 2000; 24 feb-4 maart 2001 en 311nov. 2001. Geef je hobby eens een ander dan wel praktisch perspectief! De werkzaamheden, in gezellige groepen onder deskundige begeleiding, bevatten aspecten van baanvernieuwing en -onderhoud, verzorging van de afrastering en afwatering etc. Ervaring en spierballen zijn geen voorwaarde; enthousiasme is een pré. Voor het reizen maken we voornamelijk gebruik van de Eurostar via de Kanaaltunnel en de Intercity route vanuit Euston danwel de Interregio route vanuit Marylebone naar Birmingham. In Shrewsbury passeren we klassieke beveiliging met armseinen. Extra attracties kunnen bestaan uit de sneltram Birmingham-Wolverhampton; de Docklands verlenging naar Lewisham, het nieuwe tramnet te Croydon. Meer informatie en/of opgave bij Pete Badcock, (Stadhouderlaan 19, 8016 AA Zwolle; tel. 038 466 18 55), op wiens bankrekening 46.24.43.817 bij ABN.Amro Zwolle een aanbetaling van ƒ 100,= mag worden gestort. Het restant ad ƒ 790,= moet uiterlijk 8 weken voor vertrek binnen zijn. Het bedrag dekt zowel het vervoer vanaf elk station in Nederland naar Tywyn als de accommodatie op basis van logies, ontbijt en diner. Dit zijn nonprofit excursies: koersschommelingen kunnen de hoogte van het restitutie bedrag beïnvloeden. Wees welkom maar wacht niet al te lang. de accommodatie is gauw vol!

RECENSIES "Wat schreven de anderen»?" Op de Rails (2000-4): Hout: van opslag tot verwerking; De tramweg Kaatsheuvel - Capelle; Trams naar het Stadion Feyenoord; Rotterdams eerste lijn 23; Ludmilla in de lage landen (ex DDR-locs); Rail Magazine (mei 2000): Personenvervoer bij de Hoogovens; Sloe in de zomer; Gewijzigd spoorvervoer naar DuPont Dordrecht; Presentatie vernieuwde sneltram Connexxion; Bellerophon bezoekt Museum Buurt Spoorweg; Electrische tractie in Italië (2); NZOS-goederenwagen naar de SGB; GVBA kiest Combino. Rail Hobby (2000/5-6): Nieuwe tramlijn 17 van de HTM geheel in gebruik; Rail bezienswaardigheden in de Harz; Nieuwe sneltram SUNIJ; De bewogen historie van de NS 4300; Tenderlocs serie 8000; Stoomgroep Turnhout in stadspark. Miniatuur Banen (2000-2): Diverse artikelen op modelspoorgebied; Vakantiebeurs ïndustriemusea hebben veel spoor"; Spoorwegen in Nederland; Per tandrad naar de Drachenfels. De Tramkoerier (Voorjaar 2000. Uitgave RTM Ouddorp): Een vergeten trambrug (Dirksland); RTM goederenwagen gevonden; De Vlaardingen V, ook een RTM-schip; TIM-Piaatsbewijzen machines bij de RTM; Exhausttesten met loc 56; Tramstel Sperwer; Werkplaatsnieuws. De Koppelstang (maart 2000, uitgave VSM): Project Museumstation Beekbergen gaat door!; Uitgebreide VSM spoorvernieuwing; De 80 036 weer onder stoom; Vanuit de loods; Stoom op een koninklijke spoorlijn; Tenders v.d. VSM 50'ers. Stoomtractie (1-2000, uitgave SSN): depotnieuws; De SSN West-Friesland Expres; Loc 78 468; Dordt in stoom; Kalidamp3; Dienstregelingen SSN-ritten; Stoom Thüringen; 8811. Stibans Bulletin (2000-1): De interne organisatie; Materieelnieuws; De Allanwagen-40 Tons platte wagens van NS;

-

128- BOEKEN

