Het Europees kader voor capaciteitsmechanismen

Het Europees kader voor capaciteitsmechanismen Studiedag Capita Selecta Energierecht 2014

Niels Baeten & Lothar Van Driessche Leuven, Provinciehuis, 13 mei 2015

Inhoud DEEL I: CAPACITEITSMECHANISMEN > Bevoorradingszekerheid – concept > Waarom capaciteitsmechanismen? > Typologie: drivers, keuzes, uitkomst > Recente ontwikkelingen en impact

DEEL II: HET EUROPEES TOETSINGSKADER > Toegenomen Europese aandacht > Hoe komt staatssteunrecht in het spel? > Richtsnoeren Milieubescherming & Energie 2014 > Casus: capaciteitsmarkt in het Verenigd Koninkrijk > Vooruitblik Capita Selecta Energierecht 2014│ 13 mei 2015 │ 1

DEEL I – CAPACITEITSMECHANISMEN

Bevoorradingszekerheid – concept > “Bevoorradingszekerheid” of “voorzieningszekerheid” dekt meerdere ladingen > Toereikendheid > Flexibiliteit > Beschikbaarheid van brandstof > Netwerkcapaciteit

Capita Selecta Energierecht 2014│ 13 mei 2015 │ 3

Waarom capaciteitsmechanismen? > Het “Europees Target Model”

Bron: ENTSO-E (2012)


Waarom capaciteitsmechanismen? > Functioneren van de “zuivere energiemarkt” > Piekuurprijstheorie > Voorwaarden >

Ongehinderde prijsvorming

>

Voldoende elastische vraag

>

Voldoende frequente piekuurprijzen (tot VOLL)

>

Regelgevende en politieke stabiliteit


Waarom capaciteitsmechanismen? > Ontoereikendheid van de zuivere energiemarkt wegens > Onelastische vraag > Steile bevoorradingscurve > Beperkte opslagcapaciteit > Politieke en maatschappelijke onaanvaardbaarheid van te lange en te frequente periodes van piekuurprijzen  ingrijpen op de prijs > “Ontbrekend geld”

> Gevolg > Tussenkomst in zuivere energiemarkt door introductie capaciteitsmechanismen > Vergoeding van beschikbaarheid als afzonderlijk product Capita Selecta Energierecht 2014│ 13 mei 2015 │ 6

Typologie > Drivers > Keuzes > Uitkomst


Drivers > Voornaamste doelstellingen van capaciteitsmechanismen > Toereikendheid > Flexibiliteit > Vermindering van prijsrisico en -volatiliteit

Bron: ACER (2013), op basis van input van verschillende nationale regulators (NRA’s)


Drivers > Lidstaten zijn geconfronteerd met verschillende bevoorradingsrisico’s

Bron: FTI-CL Energy (2014)


Keuzes > Afhankelijk van de drivers maken lidstaten verschillende keuzes

Bron: FTI-CL Energy (2014)


Uitkomst > Verschillende keuzes leiden tot een lappendeken aan diverse mechanismen België en Duitsland Strategische reserve en discussie over breder capaciteitsmechanisme

Verenigd Koninkrijk Gecentraliseerde capaciteitsveiling

Frankrijk Decentrale capaciteitsverplichting

Polen Discussie omtrent capaciteitsgaranties

Scandinavië en Finland Strategische reserves (phase-out)

Ierland, Spanje, Portugal en Griekenland Capaciteitsbetalingen

Italië Betrouwbaarheidsopties overwogen Bron: FTI-CL Energy


Recente ontwikkelingen > België > Strategische reserve operationeel > Aanbesteding voor gascentrales geannuleerd > Marktbevraging gelanceerd door de CREG

> Duitsland > Groenboek en witboek omtrent toekomstig marktontwerp

> VK > Eerste capaciteitsveiling afgerond

> Frankrijk > Implementatie capaciteitsverplichtingen vanaf 2017/2018

> Nederland > Geen capaciteitsmechanisme Capita Selecta Energierecht 2014│ 13 mei 2015 │ 12

