identification of the Killer Whale
Field
Het herkennen orca
C.J.
de Orca Orcinus
van
zee
op
Camphuysen
Inleiding Eén nus
heeft, het
zou
tig
meest
onrechte,
ten
walvissen,
Dit fraaie
zeehonden
dolfijnen,
Toen het
Ofschoon
in de
zomer
deels
1982 leek alsof
van
spreid
Orca
kustwateren,
over
de
In
voor.
de
van
uit
bestaat, geen gezich in
er
Orca’s kust
brak
bevond,
een
den
niet
mensen
verjaagt bleek
nationale meer
De
zwemmers’,
het
maar een
het strand
doodzieke
baden
te
de
('Monster Later
1982).
branding
Orca
geen
Witsnuitdolfijn Lagenorhynchus
al-
de overspannen reactie
een
zijn, hetgeen
te
walvisvarende natie des
eens
dolfinaria,
Orca’s
waar
wel
blijkt misschien gemakkelijk
een
het
ware
met
wilde Orca’s op volle
ca’s
nieuwsgierige,
ganten
zijn (cf.
'spelende’ bij
beschamender maakte. In
te
karakter
1989).
dolfijn:
wekken
de indruk
dat Or-
vriendelijke gi-
Voor de Noorse kust
werden
Orca’s waargenomen rond vissersboten
ferries.
enorme
De
bemanning
visserij-onderzoeksvaartuig de Shetland Eilanden dicht benaderde
en
een
het
van
MV Tridens II
groep Orca’s
waarbij
zijn,
Sommige ontmoetingen
vooral alleszins
maar
Similä
zee
deze
van
enkele
zelfs
Nederlands bewesten
nam
waar
en
die het
zijn
exemplaren
van
De
noordelijke
schip
zelfs kon-
schaars,
komt
*G/44000 (W=
lichaamslengte
kg,
De
gewicht
en
Orca behoort tot de
nenfamilie
is
en
één
dolfijvan
de
grootste tandwalvissen (OdonVolwassen
toceti). worden
wijfje dat
zo’n werd van
op
in
en me-
wijfjes
zo’n
gevallen 8,5
Harderwijk woog
kleine tien
hoogstens
in extreme Het
een
volwassen
lang,
meten
acht
gemiddeld
maximaal ter
mannetjes
ter
de flippers
&
Vaughan
was
op
meer
in
dan
cm;
1989).
deze
Firth zijn
is
in
vrij
algemene
meter
lang. Als
voor
wijf-
jes geeft Martin (1990) 2,6-3,8 (maximaal 7,4 ton). Man-
meter.
netjes
kunnen
zwaarder
aanzienlijk
worden:
(maximaal
4-6,3
ton
10,5 ton).
der
Eilanden
kg.
berekend
Het met
gewicht behulp
de volgende formule;
W=
voedsel
HUID
10
een
verschijning, de
Faer-
langs
en
komt
soort
litaire uit
vaak
de
in kleine
voor
onder
leiding
oude stier. Kijk bij
stieren
naar een
wijfjes
en
op
daarom
so-
altijd
eventueel groepje
jonge mannetjes, soms
zelfs
afstand,
enkele op
de
zelfde koers. De groepsgrootte varieert
van
ren.
hoe
ca’s
Tarpy een
slechts enkele
tientallen
ettelijke
(1979)
groep
van
gezamenlijk
tot
exemplabeschrijft dertig
een
Or-
Blauwe
Vinvis Balaenoptera musculus
ge
zowel
en HAAR
De
(1)
op
de
drie
en
vijftig
exem-
plaren groot, blijven vaak lan-
en
levenswijze Orca’s komen
recente
Noorse kust.
tussen
Voorkomen,
de
de Mo-
aanvallen. Groepen, normaal
twaalfjarige leeftijd
1900
1988,
Noordoost-
vooral rond Ijsland,
kilometers
iets
al.
Langs
bekend.
het
wel
Evans
atlantische gebied verder
volgend
net
et
eveneens
waarnemingen Orca
zeker
Orca
en in
Schotse oostkust
De
Orca
de
het soort
Orkney
en
observatie).
