Het Eindhovens Woordenboek. Samengesteld door Hennie de Groot. De bibliotheek van EINDHOVEN-IN-BEELD.nl. Uitgave augustus 2010

Het Eindhovens Woordenboek. Uitgave augustus 2010.

Samengesteld door Hennie de Groot. De bibliotheek van EINDHOVEN-IN-BEELD.nl

Aachtemiddeg. Namiddag. Aachtemiddeg moet ik èfkes munne fiets wegbrenge. (Vanmiddag moet ik even mijn fiets wegbrengen.) Aachteraf Ver af gelegen. Da hoiske van hum stao wa aachteraf. (Dat huisje van hem staat wat ver af gelegen.) Aachtermekarre. 1) Achterelkaar. 2) meteen. Ik doe dè aachtermekarre. (Ik doe dat meteen.) Aachterstel Nasleep Diejen herrie ha nog ’n hul aachterstel. (Die ruzie had nog een hele nasleep.) Aachterwèrrek. Achterstand bij het werk. Ik gaoi an de gang, ‘k heb nog ’n dìl aachterwèrrek. (Ik ga beginnen, ik heb nog een deel achterstand van het werk.) Aagt. Acht. Telwoord. Ook: een dorp (vroeger) ten noorden van Eindhoven. Hij wònt op aagt. (Hij woont in Acht.) Aaier Eieren. Ons kiepe ha’n veul aaier geleed. (Onze kippen hadden veel eieren gelegd.) Aalt. Altijd. Moeder hij doe’get aalt. (Moeder, hij doet het altijd.) Dè’s nie aalt gezeed. (Dat is niet altijd gezegd; dat hoeft niet zo te zijn.) Aander. Ander. Op ’n aander. (Bij, of naar, andere mensen aan huis.) Ik gòi op ’n aander; (Ik ga ergens anders wonen.) Hij wònt tìggesworrigs errent aanders. (Hij woont tegenwoordig ergens anders.) Aase.

As uit de kachel

Aasebak.

La in de kachel waar de as in terecht komt.

Aaseschup. Schepje om de as mee op te scheppen. Vadder, doe de aaseschup ’s vatte en doe de aase oit ’t duuvelke in de aasebak en gòi ’t zu over d’n hofpad. (Vader pak de asschep eens en doe de as uit de kachel in de asbak en strooi hem zo over de tuinpad.) Aasekroiske. Askruisje. Mì aaswoensdeg gaon we naor de kèrrek ’n aasekroiske haole. (Op aswoensdag gaan we naar de kerk een askruisje halen. Aauw. Oud. Wanne aauwe miens is da toch geworre. (Wat een oude man is dat toch geworden.) Aauwer. Ouder. Jao, we worre ammol ’n jaorke aauwer. (Ja we worden allemaal een jaartje ouder.) De bibliotheek van EINDHOVEN-IN-BEELD.nl

Aauwers /Aauwlui. Ouders Dì zèn mèn aauwers en daor staon m’n schòn-aauwlui. (Dit zijn mijn ouders en daar daar staan mijn schoonouders.) Aauwfiep. Benaming voor iemand die kinderachtige praat verkoopt. Jonge, wa bende gij toch ’n aauwfiep. (Jongen, wat verkoop jij toch kinderachtige praat.) Aauwverwètst. Ouderwets. Wa hedde gij toch ’n aauwverwetste boks aan. (Wat heb jij toch een ouderwetse broek aan.) Aauwbette; Aauwhoere; Aauwfiepe. Kletsen, onzin vertellen. Deze werkwoorden worden ook gebruikt naar de persoon toe; Aauwbet;Aauwhoer;Aauwfiep. Aachterum. Achterom. Aachterum ees’t kèrremis. (Ga maar achterom, want de voordeur doe ik niet open.) Afblieken. Afkijken; spieken. Mister, mister, hij zit af te blieken. (Meester, meester, hij zit af te kijken.) Afblotten. Bladderen van verf. Dizze muur is hullemaol an ’t afblotteren. (van deze muur is de verf helemaal aan het bladderen.) Afbuten. Iemand melden op de ‘buut’ plaats bij een spel. Hee, Sjaak ik heb jou net al afgebuut. (Hee, Sjaak, ik heb jou zo juist al afgemeld.) Affesere.

Opschieten.

Affeseerbèssum.

Grote bezem.

Affeseerkwààst.

Grote verfkwast.

Afhaole. Afruimen. ’s-Moeder doe de toffel afhaole. (Ons moeder gaat de tafel afruimen.) Afheffen. Afpakken Allee, doe ’s afheffen, dan ken ik de kaorte geeve. (Vooruit, doe eens afpakken, dan kan ik de kaarten geven.) Aflaot. Aflaat. Kerkelijke kwijtschelding van straffen. Een tijdelijke aflaat zorgede voor verkorting van het vagevuur tijd; Een volle aflaat gaf toegang tot de hemel. Vooral Allerzielendag (2 november) was een uitgelezen dag voor het verdienen van aflaten door te gaan persjonkelen. Aflassen. Afgelasten. Deur ’t kaoi weer moes de pestoewr de percèssie aflassen. (Omdat het slecht weer was, moest de pastoor de processie afgelasten.) Afmaoke. Omheining plaatsen. Ons Vadder gao’t d’n hof afmaoke. (Ons vader gaat een omheining rond de tuin zetten.) Afschèije. Ophouden. ’t Is zat, ik schèij er mee af. (Het is genoeg geweest, ik schei er mee uit.)

-2-

Afschiete. Betalen Ome Nol moes wìr ’s afschiete op de mèrt. (Oom Nol moest weer eens betalen op de markt.)

Andersum. Andersom. Achterstevoren Ge hèt oew trui andersum aon. (Je hebt je trui achterstevoren aan.)

Aftrèije. Aftreden. (met de voetstappen afmeten.)

Angelog. Huisakker Harrie stòn in zunne angelog te griezele. (Harrie stond in zijn huisakker te harken.)

Agòssie Handel Frans ha hul z’n agòssie op d’n handkaar ligge. (Frans had zijn hele handel op de handkar liggen.) Akkedere. Accorderen. Met elkaar overweg kunnen. Die twee kenne nie mì mekarre akkedere. (Die twee kunnen niet met elkaar opschieten.) Alderhande Allerlei D’r laag allerhande rommel op dieje handkaar. (Er lag allerlei rommel op die handkar.) Alderschònste. Allermooiste. Dì footoke is toch wel ’t alderschonste. (Deze foto is toch wel de allermooiste.) Alla. Vooruit. Alla, gao’s an de kant. (Vooruit, ga eens op zij.) Allegeduurrege. Aanhoudend. ’t Snùwde dì jaor allegedurig. (Het sneeuwde dit jaar aanhoudend.) Alleman. Iedereen. Alleman stòn op straot toen de pliesie kwamp. (Iedereen stond op straat toen de politie kwam.) Alling. Helemaal, heel. ’n Allinge mik. (Een heel brood.) Ik ben ’t alling vurgeete. (Ik ben het helemaal vergeten.) Allìnnig. Alleen. Daor stao ik, hullemaol allinnig. (Daar sta ik, helemaal alleen.) Alst-Wòldere. Aalst-Waalre. Gemeente ten zuiden van Eindhoven. Alzeleeve. Altijd. Moeder, hij zit me alzeleeve te verveele. (Moeder, hij zit me altijd te vervelen.) Ammenoitnie. Aan mijn nooit niet. (Een woord voor bijna een hele zin.) Da zal nie gebeure an me noit nie. (Dat zal zeker niet gebeuren.) Ammezuur (hebben). Goed in staat zijn om een blaasinstrument te bespelen. Mì vaastenaovund moete zurrege da ge goeien ammezuur hèt. (Veelgehoorde zin bij blaaskapellen voor de carnavalstijd.) Ammol. Allemaal. Is da ammol vur mèn? (Is dat allemaal voor mij?)

De bibliotheek van EINDHOVEN-IN-BEELD.nl

Ankloote. Aanrommelen, met iets bezig zijn wat onduidelijk is. Hij is in de stal en hij is zu mar wa an ’t ankloote. (Hij is in de stal aan het rommelen.) Ook: Hij klòt zu mar wa aan. (Hij rommelt zo maar wat aan.) Aojum. Adem. Hedde gij wa gedronke? Ik roik ’t an oewe aojum. (Heb je wat gedronken? Ik ruik het aan je adem.) Aokelig. Akelig, naar. Ik vuul m’n eige aokelig. (Ik voel me naar.) Aontelle. 1) beginnen met voorbidden b.v. de rozenkrans bij een overlijden. 2) In verwachting raken. Ons buurvrouw is wir aongeteld. (Onze buurvrouw is weer in verwachting.) Aonwensel. Gewoonte. Dèttie d’n hult in z’n neus zit te pulleke is ’n aonwensel. (Dat hij de hele tijd in zijn neus zit te peuteren, is een aanwensel.) Aonzegge. Bidden aanzeggen. De buurt uitnodigen om bij de overledene de rozenkrans te komen bidden. Oome Driek waar doewd en nou gong ons Vadder d’n buurt aonzegge. (Oom Driek was dood en nu ging ons Vader de buurt ‘aanzeggen’.) Aorde. Zich thuis voelen. Ik ken m’n eige in Gèssel goewd aorde. (Ik voel me goed thuis in Gestel.) Aordèèchteg. Aangenaam. Ik vuulde m’n eige hier aordèèchteg. (Ik voelde me hier aangenaam.) Aorìg; Aorìgge. Eigenaardig, raar. Da’s aorig. (Dat is raar.) Wanne aorìgge. (Wat een raar persoon) Ook: da’s ’n aorig mèdje. (dat is een leuk meisje.) Aozen. Scharrelen. De kiepe moete kunne aoze. (De kippen moeten kunnen scharrelen.) Hij zit èrrent op te aoze. (Hij zit ergens op te azen) Aozen is eigenlijk; naar aas (wormen) zoeken. Appelsien Sinaasappel. Piet van Hout ha die hul lekkere appelsienen. (Piet van Hout had van die lekkere sinaasappels.)

-3-

Aprènsie. Opschieten. Alle, makt ’s aprènsie. (Vooruit, schiet eens op.)

Begaoìje. Verbruien; toetakelen. Jonge, jonge, wa bende ’t toch an’t begaoìje. (Jonge, jonge, wat ben je het aan het verbruien.)

As. Als. As da gebeurd, dan zwèijt ‘r wa. (Als dat gebeurd, dan zwaait er wat.)

Beinden. Binden Doede gij da aauw pepier efkes bè mekarre beinden? (Doe jij dat oud papier even bij elkaar binden?)

A sda. Dat. Ge moet zurrege asda ge op tèd klaor zèt. (Je moet zorgen dat je op tijd klaar bent.)

Bè – ja. Wel, ja. (je hebt groot gelijk.)

Astrant. Brutaal. Houwt oe eige ’s wa in, ge zèt nogal astrant. (Houdt je zelf wat in, je bent nogal brutaal.) Avvekaot. Advocaat (beroep), Likeurtje. De vrouwe viete dik bè d’n Gaauwe Bal ’n borreltje avvekaot mì slagroom. (De vrouwen namen dikwijls bij ‘de Gouden Bal’ een borreltje advokaat met slagroom.) Baaìjen. Met grote passen lopen of door water lopen. Mens, wa lòpte toch wìr te baaìjen. (Man, wat loopt je toch weer met grote passen>) Bakkes. Mond – gezicht. Wa hedde toch ’n groewte bakkes. (Wat heb je toch een grote mond, wat ben je brutaal.) Wa’n lilleke bakkes trèkte gij. (Wat een lelijk gezicht trek jij.) Wa trekte toch ’n aorige bakkes. (Wat trek je toch een raar gezicht.) Bakkesvol. Bepaalde toffee. (Letterlijk: vol gezicht) Ik gong vruuger aalt bè ‘de Ware Jacob’ unne bakkesvol haale. (Ik ging vroeger altijd bij ‘de Ware Jacob’ een grote toffee halen.) Baos. 1) Baas; 2) Vader; 3) Gezinshoofd. Dag mènneke. Is d’n Baos tois? Ja, zeekers, ik zal Smoeder efkes roepe. (Dag jonge is de baas thuis? Jazeker, ik zal mijn Moeder even roepen.)

B ekant. Bijna. We zijn ‘r bekant. (We zij er bijna.) Bekèijt. Bekaaid. Hij isser mar bekèijt vanaf gekomme. (Hij is er maar slecht van af gekomen.) Bèkske. Bakje, kopje De nagels ligge in de stal in ’n bèkske. (De spijkers liggen in de schuur in een bakje.) Bèkske koffie. Kopje koffie. Laot oew wèrrek efkes en vat uurst ’n bèkske koffie. (Laat je werk even en neem eerst een kopje koffie.) Bekwaom. Zelfstandig, volwassen. Hij is hul bekwaom. (Hij is heel zelfstandig.) Bèls. 1. Belgisch. 2. Belgie. 3. Inwoner van Belgie. Da’s nou echt Bèls, dieje bèls Eddy Wallyrwònt in d’n Bels. (Dat is nu echt Belgisch, die belg Eddy Wally woont in Belgie.) Bèmmele. Bungelen, rondhangen. Wa staode gèllie daor te bèmmele. (Wat staan jullie daar rond te hangen.) Beneeje. Beneden. Ons Vadder is al op, hij is al beneeje. (Ons Vader is al op, hij is al beneden.) Bènkske. Bankje Onder d’n pèrdekestanjebòm staot ’t lìegbènkske. (Onder de paardekastanjeboom staat het liegbankje.)

