Het lichaam in therapie

Driemaandelijks tijdschrift: juli-augustus-september 2011 Afgiftekantoor 2400 Mol 1 - Erkenningsnr. P608070 OPZ Geel, Dr. Sanodreef 4, 2440 Geel

België-Belgique P.B. 2400 Mol 1 12/17003

Openbaar Psychiatrisch Zorgcentrum

PASSANO Nieuwsbrief voor professionele partners

Zevende jaarlijkse Studiedag Klinische psychotherapie

Donderdag 1 december 2011 Cultuurcentrum de Werft Geel

HERFST 2011

Het lichaam in therapie Het OPZ Geel wijdt op 1 december 2011 de zevende studiedag klinische psychotherapie aan de thematiek van ‘het lichaam in therapie’. Er wordt een forum voor reflectie en gesprek over deze complexe thematiek geboden. Daarbij komen verschillende perspectieven aan bod. Verder staan er vijf keuzesessies geprogrammeerd. Hierbij komt de inbreng van verschillende disciplines aan bod. De thematiek van het lichaam in therapie betreft een terrein dat ons confronteert met de complexe samenhang van lichaam en psyche. Zowel op diagnostisch als op therapeutisch vlak bestaan er diverse invalshoeken en referentiekaders. Ofschoon de aandacht ervoor niet altijd even expliciet is, is de thematiek voortdurend aan de orde in de geestelijke gezondheidszorg. Maar, ook breder, in de gezondheidszorg als zodanig, is het thema relevant. Op deze zevende jaarlijkse studiedag hebben we er daarom voor gekozen om de thematiek centraal te stellen, een breed forum van dialoog te creëren, en een aantal sprekers vanuit het perspectief van een bepaald behandelmodel uit te nodigen. De studiedag belicht de thematiek vanuit verschillende perspectieven. In de plenaire lezingen komen aan bod: een praktijkmodel voor de behandeling van stress (psychiater Edel Maex, Stresskliniek ZNA); ‘Wie vangt mij op?’, behandelen van conversiestoornissen

in een groepstherapeutisch klimaat (klinisch psychologe en lichaamsgericht psychotherapeute Chaja Kaufmann, Centrum voor onverklaarbare lichamelijke klachten in Gorinchem, Nederland); het lichaam uit balans, van onverklaarde klachten naar een nieuw evenwicht (psychiater Boudewijn Van Houdenhove, KUL). In de keuzesessies wordt voornamelijk interactief gewerkt rond: groepstherapie in de behandeling van conversiestoornissen, het lichaam in PMT en kinesitherapie, de effecten van aromatherapie met het oog op psychisch en lichamelijk welzijn, het lichaam in afzondering en fixatie, het klinisch pad van het metaboolsyndroom. Graag bevelen we onze studiedag aan aan wie in de geestelijke gezondheidszorg werkt, als ook aan wie komt vanuit de gezondheidszorg in het algemeen of vanuit een bredere interesse gemotiveerd is om mee te denken over het thema.

Tom Geuens

Hoofdgeneesheer

Walter Krikilion Stafmedewerker patiëntenzorg

OPZ Geel 2011 / 1

Abstracts Het thema betreft een terrein dat ons confronteert met de complexe samenhang van lichaam en psyche: zowel op diagnostisch als op therapeutisch vlak bestaan er diverse invalshoeken en referentiekaders.

Situering van de thematiek Dr. Walter Krikilion, dagvoorzitter, psychotherapeut en theoloog, stafmedewerker patiëntenzorg met aandachtsgebieden cliëntenparticipatie, zingeving, ethiek en kenniscentrum OPZ Geel en verbonden aan de therapiepraktijk Centrum voor Levensbeschouwing en Zingeving (Turnhout).