Impact > Korte vs lange termijn > Cap op de marktprijs > Verminderde investeringsprikkels

> Impact op grensoverschrijdende handel > Overcapaciteit > Overloopeffecten > Betrouwbaarheidsmarges

> Impact per type


DEEL II – HET EUROPEES TOETSINGSKADER


Toegenomen Europese aandacht Grote bezorgdheid over de impact van het huidige lappendeken > Verstoring interne energiemarkt zoals hoger uiteengezet > Verminderde stimulans voor investering in interconnectorcapaciteit > Verminderde stimulans voor investering in vraagbeheersing

Versnelling hoger sinds 2012

> Consultatie in 2012 > Mededeling + Staff Working Document in 2013 > Staatssteunrichtsnoeren in 2014 Basisidee is dat capaciteitsmechanismen “last resort” oplossingen zijn (bij falen van markt, marktregulering, interconnectors en vraagbeheersing) Capita Selecta Energierecht 2014│ 13 mei 2015 │ 15

Hoe komt staatssteunrecht in het spel?


Wat is staatssteun? Stap 1

Stap 2

Stap 3

Wanneer is een maatregel steun? (Art. 107(1) VWEU)

Wanneer dient steun te worden aangemeld?

>

Economisch voordeel?

>

>

Staatsmiddelen?

>

Selectief?

>

Concurrentieverstoring?

> Verenigbaar op grond van Art.107(3)(c): ontwikkeling van bepaalde vormen van economische bedrijvigheid vergemakkelijken

>

Impact op de handel tussen lidstaten?

> Criteria ontwikkeld in Commissierichtsnoeren

>

Groepsvrijstelling? De minimis? Zo niet: aanmelding en standstill verplichting

Wanneer is een aangemelde steunmaatregel verenigbaar met de interne markt?


Staatssteunrecht en capaciteitsmechanismen Steun in het kader van capaciteitsmechanismen = staatssteun? > Elk geval afzonderlijk te beoordelen > Steun als compensatie voor dienst van algemeen economisch belang? > Noodzakelijke eerste stap maar niet behandeld in de Richtsnoeren Indien staatssteun, kan deze verenigbaar worden verklaard?

> Voor 1 juli 2014: algemene compatibiliteitscriteria > Vanaf 1 juli 2014: Richtsnoeren Milieubescherming & Energie: specifieke criteria voor staatssteun binnen de energiesector, afzonderlijk hoofdstuk over steun in kader van capaciteitsmechanismen


Richtsnoeren Milieubescherming & Energie 2014


Gemeenschappelijke beoordelingsbeginselen De Richtsnoeren bevatten 7 centrale criteria: 1.

Draagt de maatregel bij aan een duidelijk omschreven doelstelling van gemeenschappelijk belang?

2.

Is de maatregel noodzakelijk (marktfalen)?

3.

Is de maatregel geschikt om dit marktfalen te verhelpen?

4.

Heeft de maatregel het gewenste stimulerend effect?

5.

Is de maatregel evenredig?

6.

Vermijdt de maatregel ongewenste negatieve effecten op de mededinging en het handelsverkeer tussen de lidstaten?

7.

Is de maatregel transparant?


Toegepast op capaciteitsmechanismen (I) 1.

Bijdrage aan een doelstelling van gemeenschappelijk belang > Energiesector (energie-unie): “iedere Europeaan verzekerd van betrouwbare, duurzame, concurrerende en betaalbare energie” > Capaciteitsmechanismen: investeringssteun of operationele steun om bevoorradingszekerheid te waarborgen > Lidstaat moet probleem duidelijk omschrijven: waar en wanneer? > Conform andere doelstellingen (e.g. afbouwen milieuschadelijke subsidies)

2.