Bazzeroen. (Werk)hemd. Ik heb de mùwwe van munne bazzeroen al opgestrùpt. (Ik heb de mouwen van mijn hemd al opgestroopt.)

Bèns. Moe, loom. Ik doe niks mìr, ik ben hartstikke bèns. (Ik doe niets meer, ik ben hartstikke moe.)

Bedienen. Sacrament der stervende toedienen. De Pestoewr kwaamp oome Driek bedienen. (De pastoor kwam oom Driek het sacrament der stervende toedienen.)

Bèrreg. Berg; veel. Kèkt daor, daor lìt unne hulle bèrreg pepier. (Kijk daar, daar ligt een hele berg papier.)

Begènkenis. Gedoe, rompslomp. ’t Is me mar ’n hul begènkenis. (Het is me maar een heel gedoe.)

Bèrrevoets. Blootsvoets. Vermanend tegen kinderen; Vanaovund goade bèrrevoets te bed. (Vanavond ga je met blote voeten naar bed.)

Beevert. Bedevaart. Tante Tonia gong aalt op beevert te voewt naor Handel (Tante Tonia ging altijd op bedevaart te voet naar Handel.)

Bèrzie. 1. Grote hoeveelheid 2. Bende. Wa eest hiet toch ‘ne bèrzie. (Wat is het hier toch een bende.)

Beeziebos. Bessenstruik. Zijn dì gruun of zwarte beezies an dìzze beeziebos? (Zijn dit groene of zwarte bessen aan deze bessenstruik?)

Beschaaie. Bedingen. Ik heb da goewd kenne beschaaie. (Ik heb dat goed kunnen bedingen.)

De bibliotheek van EINDHOVEN-IN-BEELD.nl

-4-

Beschèijt. Bericht; uitslag. Hèdde gij al beschèijt van d’n dokter? (Heb je de uitslag van de dokter al?)

Bìèjman Imker. Leo, da waar ok ‘nen bìèjman. (Leo, dat was ook een imker.)

Beschìèten. Voldoen. ’t Beschiet’r nie aon. (Het kan er niet aan voldoen.)

Bìes. Lang oevergewas. Gedroogd werd het gebruikt om stoelen ‘te matten’.

B eslag. Beroerte. Hij hi ’n beslag gehad. (Hij heeft een beroerte gehad.) Besnìeten. Bezuren; ervoor boeten. Jonge, wa hedde gij gedaon? Da zalde moete besnìete. (Jongen, wat heb je gedaan? Daar zal je voor moeten boeten.) Bèssum. Bezem. Vat d’n bèssum is, en veegt d’n hèrd ’s aon. (Pak de bezem eens en veeg de kamer eens aan.) Bestèèke. Schenken (kado doen.) Ik ha ’n doos segaare gekòcht vur ons Vadder um hum te bestèèke. (Ik had een doos sigaren gekocht voor mijn Vader om kado te geven.) Bestèùte. Prijzen, complimenteren. D’n Bùrger dee oome Toon goewd bestèùte. (De burgemeester deed oom Toon goed complimenteren.) Betoeterd. Gek. Bende nou hullemaol betoeterd? (Ben je nu helemaal gek geworden?) Bèttie akkum èij? Bijt hij als ik hem aai? Wanne schònne hond, bèttie akkumèij? (Wat een mooie hond, bijt hij als ik hem aai?) Beure. Ontvangen Wa ken ik daor vur beure? (Wat kan ik daar voor ontvangen?) Beus Boos. Sjaak waar vurrèkkes beus op Tòntjes. (Sjaak was heel erg boos op Toontje.) Bevurbild. Bijvoorbeeld. Aorige miense? Nim bevurbild Kuuleke Wip, da’s ‘nen aorige. (Rare mensen? Neem bijvoorbeeld Kuuleke Wip, dat is een rare.) Bewaarschoewl. Kleuterschool ook: Kakschoewl. Die mènnekes zitte nog op de bewaarschoewl bè de nonnekes. (Die kleine jongens zitten nog op de kleuterschool bij de nonnetjes.)

Bièzen. Van bies gemaakt. Unne bìezenstoel. (Een stoel van met bies gevlochten zitting.) Biemees. Koolmees Bij ons in d’n hof zitte veul biemeeskes. (Bij ons in de tuin zitten veel koolmeesjes.) Bietje. Beetje Gògget ’n bietje? Jao, ’t gao. (Gaat het een beetje? Ja het gaat.) Bild. Beeld. Aachter in de kèrrek staot ’t bild van d’n heilige Anthonius. (Achter in de kerk staat het beeld van de heilige Anthonius.) Billewaoge. Benenwagen (te voet gaan) We gaon mì d’n billewaoge naor ’t voetballe. (We gaan te voet naar het voetballen.) Bìnnewèrrek. Voering. ’t Alling binnewèrrek hong bij Kee oit durre jas. (De hele voering hong bij Kee uit haar jas.) Bìst. Beest. Wa hange die verrèkte jong toch wìr d’n bìst oit. (Wat hangen die vervelende jongens toch weer de beest uit.) Bìsterèij. Vandalisme. ’t Waar gelijk keppot gemakt, ’t waar puure bisterèij. (Het was helemaal kapot gemaakt, het was pure vandalisme.) Bìts. Happig. Hij waar d’r nie bìts op. (Hij was er niet happig op.) Bìzzig. Bezig. Waor bende nou toch wìr mee bìzzig? (Waar ben je nu toch weer mee bezig?) Blaaike. Blad (papier) Tijdschrift. Bende gij onder ’n blaaike? Ja onder d’n kattelieke illustraasie. (Ben jij bij een tijdschrift? Ja, bij de katholieke Illustratie.) Blankewèg. Openlijk. Hij waar d’r wel hullemaol blankewèg over. (Hij was er wel helemaal openlijk over.)

Bezwèij. Iets wat veel inspanning kost. ’t is me ’n hul bezwèij. (Het kost mij heel wat inspanning.)

Blaoibakkes. Trotse, opschepperige vrouw. Tonia, da waar met toch ‘nen blaoibakkes inne. (Tonia, dat was me toch een opschepperige vrouw.)

Bezijès. Zijkant. (ernaast) Ik heb munne fiets bezijes ’t hois gezet. (Ik heb mijn fiets naast het huis gezet.)

Blàoiere. Bladeren. (Door een boek etc.) Hij zit wa te blàoiere dur zunne engelbewaarder. (Hij zit wat te bladeren door zijn engelbewaarder.)

Bìèj. Bij D’r zaat ’n bìèj op de bluumkes. (Er zat een bij op de bloemetjes.)

Blaok. Walm. In d’n Gaauwe Bol zaag ’t zwart van d’n blaok. (In de Gouden Bal zag het zwart van de walm.)

De bibliotheek van EINDHOVEN-IN-BEELD.nl

-5-

Blaon. Blaar. Hij ha flinke blaon onder z’n vuut. (Hij had flinke blaren onder zijn voeten.)

Bolder. Grote stuiter. Ik ha mi knikkere wel drie bolders gewonne. (Ik had met knikkeren wel drie grote stuiters gewonnen.)

Blaowpieperke. Heggenmus. Nao schòltèd gonge we blaowpieperkes vange. (Na schooltijd gingen we mussen vangen.)

Bòlstuureg. Onbesuisd. Jonge, wa bende toch wìr bòlstuureg. (Jongen, wat ben je toch weer onbesuisd.)

Blèk. Blik (handveger en blik.) Gìf mèn d’n handveeger en blèk ’s aon. (Geef mij de handveger en blik eens aan.)

Bòm – Bumke. Boom – Boompje. D’r staotter inne aachter dieje bòm. (Daar staat er eentje achter die boom.)

Bliekbakkes. Nieuwsgierigaard. (Ook Bliekert.) Daor hedde dieje bliekbakkes ok wìr. (Daar heb je die nieuwsgierigaard ook weer.)

Bòmijs. Kraakijs, ijs waaronder het water is weggelopen. Op de sloote lag veul bòmijs. (Op de sloten lag veel kraakijs.)

Bliekbakkesse. Nieuwsgierig zijn. (Alles in de gaten houden.) Wa zitte gij daor toch te bliekbakkesse? (Wat zit jij daar toch alles in de gaten te houden.)

Bòn – Bòntjes. Boon – Boontjes. Ik gao efkes in d’n hof ‘nen kook bòntjes afdoen. (Ik ga even in de tuin een ‘kook’ (genoeg voor het avondeten) afdoen.)

Blieke. Gluren. Wa staode daor te blieke? (Wat sta je daar te gluren?)

Bonzjoere. Groeten, boemelen. Jan die waar wìr an’t bonzjoere. (Jan, die was weer aan het boemelen.)

Blijk. Grasveldje om de was te laten bleken/drogen. Kee ha de was op d’n blijk geleed. (Kee had de was op het grasveldje gelegd.)

Bralle. Brullen van koeien. De kòeij bij Kee stonne te bralle. (De koeien bij Kee stonden te brullen.)

Bloeìje. Bloeden Ik heb m’n eige gesneeje, kèk mèn ‘s bloeìje. (Ik heb me zelf gesneden, kijk mij eens bloeden)

Braoi. Achterwerk. Anna glee oit en viel op d’r braoi. (Anna gleed uit en viel op haar achterwerk.)

Blök. (Bluk) Klompen. Hij hì z’n blök al aon. (Hij heeft zijn klompen al aan.)

Braoier Prutser. Wa bende toch ‘nen braoier, ge hegget hullemaol verbraoid. (Wat ben je toch een prutser,je hebt het helemaal verprutst.)

Blotteren. Afbladderen (van verf) D’n verf van ’t hois is hullemaol an’t blotteren. (De verf van het huis is helemaal aan het afbladderen.) Bòdschappe. Boodschappen. Ik gao efkes bòdschappe. (Ik ga even boodschappen doen.) Boegend. Boekweit. Aachter bij boerke van de Griendt ston ’n veld boegend. (Achter bij boertje van de Griendt stond een veld boekweit.) Boeremoes. Boerenkool. Boeremoes da hè’k gèr en zeeker boeremoespetazzie. (Boerenkool, dat lust ik graag en zeker boerenkoolstamppot.) Boets. D’n Boets. Groene bast van onrijpe noten. Um die noote zit nog d’n boets. (Om die noten zit nog de goene bast.) Boik. Buik. Ge zalt ‘r gin gat van in oewe boik kraasse. (Het zal niet zo erg zijn.) Boks. Broek. Ik doeg’t host in m’n boks. (Ik doe het haast in mijn broek.) Boksenbaand. Riem. Hij ha zunne boksenbaand flink angetrokke. (Hij had zijn riem flink aangetrokken.)

De bibliotheek van EINDHOVEN-IN-BEELD.nl

Brèèd – Brèèje. Breed – brede. D’n hogstraot, da waar ‘nen breeje weg. (De hoogstraat, dat was een breede weg.) Brèmbèzies. Bramen. Gaode mee in d’n bimd brèmbèzies plukken? (Ga je mee in de beemd bramen plukken.) Britsen. Hinkelen. Die mèdjes zèn an ’t britsen. (Die meisjes zijn aan het hinkelen.) Britsdeuske. Schoenpoetsdoosje gebruikt bij het hinkelen. Da mèdje gòide ’t britsdeuske krèk op de strèèp. (Dat meisje gooide het schoenpoetsdoosje precies op de lijn.) Brobbel. Luchtbel. Wa zit me daor toch ‘nen brobbel onder ’t behang. (Wat zit me daar toch een luchtbel onder het behang.) Bròijke. Broodje. Oh, da waar me ’n lekker bròijke. (Och dat was een lekker broodje.) Bromollie.

Petroleum. (verbasterd= bronolie)

Bromollie-mènneke. Petroleumverkoper. Kwam vroeger langs de deuren om petroleum en ander huishoudelijke artikelen te verkopen. -6-

Brulluft. Bruiloft. Bende gij ok oitgenoddigd op d’n brulluft? (Ben jij ook uitgenodigd op de bruiloft.) Bùil. (Buileke) Zak(je) papier of plastic. Doeg’t mar in ’n buileke. (Doe het maar in een zakje.) Bùkkum. Bokking. (gerookte haring) Wa bende toch ‘ne schraale bùkkum; (Wat ben je toch een magere iemand.) Bùkske. Bokje Da bukske stao mì ’n zeeltje vaast an ’n pulleke. (Dat bokje staat met een touwtje vast aan een paaltje.) Bùrd. Bord Soep ìtte oit ’n bùrd. (Soep eet je van een bord.) Bùrg. Borg. Hij moes wel bùrg betaole. (Hij moest wel borg betalen.) Bùrger. Burgemeester. We kreege ‘nen nèije bùrger. (We kregen een nieuwe burgemeester.) Burregemister. Burgemeester. (ook een uitdrukking) Kèk, ze hebbe hum burregemister gemakt. (Kijkt, ze hebben zijn broek naar beneden getrokken.) Bus. blik Vat oit d’n kelder ‘s ’n bus wùrtelkes (Pak uit de kelder eens een blik worteltjes.) Buske. Bosje. Ook; Blikje. D’r zitter inne aachter de buskes. (Daar zit er een in, of achter, de bosjes.) Gif me da buske ’s aan. (geef mij dat blikje eens aan.)