Kastelein
leeftijd
vijf
cm,
de romp ach-
gemiddeld gewicht
ton
gehouden
lichaamslengte in
omtrek van
zeven,
dolfinarium
werd
L=
G=
gewicht in
de
maar
1980, 1987, Evans eigen
ray
In
is
(Evans in litteris,
voor
van een 2
deel
de Shetland
Eilanden
mel-
Noordzee
de
van
geworden.
groepen,
L
meer
laatste jaren
Orca’s in het zui-
deel
delijk
bekend
gevoerd.
Algemene opmerkingen:
werden
betrouwbare
geen
dingen
De
den worden
gevallen),
exemplaren
geen
rond
gewilde publiekstrekker
een
trainen kolos.
te
van
21
jaren zestig
eveneens
birostris
eens
er
durfden duizen-
en
Telegraaf 27 juli
roofdier in
gevreesde
uit
paniek
aan
wel
Nederlandse
1963
de
helft
eerste
nog
de
aangetroffen. desondanks
de
eeuw
(tot
sinds
de Orca
zeldzaam.
er in
op
deel
zuidelijke
het
deze
van
ver-
wereld
gehele
Noordzee is
Strandden
hier een
in de
buitengewoon
zeeleeuwen
en
als
roofzuch-
voedsel
zijn
zoog-
reputatie,
een
merkwaardigerwijze
mensen
Nederlandse kustwateren
de
bontgevlekte
uiterst dubieuze
een
betreffen.
zwemmende
lopen
is de Orca Orci-
walvisachtigen
niets ontziende moordenaar en
een
monster
vaar.
bekende
of Zwaardwalvis.
orca,
dier
als
zee
de
van
open
1991
tijd bijeen,
men
in
een
maar
soms
ko-
gebied ’pods’ bij15
1.
Figuur adult
Orca
(b)
man,
Orcinus
(a)
orca
of
vrouw
subadult
man.
1. Killer Whale
Figure (b)
female
adult male,
lopen de aantallen
een en
der
(a)
subadult male.
or
ver-
De
Orca leeft
schillende
vooral
terwijl
ties
zich
ben
op
van
vis
soorten
vis,
sommige
ver-
inkt-
en
Ellis Voor
Tarpy
de Noorse kust leven
ca’s vooral
van
Or-
Haring Clupea
harengus
(Simila
Orca’s bij
the Flannan Eilan-
1989),
dat
Grijze
Halichoerus
dieet
een
grypus
van
De
vormen.
be-
Zeehonden
onderdeel
langrijk
van
is
West-Schotland,
kend
Makreel
scombrus, us
inktvis,
zij
en
sumeerde ten slotte zo’n 16000
kg
jaarbasis (Kastelein
op
witte
vlek
snuit,
een
wit
en
groot,
eigen
dag, ofwel 2,3%
dat
(1990) schrijft
Orca’s
soms
bij-
onop-
buik
gelobde buikvlekken.
en
grijs),
een
zo’n van
da-
achtig gekromd (figuur 1b, 2). rugvin
De
eigen gewicht zo’n
4%
ongeveer
hun
bij
grote
grote
door de
mannetjes
afstand
als
een
best te
enorme,
bouwde dolfijn
met
geronde flippers, kop, vin
16
een
enorme,
zijn
en
een
in
beeld komt.
Kenmerken (3): blaaswolk
De blaaswolk is onopvallend, vooral
maar
is
zichtbaar
het
bij
dagen
klein wolkje
een
bovenko-
Op korte afstand is
men.
luide
is
een
Als
horen.
te
proest
veldkenmerk van
koude
op
wel steeds
de blaaswolk
betekenis.
geen
Kenmerken
Figuur
driehoekige
zichtbaar
rugvin (figuur la, 3),
de
rug-
(4):
zwaarge-
brede, afstompe rug-
bonte vlektekening:
en HAAR
10
(1)
zien.
te
exempla-
1991
2.
