‘Het gaat om de sport’ Over homoacceptatie en (angst voor) homonegativiteit Agnes Elling
© Mulier Instituut, Utrecht
Gemeente Utrecht, 30-09-2014
Sport en seksuele voorkeur * Historische achtergrond: - moderne wedstrijdsport als ‘mannelijk’: ‘rites de passage’, vooral volkssporten zoals voetbal
- homoseksualiteit als ‘tegennatuurlijke’ genderinversie: ‘vrouwelijke’ mannen (en ‘mannelijke’ vrouwen) ‘mannelijke voetballers zijn heteroseksueel’ ‘vrouwelijke voetballers zijn lesbisch’
Sportdeelname en seksuele voorkeur vrouw hetero 70 60
62
64
65
57
vrouw bi 66 58
vrouw lesbisch
man hetero
man bi
man homo
50 35
40 30
27
23
22
20
30 16
13
23
26
26 17
18
10 0 (> 12 keer per jaar) Sporter (RSO)
Lid vereniging
Lid fitnesscentrum
* ‘Natuurlijke’ verschillen in aanleg/interesses? * Gendernormativiteit en homonegativiteit * Self-fullfilling prophecies – angst voor homonegativiteit vs ‘veilig’ klimaat en gelijkgezinden
HLB sporters over openheid en acceptatie
Acceptatie homoseksualiteit in de sport - Redelijk groot in samenleving als geheel, óók in de sport - Minder groot in mannelijke teamsporten (jonge mannen) - Weinig expliciete homofobie - homoseksualiteit niet als verwerpelijk - Wel heteroseksualiteit als norm (grappen over homo’s) en gendernormativiteit: mannen moeten zich niet ‘vrouwelijk’ kleden of gedragen
Meningen sportende bevolking 15-79 jaar in 2013 (n= 1.544), in % (helemaal) mee eens
Het zou mij niets uitmaken om samen man-team met een homoseksuele/lesbische sporter van hetzelfde geslacht te totaal douchen
Ik zou het prima vinden als mijn kind man-team training krijgt van een homoseksuele totaal /lesbische train(st)er van hetzelfde geslacht
Ik zou er geen enkel probleem mee hebben wanneer een medesporter aangeeft homoseksueel te zijn (n=1460)
man-team totaal
Niet mee eens / niet mee oneens
69
(helemaal) mee oneens
22
73
9
19
67
8
25
75
8
20
76
5
21
86
3
12
Ik zou er geen enkel probleem mee hebben wanneer een medesporter aangeeft homoseksueel te zijn (n=1460)
Ik zou het prima vinden als mijn kind training krijgt van een homoseksuele/lesbische train(st)er van hetzelfde geslacht
Het zou mij niets uitmaken om samen met een homoseksuele/lesbische sporter van hetzelfde geslacht te douchen
2
'In mijn sportgroep worden wel eens grappen of opmerkingen gemaakt over homoseksuelen' (%) (helemaal) mee eens
Niet mee eens / niet mee oneens
(helemaal) mee oneens
13 25 33 41 24
46
38 34
22
34 63
37
34
38 20
totaal
man-team
man-overig
vrouw-team
vrouw-overig
'Ik vind dat scheidsrechters moeten ingriijpen wanneeer sporters 'homo' of 'mietje' gebruiken als scheldwoord' (%) (helemaal) mee eens 6 12
Niet mee eens / niet mee oneens
7
(helemaal) mee oneens
9
4
17 21
23
22
31
79 73
70
70
man-overig
vrouw-team
57
totaal
man-team
vrouw-overig
Omgangscultuur in mannenteams: ‘normaal’ doen (etnografisch onderzoek 20 mannenteams; 164 zelfobservaties) “Wat een homo’s, het is ze niet gelukt ons van het kampioenschap af te houden” (Olaf, homoseksueel, honkbal) “Toen een tegenstander ging liggen na een overtreding: ‘hé nicht, opstaan!’ ” (Cees, homoseksueel, honkbal) “ Er werd gezongen: ‘hij is een homofiel’ over de keeper van de tegenstander die na de wedstrijd zijn haar aan het föhnen was” (Maarten, heteroseksueel, handbal)
Tussen grap en (discursief) geweld “Over een gezamenlijke kennis van twee teamgenoten: ‘dat is echt zo’n flikker geworden, echt vies, ehhhhhhh’. (Niek, homoseksueel, korfbal) “Kijk niet zo naar me vieze” “jij moet naar kleedkamer drie” “Andere bank Hessel!” (Hessel, homoseksueel, rugby) “Op het overwinningsfeest kreeg ik bijna klappen omdat een paar jongens een flauwe grap uithaalden en tegen een teamgenoot hadden gezegd dat ik hem leuk vond.” (Victor, homoseksueel, honkbal)
Verschillen in (ervaren) homonegativiteit • Overschatting en onderschatting homonegativiteit * ‘Gewenning’
homonegativiteit * Sensitiviteit – eigen acceptatie /negatieve ervaringen
• Tevens van invloed: * Opleidingsniveau * Etnische achtergronden/religie * Gangmakers (eigen onzekerheid) * Topsport/publiek/media
Talentontwikkeling en topsport ‘Hoe zouden ze reageren? Je gaat denken voor anderen…Ik duwde mezelf in de ontkenning, probeerde het te negeren. Ging op mijn 20ste nog een relatie aan met een vrouw. Om maar te doen alsnog alles normaal was. En misschien ging het wel over. Alles om maar keeper in het betaald voetbal te worden en te blijven.’ Arnold Smit, ex profvoetballer Volendam 1998-2001 (de Telegraaf, 3 maart 2012, p.9)
‘Onbewust ben je toch bang voor reactie. Daarom lopen mensen er soms jaren mee rond. In mijn hoofd was het tienduizend keer erger dan in werkelijkheid. Het is toch ook doodzonde om in het geheim een ander leven te moeten leven. Ik ben nu wie ik wil zijn en dat straal ik ook uit… De hockeywereld is heel open. In het vrouwenhockey zijn lesbische relaties volstrekt normaal.’ Maartje Paumen, aanvoerder Oranje hockeyvrouwen
De Volkskrant, 28 juni 2011, p.
Seksuele diversiteit en beleid * Gelijke behandeling ‘omdat het hoort’ * Afspiegeling ‘geen homo in het voetbal?’
* Inclusiviteit verrijking / toegankelijkheid
* Bussinesscase prestatiemaximalisatie
John Blankenstein Foundation
Workshop ‘Sport voor iedereen. Homo-acceptatie in onze vereniging’
Reflectie / dilemma’s - Onveilig sportklimaat angst homonegativiteit - Hoe inclusief ben je als sport(club) en wil/kan je zijn? - Mogen (homo)grapjes niet meer?
- Integratie (Veilig sportklimaat) specifieke beleidsaandacht? - Integratie transgender en homo-acceptatie (HLBT)?
- Effectiviteit cultuurverandering? - agendering, beleid, communicatie, draagvlak, acties, sancties, trainersopleidingen
Hartelijk dank voor uw aandacht!
mulier instituut Herculesplein 269 3584 AA Utrecht t (030) 721 02 20 i www.mulierinstituut.nl Agnes Elling-Machartzki
[email protected]