Caniedas Populier. Langs de wei van boerke van de Griend, staon veul caniedasse. (Langs de wei van Boer van de Griendt, staan veel populieren.) Cannallie. Haaibaai. (Stevige brutale vrouw.) Drieka waar me toch ’n cannallie. (Drieka was toch een haaibaai.) Capecijn Capucijnerpater; soort boon. Ìtte die capecijners ok aalt capecijnen? (Eten die capucijnerpaters ook altijd capucijners?) Cicherei Chichorei. Soort gebrande suiker voor in de koffie. (ook Peekoffie.) As’k koffie zet doe’k ‘r aalt ’n lippelke cicherei bè. (Als ik koffie zet doe ik er altijd een schepje chichorei bij.) Cis, Cisca Francicus, Francisca. Typische bepaalde namen. Daor hedde Cis mi Cisca an d’n èrrem. (Daar heb je Frans en Fransien, samen in de arm.) Cooperaasie Cooperatie. De cooperaasie zat vruuger op ’t Wilhelminaplein. (De Coöperatie (Levensmiddelenwinkel) zat vroeger op het Wilhelminaplein.) Curnetbief Corned Beef. Jonge, gao ’s bij Vergouwen ’n ons curnetbief halen. (Jongen, ga een bij Vergouwen een ons cornedbeef halen.) Coyboy Cowboy. We spùlde vruuger in d’n bimd dìk coyboy en indiejaantje. (We speelden vroeger in de beemd vaak cowboy en indiaantje.) Da. Dat / daar. Da witte gij toch nie. (Dat weet jij toch niet / Daar weet jij niets van.)

Bussel. Bundel. ‘nen bussel hout. (een bundel hout.)

Daalidasse. Dahlia’s Ons Vadder waar hul grùts op z’n daalidasse. (Ons Vader was zeer trots op zijn dahlia’s.)

Butsen. Deuken. (b.v. in een appel.) Dizzen appel zit vol butsen. (Deze appel zit vol deuken.)

Dabben. Krabben Zit toch nie d’n hulle tijd an oewe boik te dabben. (Doe toch niet de hele tijd aan je buik krabben.)

Buukenhaog. Beukenheg. Onze buukenhaog zaat vol mee mulders. (Onze beukenheg zat vol met meikevers.)

Daor. Daar. Daor hedde de pliesie. (Daar komt de politie aan.)

Buunder. Hectare. Toon ha zeekers wel 3 buunder grond. (Toon had zeker wel 3 hectare grond.)

Dalik. Dadelijk / Zo meteen. Ik kom dalik wel. (Ik kom zo meteen wel.)

Buurten. Kletsen; praten. Vrouw, ik gaoi daor efkes op d’n hoek wa staon te buurten mì de manne. (Vrouw, ik ga even op de hoek wat staan te kletsen met de mannen.)

Daovere. Beven. Wa staode daor toch te daovere? Hedde’t kaauw? (Wat sta je daar toch te beven? Heb je het koud?)

Buut. Aftikplaats van b.v. ‘verstoppertje’ spelen. Da’s nie ìrlek, gij bent al gebuut. (Dat is niet eerlijk, jij bent al afgetikt.)

De bibliotheek van EINDHOVEN-IN-BEELD.nl

Dè. Dat (aanw.vnw.) Dè mènneke. (Dat mannetje.) Deezjeneetje. Ontbijt-setje (Ontbijtbordje-kop en schoteltje) voor meisjes. Sjaantje ha mi d’r klèn kummunie ’n deezjeneetje gekrigge. (Sjaantje had voor haar communie een ontbijt-setje gekregen.) -7-

Dees. Dit; Deze (aanw.vnw.) Dees schoewn zèn van mèn en dees buukske van öw. (Deze schoenen zijn van mij en dit boekje is van jou.)

Dìzze. Deze Dìzze weinter is ’t wìr vurrèkkes kaauw gewist. (Deze winter is het weer heel erg koud geweest.)

Deinsdeg. Dindsdag. Deinsdegs waar ’t aalt mèrt. (Dinsdags was het altijd markt.)

Dobbel. Dubbel. Dees plàtje hoef ik nie, ik heb die al dobbel. (Dit plaatje hoef ik niet, ik heb die al dubbel. )

Dèl. Man met vieze praatjes. Wa bende toch ‘nen dèl inne. (Wat ben je toch een man met vieze praatjes.)

Doe-de. Doe je. Doe-de gij ’t licht oit? (Doe jij het licht uit?)

Dèr. Daar / Hier. Het woord dèr wordt gebruikt om iets met gevoel van boosheid af te sluiten of neer te gooien.

Dommeneere. Razen, tieren. Hurt Sjaak toch ’s dommeneere. (Hoort Sjaak toch eens razen.)

Dèrrum. Darmen. ‘k Heb zunne laast van mun dèrrum (Ik heb zo’n last van mijn darmen.)

Dòmpig. Donker, mistig weer. ’t Is end van’t jaor en boite wordt ’t dòmpig. (Het is eind van het jaar en buiten wordt het donker, mistig weer.)

Deur. 1.Doorheen; 2. Deur; dùrke (verkl.woord); dùrre (meerv.) Kèkt hij lùpt dwèrs deur de glaazere-deur naor boite. (Kijk hij loopt dwars door de glazen deur naar buiten.) Deurgebont. Deuropening. As Herman is ’t deurgebont ston, waar hul ’t gat gevuld. (Als Herman in de deuropening stond, was heel het gat gevuld.) Dijsel. Distel. ’t Voetbalveld van de bois zaat vol dijsels. (Het voetbalveld van de Gestelseboys zat vol distels.) Dik. Vaak, dikwijls. Doen de die da dik, of doen de die da nie zu dik? (Doen hun dat vaak, of doen dat niet zo vaak?) Dikkoppe. Kikkervisjes. In d’n Gender gonge we dikkoppe vange. (In de Gender gingen wij kikkervisjes vangen.) Dikkuls. Dikwijls / vaak. Hij doeget dikkuls. (Hij doet het vaak.) Vergrotende trap; dikkulder of dikker. Ge moet nog ’s dikker (dikkulder) langs komme. (Je moet nog eens vaker langs komen.) Dikoor. Bof (kinderziekte.) Op de bewaarschool ha’n ’n par jong dikoor. (Op de kleuterschool hadden een paar kinderen de bof.) Diksentèd. Meestal. Ik doe da diksentèd. (Ik doe dat meestal.) Dikzat. Dikwijls genoeg. Toon gaot dikzat naor d’n gaauwe bal. (Toon gaat dikwijls naar de gouden bal.) Dìl. Deel Gif mèn ok ‘s ’n dìl van die pìrre. (Geef mij ook eens een deel van die peren.) Dìtte of dètte? Dit of dat? Wa moe’k vatte, dìtte of dètte? (Wat moet ik pakken, dit of dat?)

De bibliotheek van EINDHOVEN-IN-BEELD.nl

Donkere. Duisternis. Gao mar boite speule, mar wel vur de donkere binnekomme. (Ga maar buiten spelen, maar wel voor de duisternis binnenkomen. ) Dònkerte. Donker (avond) Ge kent gaon, mar, ge moet wel vur d’n donkerte tois zèn. (Je kan gaan, maar, je moet wel voordat het donker wordt thuis zijn.) Donnereg. Donderdag. Onze Toon kumt d’n donnereg wir tois. (Onze Toon komt donderdag weer thuis. ) Dùwwe. Duwen. Hee, mènnekes komt munne waage ’s aondùwwe. (Hee, jongens, kom mijn auto eens aanduwen.) Drats. Koffiedrab. Nie te hard schudde mì de koffiepot, onderin zit nog wa drats. (Niet te hard schudden met de koffiepot, onderin zit nog wat koffiedrab.) Drèijurgel. Draaiorgel. “t Labrehois krig in de jaore vèftig ’n nèij drèijurgel. (Het Labrehuis kreeg in de jaren vijftig een nieuw draaiorgel.) Drèk. Meteen. Ik zu drèk (Ik kom zo meteen.) Dreug. Droog. Dì kuukske is vurrèkkes dreug. (Dit koekje is heel erg droog.) D’roitnèije. Er uit naaien / weggaan. Allee, ik nèij d’r oit. (Zeg, ik ga.) Ze zèn d’r oit geneeje. (Ze zijn weggegaan.) Drollevanger. Plus-four. (bep. soort broek.) Jan ha mi z’n Heilig Vurmsel ‘n nèije drollevanger aon. (Jan had met zijn Heilig Vormsel een nieuwe plus-four aan.)

-8-

Drop. Druppel Hij hì ‘nen drop an z’n neus hange. (Hij heeft een druppel aan zijn neus hangen.)

Duuzend. Duizend. Kèkt ’s wanne hoop mierzèijkers, ’t zèn d’r wel duuzend. (Kijk eens wat veel mieren, het zijn er wel duizend.)

Drupke. Dropje / druppel ’n drupke watter. (een druppel water) Maar ook: Gift ‘m nog ’n drupke. (Geef hem nog een borreltje.)

Dwèrs. Dwars. Mènne mèns lìt aalt dwèrs in bed, zee Kee. (Mijn man ligt altijd dwars in bed, zei Kee.)

Dulper. Drempel. Kèkt oit da ge nie oover d’n dulper valt. (Kijk uit dat je niet over de drempel valt.) (ook wel durpel gezegd.) Dur. Door Haauw mar nie op gao mar dur. (Hou maar niet op, ga maar door.) Durgaon. Doorgaan. Efkes stil, ik wou nog efkes durgaon. (Even wachten, ik wil nog even doorgaan.) Durgebont. Deurkozijn. Ome Nol hong teege ’t durgebont. (Ome Nol hong tegen het deurkozijn.) Durrep. Dorp. Weintersel is ’n durrep. En Caastere ok. (Wintelre is een dorp en Casteren ook.) Durrum. Daarom Waorum? Durrum! (Waarom? Daarom!) Dutsel. vergeetachtig / traag - persoon. Wa bende toch ’n dutsel. (Wat ben je toch een sloom iemand.) Dutselèchtig. Vergeetachtig / traag / sloom. Wa zèdde toch wìr dutselèchtig. (Wat ben je toch weer sloom / vergeetachtig.) Durske. Meisje / dochter. Da’s ’n schon durske. (Dat is een mooi meisje.) Durslag. Vergiet. Wa’n durslag, alle gatjes zitte dicht. (Wat een vergiet, alle gaatjes zitten dicht.) Dùske. 1. Doosje. 2. Domme vrouw. De sigarette zaate nog in ’t dùske. (De sigaretten zaten nog in het doosje.) Duuget. Doet het. Moeder, hij duuget d’n hult. (Moeder hij doet het de hele tijd.) Duuvel. Duivel. As ge ’t oover d’n duuvel het, dan trèijde ‘m op z’n stèrt. (Als je het over de duivel hebt, dan trap je hem op zijn staart. ) Duuvelke. 1. Duiveltje 2. Soort ronde potkachel) In de weinterdag deeje we ons wèrreme an ’t duuvelke wa in de wònkeuke stòn. (In de winterdag deden we ons warmen aan het potkacheltjes wat in de woonkeuken stond.)

De bibliotheek van EINDHOVEN-IN-BEELD.nl

Dwèrsklippel. Dwarsligger. Wa bende toch ‘nen dwèrsklippel inne. (Wat ben je toch een dwarsligger.) Èchel Bloedzuiger. Hij waar zu zat as ‘nen èchel. (Hij was zo dronken als een bloedzuiger.) Eer. Voordat. ’t Duurde laang eer ie ’t in de gaote ha. (Het duurde lang voordat hij het in de gaten had.) Eerdè Voordat. Uurst èfkes wa eete, eerde ik gao. (Eerst even wat eten, voordat ik ga.) Effe. Egaal. Ook: even, gelijk Da’s ’n effe kleur. (Dat is een egale kleur.) Die planke zèn effe dik. (Die planken zijn even dik.) Effentèèj Tegelijkertijd. As ge bòdschappe gao, breng dan effentèèj wa eìjer mee. (Als je boodschappen gaat, breng dan tegelijkertijd wat eieren mee.) Effenveul. Evenveel. Hij zaat ‘r mar vur effenveul bè. (Hij zat er maar voor evenveel bij) Voor geen enkel belang. Efkes. Eventjes. Ik gao efkes bòdschappe doen. (Ik ga even boodschappen doen.) Eige. Eigen / mezelf. Ditte is van m’n eige, da’s nie van iemes aanders. (Dit is van mezelf, dat is niet van iemand anders.) Ik viel in ins van m’n eige. (Ik viel ineens bewusteloos) Eìje. Aaien. Laot mèn da kètje ‘s ’n kìr eìje. (Laat mij dat poesje eens aaien.) Ekkerman. Akkerman. (vreeswekkend wezen) Pas op vur d’n ekkerman. (Pas op voor de akkerman.) Waarschuwing voor kinderen tegen een vreeswekkend wezen dat verblijft in de waterput op het erf en in andere gevaarlijke wateren zoals drinkkuilen voor het vee. Ellentriek. Elektriciteit. Wij ha’n gistere-aovund ginne ellentriek. (Wij hadden gisteravond geen elektriciteit.) Entele. Entere – enzele. (Werkwoord) Ruziën – steggelen. Vaak beter bekend als: treuzelen; aarzelen. Jonge, wa staode daor toch te entele. (Jongen, wat sta je toch te treuzelen.)

-9-

Entoove. Eindhoven. In sommige stadsdelen ook; Eìjntoove; Eìndhoove. Mar wij proate toch ammol Entooves nie? (Maar wij praten toch allemaal Eindhovens niet?) Èppelke. Appeltje.(Verkleinwoord voor appel) Nou, ik lus wel ’n lekker èppelke. (Nou, ik lust wel een lekker appeltje.) Erdbèij. Aardbij. Kèkt ’s in d’n hof of de erbèij al goed zèn. (Kijk eens in de tuin of de aardbeien al rijp zijn.) Erges. Ergens. Kèkt ’s waor m’n kniep lì, ik zie ‘m nèrrent. (Kijk een waar mijn mes ligt, ik zie hem nergens.) Èrpel. Èrpels.