| UHLE & KLEIMANN. Nu een zeer grondig boek over de Herforder (Westbahn) Kleinbahn. Tot in de 60'er jaren stond er altijd aan het station een rood crème tram op U te wachten. Dit boek bevat 6 kleuren- en 155 zw.wt. foto's over alles wat de lijn betreft (Walienbrühl en Enger-Herford-Salzuflen-Vlotho). Er is ook een apart hoofdstuk over de tram in Salzuflen. Dokumenten, ambachten, dienstregelingen: es ist alles da. Typische grondige locale historie. Maar ook niet "localen" zullen geïnteresseerd zijn. 272 blz. 23-21 cm. DM 56. ISBN 3922657-54-0. Zo'n boek is overigens ook over spoor en tram in Minden. 1

Bij Uitgeverij Uauilair verscheen het door wijlen Wiebe van der Veide geschreven boek; "Overijsselsehe lokaalspoorweg Maatschappij Deventer - Ommen" (kortweg OLDO). In 1910 werd deze lijn, die via Raalte liep, geopend. De lijn heeft het 25 jarig jubileum niet meegemaakt, want door de bezuinigingsoperaties in de jaren dertig werd de lijn op 14 mei 1935 weer gesloten. De exploitatie van de lijn was tijdens de opheffing in handen van de Nedelandse Spoorwegen. In dit 128 bladzijden tellende boek leest u over alle aspecten van deze lijn. Tot slot wordt iets geschreven over het heden, zodat u met het boek in de hand kunt gaan spoorzoeken. Talrijke foto's en kaarten zult u in dit boek aantreffen dat voor slechts 49,= gulden (incl. verzendkosten) kan worden besteld, door overmaking van het bedrag op postbankrekening 7460304 of bankrekening 14.45.23.787 ten name van Uitgeverij Uquilairte 's Hertogenbosch onder vermelding van "OLDO". Eisenbahn Kurier. Hier 4 nieuwe brochures. EK THEMEN 33: DIE DR VOR 25 JAHREN. DR 1974 (gerekend vanaf 1999). 25 jaar DDR. De series 250 (Eloc) en 132 (DEloc) waren nieuw. Bij de stoom stonden 35.10, 64, 65.10 en 86 en 94.10 op de afvoerlijst. 01 en 03 bleven nog in dienst. 1974 was ook het jaar van een betere regeling voor hobbyfotografen. 98 blz. A4, 63 kleuren en 47 zw.wt.foto's. DM 19,80 Bestelnr.1860. Ook zo'n uitgave over de DB in 1970 met gelukkig flink wat aandacht voor de stoom die op z'n laatste benen liep. Verder natuurlijk ook de andere tractievormen. 98 blz. A4, 64 kleuren en 47 zw.wt. foto's DM 19,80. Bestelnr. 1802. EK. SPECIAL 50 Jahre Uerdinger Schienenbusse. De redders van de zijlijntjes uit Krefeld. Hun hele geschiedenis. Wij kennen eigenlijk alleen het standaardtype goed. Maar in het begin was er nog een die niet doorgebouwd werd. Wij kijken even naar de voorgangers, de Wismar-Schienenbus en de bus op rails en verder naar het zeer lange leven van de toch wel oncomfortabele railbus. Diverse overleefden elders buiten DB. Bij Renfe en ÖBB en Graz-Köflacher reden ze ook, terwijl CFL er zelfs enkele had. DR bussen zijn heel kort vermeld. 98 blz. A4, 115 kleuren en 66 zw.wt. foto's. DM 19,80. Bestelnr. 1803. Tot slot DB DAMPFLOKOMOTIVEN 1974. A4 Brochure Er was toen nog heel wat bijv. Rheine, Ottbergen, Ehrang, Crailsheim, Hof om de voornaamste te noemen. We zien nog div. series zoals 0 1 , 01.10, 012, 38, 44,50, 64 etc. Zeer interessant. 74 blz. A4 90 kleuren en 12 zw.wt. foto's en dat voor maar DM 16,90. Bestelnr. 1293. Er verschenen bij EK ook tien nieuwe series Bildpostkarten met elk 15 exemplaren per serie. DM 9,80 per serie of DM 7, 35 in Abo. Wij bekeken serie 227: (de testlocs van VESM Halle DR) o.a. de 18'ers, de 2 x 19 en andere machines. Serie 228: stomers van Rw Leipzig HBF West. Loco's voor snel en personentreinen. Serie 229: 38.10 bij de DR en serie 230: de serie 55 in Leipzig.( o.a. met personen- en excursietreinen). Opmerking: Flink verbeterde beeldkwaliteit van deze documentaire series.