Rugvin bij
en
grijs rugzadel
snel zwemmend orca
wijfje
(gebogen
rug-
vin). visible
HUID
zelden
'speelse’
Orcinus
Figure
beschrij-
een
de deter-
al
oude
opvallend hoge
en
aneen
indien zo’n volwassen stier
herkenbaar
(1):
Orca is het
heeft
dan ook eenvoudig
De staartvin is
lichaamsbouw, kleurverdeling De
walvisachtige
dere
Alleen bij
Volwassen op
(2):
stieren.
ven
twee
hoog. Geen enkele
meter
Whale
Kenmerken
bijna
soms
staartvin
consumeren, tot
kg
250
van
volwassen
van
mannetjes is
Orca
gelijks
dolfijn-
witte
&
Martin
gewicht.
soms
en
rugvin
per
meest
vallend
Kenmerken
haar
(het
variabele onderdeel: na
bo-
en
grijs zadel vlak
rugvin
de
achter
het
verder
flank
jon-
en van
meer
pa-
flippers,
zwarte
rugvin,
venstaart,
van
boven en
de wijfjes
dergelijke rugvin
getekend
witte keel
een
van
mannetjes is
minatie is
de
ovale helder-
schuin
ge
In
het
maar
vin
water
zekere indi-
zoals
1. Een
in figuur
consumptie komt 44 kg
een
is steeds
Vaughan 1989). Deze voedselneer op
het
helderheid
de
de
wanneer
uit
viduele variatie, troon
De
1).
buiktekening
zien
de vlekken is
zwarte
con-
te
en
ontvang
in
Scomber
witte
goed
vaak
(figuur
dieren volledig
zwarte
met
veld
opspringen (zie foto’s).
het
Wijting Merlangi-
en
het
alleen
oog,
merlangus, Sprot Sprattus
sprattus
is
be-
Orca
Harderwijk werd gevoerd Haring,
in
prachtige
(1979)).
en
oog
de grijze vlek achter de rugvin
zijn
heb-
zeezoogdieren (walvis-
de witte ovale
schuin boven het
zichtbaar
gespecialiseerd
(1982),
den,
witte keel,
popula-
zeehonden, zeeleeuwen;
sen,
de
vlek
op.
2.
Dorsal
in fast
fin and
moving
(typical shap
grey
saddle
female
dorsal
fin)
Killer
is
genoeg
bij
de
sterk
achtigen
veel
walvis-
bekraste
huid
bij Orca’s normaliter vrij littekens.
de
vaak allerhan-
vertoont
tegen,
inkepingen, afgebeten (?)
topjes, hangt
oogvlek, rugvin zichtbaar
grijs rugzadel Orca
man
Orxinus
driehoekige
and grey
rugvin). dorsal fin
saddle in adult male Killer
gezien. Simila (1989)
eens
beschrijft allerlei 'speels’
gedrag,
het slaan
met de
meppende
soms
bewegingen gemaakt boven
staart vin
is in het
daardoor
achterrand
met
duidelijke
een
heeft acco-
de onderzijde
lade-vorm, wit
staart-
diep in-
centrum
de
gekeept,
de
met
De
water.
zwarte
een
bovenzijde is
is de
zoom,
zwart.
(5):
de
het
de kop uit het
met
kend
ondersteboven wat
al
niet
water
water ste-
zwemmen
Tijdens
meer.
walviscruise
hoogte
ter
Andenes, Lofoten,
werd
Orca gezien
die
lange tijd
dersteboven
bij
de boeg
leek
op-
de omgeving 'zekeren'),
de
meezwom en
thousiaste passagiers ander
voortbeweging en
het
’spy-hopping’ (stil-
staand, verticaal in
het schip Kenmerken
op
de staart, radslagen,
met
springen, worden
staart
Gedrag bij schepen Zoals
eerder vermeld, benade-
Orca’s
ren
vaartuigen.
soms
en een
vaartuigen nier
door te
koers
te
weg
de
of te
boeg surfend zul-
niet
ontmoeting
worden
gezien.
met een
25
ca’s
van
voor
de kust
van
Ijsland
en-
noeuvreerde
een
oude
tussen
een
van
zich
steeds
wijfjes
en
het
groep
naderende (opdringe-
opvallend
Kenmerken
(6):
rige,
manier
van
zwemmen
individuele
herkenning
schip (eigen observatie).