Enigszins anders dan op voorgaande edities van de studiedag, staan in de voormiddag twee plenaire lezingen geprogrammeerd die vertrekken vanuit de praktijk van de behandeling. In de openingslezing schetst Edel Maex een praktijkmodel voor de behandeling van stress. Dit model biedt houvasten om met de cliënten een adequaat behandeltraject uit te zetten. Aansluitend presenteert Chaja Kaufmann aan de hand van filmfragmenten de concrete wijze waarop cliënten begeleid worden in de behandelsetting COLK te Gorinchem (Nederland). Er is aandacht voor het groepstherapeutisch klimaat, de complementaire functie van diverse therapievormen, en de betekenis van het interdisciplinair samenwerken. In de keuzesessies wordt aandacht gegeven zowel aan de meer therapeutische als aan de meer somatische aspecten van de behandeling. Keuzesessie 1 sluit aan bij de tweede plenaire lezing van de voormiddag. Keuzesessie 2 focust vanuit bewegingstherapie op de wisselwerking tussen de psychomotorische en de somatische aspecten van de lichaamsbeleving. Hiermee wordt aandacht gegeven aan de complexe samenhang ervan in het kader van een integraal behandelmodel. Keuzesessie 3 gaat nader in op de effecten van aromatherapie voor het psychisch welzijn van cliënten. De praktische methodiek van aromatherapie wordt toegelicht tegen de concrete achtergrond van de begeleiding van ouderen die aan dementie lijden. Keuzesessie 4 gaat nader in op ‘het afgezonderde en gefixeerde lichaam’, en wel vanuit het project ‘zorg voor ongedwongenheid’. In dit project staat de dialoog met de cliënt centraal en wordt ruim aandacht besteed aan de preventieve aspecten van een cliëntgerichte benadering. In keuzesessie 5 wordt nader ingegaan op het metaboolsyndroom, en wel vanuit het klinisch pad dat voor de behandeling ervan in het OPZ Geel werd uitgewerkt. We ronden de studiedag af met een plenaire slotlezing waarin Boudewijn Van Houdenhove ons een referentiekader aanreikt om cliënten met psychosomatische klachten beter te begrijpen en te behandelen. Daarbij staan zelfwerkzaamheid en de zoektocht naar een nieuw evenwicht centraal.

Het drie O‘s -model is een eenvoudig model om wetenschappelijke evidence te ordenen, naar de patient toe te communiceren, en samen met hem of haar een aangepaste behandelstrategie uit te zetten.

2 / OPZ Geel 2011

De drie O’s van stress: een eenvoudig model voor de praktijk Dr. Edel Maex, psychiater in het ZiekenhuisNetwerkAntwerpen (ZNA), oprichter van de Stresskliniek in het ZNA, waar hij werkt met mindfulness-training, auteur van diverse boeken waaronder “Mindfulness, in de maalstroom van je leven” (Lannoo 2006) en “Open Mind” (Witsand 2010).

Maex omschrijft zijn bijdrage als volgt: “We hebben een fantastische geneeskunde. We kunnen dingen die geen enkel geneeskundig systeem in geen enkele cultuur waar ook ter wereld ons voorgedaan heeft. Toch vertrouwde een huisarts mij onlangs toe dat misschien maar 10% van zijn nieuwe patiënten ‘iets hebben’. Dat betekent niet dat deze mensen niet lijden, maar onze geneeskunde mist de modellen om over deze problematiek te denken en er goed mee om te gaan. Het drie O‘s -model is een eenvoudig model om reeds lang bekende wetenschappelijke evidentie te ordenen, naar de patiënt toe te communiceren, en samen met hem of haar een behandelstrategie uit te zetten.” Met het drie O’s-Model (organisme, omgeving, omgang) heeft Maex een referentiekader ontworpen dat uitgaat van de overtuiging dat lichaamsklachten vaak teveel en te eenzijdig benaderd worden vanuit een medisch model dat te smal vanuit het organisme denkt. Vanuit deze overtuiging houdt hij een pleidooi voor het behandelen van klachten in een breder kader van interactie met de omgeving en de context. Daarbij acht hij het belangrijk dat ook stilgestaan wordt bij de manier van omgaan met klachten binnen specifieke contexten. Om deze manier van omgaan ermee te faciliteren, wordt mindfulness-training aangewend (bijvoorbeeld ‘hoe voelt mijn lichaam nu na een vermoeiende werkdag?’).