KOSMOS VERLAG. MEINE SCHÖNSTEN MODELLBAHNANLAGEN. Een boek van modelbouwer Bernhard Stein. En hoe mooi zijn die banen dan? Bijna echt als het grootbedrijf. Dit is zijn tweede boek en geheel in kleur. 23 stuks uit Duitsland en Zwitserland komen er voor de lens en wel in kleur. Prachtig gewoon. Tekst en uitleg staan erbij. Kijk eens naar de grote stations, de bruggen en enkele tandradlijnen om maar iets te noemen. Haventjes en sneeuwlandschappen springen er ook uit. Soms denk je: iaat ik zelf maar niks meer doen, dit kun je niet evenaren. Maar gelukkig overheerst het gevolg, ik ga er ook tegenaan. Een zeer verzorgd boek. 159. 162 kleurenfoto's, 20 railplannen. En wat kost dit alles? Slechts DM 29,90. ISBN 3-440-07788-8. 22 X 26 cm. TRANSPRESS. EISENBAHNKNOTEN FRANKFURT/ODER Meyer/Regling. Een boek over het duitse grensstation op de magistrale Berlijn-Warschau met als subtitel DAS TOR ZUM OSTEN. Deze in de Tweede Wereldoorlog totaal platgebombardeerde stad had een enorm emplacement. Dit is nu ook nog ten dele zo. Over dit emplacement gaat een flink hoofdstuk maar men start met alle oude particuliere lijnen voor de Reichsbahn (6 stuks). Het locdepöt is ook goed voor een lang verhaal. De situatie vlak voor het einde van WO 2 en erna (Kolonnendienst: het wegslepen door de Russen van gigantische hoevelheden DR materieel) is ook goed voor onbekende details. Veel zwart en ook wat kleurenfoto's. 144 blz. DM 39,80. 21,5 bij 24,5 cm. ISBN 3-613-71126-3. FERN-EXPRESS. no. 1.2000. Pas in April verschenen maar in een nieuw fotografisch (beter) jasje. Namibië-Australië ais hoofdthema's. Maar ook Phelophepa (een ziekenhuis op wielen in Zuid-Afrika en dé grote fusie in de VS en Canada Burlington Northern/Santa Fé met Canadian National. Ook de bekende Kurz-Berichte. DM 21,=. A4, 51 blz. ISSN 09337598. Spoor kaart België 1 x 0,6 m met 9 kleuren, recentelijke revisies, huidige status van routes, stations en electrificatie, ook industriële lijnen en vergrotingen van 5 steden. In Frans en Vlaams. Bij Quail, 2 Lincoln Rd., Exeter EX4 2DZ, Gr.Brittannië ; £ 7.50 incl. porto, betalen per eurocheque of DM papiergeld of per creditcard. Save the City (12,39 euro's bij UITP, Ave Herrmann Debroux 17, B-1160 Brussel) geeft in Engels, Frans of Duits, voorbeelden aan beleidsmakers etc van die steden waar goede ruimtelijke ordening en openbaar vervoer een kwalitatief impuls heeft gegeven aan het stedelijk leven (cornmunication @uitp.co)

UHLE & KLEIMANN. Elk jaar in April verschijnt het goedkoop- Bij de STIBANS verscheen het Spotters boekje 2000. Al het ste hobbyboekje weer snel voor 8 DM + 4 DM porto! Het is rollend materieel (excl. Goederenwagens) van de rechtsDAS KURSBUCH DER DEUTSCHEN MUSEUMS- EISEN- opvolgers van NS en van ACTS en ShortLines is opgenomen BAHNEN. Dit keer natuurlijk voor 2000. Maar liefst 140 Tot alle exemplaren van een serie officieel zijn afgevoerd, is dienstregelingen van duitse museumlijnen. Niet mis dus. Een de complete serie met alle afvoerdata in dit boekje terug te paar foto's bij sommige lijnen, maar de info is het belangrijk- i vinden. Tevens een overzicht van het aanwezige ex Nederste, want ook het materieel is vermeid. Verder nuttige info. I lands spoorwegmaterieel (niet stoom) bij de diverse museumover jubilea en nieuwe uitgaven. Formaat A5, 150 blz. ISBN 3- organisaties. Te bestellen door Hfl. 6,= over te maken op giro 9208959-26-3. Bestellen met Eurocheque bij de Uitgever, 4127300 t.n.v. Stibans verkoopafdeling te Duiven onder