Meestal
cen’,
wat
vaak
bij kleinere dolfijnen
gezien wordt. Bij
zwemmende bladstil
'ra-
weer
kalm in
exemplaren is
het een
schitte-
rend gezicht als het puntje de kolossale rugvin het vlak
zaam maar
der
de
breekt,
opper-
rugvin
lang-
gestaag steeds
omhoog komt, de kop
een
kleine blaaswolk
pervlak kort
het
verstoort
de
Columbia
zocht
British
de
voor
Noorse
(Bigg
et
al
1987, Similia
1989). Uit deze studies is bleken
dat
draagt
ge
le
de
wat
nut
herkenning
groepen
laten
zijn
of
Discussie De
worden.
onderscheidt
andere
door de
bonte
rugvin
enorme
stieren. is
oog
De
zeer
zich
vooral
soorten
tekening,
gestage zwembeweging
he-
Wijfje juni
meer
Orca
van
van
witte
de
vlek
opvallend
en
de
oude
bij en
de
het
wijf-
sommi-
waardoor
dieren in hun doen
min
kunnen
mee-
kan
van
ge-
aantal
zich
met
van
individuen en
en
flink
een
Orca’s littekens
bij
rug-
en
achtervolgende)
want
Orca’s,
in
die
westkust, zijn grondig onder-
met
snel
populaties
bijvoorbeeld
ver-
op-
en
verdwijnt, terwijl
weer
van
Sommige
ma-
stier
onvolwassen dieren
een
en
Or-
exemplaren
hebben
de oppervlakte.
een
on-
oppervlakte
zo’n
Bij
groep
aan
aan
snel
koer-
len Orca’s normaal gesproken
een
gedurig
ma-
zwemmen,
schip langs
sen. Voor de
regel
kalme
een
veranderen
het
voor
in
zij
op
van
bekijken.
te
mijden
Toch
gedrag
ontbreekt het onstuimige
en te
sporen
beschrijven of te fotograferen.
Orca’s gestage
pro-
van
waaronder
wateroppervlak, het 'wuiven’
fin).
ren
soorten
op te
te
dor-
(characteristic triangular
Whale sal
adult
bij
al
(typische,
orca
3. White eye-patch,
Figure
en
ka-
nuttig
individuele
dergelijke
kenmerken Witte
is
Het
bij elke ontmoeting
om
beren
ver-
of andere
rakteristieken.
3.
slap,
soms
kronkels
toont
Figuur
van
daaren-
rugvin,
De
gevolgd
Opvallend
Orca
Orcinus
orca
IJsland,
6
1985.
Foto:
C.J.
Camphuysen.
Female Killer Whale,
Iceland, 6 June
1985.
vin vervolgens langzaam in de
diepte verdwijnt. waait
het
enorme sliert nen
van
Vaak
af.
In
schuim de
ruig
weer
met
een
hoge vin-
komen
binnen
groepjes de verschillende individuen
min of
de
aan
is
soms
zwemmen
ten
tegelijk
meer
oppervlakte, het de
een
maar
chaos
en
dieren alle kan-
op.
’Breaching’, woord water
voor
het
Engelse
verticaal uit het
opspringen,
wordt
nog-
HUID
en
HAAR
10
(1)
1991
17
Adult
man
en
IJsland,
orca
Foto: C.J.
Orca
wijfje
6
juni
Orcinus
1985.
alle
groep
Camphuysen.
sexed’ Adult male and female Killer 6 June
Iceland,
jes
stieren
1985.
jonge dieren,
en
markante
worden.
veel
met
rugvinnen
elkaar.
op
voldoende de
volwassen
en
erg
van
Anoymus (Cousteau 1975), T.
met
aantal
(met hoge, strakke, driehoeki-
er
wel
echter
enkele stieren in
de buurt die weinig twijfel determinatie
juiste
een
ten. Toch is een op
’gewilde’ siaste
waarnemers en
kan
thinking’
overla-
Orca is
bij
soort
soms
de
rest
een
De
Orca
is stellig één
is
dat
Het
aanbod
dermate
hier
wordt
een
zonderlijk fraaie
Grijze seus
Dolfijn
zwemmen
kalm
in
deze
soorten
lend hoge
deze
hebben
met
Dolfijnen
voor
Onder
Orca’s
lij-
hoog
erg
en
de Orca is dan In
uitgesloten.
praktijk blijken ze
bij
soort.
groepen
zelfs
erg
versleten
te
de
Grij-
Hewlett
groep:
F.
en
Nicklin
1984b), P.G.H.
Evans
1980),
Anonymus
1975),
T.
al.
deze
Dohl
(Leatherwood indi-
worden
stieren
W.R.
fraai J.
(Watson
Curtsinger
en
HAAR
ge-
Sigur-
(Christensen
Balcomb
HUID
door
(1)
ves
1976),
1987b).
diek:
K.
Een
tera
groep
R.
op
Vile (Tarpy
& D.