Aardappel. Aardappelen.

Èrpelschèlmeske. Èrpelbènneke.

Aardappelschilmesje.

Aardappelmandje.

Èrpelschèlle. Aardappelschillen. Kèkt, d’r is inne èrpel oit ’t èrpelbènneke gevalle en nou lìttie tusse de èrpelschèlle, vat ‘m mar op en lìt ‘m mar trug tusse de èrpels. (Kijk, er is èèn aardappel uit het aardappelmandje gevallen en nu ligt hij tussen de aardappelschillen, pak hem maar op en leg hem maar terug tussen de aardappels.) Èrrem. Arm (ook niet rijk.) Hij ha laast van zunne èrrem. (Hij had last van zijn arm.) Da waare hul èrrem miense. (Dat waren heel arme mensen.) Èrremoei. Armoede. Ze ha’n unne hoop èrremoei. (Ze waren erg armoedig.) Èrremoeiïg. Armoedig. Die mense hebbe veul èrremoei, ze woone ok in ’n aauw èrremoeiïg hoiske. (Die mensen hebben veel armoede, ze wonen ook in een armoedig huisje.) Ertschalle. Bladeren van een paardenbloem. Jonge, hedde gij al ertschalle gesneeje vur de knijn? (Jongen, heb jij al de bladeren van de paardenbloem afgesneden voor de konijnen?) Eugske. Oogje. Ik ha ’n eugske op heur. (Ik had en oogje op haar.) Èùr. Uier. Die koei van Harry ha groewte èùr. (Die koe van Karry had grote uier.) Ewèg. Weg, verdwenen. Ons kat waar ewèg. (Onze kat was verdwenen.) Fannie. Viezerik. Wa bende toch ’n voil fannie, ge moet oew eige ’s waase. (Wat ben je toch een viezerik, je moet jezelf eens wassen.)

De bibliotheek van EINDHOVEN-IN-BEELD.nl

Fantonten. Belachelijke manieren. Wa hedde gij toch aorige fantonten. (Wat heb jij toch belachelijke manieren.) Fernèl. Flanel. Wij ha’n in de weinterdag fernèlle laokes op bed. (Wij hadden in de winterdag flanellen lakens op bed.) Fernènt. Venijn. ’t Fernènt zaat ‘m in de stèrt. (Het venijn zat in de staart.) Fibberwaarie. Februari. In fibberwaarie eest aalt kaauw. (In februari is het altijd koud.) Fieduusie. Vertrouwen. Ik ha veul fieduusie in de goei afloewp. (Ik had veel vertrouwen in de goede afloop.) Fieliefààuwe. Falie vouwen. (flauw praten, flemen, flikflooien.) Ook; zoete gevleide toon spreken om iemand gunstig te stemmen. (Vooral tegen kinderen gezegd.) Jonge, wa zitte toch te fieliefààwe mì da durske. (Jongen, wat zit je toch te flikflooien met dat meisje.) Fieliezoof. Vleierd. (in goede zin) Zit toch nie zu te fieliezoofen bij de mìster. (Zit toch eens niet te vleien/slijmen bij de meester.) Fiep. Rubberspeen op zuigfles voor baby’s. Ook: Fopspeen. Kèkt daor dè mènneke, die lopt nog stìds mì ’n fiep. (Kijk daar dat jongetje, dat loopt nog steeds met een fopspeen.) Fikfakke. Stoeien. Hij dee niks liever as fikfakke mì ’t fròllie. (Hij deed niets liever als stoeien met de vrouwen.) Fikkels. Vingers. Kèkt oit, da ge oew fikkels nie brandt. (Kijk uit, dat je je vingers niet verbrand.) Fis. Bunzing (marterachtige) Kèkt daor, d’r zit ‘nen fis bè de kiepe, daa’k vrit ie ‘r nog inne op. (Kijk daar, er zit een bunzing bij de kippen, dadelijk eet hij er nog een op.) Fìst. Feest. (Fìsje, klein feestje.) Komde gèllie tenaovund ok? Want d’r is fìst. Komen jullie vanavond ook? Want er is feest. Fitsele. Vlechten met wilgentenen. Giel d’n Pin waar ‘nen bènneke an’t fitsele. (Giel de Pin was met wilgentenen een mandje aan het vlechten.) Fleures. Borstvliesontsteking. Vruuger ha’n nogal wa miense de fleures. (Vroeger hadden nogal wat mensen borstvliesontsteking.) Fliesieteere. Feliciteren. Zoopoe waar jaorig en de hul buurt kwaam ze fliesieteere. (Ons Oma was jarig en de hele buurt kwam ze feliciteren.) Flikkere. Weggooien. Doe daor da aauw spul mar gelijk weg flikkere. (Doe daar dat oude spul maar gelijk weggooien.) - 10 -

Flodderbònne. Tuinbonen. (Grote bonen.) Onze Vadder ha zunne hulle hof vol staon mì flodderbòn, mar die lus ik nie. (Onze Vader had zijn hele tuin vol staan met tuinbonen, maar ik lus die niet.) Floer. Fluweel Wa hedde toch ’n schon floers kleedje aon. (Wat heb je toch een mooi fluwelen jurkje aan.) Foekepot. Rommelpot. Mi vaastenaovend gonge we bij Kee ’n vèrrekesblaos haole um ’n foekepot te maoke. (Met Vastenavond gingen we bij Kee ’n varkensblaas halen om een rommelpot te maken.) Foewtele. Vals spelen. (in een spel b.v. kaarten) Sjaak dee dik foewtele onder ’t katten. (Sjaak deed dikwijls vals spelen onder het katten. (katten is een kaartspel) Freet. Blij. Kèkt hum toch ’s freet zèn. (Kijk hem toch eens blij zijn.) Freette. Iemand die graag naar de vrouwtjes kijkt. (Een geilig iemand.) Leo, da waar me toch ‘nen freette. (Leo, dat was iemand die graag naar de vrouwtjes keek.) Frietje. Portie patates frites. Ik ga bè Sjang Spaninks ’n frietje haole. (Ik ga bij Sjang Spaninks een portie patates frites halen.) Froezel. Gekruld randje op damesblouse. An tante Mien d’r bloesje zaate hul wa froezelkes. (Aan het blousje van tante Mien zaten veel gekrulde randjes.) Fròllie. Vrouwen. ’t Fròllie gong mì d’n vrouwenbond ‘nen dag weg. (De vrouwen gingen met de vrouwenbond een dag op reis.) Frotte. Broddelwerkmaken. B.v. bij breien. Ook: shagje rollen. Ik gao uurst efkes ’n sjèkske frotte. (Ik ga eerst even een shagje rollen.) Frut. In de war. (B.v. van draad.) Kapot, stuk. (b.v. van auto) Hul diejen draod zaat in de frut. (Heel de draad zat in de war.) Harrie ha zunne waage in de frut gereeje. (Harrie had zijn auto kapot gereden.) Fruut. (Aan)gezicht. Wa trèkte toch ’n aorige fruut. (Wat trek je toch een raar gezicht.) Fruute. Wroeten. Wa zitte daor toch wir in d’n hof te fruute? (Wat zit je daar toch weer in de tuin te wroeten?) Futselbroek. Treuzelaar. Wa zedde toch ‘nen futselbroek inne. (Wat ben je toch een treuzelaar.) Gaaien. Iets laten bevallen. Da gaaide hum wel. (Dat beviel hem wel.) De bibliotheek van EINDHOVEN-IN-BEELD.nl

Gaarst. Ranzig Da zag ‘r toch gaarst oit. (Dat zag er toch ranzig uit.) Gaast. Vent. Was da vur ‘nen vrimde gaast? (Wat is dat voor een vreemde vent?) Gabberdien. Lange regenjas. (Frans: Gaberdine) ’t wordt kaoi weer, ik doe munne gabberdien aon. (Het wordt slecht weer, ik doe mijn regenjas aan.) Galgen. Bretels. Doet oew galgen wa strakker, daa’k zakt oew boks af. (Doe je bretels wat strakker, zo meteen zakt je broek af.) Galperd. Onvolwassen jongen. Wa bende gij toch ‘nen galperd inne. (Wat ben je toch een onvolwassen jongen.) Ganzetonge Paardenbloem. D’n bleik zaat vol mì ganzetonge. (Het grasveld stond vol met paardenbloemen.) Gaode. Ga je. Hee gaode mee, dan gaon we ’n endje loope. (Hee ga je mee, dan gaan we een eindje lopen.) Gaoie Bij elkaar passen. Anna en Pietje gaoie goewd bè mekarre. (Anne en Pietje passen goed bij elkaar.) Gaop. Nieuwsgierig persoon. Dè’s me toch ’n gaop inne. (Dat is me toch een nieuwsgierig persoon.) Gaoper. Nieuwsgierig of sloom iemand. Wa bende gij me toch unne gaoper inne. (Wat ben jij toch een sloom iemand.) Gaopstok. Nieuwsgierigaard. Anna waar meer ’n gaopstok. (Anna was meer nieuwsgierig.) Garre. Garen. D’r kumt garre op de klos. (Er komt garen op de klos.) (Er wordt aan gewerkt.) Gebont. Kozijn. Toon hong op z’n gemak in’t deurgebont. (Toon hing op zijn gemakt tegen het deurkozijn.) Gebooj. Geboden. Benamingsplaats bij een kerk waar ’s-zondags na de hoogmis de belendmakingen werden voorgelezen door de veldwachter. Onder de gebooj staon. (In ondertrouw zijn.) Gebruurs. Broers. Onzen Arie en onzen Jan zèn m’n gebruurs. (Onze Arie en onze Jan zijn mijn broers.) Gedurig. Steeds; voortdurend. Hij zit gedurig an zunne zulder te kraase. (Hij zit voortdurend aan zijn achterwerk te krabben.) Gèèf. Gaaf; niet ruw; glad. Dees plank is alling gèèf. (Deze plank is helemaal gaaf.) - 11 -

Gehèngt. Scharnieren. De deur waar aolling oit z’n gehèngt. (De deur was helemaal uit zijn scharnieren.)

Ginman Niemand. Ginman kumt ‘r nog binne. (Niemand komt er nog binnen.)

Gemacht. Mannelijk geslachtsdeel. D’n dieje, schupte hum rècht onder zun gemacht. (Die daar, schopte hem recht in zijn kruis.)

Glijer. Autoped; Step. Kèkt, hier hè’k nog ’n aauw fotooke wor ik mì munne glijer op stao. (Kijk, hier heb ik nog een oud fotootje waar ik met mijn step op sta.)

Geleuve. Geloven. Ik geleuf ’t wel. Geleuve? Da doede in de kèrrek. (Ik geloof het wel. Geloven? Dat doe je in de kerk.) Geneuk. Het hele spul. Alles. Hier hèdde ‘t, ’t hul geneuk. (Hier heb je het, alles.) Genog. Genoeg Schèijt’r mar oit, ik wit genog. (Hou er maar mee op, ik weet genoeg.)

Gìst. Geest. Saoves op ’t kerkhof isser un gist. (’s avonds op het kerkhof is er een geest.) Gìstelleke. Geestelijke. Pestoewr de Gruyter waar ’n pontificale gìstelleke. (Pastoor de Gruyter was een pontificale geestelijke.)

Gèr. Graag. Petazzie, da hè’k gèr. (Stamppot, dat lust ik graag.)

Gìstellekheid. Geestelijkheid. De gìstellekheid bè de Gèsselsebois waar vertiggenwordigd dur kapelaon Ruigrok. (De geestelijkheid bij de Gestelse Boys was vertegenwoordigd door kapelaan Ruigrok

Gerizzup. Gereedschap. Waor he’k mun gerizzup toch gelaote? (Waar heb ik mijn gereedschap toch gelaten?)

Glad. Helemaal. Ik ben’t glad vergeete. (Ik ben het helemaal vergeten.)

Gèrre. Gaarne. Zij hagget zu gèrre. (Zij had het zo graag.)

Glaozere. Glazen. (van glas gemaakt.) Kèkt oit, dè is ‘nen glaozere vaos. (Pas op, dat is een glazen vaas.)

Gesneeje. Gesneden. Ook; gesneden vlees als broodbeleg. ‘k Heb in munnen vinger gesneeje. (Ik heb in mijn vinger gesneden.) Isser nog gesneeje in hois? Ja sessies. (Is er nog gesneden vleeswaren in huis? Ja, snijworst.)

Glatteg. Glad. Onzen slibberbaon waar vurrèkkes glatteg. (Onze glijbaan was heel erg glad.)