VIDEO'S EISENBAHN-KURIER. EK Video-Kurier nr. 44 Direct een goed stuk over de Poolse stoom van nu: Duitse locs en eigen producten die bewaard bleven of pas gerestaureerd zijn. De trek-duw Metropolitan (Köln-Hamburg) en de andere nieuwe trein ICE 3 genaamd van het type dat in mei ook bij NS gaat rijden. Een zeer fraai stuk over 150 jaar Wagonbouw Görlitz (O.a. de bedenkers van de DDR dubbeldekkers die ook veel in Polen, Tsjechoslowakije en Bulgarije reden). In 1999 vierde het Beierse Spoorwegmuseum in Nordlingen haar 30e verjaardag o.a. met ritten van de 18 361 en de groene Beierse S 3/6 (18.3) en verder het 75 jaar jubileum van de Berlijnse S-Bahn met een aantal mooie scènes. Tot slot DB stoomserie 78 (Schwarzwald) zo'n 30 jaar geleden. Eén van beste "kuriers" ever. 60 min. DM 29.80. Bestelnr. 5244. MOLLI. Een film van 45 min. over de Smalspoorlijn Bad Doberan-Kühlingsborn. Een gezellig filmpje met een paar gesprekjes over de "goeie" oude tijd en een rit over het hele traject en een depötbezoek. Jammer genoeg heel weinig beelden van de fraaie architectuur van de plaatsen onderweg die tot de eerste badplaatsen van het voormalige keizerrijk behoorden. DM 39,90. Bestelnr. 5312. (EK) MIT VOLLDAMPF DURCH DIE OST-TURKEI. Een uur lang georganiseerde ritten met steeds dezelfde goederentrein met in Duitsland gebouwde loco's. Grote en kleine zoals 50 en 52'ers, een soort 41 en oude Pruissen maar ook een 1D1 sneltreinloc: alles met grote windleiplaten (behalve de G8) en ...forse pikzwarte rookwolken (slechte kolen). Maar er wordt ook gereden met de machtige half-gestroornlijnde 1D1 Amerikanen. De meeste opnamen zijn in een gortdroog berglandschap met fantastische vormen. Jaren geleden verschenen bij EK nog 2 turkse stoomfilms. Mustafa I en II. DM 39,80, Bestelnr. 5320. Uit een grote serie video's (cabineritten) uit Duitsland, Zwitserland en Oostenrijk kozen wij de volgende. DUITSLAND: Mannheim-Saarbrücken, Koblenz-Giessen. De eerste duurt 83 min. (bestelnr. 5222) en loopt door een tendele licht heuvelachtig gebied met in de buurt van Saarbrücken veel oude industrie (DM 39,90). De tweede is natuurlijk een heel mooie lijn langs de Lahn (Bad Ems etc). DM 39,80. Bestelnr. 5223. 106 min. ZWITSERLAND: Wengeraipbahn, Jungfraubahn, Lauterbrunnen-Kleïne Scheidegg-Jungfraujoch. Commentaar overbodig: puur berglandschap. 60 min. DM 39,90. Bestelnr. 5401. OOSTENRIJK: De Semmering. Gloggnitz-Mürzzu-schlag. Het eerste bergtraject ter wereld. Bedacht door de beroemde von Gega: een lijn die onlangs in zijn oorspron-keiijke vorm gered is van het idee van een basistunnel door de veie protesten. 54 min. DM 39,90. Bestelnr. 5224. Maar bij allen opgelet. Men kijkt alleen VOORUIT net ais bij de machinist. Een nieuwe naam in de bruisende wereld van video-verkopers is Railpress Papendrecht (Zonnebfoemstraat 21 te 3353 EL Papendrecht, tel 078-6153350). Zij zonden ons ter recensie een duitstalige video van Joka foto/video, deel 3 in de serie Strassen bahnen Osteuropas, waarin de vier trambedrijven van Hongarije worden getoond. Opnamen uit 1993 en 1999, aangevuld met smalfilmbeelden van Hans Oerlemans (uit Rotterdam) uit 1980-1981. Naast het eindeloos heen en weer rijden van trams in Budapest, Miskolc, Debrecen en Szeged ook enkele depotopnamen, die voor een beetje afwisseling zorgen. Verder o.a. de metro van Budapest, een Kinder Eisenbahn, een enkel museumtrammetje, werkmaterieel, trolleybussen en een ex NZH-bus in Szeged. Van de stem van de commentator werden we niet echt vrolijk. Een wat fantasieloze film waarvan de verkoopprijs van hfl 63,25 aan de forse kant is. Speelduur 2 u 20 min, bestelnummer SV203.