Kaufmann neemt ons aan de hand van beeld-materiaal mee in de behandeling van een cliënt met een conversiestoornis, en dat vanuit het perspectief van het interdisciplinair team binnen de behandelsetting van het COLK in het Nederlandse Gorinchem.

“Wie vangt mij op?”: behandelen van conversiestoornissen in een groepstherapeutisch klimaat Drs. Chaja Kaufmann, klinisch psychologe, psychotherapeute, en lichaamsgericht therapeute, supervisor en leertherapeute van de Vereniging voor Cliëntgerichte Psychotherapie (VCgP), tevens groepspsychotherapeute en systeemtherapeute, werkzaam als chef de clinique/beleidspsychotherapeute in COLK (Centrum voor onverklaarde lichamelijke klachten)/Yulius te Gorinchem, Nederland.

In de lezing wordt aan de hand van filmfragmenten uitleg gegeven over het werken met conversiestoornissen in COLK/Yulius. Na de inleiding neemt Kaufmann ons mee in de behandeling van een cliënt met een conversiestoornis, en dat vanuit het perspectief van een interdisciplinair team en vanuit de verschillende facetten hieromtrent. Kaufmann geeft haar lezing tegen de achtergrond van haar jarenlange belangstelling voor de verbinding tussen psyche en soma, de samenhang met beweging en de invloed op emoties. De ontwikkeling van een groepspsychotherapeutische aanpak voor

cliënten met conversiestoornissen is in dit licht een belangrijk professioneel speerpunt. Bijkomend vindt ze inspiratie in tangodansen. Tango biedt namelijk vele mogelijkheden om aansluitend bij therapie op creatieve wijze te werken met de boven vermelde thema’s. Concreet heeft ze op dit punt een methodiek ontwikkeld ten behoeve van echtparen die hun relatie willen verdiepen.

Aromatherapie opent een wereld van geuren, die ten behoeve van diverse cliëntgroepen, en in het bijzonder bij ouderen die aan dementie lijden, een therapeutische meerwaarde geeft.

Sessie 3: Het lichaam en de effecten van aromatherapie De deelnemers kunnen aan den lijve ondervinden hoe oplossingen gezocht worden en openingen gevonden worden in het kader van een groepssessie.

Sessie 1: Werken met conversiestoornissen: groepstherapie in de vorm van een rollenspel Drs. Chaja Kaufmann, klinisch psychologe, psychotherapeute, en lichaamsgericht therapeute.

In een groepstherapeutisch rollenspel wordt dieper ingegaan op de tweede plenaire lezing over conversiestoornissen. De deelnemers kunnen aan den lijve ondervinden hoe oplossingen gezocht worden in een groepssessie. Ze krijgen de kans om te ervaren op welke wijze vanuit pijnklachten, hindernissen in het zich concentreren en andere beperkingen samen openingen gevonden worden. Daarbij wordt nader ingegaan op de diverse mogelijkheden om hiermee als psychotherapeut om te gaan.

De sessie focust op de samenhang van psychische en lichamelijke componenten en aansluitend op de complementariteit van PMT en kinesitherapie.

Sessie 2: Het lichaam in PMT en kinesitherapie Met aandacht voor de permanente wisselwerking tussen de psychomotorische en somatische aspecten van de lichaamsbeleving Hugo Peeters, licentiaat in de motorische revalidatie en kinesitherapie, psychomotorisch therapeut divisie Volwassenen (Psychosezorg en Structurerende zorg) OPZ Geel, en Fernand Saelen, licentiaat in de motorische revalidatie en kinesitherapie, centrale dienst kinesitherapie OPZ Geel, en verder werkzaam in Woon- en Zorgcentrum (WZC) Ter Vest (Balen) en in een eigen praktijk.

Vanuit het aanbod van bewegingstherapieën (kinesitherapie, revalidatietherapie, en psychomotorische therapie) bekijken we een aantal psychiatrische ziektebeelden met op elkaar gelijkende klachten. We gaan na hoe we het somatisch-therapeutisch gebeuren kunnen kaderen in het globale therapeutisch proces. Na een algemene situering van psychiatrische ziektebeelden wordt het aanbod belicht vanuit een concrete casus van een veel voorkomend klachtensyndroom, waarbij de psychische en lichamelijke componenten hand in hand gaan. Dit wordt aangevuld met uitwisseling en praktijkoefeningen.