Geut. Bijkeuken; aanrecht in de bijkeuken; dakgoot. Moeder, ze hebbe munne bol in de geut geschupt. (Moeder, ze hebben mijn bal in de dakgoot geschopt.) Geworre. Geworden; met rust laten. Ge moet ‘m mar laote geworre. (Je moet hem maar met rust laten.) Gìf. (Gèèf) Vlak; egaal; heel. Ge moet wel zurrege dè grond gif is. (Je moet wel zorgen dat de grond egaal, vlak is.) Kèkt, ‘k heb hier nog ’n kumke wa gif is. (Kijk, ik heb hier nog een kopje wat heel is.) Gìgget. Gaat het. Hee, Nol, hoe gìgget? (Hee, Nol, hoe gaat het?) Ginins. Niet eens. Gij kent nie fietse Cato, gij hèt ginins ginne fiets gij. (Jij kan niet fietsen Cato, jij hebt niet eens een fiets, jij.) Ginderweid. Ginds. Ginderweid lìt nog wa rommel. (Ginds ligt nog wat rommel.) Gindswijt. (Ginter) Daarginds. Gindswijt stao ‘ne pliesiegènt. En daor ginter staoter ok inne. (Daarginds staat een politieagent. En daarginds staat er ook een.) De bibliotheek van EINDHOVEN-IN-BEELD.nl

Goed. 1. Kleren. 2. Wasgoed. Jonge, kèkt oit waor ge lòpt, ge hèt oew zondegse goed aon. (Jongen, kijk uit waar je loopt, je hebt je zondagse kleren aan.) Goej. Goed. Goej vollek, ’n goej Pèrd; ‘ne goeje fiets. (Goede mensen, een goed paard, een goede fiets.) Goewd. Goed. In orde. Oke. ’t Is allang goewd, hurre. (Het is allang in orde, hoor.) Gòi. Niet ver. ’t Is mar ’n gòi wèijd. (Het is niet ver weg.) Griesel. Hark. Waor stao d’n griesel, dan gaoj ik d’n hof angrieselen. (Waar staat de hark, dan ga ik de tuin aanharken.) Grìf. Meer dan genoeg. Hedde zat? Ja, ik heb grif genogt. (Heb je genoeg? Ja, ik heb meer dan genoeg.) Grummelke Kruimeltje. Op toffel lìt nog grummelkes brood. (Op de tafel ligt nog wat kruimeltjes brood.) Grutje. Grootmoeder; Opoe; Oma. We gaon te middeg naor ons grutje op de koffie. (We gaan vanmiddag naar Oma op de koffie.)

- 12 -

Gruts. Groots; Trots, Fier. Op mèn dialect zèn ik gruts. (Op mijn dialect ben ik trots.)

Haon Haan. Bè ons kiepe zit mar inne haon. (Bij onze kippen zit maar een haan.)

Gruun. Groen, niet rijp. Opa, wa zèn da? Da zèn zwarte bezieën jonge. En ze zijn rood, Opa. Da kumt da ze nog gruun zèn, mènneke. (Opa wat is dat daar? Dat zijn de zwartebessen jongen. En ze zijn rood Opa. Dat komt omdat ze nog groen ((niet rijp)) zijn manneke.)

Haor Haar – Haren Kèkt op mun burd lìt ’n haor. Oh da gift niks lìttem mar bè die aander haor. (Kijk op mijn bord ligt een haar. Oh, dat geeft niks leg hem maar dij die andere haren. )

Gruuntes. Groenten. Onzen Vadder ha nogal wa gruuntes in zunne hof staon. (Ons Vader had nogal wat groenten in zijn tuin staan.) Guld. Schuttersgilde. Daor hedde de Guld. (Daar komt het schuttersgilde aan.) Gullie. Jullie. Waor zèdde gullie? (Waar zijn jullie?) Gutsteen. Aanrecht, gootsteen. De kumkes en schuttelkes he’k al in de gutsteen gezet. (De kopjes en schoteltjes heb ik al in de gootsteen gezet.)

Haorinder Bijna het zelfde. Die twie gelijke haorinder op mekarre. (Die twee gelijken precies op elkaar.) Hartes. Harten. (kaartspel) Hartes troef en schuppe aos. (Harten troef met schoppenaas.) Haspele. Struikelen. Nùlleke haspelde oover z’n eige voewt. (Nolleke struikelde over zijn eigen voeten.) Hauwtere. Houten (van hout gemaakt) Gif dieje hauwtere hammer ’s aan. (Geef die houten hamer en aan.)

Haaibaai. Pittige bazige vrouw. Diena da waar me ’n haaibaai inne. Diena, dat was me toch een bazige vrouw.

Hauwterebakkes Houtenmond Ik wèrrek nie bè de Picus, ‘k heb gin hauwterebakkes. (Ik werk niet bij de Picus, ik heb geen houtenmond.) -Eindhovensspreekwoord: Je moet mij niet overslaan, ik lust ook iets.-

Haauwkes Peultjes Onzen Vadder ha genogt haauwkes in zunne hof staon. (Ons Vader had genoeg peultjes in zijn tuin staan.)

Hebbelek. Inhalig. Wa zèdde btoch hebbelek. (Wat ben je toch inhalig.)

Haauwmaauw (Kleine) windhoos. Doe de raom toe, daa’k kumt ‘r ’n haauwmaauw. (Doe de ramen dicht, dadelijk komt er een windhoos.)

Hedde Heb je Hedde oewe tèsnuzzik bè oe? (Heb je je zakdoek bij je?)

Haffel Handvol. Kèk mènneke, hier hedde ’n haffel kroezels. (Kijk jongen, hier heb je een handvol kruisbessen.)

Hees. Heeze. Aachter Gedrop lìt Hees. (Achter Geldrop ligt Heeze.)

Haffelen Voortdurend in de handen nemen. Sta daor ’s nie zu de hul tèd te haffelen. (Sta daar toch niet de hele tijd aan je broek te pakken.)

Heffe. Couperen (kaartspel) Doe de kaarte ’s heffe. (Doe de kaarten eens couperen.)

Hagget Had het Ik hebbet nie, mar hij hagget, (Ik heb het niet, maar hij had het.)

Hegget Heb het. Hegget hart nie. (Waag het niet.)

Hakkes. Hakken. Hee, kèkt oit, ge trapt d’n hult op m’n hakkes. (Hee, kijk uit, je trapt de hele tijd op mijn hakken.)

Hegmulder Meikever Onzen buukenhaag zat vol mi hegmulders. (Onze beukenheg zat vol met meikevers.) Vaak wordt er ook gesproken van Mulder zonder voorvoegsel; heg.

Hammer Hamer Waor he’k munne hammer gelaote? (Waar heb ik mijn hamer gelaten?) Hannes Sukkel Dieje mèns van Anna’s, da’s toch ’n Hannes. (Die man van Anna, dat is toch een sukkel.) Hannesse Klungelen Wa stoade daor toch te hannesse. (Wat sta je daar toch te klungelen.) Hanniekauw Vlaamsegaai Kèkt daor gaot unne hanniekauw. (Kijk daar vliegt een vlaamsegaai) De bibliotheek van EINDHOVEN-IN-BEELD.nl

Hèl. Fel, levendig, vlug. Wa zedde toch wir hel. (Wat ben je toch weer vlug.) Hèndig Gemakkelijk. Daor is niks aon, da’s hul hèndig. (Daar is niets aan, dat is heel gemakkelijk.) Hèrd Woonkamer. Vloer. Gao’s an de kant, ge zit midde in den hèrd. (Ga eens aan de kant, je zit midden in de woonkamer.)

- 13 -

Hèt Heeft. Ik hebbet nie, hij hèt ‘t. (Ik heb het niet, hij heeft het.)

Hòntje Haantje Wij eete tenaovund friet mi un hallef hòntje. (Wij eten vanavond patates-frites met een half haantje.)

Heur Haar. (vrl.) Dì is nie van hum, mar van heur. (Dit is niet van hem, maar van haar.)

Hörtje Poosje Ik gao ’n hörtje slaope. (Ik ga een poosje slapen.)

Heur. Hoor. (Heur- gehurd.) Hee, Hedde da gehurd? Nee, ik heur nie goewd. Hee, heb je dat gehoord? Nee, ik hoor niet goed.

Hondsgezeik Heel vaak Ieder hondsgezeik staot-ie op munne stoep. (Heel vaak staat hij bij mij op de stoep.)

Hìgget Heeft het. Ik hebbet nie, hij hìgget, (Ik heb het niet, hij heeft het.)

Houdoe. Gedag, afscheidsgroet. Ik gao wir hois op aon. Houdoe. (Ik ga weer naar huis. Goedendag.) Dit woord was in 2005 bij verkiezing het mooiste Brabantse woord.

Hil Heel. Ik heb twee kumkes laote valle en d’r is ‘r nog mar inne hil. (Ik heb 2 kopjes laten vallen en er is er nog maar eentje heel.) Himmel Hemel. Kèkt daorboove is d’n himmel. (Kijk daarboven is de hemel.) Himmelen Sterven Jan van Drieke is gaon hìmmelen. (Jan van Driek is gestorven.) Hin (Hinne) Heen. Waor gaodde gij hinne? (Waar ga jij heen?) (Waar ga jij naar toe?) Hinne-klote. Heen kloten. Op zijn eigen manier doorwerken. Och, ik klot ‘r zu mar stillekes mi hinne. (Och, ik ga gewoon op mijn eigen manier door.) Hoeneer. Wanneer. Hoeneer eest vaastenaovend? (Wanneer is het carnaval?) Hoeneke. Wat voor Hoeneke schoewn zuukte? (Wat voor schoenen zoek je?) Hógge zèije. Hoge zijde hoed. Hij gì trùwwe, hij hì zunne hógge zèije al op. (Hij gaat trouwen, hij heeft zijn hoge zijden hoed al op.) Hògkaar Hoge kar voor hooi en koren. Sjaak higget al gelijk op de hògkaar gelaaje. (Sjaak heeft alles al op de Hoge kar geladen.) Hois Huis. Ons hois stao op nummer virtien. (Ons huis staat op nummer veertien.) Ho jee ja Natuurlijk; zeker weten Denkte da ge genogt hèt? Ho jee ja. (Denk je dat je voldoende hebt? Natuurlijk.) Hoiske Klein huisje, maar ook w.c. (apart hok buiten het huis.) Ons Vadder zit al ’n half uur op ’t hoiske. (Onze Vader zit al een half uur buiten op de w.c.) Hollewèij Drukke luiddruchtige vrouw. Nou, Bets, da’s ok ’n hollewèij. (Nou, Bets is toch ook een drukke, luidruchtige vrouw.) De bibliotheek van EINDHOVEN-IN-BEELD.nl

Hukske Hokje; haakje. An de binnekant van ’t durke van dè hukske, zit ’n hukske. (Aan de binnenkant van het deurtje van dat hokje, zit een haakje) Hul Gehele. Wasser te doen? De hul buurt stao op straot. (Wat is er te doen? De gehele buurt staat op straat.) Hullemaol Helemaal Kèkt ’s hij ìt da taartje hullemaol allinnig op. (Kijk eens hij eet dat gebakje helemaal alleen op.) Hullie Zij; hen; hun. Hullie hebbe da gedaon. (Zij hebben dat gedaan.) Hum Zijn; hij; hem. Dees buukske is van hum en nie van mèn. (Dit boekje is van hem en niet van mij.) Huukske Hoekje. Zoopoe wònt daor op ’t huukske. (Mijn oma woont daar op het hoekje.) Iemes Iemand. D’r kumt iemes binne. (Er komt iemand binnen.) Ietskes. Een beetje. Gao’s ietskes trug. (Ga eens een beetje terug.) Inbeinde Inbinden. Hee, menneke, gij moet ’s inbeinde. (Hee, manneke, jij moet eens inbinden.) Ingekòòcht Ingekocht (Bevallen). Sien ha ingekòòcht van unne twìlling. (Sien is bevallen van een tweeling.) Ingelìdde hèrring Zure Haring. Ingelìdde is: ingelegd, (In het zuur gelegd.) Ik gao bè de Spaan ’n ingelìdde herring haole. (Ik ga bij Spaninks een zure haring halen.) In ins In eens; op eens. In ins stoat ze vur me. (In eens staat ze voor me.) Inhaole Iemand inhalen; huldigen. De nèije pestoewr wier mi groot bezwèij ingehaold (De nieuwe pastoor werd zeer groots ingehaald.) - 14 -

Inschudde. Inschenken. Za’k ‘s ’n tas koffie inschudde? (Zal ik eens een kop koffie inschenken?)

Jòng Kinderen In d’n bimd speule aalt ’n hoop jong. (In de beemd spelen altijd een hoop kinderen.)

Insentèij. Twee keer zo snel. Hij waar d’r insentèij mee klaor. (Hij was er twee keer zo snel mee klaar.)

Jònge Jongen; Jongen werpen bij dieren. Onzen hond moes jonge. (Onze hond moest jongen.)

Intèds. Op tijd. We kwamen nog net intèds op schoewl. (We kwamen nog net op tijd op school.)

Jònges Jongens. Bè ons thuis waare allinnig mar jònges. (Bij ons thuis waren alleen maar jongens.)

Intrùwwe In trouwen. Na het huwelijk bij de (schoon)ouders in gaan wonen. Cis is nao z’n trùw bij z’n schonaauwelui gaon intrùwwe. (Frans is na zijn huwelijk bij zijn schoonouders gaan wonen.)

Juin Ui Goa’s bè d’n gruunteboer unne kielo juin haole. (Ga eens bij de groetenman een kilo uien halen.)

Irder Eerder. Ik waar hier irder dan gij. (Ik was hier eerder dan jij.) Irluk Eerlijk. Oome Toon de Schoenpees waar aalt unne hul Irlukke mens. (Oom Toon de schoenmaker is altijd een heel eerlijke man geweest.)

Juinpèpkes Bieslook Snèijdt ’s efkes wa juinpèpkes oit d’n hof. (Snij een even wat bieslook uit de tuin.) Jungske. Jongetje. Wimke waar nog mar ’n klèn jungske. (Wim was nog maar een klein jongetje.) Jùrke Jaartje ’t was me ’t jùrke wel wir nie? (Het was me het jaartje wel, niet dan?)

Jaan Johanna. Ons tante Jaan, gong vruuger veul op d’n beeverd. (Ons tante Johanna ging vroeger veel op bedevaart.)