VIDEO'S / VARIA - 129 Eveneens van Railpress Papendrecht uit de reeks Schmalspurbahnen in Polen, deel 12 getiteld Osterdampf 1999. Bestelnummer EV113, verkoopprijs hfl. 57,50. Speelduur 1 u 25 min. Een verslag van een Paas-excursie over smalspoorlijntjes in midden Polen, waar normaal geen personenverkeer meer plaatsvindt. Een film, die duidelijk meer boeit dan de hiervoor besproken film, al dekt de vlag niet voor de voile honderd procent de lading omdat regelmatig dieseltractie voor de trein zit. Ook duikt aan het einde van de film nog een railbus op. Voor het overige: strak gefilmde impressies uit een landschap, waar de tijd 40 jaar heeft stilgestaan. Goede beeld- en geluidskwaliteit. PACIFICS, portret van een stoomloctype is de titel van een productie van van den Burg Beeldproducties, Rietschans 72a, 2352 BB Leiderdorp {tel 071-5818181). Bestelnummer BP500. Eerst een duidelijke verklaring van de 2C1-asindeling. Dan smalspoor pacifics in India, Duitse machines (o.a. op bezoek in ons land), imposante Pacifics in de V.S., Frankrijk, Engeland/Schotland (o.a. over de beroemde Forth Bridge), Tsjechië, België (1002). Dan de 18 314 en de 18 201 bij de DR en natuurlijk "onze" 01 1075 (SSN). Met een speelduur van 50 minuten en een verkoopprijs van hfl. 29,95 lijkt een rapportcijfer 8,5 gerechtvaardigd... De Zwitserland liefhebbers moeten de video-film "Dampfbahn Furka-Bergstrecke" (eveneens een vd Burg-productie) zeker bekijken (en/of kopen). In historische zwart/wit filmbeelden uit 1931 wordt de ontstaansgeschiedenis van de lijn uit de doeken gedaan. Dan het hoe en waarom van de basistunnel, geïllustreerd door beelden uit het heden met veel sneeuw. Dan maken we kennis met de vereniging, die met stoomtractie rijdt (DFB) en de problemen die ze te overwinnen hebben, zoais het sneeuwruimen; het monteren van de Steffenbachbrücke, het baanonderhoud : alles door vrijwilligers. Natuurlijk zien we de beide uit Vietnam gehaalde stoomloks in actie voor prachtige treinen in een evenzo prachtige entourage. 50 minuten speelduur voor hfl. 39,=. Bestelnr. BP570.

Een lezer schreef ons: In RN/HOV april 2000 heb ik internetadressen aangetroffen. Zelf gebruik ik de volgende Dienstregelingen Europa http://bahn.hafas.de/bin/auerv.exe/dn Deze planner geeft de meeste europese verbindingen met perrons erbij. Het gebruik is gratis. Dus wie alleen binnen Nederland reist per trein is voordeliger uit met dit adres dan met de ov-planner van NS (?) die betaald moet worden (50 ct per minuut. Ook het Spoorwegmuseum is op de digitale snelweg te vinden: www.spoorwegmuseum.nl Wij ontvingen op 24 april een aankondiging voor de "Dag van de Bus" op 21 mei 2000. Deze aankondiging hadden wij graag willen publiceren, ware het niet dat deze te laat in ons bezit kwam. Voor alle aankondigingen van evenementen e.d. op het gebied van spoor, tram, bus e.d. geldt: hoe eerder in ons bezit hoe groter de kans dat wij dit kunnen "menemen" in één van onze edities. Als losse bijlage bij dit blad treft u de brochure RAILMUSEA in Nederland, 2000. Een uitgave van de vereniging Stoom op het Sooor. Brochure niet aangetroffen ? Even de lege enveloppe omkeren ! Nog steeds staat een aantal lezers bij ons in het krijt, omdat zij het abonnement (dat vooruit dient te worden betaald) niet hebben betaald. Gaarne actie door betrokkenen.