Liesbeth Van Eynde, sociaal-cultureel werker, werkzaam als animator in WZC Lindelo in Lille, lid van de Werkgroep Verlieservaringen in OPZ Geel, en Myriam Bergmans, maatschappelijk werker, coördinator dienst vrije tijd, sport en vrijwilligerswerk OPZ Geel, en vormings- en groepswerker.

In deze keuzesessie wordt nader ingegaan op het belang en de plaats van aromatherapie in begeleiding en behandeling van cliënten in de (geestelijke) gezondheidszorg. De focus wordt specifiek gericht op de effecten van aromatherapie voor het psychisch welbevinden van cliënten. Aromatherapie opent een wereld van betoverende geuren. In hun veelvoud geven planten, kruiden, bomen en bloemen hun geurstoffen, hun eigen levenskracht aan ons mensen. Een aromatische behandeling kan een weldaad voor de huid zijn, een balsem voor de geest en brandstof voor de ziel. De ontvanger kan via een aromatische behandeling het gevoel krijgen dat zijn of haar lichaam nog de moeite waard is om bejegend te worden en dat hij of zij als persoon nog waardevol is. Met aromatherapie is het mogelijk via de geurzenuw om functies zoals honger en dorst, agressie en angst, genot, slaap-waakcyclus, motivatie, emotionele geheugen, en andere te beïnvloeden. Aromatherapie prikkelt en activeert de hersenen en kan de persoon een prettig of ontspannen gevoel geven. De doelgroep ouderen en met name ouderen die aan dementie lijden, vormt de concrete achtergrond van waaruit de praktische methodiek van aromatherapie wordt toegelicht. Zeker bij de doelgroep van demente ouderen vormt aromatherapie een meerwaarde, omdat deze therapievorm op creatieve wijze de bejegening van deze cliënten verrijkt. Aansluitend bij de gegeven informatie en voorstelling van de manier van werken, is er ruimte voor vragen, voor uitwisseling, en voor contact met collega’s die op vergelijkbare wijze werken met creatieve methodieken in de bejegening van cliënten. Als achtergrond fungeert het OPZ Geelproject ‘Zorg voor ongedwongenheid’. Van hieruit wordt voornamelijk interactief gewerkt. De deelnemers krijgen de kans hun beleving rond afzondering en fixatie in dialoog te brengen.

Sessie 4: Het lichaam in afzondering en fixatie Nick Mariën, gegradueerd psychiatrisch verpleegkundige Forensische K-dienst OPZ Geel en referentiepersoon Agressiehantering, en Peter Alderweireldt, teamcoöordinator Behandeleenheid en Dagkliniek divisie Ouderen OPZ Geel en referentiepersoon Agressiehantering.

OPZ Geel 2011 / 3

In het belang van de patiënt en de betaalbaarheid van de gezondheidszorg, verschuift het gewicht van de zorgverlening verder naar de thuissituatie. In het ziekenhuis verschuift het zwaartepunt van de zorgverlening naar crisisopvang, observatie en oriëntatie, en de behandeling van acute, zware en/of complexe pathologie. Deze evolutie maakt het werk van de intramurale professionele hulpverleners intensiever en stelt hogere eisen inzake veiligheid en conflicthantering. Het omgaan met crisissituaties gebeurt vaak via de toepassing van dwangmaatregelen zoals afzondering en fixatie. Nochtans perken afzondering en fixatie de vrijheid van een individu in en worden deze maatregelen vaak door alle betrokkenen als ingrijpend of zelfs als traumatiserend ervaren. Bovendien is er een negatieve invloed op het therapeutisch proces en dragen afzondering en fixatie niet bij aan herstel. Het thema raakt ook aan verpleegkundige ethische besluitvorming. Vaak wordt een beslissing tot afzondering/fixatie genomen in chaotische omstandigheden. Daarbij kunnen verpleegkundigen met zichzelf in conflict komen, vanuit waarden en normen, maar ook vanuit hun rol om enerzijds een therapeutisch milieu op de leefeenheid te creëren en anderzijds om een individuele therapeutische relatie aan te gaan. In de workshop vertrekken de sprekers vanuit het OPZ Geel-project ‘Zorg voor ongedwongenheid’. Tegen die achtergrond willen ze voornamelijk interactief werken en de deelnemers de kans geven om stil te staan bij het thema van afzondering en fixatie. Daarbij is er ruimte voor het belevingsaspect. De screening van het metaboolsyndroom in een psychiatrische behandelsetting draagt bij tot een verhoogde alertheid voor risico-patiënten en draagt bij tot een meer optimale behandeling.