Kaar Kar Ze hebbe al hun spulle op de kaar gelàije. (Ze hebben al hun spullen op de kar geladen.)

Jaoge Jagen; Hard rijden. Ge moet mi oewe moter nie zu vurrèkkes jaoge. (Je moet met je motor niet zo heel hard rijden.)

Kààst Kast De stölp mì Tresia stao boove op de kààst. (De stolp met Theresia staat boven op de kast.)

Janke Huilen. Die jong van Anna’s janke bekant d’n hulle dag. (De kinderen van Anna, huilen bijna de gehele dag.)

Kaauw

Jannewaarie Januari. In jannewaarie is ’t aalt vurrèkkes kaauw. (In januari is het altijd heel koud.) Jaor Jaar. Moete we daor wir ’n hul jaor op wochte? (Moeten wij daar weer een heel jaar op wachten?) Jepon Japon; jurk. Smoeder ha in de stad ’n nèij jepon gekòcht. (Ons Moeder had in de stad een nieuwe jurk gekocht.) Jìzzusmerante Goedmoedige vloek. (De uitroep is een samentrekking van de namen: Jezus van Maria van Anna.) Jìzzusmerante, wa stinket hier. (Jezus van Maria van Anna, wat stinkt het hier.)

Koud

Kaauwkrimper Koulijder. Dieje kaauwkrimper hìgget aalt gaauw kaauw. (Die Koulijder heeft het altijd snel koud.) Kachelgruis Sintels Jonge, zìf ’t kachelgruis ’s en goi ’t oover d’n hofpad. (Jongen, zeef de sintels eens en gooi het over het tuinpad.) Kakschoewl Kleuterschool. Dè mènneke gao’t naor de kakschoewl. (Dat jongetje gaat naar de kleuterschool.) Kakstoel Kinderstoel met uitsparing voor een po. De klènkiendjes zitte in unne kakstoel. (De kleinekinderen zitten in een kinderstoel.) Kamwiel Tandwiel. De ketting is van’t kamwiel afgeloope. (De ketting is van het tandwiel afgelopen.)

Jòd Jood, sjacheraar. Gieleke waar me toch mar ‘ne jòd. (Machiel, was echt een sjacheraar.)

Kaoìje Kwade. Op ‘nen kaoìje’n dag gebeurde’n ‘t (Op een kwade dag gebeurde het.)

Jòddevet Jodenvet. (Soort snoep) Ik gao bè van Bree, ’n buileke jòddevet haole. (Ik ga bij van Bree, een zakje jodenvet halen.)

Kaoikes. Kaantjes. Mèrrege eete we wìr kaoikes. (Morgen eten we weer kaantjes.)

Joenkeren Janken. Wa lag diejen hond van Drieke toch te joenkeren. (Wat lag de hond van Driek toch te janken.)

Kaol Kaal. Harry waar al vruug kaol. (Harry was al vroeg (jong) kaal.)

De bibliotheek van EINDHOVEN-IN-BEELD.nl

- 15 -

Kars Kaars In de meimònd steeke we bij Maria nog wel’s ’n karske aon. (In de meimaand steken we bij Maria nog wel eens een kaarsje aan.)

Kèrmenèij Karbonade. As er geslacht waar gong d’r aalt wa kèrmenèij naor de pestoewr. (Als er geslacht was ging er altijd wat karbonade naar de pastoor.)

Katsenbol Kaatsbal. Die mèdjes zèn mi ’n katsenbol an’t speule. (Die meisjes zijn met een kaatsbal aan het spelen.)

Kernillusroos Pioenroos. Wij ha’n zun schon kernillusroze in d’n hof. (Wij hadden zo’n mooie pioenrozen in de tuin.)

Katteliek Katholiek. Vruuger waare de miste mense hier katteliek (Vroeger waren de meeste mensen hier katholiek.)

Kès Kaas Wa hedde gij op oewe botterham? Ikke kès. (Wat heb jij op je boterham? Ik kaas.)

Katten Katten (bep. soort kaartspel.) In kuffee d’n gaauwe bal zaate ze vruuger dik ’n bumke te katten. (In het cafe d’n Gouden Bal zaten ze vroeger dikwijls een ‘boompje’ te katten.)

Ketierke Kwartiertje. As ge ’n ketierke wocht, dan gao ik mee. (Als je een kwartiertje wacht, dan ga ik mee.)

Kebas. Boodschappentas. Smoeder viet de kebas en gong bodschappe doewn. (Ons moeder nam de boodschappentas en ging boodschappen doen.) Kèère. Vegen. Doede gij d’n hèrd ’s kèère. (Doe jij de huiskamer eens vegen.) Keind Kind Meervoud: Keinder of Kiendjes. Dè keind mag nie mi die aander keinder meespeule. (Dat kind mag niet met die andere kinderen meespelen.) Keinderèchtig Kinderachtig Doe dè nou nie, da’s keinderèchtig. (Doe dat nu niet, dat is kinderachtig.) Keinds Kinds. Opa wurdt al ’n bietje keinds. (Opa wordt al een beetje kinds.) Keindskeinder Kleinkinderen Den zondeggemiddeg komme de keinder mi de keindskeinder. (Zondagmiddag komen de kinderen met de kleinkinderen.) Kemies Douanier. De aauwdste zoewn van Bert waar kemies. (De oudste zoon van Bert was douanier.) Kepèl Kapel Vruuger stonne laangs de weege veul kepèllekes. (Vroeger stonden er langs de wegen veel kapelletjes.) Kepèlselof Lof in een Kapel. Te middeg isser kepèlselof. (Vanmiddag is er lof in de kapel.) Keppot Kapot, stuk. ’t Kumke viel op de grond en ’t waar kei keppot. (Het kopje viel op de grond en het was helemaal kapot.) Kèps Blut. Jan waar end van de week aolling kèps. (Jan was aan het eind van de week helemaal blut.)

Kètje(s) Poes, katje; ook Wilgenkatjes. Ons kat hì wir jong kètjes. (Onze poes heeft weer jonge poesjes.) Kèùere. Kuieren, wandelen. Sjaak gong saoves aalt ’n endje kèùere. (Sjaak ging ’s-Avonds altijd een eindje wandelen.) Kikvors Kikker. In die sloot zitte veul kikvorsen. (In die sloot zitten veel kikkers.) Kiep Kip. Meervoud: kiepen. Dees kiep is te aauwd, ze gao in de soep. (Deze kip is te oud, ze gaat in de soep.) Kiet. 1. Huis. 2. Gelijk. Hier, daor hedde oew cente, dan stoan we wìr kiet. (Hier heb je je centen, nu staan we weer gelijk.) Tonia ha me toch ’n smirrege kiet. (Tonia had toch een vies huis.) Kìttel Ketel. Moete koffie? De kittel staot al op ’t vuur. (Wil je koffie? De ketel staat al op het vuur.) Klazineren Druk praten. Kèk die twee ’s zitte te klazineren. (Kijk die twee eens druk zitten te praten.) Kleed Jurk Anna hì in de stad ’n nèij kleed gekocht. (Anna heeft in de stad een nieuwe jurk gekocht.) Klèts. Verkoudheid. Trekt oew eige goewd aon, daa’k vatte ’n klèts. (Kleed je goed aan, want anders vat je een verkoudheid.) Klèvveren Klaveren. Schuppe troef mi klèvvere-aos. (Schoppen troef met klaveren aas.) Klìppel Klepel; lomperik. Wa bende toch unne klìppel inne. (Wat ben je toch een lomperik.) De klok hurre luìje, mar nie weete waor de klìppel hangt. (De klok horen luiden, maar niet weten waar de klepel hangt.) Klìrmaker Kleermaker. Op de Hogstròat wonde unne klìrmaker. (Op de hoogstraat woonde een kleermaker.)

De bibliotheek van EINDHOVEN-IN-BEELD.nl

- 16 -

Kloek Klokhen D’n kloek zit nog aalt op z’n nest. (De klokhen zit nog altijd op zijn nest.)

Knipbeurs Portemonnee. Hedde gij nog veul cente in oew knipbeurs? (Heb jij nog veel geld in je portemonnee?)

Kloot Dit woord wordt in vele betekenissen gebruikt: Da kan me gin kloote schille. (Dat kan me helemaal niets schelen.) Da’s gin kloote werd. (Dat is niets waard.) Dès unne goeie kloot (Dat is een goede kerel.) Klôt ‘r mi hinne. (Ga er rustig mee verder.) Hij schupt ‘m tìgge z’n kloote. (Meestal niet letterlijk toegepast; Hij schopt hem eens flink tegen zijn achterste.) Lòpt naor de kloote. (Loop naar de pomp.) Wa lìgd’r toch te kloote. (Wat ben je toch aan het klungelen)

Knipvlieger Bepaalde vlieger. Gaode mee in d’n bimd ‘ne knipvlieger op laten. (Ga je mee naar de beemd vliegeren?) Knipvliegers werden veelal gemaakt van kranten, takken van een heg en geplakt met koude aardappel.

Klot. Turf. Halt aachter ‘s ‘nen klot vur op ’t vuur. (Haal achter eens een turf voor op het vuur.) Klòtveger Klootveger. Onbeduidend; onbeholpen man. Wa bende toch unne klòtveger inne. (Wat ben je toch een onbeholpen man.) Klùtjesvingers Klootjesvingers. ( Oorspronkelijk: vingers die plakken van snoep.) Blèft d’r ’s af mi oew klùtjesvingers. (Blijf er eens af met je klootjesvingers.) Knallie. Feeks; Kreng. Tante M’rie da waar me ’n knallie een. (Tante Marie, dat was me toch een kreng.) Uit het Frans: Canaille; Feeks; tuig; schorriemorrie. Knarrie Kanarie. Ome Toon ha me toch ’n knarrie en die zong zu schòn. (Oom Toon had een kanarie en die zong toch zo mooi.) Kneìjn Konijn (ook meervoud.) Mì de korsmes aate wij vruuger aalt kneìjn. (Met kerstmis aten wij vroeger altijd konijn.) Knel. Tol. (speelgoed.) In d’n ooverdekte gang bè oome Toon deeje we aalt knellen as de school oit waar. (In de overdekte gang bij ome Toon, deden we altijd knellen als de school uit was.) Kneup Knoop van b.v. een jas. D’r is ’n kneup van munne jas af. (Er is een knoop van mijn jas af.) Kniejes Knieën. Ik waar op de keinderkupkes m’n kniejes kepot gevallen. (Ik was op de kinderkopjes m’n knieën kapot gevallen.) Kniep Knipmes. Jonge, lèngt me m’n kniep ’s aon, da’k ’n appel schel. (Jongen, geef mij mijn knipmes een aan, zodat ik een appel kan schillen.) Knip. Oud huisje. Wij wònde mar in ’n aauw knip. (Wij woonde maar in een oud huisje.)

De bibliotheek van EINDHOVEN-IN-BEELD.nl

Knoebel. Bult in b.v. de arm. Wa hedde gij toch unne knoebel op oewe èrrem. (Wat heb jij toch een bult op je arm.) Knoeperd Kanjer. Kèkt ’s wa’n knoeperd van ’n vis. (Kijk eens wat een kanjer van een vis.) Knoersel Kraakbeen. In da stuk spek zit knoersel. (In dat stuk spek zit kraakbeen.) Knots. Lolly. (bep. Soort met rond bolletje) Bij Mia’s in ’t snoepwinkeltje verkòchte ze van die lekkere knotsen. (Bij Mia in het snoepwinkeltje verkochten ze van die lekkere lolly’s.) Knubbel Knoop in touw of draad. Ik heb ’n knubbel in m’n rèijgnèstel. (Ik heb een knoop in mijn schoenveter.) Knurft. Lomp iemand. Wa is me da toch ’n knurft inne. (Wat is dat een lomp iemand.) Koaikes Kaantjes. Bè de zuurkolle hurde koaikes te ìtte. (Bij de zuurkoolmoet je kaantjes eten.) Koeìjeneren Plagen; vervelen. Moeder, onzen Jan doet mèn d’n hult koeìjeneren. (Moeder onze Jan doet mij de hele tijd plagen.) Kommende Komende; aanstaande. Kommende zondeg is ’t fist. (Aanstaande zondag is het feest.) Komplèt Couplet. Ik ken allinnig mar ’t uurtse komplèt. (Ik ken alleen maar het eerste couplet.) Kontènt. Tevreden. Sjaantje waar hul kontènt mì d’r nèije fiets. (Sjaantje was heel tevreden met haar nieuwe fiets.) Kors

Kers.

Korsebòm Kersenboom Wa hange d’r toch ‘nen hoewp korse an oewe korsebòm. (Wat hangen er toch veel kersen aan jouw kersenboom.) Korsmis Kerstmis Mì korsmis gaon weaalt noar de nachtmis. (Met kerstmis gaan we altijd naar de nachtmis.) Kortbij. Dichtbij. Gao, daor nie zu kortbij ’t vuur staon, daa’k brande oewe eige. (Ga niet zo dicht bij het vuur staan, direct verbrand je je.) - 17 -

Kòrts Koorts Ik ben wa vurkaauwd en ‘k heb kòrts. (Ik ben wat verkouden en heb koorts.) Kortserop. Spoedig daarna. As ’t Paose is gewist, eest kortserop Pinksteren. (Als het Pasen is geweest, is het spoedig daarna Pinksteren.) Kos Kon. ’t Kos mar krèk. (Het kon maar net.) Krèk Juist; precies. Da’s krèk wa’k wou. (Dat is precies wat ik wilde.)