R A I L - A G E N D A (Binnenland) 22 t/m 28 mei: Week van de tram in het kader van 100 jaar Gemeentetram Amsterdam. Zie bïz. 80 voor meer info. 25 mei t/m 17 september: Tentoonstelling over het "dagje uit per trein" in het spoorwegmuseum te Utrecht. 26 mei (avond), 27 en 28 mei: Jaarlijkse manifestatie Dordt in Stoom. Info: V.V.V. Dordrecht. Homepage: www.dordtinstoom.nl 27 mei: Open dag in het onderhoudsbedrijf (NedTrain Services) te Leidschendam. 1 0 - 1 5 uur. 27 mei: met treinstel 766 naar de kop van Noord Holland. Deelname ƒ 65,= op giro 187711 van Stichting Mat'54 Hondekop-vier te Hengelo o.v.v. "Excursie 27 mei". Info tel 0182-537605 1 juni (Hemelvaartsdag): Nationale Oude Tram- en Treindag. 2 juni: fotogoederentrein bij de Zuid Limburgse Stoomtrein Maatschappij. 3 juni: (Vlaggetjesdag) ritten met museumtrams op de Haagse lijn 11 in de reguliere dienst. 3 en 4 juni. Stoomtreindagen bij de Zuid Limburgse Stoomtrein Maatschappij (uitgebreide dienstregeling). Komst SSN 65 018. 16 t/m 18 j u n i : Oldtimer spektakel te Lelystad met 2000 oude voertuigen; pendeldienst met 15 museumbussen naar Parking 24 en 25 j u n i : Manifestatie bij de Stoomtram Hoorn - Medemblik. Zie blz. 127 voor meer informatie. 5 augustus: modelspoor ruilbeurs (10-15 u) Euretco Expo Center, Meidoornkade 24 te Houten 26 en 27 augustus: Oieseldagen bij de Stoomtrein Vaikenburgse Meer. 2 en 3 september: 25 jaar Veluwsche Stoomtrein Maatschappij 9 september: Modeltreinen beurs (10-15 u) Joh. Westermancollege, J. Frisolaan 4 Den Haag (T.o. Congresgebouw) 16 september: Grote tramoptocht in Amsterdam i.v.m. 100 jaar Gemeentetram. 16 september: Open Dag op het rangeeremplacement Kijfhoek. 16 en 17 september: De Nationale smaispoormodeldagen bij het Nationaal Smatspoormuseum (Vatkenburgse Meer). 16 en 17september: Open Dagen 2000 + Race The Train bij de S T A R . 30 september: modelspoor ruilbeurs (10-15 u) Euretco Expo Center, Meidoornkade 24 Houten. 6 t/m 8 oktober: expositie Rail-2000 in Den Bosch 14 en 15 oktober: Stoomweekend bij de Stoom Stichting Nederland. 11 november: modelspoor ruilbeurs (10-15 u) Euretco Expo Center, Meidoomkade 24 Houten 17 t/m 19 november: Eurospoor 2000 in de Jaarbeurs te Utrecht. Homepage: www.eurospoor.nl 25 november: Modeltreinenbeurs (10-15 u) Joh. Westermancollege, J. Frisolaan 4 Den Haag (T.o. Congresgebouw) 16 december: modelspoor ruilbeurs (10-15 u) Euretco Expo Center, Meidoornkade 24 Houten

R A I L - A G E N D A (Buitenland) 27 mei t/m 4 j u n i : STEAM 2000, Didcot Railway Centre (10 mijl ten zuiden van Oxford), www.didcotrailwaycentre.org.uk 28 mei ('s middags): inzet museumtram onder üjnnummer 3 in Freiburg (route zie pag. 92). 