Bartlett (Bartlett
lett
1976),
1991
met
zeeleeuwen J.
1981),
A.
Nick-
Vinvis Balaenop-
musculus
1987),
F.
Jachtmetho-
jagende
1979), jacht
(Griffin
Balcomb (Evans
Onder water:
Blauwe
1984a),
Curtsinger (Gra-
lin (Hoyt 1984b).
een
F.
von
(Minasian
Thomas
W.R.
O.
(Mulvaney
(Hoyt
Balcomb P.V.
Nicklin
1982),
(Brower 10
F.
Breaching 1984b),
Ellis
1966)
Thomas
P.
Ziegesar-Matkin
1966),
(Evans
Zwemmend
1976).
jonsson
kent
een
Nicklin (Hoyt
1984),
taire
dat binnen
1984b).
die-
kalf door
(Griffin
1984a),
(Hoyt
Belbéoc’h
met een
hopping
K.C.
(Cousteau
B.
1980). Jonge
Thomas
(Hoyt
wor-
K.
18
van
zijn
(Van
Bartlett (Nay-
D.
Wijfje
(Hoyt
vidu, rugvin: Volwassen soli-
stieren gemakkelijk
niet
kunnen
&
(Anonymus
uit-
(Hoyt
Coleman
1973),
P.V.
Minasian
Nicklin
1988), solitaire wijfjes
J.
man
Spy
die
in
B.
al
1987a),
veelverkochte
(als
F.
1984),
ren:
door,
et
Evans
ook
1989), G.
Zwemmende
herkend kunnen worden betenog
van
opnamen
determinatie
fotografeerd oude
Talbot
K.C.
et
Foott
poster,
met
vaak
den. Dat
fo-
opval-
rugvinnen.
vinnen
de
ook
gezichtshoeken
verwarring geenszins
en
goede hulp
een
ook
soms
groepje
een
bepaalde ken
Grampus gri-
de
omvangrijk
selectie
strenge
van
volstaan
determinaties leiden. Soorten de
van
gefotografeerde walvis-
meest
to’s
en
R.
dieren
(Leatherwood J.
1976),
door
Foto’s
'wishful fout-
Dohl
Hooff
achtigen.
Witsnuitdolfijn
te
immature
1984b),
als
de
de rest
laten.
enthou-
tot
en
groep
een
aan
waarschuwing
De
z’n plaats.
vinnen)
ge
in
het
'oude
worden herkend. Meestal zijn
stieren’
gezelschap
in
is
dan de volwassen mannetjes,
eenvoudig
in
kleine kudde wijfjes
een
Het
kunnen
daaraan
stieren
1979), van
wijfjes
volstaan
om te
vermelding
’ge-
Jonge
Whale,
lijken
minder
exemplaren
kunnen
J.
Foott Taber
& Bart-
(Gentry (Evans
Opspringende en
adult
Øer
man
Eilanden,
Foto:
H.Skov,
Orca
links
Orcinus
orca
op de foto, Faer-
zomer
F.Danielsen
&
J.Du-
Breaching
Killer Whaleand adult
le far left,
Faer-Øer
Islands,
1984b),
Kopvorm,
B.
Kees
Nicklin Thomas
lux
kopteke-
Coleman (Burton
(C.J.) Camphuysen,
&
Perim
Volwassen orca en
1966),
Press
Gelderen
Loon
1980).
&
M.
ANP
1985),
(Klaarenbeek
Bijzonderheden:
1503
HUID
Van
Strandingen:
(Johansen
127,
onvolwassen
duikend)
Weinig materiaal.
sterdam
mannetje
Een
Gradin Am-
1969). albino
Orca
drijft compacte
IJsland,
schip.
Foto C.J. Adult
weg
bij 6
een
wijfjes
juni
weg-
naderend
1985.
Camphuysen.
male
forward
Orcinus
groep
dieren (links
Starfoto Bene-
(Van
ma-
summer
1987.
1987b).
F. P.V.
1978),
(Hoyt (Griffin
rinck.
ning:
Burton
1987.
a
Killer
pod
Whales
pressing
of immatures and from
males,
away
vessel,
Iceland,
6 June 1985.
kalf
door
Bavaria
an
fe-
approaching
Verlag
(Nayman 1973).
GB Zaandam.
en
HAAR
10
(1)
1991
19