Kuuleke. Kuiltje. ( b.v. in de weg of kuiltje voor het knikkerspel.) Leo liep wa mank, ’t waar net of ie aalt in ’n kuuleke trèijde. Vandaor zunne bijnaam; Kuuleke Wip. (Leo liep wat mank, het was net of hij in een kuiltje trapte, als hij liep, vandaar zijn bijnaam: Kuiltje Wip.) Kwanselen. Knoeien; (Verkwanselen; verspelen) Wa lòpte daor toch wìr mì da wàtter te kwanselen. (Wat loop je daar toch met dat water te knoeien.) Kwàkken Iets neer gooien; Schommelend lopen. Hij liep vort slècht, hij kwakte vort, (Hij liep voortaan slecht, hij liep schommeld.)

Kreuge Kruiwagen. Harrie sjouwde mi ‘ne kreuge vol mest. (Harrie sjouwde met een kruiwagen vol met mest.)

Kwatsert. Iemand die onzin praat. Ome Nol, da waar me toch ‘nen kwatsert, hij vurtèlde veul kwatspraot. (Ome Nol, dat die praatte toch veel onzin uit, hij vertelde veel onzinnige praat.)

Krìg Krijg (Gekrìggen; gekregen.) ‘k Krìg mi munne verjaordeg unne nèije glèijer. (Ik krijg met mijn verjaardag een nieuwe autoped.)

Kwèkken Schreeuwen; gillen. Die jong waare me toch an ’t kwèkken. (Die kinderen zijn me toch aan het gillen.)

K’rnallie Canaille. Gezegd van een bemoeizuchtige vrouw. Anna da waar me toch ’n k’rnallie een. (Anna dat was me toch een bemoeizuchtige vrouw.)

Kwikken Wikken. Laot mèn ’s kwikken hoe zwaor dè’t is. (Laat mij eens wikken hoe zwaar dat het is.)

Kroesel Kruisbes Bè Kee in d’n hof stonne veul kroesels. (Bij Kee in de tuin stonden veel kruisbessen.) Kroos Klokhuis van b.v. een appel. Hij hì zunne appel hullemaol tot an de kroos opgegìtte. (Hij heeft zijn appel helemaal tot aan het klokhuis opgegeten.) Kruinagels. Seringen. Wij ha’n zunne schonne kruinagelbòm in d’n hof staon. (Wij hadden zo’n mooie seringenboom in de tuin staan.) Krùtje Denneappel. Ook wel: Maastebulleke (Kempen) Gaode mee naor de Woldersebèrrege, daor ligge veul krùtjes. (Ga je mee naar de Waalrese-bergen, daar liggen veel denneappels.) Kruukel Alikruik. Vruuger kwam Harrie van Baokel aalt dur de straot mi krabbe en kruukelen. (Vroeger kwam Harrie van Bakel altijd door de straat met krabben en alikruiken.) Kuffee Café. Zondegs smèrreges nao de leste Mis gaon de manne aalt katten in ’t kuffee. (Zondags smorgens na de laatste Mis gaan de mannen altijd katten in het café.) Kumke Kopje. Doe mènne kofiie mar in ’n kumke, ’n burdje hoeft nie. (Doe mijn koffie maar in een kopje, een schoteltje hoeft niet.) Kùntje Kontje; laatste stuk van b.v. brood. Gìf mèn ’t kùntje mar, da’s lekker mi soiker. (Geef mij het laatste stukje maar van het brood, dat is lekker met suiker.) De bibliotheek van EINDHOVEN-IN-BEELD.nl

Laai Lade. De pepiere ligge in de bovveste laai. (De papieren liggen in de bovenste lade.) Làànk. Lang. ’t Duurde vurrèkkes làànk (Het duurde heel erg lang. Lààstig. Lastig; vervelend. Wa waare die klòtjong wìr lààstig. (Wat waren die kinderen weer vervelend.) Làije. Laden (In of opladen) Hedde gij de kaar al gelàije? (Heb jij de wagen al geladen?) Lamenteere. Klagen Wa zit Anna toch d’n godsganselijke dag te lamenteere. (Wat zit Anna toch de hele dag te klagen.) Laomar. Laat maar. Laomar zitte. (Laat maar zitten.) Lampegat. 1)Opening tussen de hèrd en de stal om een lamp in te zetten, zodat men in de stal ook wat kon zien. 2) Benaming voor Eindhoven met carnaval. Zu ziede mar, ’t Lampegat hì ei’k niks mì dè lèmkesfebriek te maoke. (Zo zie je maar, het lampegat heeft eigenlijk niets met dat lampenfabriek te maken.) Langs. 1)Naast. 2) op bezoek. Ze lùpt langs mèn . (Zij loopt naast mij.) Komde van de week nog langs? (Kom je van de week nog op bezoek?) Lantèrre. Lantaarn Hedde gij de lantèrre in de stal gehange? (Heb jij de lantaarn in de stal gehangen?) - 18 -

Lantèrrepaol. Lantaarnpaal. Bè ons in ’t pollingstraotje stonne gaslantèrrepaole. (Bij ons in de palingstraat stonden gaslantaarnpalen) Laoi. Lade. Dees kààst hèt drie laoie. (Deze kast heeft drie laden.) Laoitoffel. Eettafel, (Tafel met lade voor bestek etc.) Komt zitte an de laoitoffel, gaon we koffiedrinke. (Kom zitten aan de eettafel dan gaan we eten.) Laot. Laat. Och, wa bènde laot. (Och, wat ben je laat.) Lapbòn. Tuinboon. De Lapbònne stonne d’t wir goewd bè, zee Harrie Hoeijmans. (De tuinbonen staan er weer goed bij, zei Harrie Hoeijmans.) Làtter. Later. Hij isser nog nie, hij kumt làtter. (Hij is er nog niet, hij komt later.) Lèèr. Ladder. Zet de lèèr mar teege ’t hois. (Zet de ladder maar tegen het huis.) Lèère. Leren. (op school) ook op een ladder hangen. Jonge, ge moet goewd lèère, zèllufs ’n vèrrekke lèèrt nog as ie kepot is. (Jongen, je moet goed leren, zelfs een varken ‘leert’ nog als het dood is.) Lèg. Laag. Da stuk grond lì vul te lèg, daor blèft watter op staon. (Dat stuk grond ligt veel te laag, daar blijft water op staan.) Lèije. Leiden. Sjaak lèijdt ’t pèrd naor de wèij. (Sjaak lijdt het paard naar de wei.) Lèijke. Lekken. Dizze emmer lèijkt (Deze emmer is lek.) Lèk. Zoals; hetzelfde. Di footooke is lèk da aander. (Deze foto is hetzelfde als die andere.) Lèkke Likken. Kèkt ‘m is an zunne ijsco lekke. (Kijk hem eens aan zijn ijsje likken.) Lèktoewt. Stroopsoldaatje. (snoep) Cato makte aalte de lekkerste lèktoewte van de hulle wìrreld. (Cato maakte de lekkerste stroopsoldaatjes van de hele wereld.) Lèst Laatst. Lèst waar ’t nog fìst bij Janne, (Laatst was het nog feest bij Jan.) Leutere Treuzelen. Wa stòade daor toch wìr te leutere. (Wat sta je daar toch weer te treuzelen.)

De bibliotheek van EINDHOVEN-IN-BEELD.nl

Lewèijt. Lawaai. Herremenie fieletonia makte veul lewèijt, mar ons vadder sliep dur. (Harmonie Philetonia maakte veel lawaai, maar ons vader sliep door.) Lìchelek. Wellicht Hij hì z’n bier nie op, lìchelek hattie gin dòrst. (Hij heeft zijn bier niet op, wellicht had hij geen dorst.) Lichte Optillen. Doe die tòffel ’s mee lichte. (Doe die tafel eens mee optillen.) Liegbakkes Leugenaar. Wa bende toch ‘nen liegbakkes. (Wat ben je toch een leugenaar.) Lieke Liedje. Lya de Haas hèt schòn Lieke over Maria. (Lya de Haas heeft een mooi liedje over Maria.) Lievehìrrebìsje. Lieveheersbeestje. Dà lievehìrrebìsje moete nie kepot trappe, dan krèdde onweer. (Dat Lieveheersbeestje moet je niet dood trappen, want dan komt er onweer.) Lievermènnekes Duizendschoon. Smoeder ha schon lievermennekes in d’r hof staon. (Ons Moeder had mooie duizendschonen in haar tuin staan.) Lìgvèrrig. Waarschijnlijk, misschien. Ik ben munne lòzzie kwijt, lìgvèrrig lìttie nog boove. (Ik ben mijn horloge kwijt, waarschijnlijk ligt hij nog boven.) Lìllek. Lelijk. Kèkt ’s nie zu lìllek gij. (Kijk een niet zo lelijk, jij.) Lìllekerd. Lelijkerd, ondeugd. Wa bènde toch ’n lìkkekerd. (Wat ben je toch een ondeugd.) Lìnt Leende. Richting Wìrt lìt Lìnt. (Richting Weert ligt Leende.) Lìppel. Lepel. Soep ìtte mì ‘ne lìppel. (Soep eet je met een lepel.) Lippelenbak. Bestekbak. Leg de Lìppels as ze afgewaase zèn mar in d’n lìppelenbak. (Leg de lepels als ze afgewassen zijn maar in de bestekbak.) Lòcht. 1) Lucht. 2) Licht. 3) niet zwaar. De lòcht gao betrekke. (De lucht gaat betrekken.) Dì is ’n lòchte kamer. (Dit is een kamer met veel licht.) ‘k Hebbet in munne rug, ik zuuk lòcht wèrrek. (Ik heb het in mijn rug, ik zoek licht werk.) Loerie Slappe koffie. Oeh, wa is me dì toch ’n smìrrege loerie. (Oeh, wat is me dit toch een smerige slappe koffie.) - 19 -

Loerieën. Drinken. Hee, doede gèllie is nie zu veul loerieën, gèllie. (Hee, doen jullie eens niet zo veel drinken.)

Manskèrrel. Man. Sjaak is me toch ‘nen laange manskèrrel iine. (Sjaak is me toch een lange man.)

Lòzzie. Horloge. Kèkt ’s op oewe lòzzie hoe laot dèt al is. (Kijk eens op je horloge hoe laat dat het al is.)

Mansvollek Mannen. ’t Mansvollek zaat aalt rechts in de kèrrek en ’t frollie lings. (De mannen zaten altijd rechts in de kerk en de dames links.)

Lùije. Luiden. Ge hèt de klok hurre lùije, mar ge wìt nie waor de klìppel hangt. (Je hebt de klok horen luiden, maar je weet niet waar de klepel hangt.) Luiwijvepap. Pap van melk, met beschuit er in gebrokkeld. Vanaovend ìtte we luiwijvepap. (Vanavond eten we beschuitenpap.) Loizelèpke. Scapulier (medaille). As ge oew klèn kummunie ha gedaon kridde ’n loizelèpke. (Als je eerste communie had gedaan kreeg je een scapuliermedaille.) Lukke. Gelukken. ’t Maag naauw lukken. (Het is erg onwaarschijnlijk.) Lul. 1) mannelijk lid. 2) Nietsnut. Wa bènde toch unne lul inne. (Wat ben je toch een nietsnut.) Lullen. 1) Kletsen. 2) Onzin uitkramen. Wa staode gij daor toch te lullen. (Wat sta jij daar toch een onzin uit te kramen.) Lulhoer. Iemand die veel kletst of verhalen die niet waar zijn verteld. Wa bende gij toch een lulhoer inne. (Wat ben je toch een kletsmajoor.) Lups. Loops. Kèkt oit, onzen hond is lups. (Pas op, onze hond is loops.) Lutske Poosje. Ik gao ’n lutske slaope. (Ik ga een poosje slapen.) Lùw. Leeuw. Bij circus Krone ha’n ze lùwwe. (Bij circus Krone hadden ze leeuwen.) Maade. Mag je. Maade vanaovend lààng opblijve? (Mag je vanavond lang opblijven?) Mààuwe. Zeuren. Lupt toch nie d’n hulledag te mààuwe. (Loop toch niet de gehele dag te zeuren.) Magge Mogen. Wij, as klèn mennekes, magge ok noit niks. (Wij, als kleine jongens, mogen ook nooit niets.) Mallemeule. Draaimolen. De jong ha’n veul plezier in de mallemeule. (De kinderen hadden veel plezier in de draaimolen.)

De bibliotheek van EINDHOVEN-IN-BEELD.nl

Màoke. Maken. (Màok, màkt, gemàkt.) Doede gij dì efkes maoke, dan eest ok wir gemàkt. (Doe jij dit even maken, dan is dat ook weer gemaakt.) Maon. Maan. Mèrrege eest volle maon. (Morgen is het volle maan.) Màr, mèr. Maar. Ik docht uurst van nie, mar ’t ken wel. (Ik dacht eerst van niet, maar het kan wel.) Markolf. Vlaamse gaai Kèkt daor in de piereketònzebòm, daor zit ‘ne markolf. (Kijk daar in de perzikboom, daar zit een vlaamsegaai. Medàllie Medaille. Oome Toon ha’n medàllie gekrigge van ’t gemintebestuur. (Oom Toon had een medaille gekregen van het gemeentebestuur.) Medinne Dadelijk. Ik doe da medinne wel. (Ik doe dat dadelijk wel.) Mee. Meteen. Hij duuget mee. (Hij doet het meteen.) Mee-d’r host. Gezegd als er iets te vlug gaat. Ik waar naor de mèrt gewìst en mee-d’r-hòst ok nog naor d’n boerebond. (Ik was naar de markt geweest en ook meteen naar de boerenbond.) Mèène Veronderstellen. Ik mèènde da ’t echt waor waar. (Ik veronderstelde dat het echt waar was.) Meepesant. Tegelijk. As ge de kiepe voeiert, halt dan meepesant de èier oit. (Als je de kippen voert, doe dan meteen de eieren rapen.) Mèid. Meisje; verkering. ’t Is woensdeg, ik gao vanaovend naor de mèid. (Het is woensdag, ik ga vanavond naar mijn meisje.) Mèizuuntje. Madeliefje. In ’t vurjaor staon ‘r veul mèizuuntjes. (In het voorjaar staan er veel madeliefjes.) Mèkkelek. Gemakkelijk. Da’s hul hèndig, ik ken da mèkkelek. (Dat is heel gemakkelijk, ik doe dat wel even.) Meleur Pech. Tonia ha toch wel zunne meleur. (Tonny had toch wel zo’n pech.) Mèm. Tepel van een zeug. Die klèn bagge hange an de mem. (Die kleine biggetjes zuigen aan de tepel.) - 20 -

Menier. Manier. Mèr, toch, hedde gij gin meniere? (Nou, heb jij geen manieren?)