Sessie 5: Het lichaam en het metaboolsyndroom Voorstelling van het klinisch pad en van de concrete toepassing in de leefeenheid Open Opname Volwassenen Dr. Tom Teulingkx, huisarts OPZ Geel, en Christel Theunis en Hanne Caeyers, gegradueerd psychiatrisch verpleegkundigen Open Opname divisie Volwassenen OPZ Geel.

In deze keuzesessie wordt het in het OPZ Geel recent ontwikkelde klinisch pad van het metaboolsyndroom gepresenteerd. Aandacht wordt gegeven aan het globale kader, het medische luik en het verpleegkundige luik. Het klinisch pad wordt concreet toegelicht vanuit de implementatie ervan op de leefeenheid Open Opname Volwassenen. Het metaboolsyndroom is een aandoening die op lange termijn kan leiden tot ernstige hart- en vaataandoeningen en diabetes. Concreet gaat het om een cluster van symptomen, gekenmerkt door een vergrote buikomvang in combinatie met minstens twee van volgende factoren:

—

verhoogd cholesterolgehalte of medicamenteuze behandeling hiervoor — verhoogde bloeddruk of medicamenteuze behandeling hiervoor — verstoord bloedsuikergehalte of medicamenteuze behandeling hiervoor — verhoogd triglyceridengehalte of medicamenteuze behandeling hiervoor Vooral overgewicht met teveel lichaamsvet en te weinig lichaamsbeweging bevorderen de ontwikkeling van het metaboolsyndroom. Bijkomend kan het gebruik van psychofarmaca eveneens leiden tot een verhoogd risico voor de patiënt. De screening van het metaboolsyndroom in een psychiatrische behandelsetting draagt bij tot een verhoogde alertheid voor risicopatiënten en kan aldus bijdragen tot een meer optimale behandeling waarbij het psychische en somatische aspect op elkaar afgestemd worden. In de keuzesessie wordt een voorstelling gegeven van het klinisch pad en van het gebruik ervan door de leefeenheid Open Opname. Concreet wordt aandacht besteed aan de samenwerking tussen arts en verpleegkundige, aan de therapeutische behandelvisie die ermee samenhangt, aan de begeleiding van risico-patiënten en aan het geven van psycho-educatie. Daarbij is er ook aandacht voor de opvolging van het voedingspatroon van de patiënt en voor de link met bewegingstherapie. Zelfwerkzaamheid, realistische inschatting van de eigen draagkracht, en de zoektocht naar een nieuw evenwicht staan centraal in de begeleiding.

Plenaire slotlezing Het lichaam uit balans: van ‘onverklaarde’ klachten naar ‘een nieuw evenwicht’ Em. prof. dr. Boudewijn Van Houdenhove, psychiater en emeritushoogleraar medische en gezondheidspsychologie aan de Katholieke Universiteit Leuven, auteur van onder meer “Herwin je veerkracht: omgaan met chronische pijn en vermoeidheid” (Lannoo, 2009) en “Stress, het lijf en het brein: ziekten op de grens tussen psyche en soma” (LannooCampus, 2007).