Noodzaak van overheidsmaatregelen > Marktfalen: steun grijpt in waar de markt faalt (kwantitatief onderbouwd) > Lidstaat moet aard en oorzaken van probleem nauwlettend uiteenzetten en uitleggen waarom de markt geen oplossing kan bieden > Rekening te houden met impact van vraagbeheersing, interconnectors en andere mogelijke regulatoire ingrepen als alternatieve maatregelen Capita Selecta Energierecht 2014│ 13 mei 2015 │ 21

Toegepast op capaciteitsmechanismen (II) 3.

Geschikt instrument > Enkel vergoeding voor de beschikbaarheid van capaciteit, niet voor levering > Maatregel moet openstaan voor zowel bestaande als nieuwe producenten, alsook voor substitueerbare technologieën (vraagbeheersing, opslag)

4.

Stimulerend effect > Steun mag geen kosten vergoeden die een onderneming zowieso zou maken noch normale zakelijke risico’s vergoeden > Aanzetten tot de beoogde gedragswijziging > Niet verenigbaar indien kosten reeds zijn gemaakt alvorens toekenning > Evaluatie van de counterfactual: wat zou gebeurd zijn zonder de steun? Capita Selecta Energierecht 2014│ 13 mei 2015 │ 22

Toegepast op capaciteitsmechanismen (III) 5.

Evenredigheid van de steun > Steun te beperken tot het minimum vereist om het doel te bereiken > Redelijk rendementspercentage voor begunstigden, geen windfall profits > Verondersteld in geval van een concurrentiële inschrijvingsprocedure op grond van duidelijke, transparante en niet-discriminerende criteria

6.

Vermijden van ongewenste negatieve effecten op de mededinging en het handelsverkeer > Maximale openheid (technologieneutraal, ook buitenlandse aanbieders) > Minimale impact op ruimere marktdynamiek (geen negatieve impact op investeringsprikkels in interconnectors, geen aantasting van marktkoppeling, geen buitensporige versterking van marktdominantie, etc.)

7.

Transparantie: publicatie van bepaalde informatie Capita Selecta Energierecht 2014│ 13 mei 2015 │ 23

Casus: capaciteitsmarkt Verenigd Koninkrijk


Capaciteitsmarkt Verenigd Koninkrijk (I) – overzicht Eerste EC beslissing inzake capaciteitsmechanismen onder nieuwe Richtsnoeren > Beslissing van 23 juli 2014 (goedkeuring zonder formele onderzoeksprocedure) > Tal van negatieve marktfeedback tijdens prenotificatie + annulatieberoepen Beschrijving van de maatregel > Capaciteitsmarkt met centraalgestuurde capaciteitsveilingen

> Vaste betalingen in ruil voor de toezegging om elektriciteit te leveren > Financiële sancties indien toezegging niet wordt nageleefd > Kosten gedragen door de leveranciers (en doorgerekend aan de eindverbruiker)

> Duurtijd: 15 jaar > Onderdeel van ruimere hervorming van de Britse elektriciteitsmarkt Capita Selecta Energierecht 2014│ 13 mei 2015 │ 25

Capaciteitsmarkt Verenigd Koninkrijk (II) – analyse Staatssteun? > Niet ingegaan op de vraag of er sprake was van compensatie voor een dienst van algemeen openbaar belang: VK bestreed de staatssteunkwalificatie niet

Criteria uit de Richtsnoeren

> Duidelijk omschreven doelstelling van algemeen belang en noodzaak > Probleem kwantitatief afdoende aangetoond (cf. ENTSO-E) > Doel is bekomen van de vereiste hoeveelheid capaciteit om aan de betrouwbaarheidsstandaard te voldoen (publiek goed/ontbrekend geld) > Steun aan elektriciteitsopwekking door fossiele brandstoffen opgevangen door voldoende alternatieve maatregelen Capita Selecta Energierecht 2014│ 13 mei 2015 │ 26