1 t/m 3 juni: Stoomtreinritten t.g.v. 100 Jaar tram Nordhausen. Op 1.6. Nordhausen - Hasselfelde met 99 6101, op 2.6. Nordhausen - Broeken met 99 6101, op 3.6. Wernigerode - Nordhausen met 99 5902 en VT 187 025, Gernrode - Nordhausen mit VT 187 en 99 5902, Gemrode - Hasselfelde met 99 6102. Info: IG Harzer Schmalspurbahnen, Volker Baake, Hangelgasse 9, 38855 Silstedt, Tel./Fax. +49(0) 39 43/2 23 61 1 t/m 4 j u n i : Groot treinenfeest met internationale Krokodillen-ontmoeting in Singen am Hohentwiel. Materieelshow in het station met Duitse, Oostenrijkse en Zwitserse Kroko's, doop van de Singener Museumslok E 94 051, "Sonderzugfahrten" naar Etzwilen, Grote Rondrit met E 94, V 200 en een stoomlok over de Wutachtalbahn. Info: htto://www,singen.de/stadt-iubilaeum/Veranstaltungen/Eisenbahnfest/eisenbahnfest, html 1 t/m 4 j u n i : Jubileum stoomlokfeest in Darmstadt-Kranichstein. Info: Eisenbahnmuseum Darmstadt-Kranischstein, Steinstr. 7, 64291 Darmstadt, Tel/Fax. +49(0) 61 51/37 76 00, http://www.museumsbahn.de 3 en 4 j u n i : open dagen in het Traditionsbahnbetriebwerk te Stassfurt (bij Magdeburg) Ook op 7 en 8 okt. Info +493925383800. 1 t/m 4 j u n i : 100 jaar electrische tram in Brno (Tsjechië) met op 3 juni tramparade, (zie ook blz. 94) 1 t/m 12 j u n i : StraGhof, Oostenrijk. Manifestatie "Dampf auf Schiene und StraBe" Eisenbahnmuseum StraShof. 2 t/m 4 juni: Viering 100 jaar tram in Nordhausen; presentatie Combinotram, tramparade. 10+11 j u n i : Europees weekend van museumlijnen en toeristische spoorlijnen (niet in NL). Initiatief Fedecrail. 12 juni: Tramevenement in Brussel. Zie blz. 114 onderaan voor gedetailleerde informatie. 14 t/m 17 j u n i : Tentoonstelling "Railway Technology 2000" in Ostrava-Poivoz (Tsjechië). Internet: www.cdraii.cz 24 en 25 j u n i : "100 Jaar elektrische tram" Groot stationsfeest in Bad Herrenalb (Eindpunt van de Albtalbahn, Lijn S1). 1 juli: "150 jaar Geislinger Steige" Extra treinen München/Augsburg - Ulm met o.a. E94 192, vanuit Nördlingen/Aalen met 18 478 en vanuit Stuttgart. Info: tel/fax: +49 (0)711 3165794. 29 en 30 j u l i : ritten met museumtrams en bezichtiging tramremise in Bad Schandau (Kimitzschtalbahn). 29 en 30 j u l i : Steam Fair & Vintage Vehicle Rally bij de Bluebell Railway (ten oosten van de spoorlijn Croydon-Brighton). 5 en 6 augustus: Summer Steam Gala bij de Bluebell Railway. 26 t/m 28 augustus: Millennium Cavalcade of Steam ter gelegenheid van 175 jaar Stockton & Darlington Railway. 27 augustus: Open dag centrale werkplaats Bochum Geisenkirchen 10-18 uur. Catroper Heilweg 330, Bochum. 12 t/m 15 september: Internationale vakbeurs voor verkeerstechniek InnoTrans 2000 te Berlijn (Messe). 9 en 10 september: "Bahn-Tag NRW en Dampf 2000" Open dagen en stoommanifestatie te Aachen West. 9 t/m 12 november: Internationale Modelbouwtentoonstelling te Keulen Met deze agenda vervalt de agenda uit onze vorige editie. Informatie uitsluitend bij de betrokken organisatoren. Aankondigingen onder voorbehoud van wijzigingen, typefouten e.d. Aankondigingen van evenementen van Clubs, Musea en andere organisaties voor (gratis) publikatie in deze rubnek zijn welkom (gaarne ruim tevoren} op het redactie-adres.