In de plenaire slotlezing reikt Boudewijn Van Houdenhove een referentiekader aan dat ons helpt om psychosomatische klachten beter te begrijpen en te behandelen. Vertrekkend van chronische pijn- en uitputtingssyndromen (CVS/fibromyalgie), gaat hij nader in op 1) de moderne neurobiologische stresswetenschap, en 2) de klinische bruikbaarheid van het stressconcept als basis voor een acceptabele en werkbare ziektetheorie die zorgverleners en therapeuten handvatten geeft voor de begeleiding van deze patiënten. Motiveren tot zelfwerkzaamheid, realistische inschatting van de eigen draagkracht, en hulp bij de zoektocht naar een nieuw evenwicht staan hierbij centraal.

OPZ Geel 2011 / 4

Programma: Het lichaam in therapie - 1 december 2011 9.00u

Ontvangst

Plenaire lezingen 9.30u

Verwelkoming door Pieter Jans, administrateur-generaal OPZ Geel

9.35u

Inleiding door dr. Tom Geuens, hoofdgeneesheer OPZ Geel

9.45u

Situering van programma en thematiek. Dr. Walter Krikilion, dagvoorzitter, psychotherapeut en theoloog, stafmedewerker patiëntenzorg met aandachtsgebieden cliëntenparticipatie, zingeving, ethiek en kenniscentrum OPZ Geel en verbonden aan de therapiepraktijk Centrum voor Levensbeschouwing en Zingeving (Turnhout).

10.00u

De drie O’s van stress: een eenvoudig model voor de praktijk. Dr. Edel Maex, psychiater in het ZiekenhuisNetwerkAntwerpen (ZNA), oprichter van de Stresskliniek in het ZNA, waar hij werkt met mindfulness-training, auteur van diverse boeken waaronder “Mindfulness, in de maalstroom van je leven” (Lannoo 2006) en “Open Mind” (Witsand 2010).

11.00u

Pauze

11.30u

“Wie vangt mij op?”: behandelen van conversiestoornissen in een groepstherapeutisch klimaat. Drs. Chaja Kaufmann, klinisch psychologe, psychotherapeute, en lichaamsgericht therapeute, supervisor en leertherapeute van de Vereniging voor Cliëntgerichte Psychotherapie (VCgP), tevens groepspsychotherapeute en systeemtherapeute,werkzaam als chef de clinique/beleidspsychotherapeute in COLK (Centrum voor onverklaarde lichamelijke klachten)/Yulius te Gorinchem, Nederland.

12.30u

Middaglunch

Keuzesessies 13.45u - 15.00u Sessie 1: Werken met conversiestoornissen: groepstherapie in de vorm van een rollenspel.

Drs. Chaja Kaufmann, klinisch psychologe, psychotherapeute, en lichaamsgericht therapeute. Sessie 2: Het lichaam in PMT en kinesitherapie. Met aandacht voor de permanente wisselwerking tussen de psychomotorische en somatische aspecten van de lichaamsbeleving.

Hugo Peeters, licentiaat in de motorische revalidatie en kinesitherapie, psychomotorisch therapeut divisie Volwassenen (Psychosezorg en Structurerende zorg) OPZ Geel, en Fernand Saelen, licentiaat in de motorische revalidatie en kinesitherapie, centrale dienst kinesitherapie OPZ Geel, en verder werkzaam in Woon- en Zorgcentrum (WZC) Ter Vest (Balen) en in een eigen praktijk. Sessie 3: Het lichaam en de effecten van aromatherapie.

Liesbeth Van Eynde, sociaal-cultureel werker, werkzaam als animator in WZC Lindelo in Lille, lid van de Werkgroep Verlieservaringen in OPZ Geel, en Myriam Bergmans, maatschappelijk werker, coördinator dienst vrije tijd, sport en vrijwilligerswerk OPZ Geel, en vormings- en groepswerker. Sessie 4: Het lichaam in afzondering en fixatie.

Nick Mariën, gegradueerd psychiatrisch verpleegkundige Forensische K-dienst OPZ Geel en referentiepersoon Agressiehantering, en Peter Alderweireldt, teamcoöordinator Behandeleenheid en Dagkliniek divisie Ouderen OPZ Geel en referentiepersoon Agressiehantering. Sessie 5: Het lichaam en het metaboolsyndroom. Voorstelling van het klinisch pad en van de concrete toepassing in de leefeenheid Open Opname Volwassenen.