Capaciteitsmarkt Verenigd Koninkrijk (II) – analyse > Geschiktheid > Capaciteitsmarkt coherent met de andere maatregelen voor bevoorradingszekerheid (vraagbeheersing, interconnectors) > Enkel vergoeding van ter beschikking houden van capaciteit (niet levering) > Capaciteitsmarkt open voor bestaande en nieuwe producenten, vraagbeheersing, opslag, en vanaf 2015 ook voor interconnectorcapaciteit

> Stimulerend effect: verondersteld door de concurrentiële inschrijvingsprocedure > Evenredigheid: marktwijd en technologieneutraal mechanisme leidt tot de beste prijs voor capaciteit, maatregelen voorzien om windfall profits te vermijden > Vermijden van ongewenste effecten: technologie-neutraal, impuls om te investeren in interconnectors behouden, geen impact op marktkoppeling, geen ondermijning van eerdere investeringsbeslissingen, geen versterking van marktdominantie, voorkeur aan koolstofarme producenten waar mogelijk Capita Selecta Energierecht 2014│ 13 mei 2015 │ 27

Schaarse informatie over eventuele andere dossiers Wat weten we? > Goedkeuringsbeslissing capaciteitsmechanisme Verenigd Koninkrijk > Wijst op discretie Commissie: strikte maar vage compatibiliteitscriteria > Geen andere beslissingen tot opening formeel onderzoek of ten gronde Wat weten we niet?

> Aanmeldingen door andere lidstaten? > Informele contacten tussen lidstaten en Commissie? Voorbeeld: Belgische (geannuleerde) offerteaanvraag voor nieuwe gascentrales

> Geen duidelijkheid over aanmelding of informele contacten > Verenigbaarheid niet voor de hand liggend: uitsluiting bestaande producenten en andere technologieën Capita Selecta Energierecht 2014│ 13 mei 2015 │ 28

Vooruitblik


Kaderstrategie voor een energie-unie (februari 2015) Staatssteunregels ten volle uitspelen in kader van energie-unie > Strikte toepassing van bestaande Richtsnoeren > Herziening van de Richtsnoeren reeds in 2017-19

> Voorzieningszekerheid te evalueren binnen regionaal kader Maar slechts een eerste stap: beperkingen aan wat je kan bereiken middels individuele staatssteundossiers > Globale hervorming interne elektriciteitsmarkt in 2015-16 > Capaciteitsmechanismen uiteindelijk niet meer nodig > “zeer ambitieus wetgevingsvoorstel”


Sectoronderzoek capaciteitsmechanismen (april 2015) > Nieuwe bevoegdheid: eerste staatssteun-sectoronderzoek ooit > Aanleiding: “redelijk vermoeden” van inbreuken op de staatsteunregels > Onderzoek van 11 lidstaten (België, Kroatië, Denemarken, Frankrijk, Duitsland, Ierland, Italië, Polen, Portugal, Spanje en Zweden)

> Concreet: verzoeken om inlichtingen aan lidstaten alsook aan tal van andere belanghebbenden (onderscheid met specifiek staatssteunonderzoek) − Mogelijke uitzondering: begunstigden van bestaande of geplande mechanismen: praktijk zal uitwijzen of toestemming van lidstaat in deze gevallen nodig is

> Verplichting om accuraat en volledig te antwoorden om straffe van boetes > Ontwerpverslag eind 2015, finaal verslag zomer 2016 > Mogelijke implicaties > Specifieke onderzoeken tegen bepaalde lidstaten > Input voor debat over ruimere hervorming Capita Selecta Energierecht 2014│ 13 mei 2015 │ 31

Vragen?


Dank voor uw aandacht! Niels Baeten Advocaat/associate Competition/Antitrust Brussel/Parijs Tel: + 32 2 501 91 71 [email protected]

Lothar Van Driessche Advocaat/associate Energy/Projects Brussel Tel: + 32 2 501 92 31 [email protected]

Brussel Brederodestraat 13 1000 Brussel België Tel:

+32 (0)2 501 94 11

Fax:

+32 (0)2 501 94 94

Het Europees kader voor capaciteitsmechanismen

Recommend Documents