Dr. Tom Teulingkx, huisarts OPZ Geel, en Christel Theunis en Hanne Caeyers, gegradueerd psychiatrisch verpleegkundigen Open Opname divisie Volwassenen OPZ Geel.

15.00u

Pauze

15.30u

Plenaire slotlezing:

16.30u

Drink

Het lichaam uit balans: van ‘onverklaarde’ klachten naar ‘een nieuw evenwicht’ Em. prof. dr. Boudewijn Van Houdenhove, psychiater en emeritus-hoogleraar medische en gezondheidspsychologie aan de Katholieke Universiteit Leuven, auteur van onder meer “Herwin je veerkracht: omgaan met chronische pijn en vermoeidheid” (Lannoo, 2009) en “Stress, het lijf en het brein: ziekten op de grens tussen psyche en soma” (LannooCampus, 2007).

5 / OPZ Geel 2011

Praktische informatie

COLOFON Openbaar Psychiatrisch Zorgcentrum Geel Dr. Sanodreef 4 2440 Geel

Kunstwerk: Jan Heerkens, Detail ‘Bevrijding uit de kiem’

Voor wie? De studiedag staat open voor artsen, psychologen, therapeuten, pedagogen, maatschappelijk werkers, verpleegkundigen, counselors, pastores en consulenten uit diverse levensbeschouwingen en verder voor belangstellenden in brede zin.

Tel +32-(0)14 57 91 11 Fax +32-(0)14 58 04 48 E-mail: [email protected] www.opzgeel.be

Accreditering voor artsen (Psychiatrie - 4,5 CP)

Wanneer en waar? Donderdag 1 december 2011 van 09.00 tot 17.00 uur. Cultuurcentrum de Werft, Werft 32, 2440 Geel. (Wegbeschrijving en liggingsplan op www.dewerft.be)

Kostprijs? Deelname aan de studiedag bedraagt € 60 inclusief broodjeslunch.

Inschrijven en betalen Inschrijven gebeurt bij voorkeur online via het inschrijvingsformulier: (www.opzgeel.be) De inschrijving wordt definitief geregistreerd na ontvangst van het inschrijvingsgeld ter waarde van € 60. Betaling bij voorkeur door overschrijving op bankrekeningnummer 435-4518701-36 (OPZ Geel, Dr. Sanodreef 4, 2440 Geel) met vermelding van “Studiedag 1 december - naam deelnemer(s) organisatie”. Voor betalingen uit het buitenland: IBAN BE46 4354 5187 0136. Swiftcode KREDBEBB. Uiterste inschrijvingsdatum is 20 november 2011.

Contactpersonen Coördinatie en leiding: dr. Walter Krikilion, dagvoorzitter, stafmedewerker Patiëntenzorg OPZ Geel tel. + 32 (0)14 57 93 18 e-mail: [email protected] Praktische informatie: Leen Mostmans tel. +32 (0)14 57 90 80 e-mail: [email protected]

6 / OPZ Geel 2011

Redactieleden Walter Krikilion (stafmedewerker patiëntenzorg), Mieke Mondelaers (verpleegkundig directeur), Mieke Celen (psychiater), Els Keuleers (psychologe), Ria Van Ende (stafmedewerker Rehabilitatie), Anita Van Den Plas (afdelingshoofd Ouderen en Volwassenen), Julienne Aerts (maatschappelijk werker), Johan Claeys (communicatieadviseur) Eindredactie Johan Claeys Bladmanagement en productiebegeleiding Marina Nys, Hilde Daniels Redactieadres Bijdragen voor of reacties op dit blad kunnen gestuurd worden naar:

Redactiesecretariaat Passano Cel Marketing en Communicatie Dr. Sanodreef 4 – 2440 Geel Telefoon: +32(0)14 57 91 98 E-mail: [email protected] Verantwoordelijke uitgever: Pieter Jans

Dr. Sanodreef 4 - 2440 Geel