Mierle Mierlo. In Mierle hebbe ze zun lekkere kerse. (In Mierlo hebben ze zo’n lekkere kersen.)

Mènneke. Jongetje; Klein mannetje. Hee, zeg mènneke, gao ‘s ’n bietje an de kant. (Hee zeg jongetje, ga eens een beetje aan de kant.)

Miemaauwe. Onnozel kletsen. Zit daor toch nie te miemaauwe. (Zit daar toch niet zo onnozel te kletsen.)

Mèns. Man. Harrie waar de mèns van Drieka. (Harrie was de man van Drieka.)

Mier Vogelmuur. Gao’t ’s wa mier plukke vur de kiepe. (Ga eens wat vogelmuur plukken voor de kippen.)

Meraokels Buitengewoon. Jan van Oome Driek spulde wel zu meraokels goewd op zunne monnieka. (Jan van oom Driek speelde wel zo buitengewoon goed op zijn accordeon.)

Mierzèijker. Mier Nie mì de soiker brasse, want aanders komme d’r mierzèijkers. (Niet met de suiker knoeien, want anders komen er mieren.)

Mèrt. 1) markt. 2) maart. Op ’t Wilhelminaplein ees’t mèrt. (Op het Wilhelminaplein is het markt.) Mèrt ruurt z’n stèrt. (maart roert zijn staart.)

Mieter. 1) Op zijn donder. 2) Niets. As ge nie oitkèkt krèdde daa’k op oew mieter. (Als je niet uitkijkt, krijg je zo meteen op je donder.) D’r is gin mieter mìr aon te doen. (Er is niets meer aan te doen.)

Mèrten. Naar de markt gaan. De zòtterdeg gaon we aalt mèrten. (’s-Zaterdags gaan we altijd naar de markt.)

Mietere. 1) Weggooien. 2) Ophoepelen. Doe daor die aauw klìrre mar wegmietere. (Doe daar die oude kleren maar weggooien.) Gao’s an de kant, mietert op. (Ga eens aan de kant, hoepel op.)

Mèrrege. Morgen. Dì doe’k vandaog nie mìr, da doe’k mèrrege wel. (Dit doe ik vandaag niet meer, dat doe ik morgen wel.) Mèske. 1) Meisje. 2) Mesje. Die keinder daor, zèn an ’t mèskepikke. (Die kinderen daar, zijn aan het mesjepikken. = een kinderspel) Meude. Mag je. Daor meude nie ankomme. (Daar mag je niet aankomen.) Meuge. Mogen. Moeder, meuge wij naor d’n spultoin? (Moeder mogen wij naar de speeltuin.) Meugelek. Mogelijk. Ik geleuf ’t wel, ‘tis goewd meugelek. (Ik geloof het wel, het is goed mogelijk.) Meule. Molen Op d’n Genneperweg staot ‘ne wattermeule. (Op de Genneperweg staat een watermolen.) Meulepèrd. Zwaar persoon. Dina, da waar me toch ’n meulepèrd. (Dina, dat was me toch een zwaar persoon. Meziek. Muziek. Mì de kermis komme Schriebel en Hupperts meziek maoke bè Tontje Welten. (Met de kermis komen Schriebel en Hupperts muziek maken bij Toontje Welten.) Mì. Met. Waor hedde da mì gedaon? (Waar heb je dat mee gedaan?) Mieketunneke. Sleutelbloem; primula-achtig Anna ha schon mieketunnekes in d’r hufke staon. (Anna had mooie primula’s in haar tuintje staan.) De bibliotheek van EINDHOVEN-IN-BEELD.nl

Mik. Wit brood. Vruuger aate we aalt mik. (Vroeger aten we altijd witbrood.) Mìnnig. Menig. Hij ha al minnig glèskes op. (Hij had al menig glaasjes op.) Mìnnigte. Menigte. D’r ston ’n hul mìnnigte te wochte. (Er stond een hele menigte te wachten.) Misdiender. Misdienaar. Onzen Jan da waar ‘nen misdiender. (Onze Jan was een misdienaar.) Misgedaacht Vergissing. ’t Moet ’n misgedaacht zèn da de Gèsselseboys dì jaor kampioen worre. (Het moet een vergissing zijn, dat de Gestelseboys dit jaar kampioen worden.) Missiebùske. Collectebusje op een toonbank. Bè Vergouwes stòn ok ’n misiebùske. (Bij Vergouwen stond ook een collectebusje op de toonbank.) Mìst. Meest. Wie hègget mìst? (Wie heeft het meest?) Mìstentèds. Meestentijds. Mìstentèds ees’t mì d’n vaastenaovend kaauw weer. (Meestentijds is het met de carnaval koud weer. ) Mìster. Onderwijzer. Dieje mìster hì d’r goewd de wèind onder. (Die onderwijzer, hebben de kinderen ontzag.)

- 21 -

Moeie. Zich bemoeien. Hij doewt z’n eige ooveral teege aan moeie. (Hij bemoeit zich overal mee.) Moffelbòn. Tuinboon. Wa zènt nou lapbonne of moffelbòn? (Wat zijn het nu Lapbonen of Moffelbonen? Beide tuinbonen) Mòi. Mooi. (meestal omgekeerd bedoeld.) Nou, tis mòi. (Nou, het is niet zo mooi.) Mombakkes. Masker. Hij ha mì d’n vaastenaovend ’n mombakkes op. (Hij had met de carnaval een masker op.) Mònd. Maand. Op de leste van de mònd beure we weer. (Op de laatste dag van de maand krijgen we weer salaris.) Mòndfiat. Vlotte prater. Nou da is me ’n mòndfiat. (Nou, dat is iemand die goed kan praten.) Mòndmeziekske. Mondharmonica. Jan van Drieke kos zu goewd op z’n mòndmeziekske speule. (Jan van Driek kon zo goed op zijn mondharmonica te spelen.) Monnieka Accordeon. In de Gaauwe Bal spulde in ’t wiekent aalt wel iemes op de monnieka. (In de Gouden Bal speelde in het weekend altijd wel iemand op de accordeon.) Mòòr Waterketel. Zet de mòòr ‘s op de kachel, dan gao ‘k zu koffie zette. (Zet de waterketel eens op de kachel, da ga ik zo koffie zetten.) Mouwe Hard waaien. In ’t naojaor ken ’t vurrèkkes mouwe. (In het najaar kan het heel hard waaien.) M’riekuukske. Droog rond biscuitje. Taant Tonia sopte d’r m’riekuukske aalt in de thee. (Tante Tonia sopte haar biscuitje altijd in de thee.) Mulder. 1. Molenaar. 2) Meikever. As de schoewl oit is gaon we mulders vange. (Als de school uit is gaan we meikevers vangen.) Mulderheg. Beukenheg. In dieje Mulderheg zitte veul mulders. (In die beukenheg zitten veel meikevers.) Mùlk. Karnemelk. Ik vein mùlk mar smìrreg, mar, mùlksepap, da gao wel. (Ik vind karnemelk vies, maar, karnemelksepap, dat gaat wel.) Mullekepap. Karnemelksepap. Wij kreege vruuger nao ’t wèrrem eete dik z’n tijd mullekepap. (Wij kregen vroeger na het warm eten vaak karnemelksepap.)

De bibliotheek van EINDHOVEN-IN-BEELD.nl

Mùtje stèèke. Centje steken. (b.p. soort spel) Nao d’n hògmis gonge de jong-jonges aalt èfkes mùtje stèèke. (Nao de hoogmis gingen de jonge mannen altijd even centjes steken.) Mutsert. Takkenbos. Bakker van Kimmade stòkte d’n oove nog mì mutserts. (Bakker van Kimmenade stookte de oven nog met takkenbossen.) Muug. Moe En nou ben’k muug. (En nu ben ik moe.) Nààcht. Nacht. ’t Is donker boite, ’t lekt wel nààcht. (Het is donker buiten, het lijkt wel nacht.) Nao. Na of naar (voorzetsel) Nao reege kumt zonneschijn. (Na regen komt zonnenschijn.) Naobè. Dichtbij. Zoopoe wonde naobè ons. (Mijn oma woonde dichtbij ons.) Naod. Naad. Mien, ge het ’n naod los van oew kleedje. (Mien je hebt een naad los van je jurkje.) Naodè. Nadat. Naodè we naor schoewl zèn gewist gaon we naor d’n bimd (Nadat we naar school zijn geweest gaan we naar de beemd.) Naoderhàànd. Nadien, later. Laot mar ligge, da doewn we naoderhàànd wel. (Laat maar liggen, dat doen we later wel.) Naodìl. Nadeel. Hun waare veul gròtter, daorum waare wij in ’t naodìl. (Zij waren veel groter, daarom waren wij in het nadeel.) Naovenant. Naar verhouding alles hebben. De die, die hadde alles naovenant. (De die, die hebben alles naar verhouding.) Naozitte. Achterna lopen. Hij dee niks as de mèdjes naozitte. (Hij deed niets anders als de meisjes achterna lopen.) Nàrzig. Humeurig. Wa bende toch nàrzig, hedde kaoi zin? (Wat ben je humeurig, heb je geen goede zin?) Neffe. Naast. Ome Driek wonde neffe ons. (Oom Driek woonde naast ons.) Nèije. Naaien; iemand belazeren; weggaan. Allee kom, ik nèij d’r oit. (Nou ik ga weg hoor.) Hij vuulde z’n eige genèijd. (Hij voelde zich belazerd.) Ons moeder zat d’n hulle dag aachter ’n Nèijmessien. (Ons moeder zat de hele dag achter het naaimachine.) Nèijs. Iets nieuws. Hedde iets nèijs aon? (Heb je iets nieuws aan?) - 22 -

Nèijsgierig. Nieuwsgierig. Wa bende toch wir nèijsgierig. (Wat ben je toch weer nieuwsgierig.) Nèijt. Nieuw. Jao, zeeker ik ben gans in ’t nèijt. (Ja zeker, ik ben helemaal in het nieuw.)

Nondejuu. Vloek. (Frans:Nome de Dieu; Naam van God) Alle mènneke, zegt nog ‘nen kir nondejuu, dan krèdde ’n cent, zee Oome Toon de Schoenpees. (Vooruit jongen, zeg nog een keer nondejuu, dan krijg je een cent, zei ome Toon de Schoenmaker.

Nèrreges. Nergens. Jan ha z’n eige verbùrrege, hij waar nèrreges te veine nie. (Jan had zich zelf verstopt, hij was nergens te vinden.)

Nondejuuke. Vrijgezellenstrikje. Mì m’n klèn kummunie, krig ik gin nondejuuke um. Mar da’s ’n hul verhaol. (Met mijn kleine-communie kreeg ik geen vrijgezellenstrikje om. Maar dat is een heel verhaal.

Netìnder. Op elkaar lijkend. Zu’n jèske heb ik netìnder. (Zo’n jasje heb ik precies het zelfde.)

Nòòj. Ongaarne. Hij hagget zu nòòj. (Hij had het zo ongaarne.)

Nie. Niet Da ken nie. (dat kan niet.)

Nou. Nu. Ge moet ’t nou zegge. (Je moet het nu zeggen.)

Niemes. Niemand. Ik keek um, mar d’r waar niemes mìr te zien.

Nòvvenant. Naar evenredigheid. Ome Toon ha in z’n wèrrekplàts alles nòvvenant. (Ome Toon had in zijn werkplaats alles wat hij nodig had.)

Nìggende. Negende. September is d’n nìggende mònd. (September is de negende maand.) Nijpe. Knjpen. Die mèdjes doen mèn d’n hult nijpe. (Die meisjes doen mij de hele tijd knijpen.) Nìmme. Nemen. (Nimt; naam; genomme) Zu, we gaon aachteroover hange en we nìmme ‘t ‘r goewd van. (Zo, wa gaan achterover hangen en we nemen het er goed van.) Hij nìmt wa weg; Zij naam wa mee; Ze hebbe wa meegenomme. (Hij neemt iets weg; Zij nam wat mee; Ze hebben wat meegenomen.) Nìrkèkke. Neerkijken. Die van de kaauwèrpelbuurt doen op ons nìrkèkke. (Die van de koude-aardappelbuurt kijken op ons neer.) Nìrklètse. Vallen. Ome Nol waar lìllek nìrgeklètst, toen ie viel mì ’t slibbere. (Ome Nol was lelijk gevallen met het slibberen.) Nìrlegge. Neerleggen; Buigen; zijn halstarrigheid opgeven; zich onderwerpen. Dieje jonge ken’r z’n eige nie bè nìrlegge. (Die jongen kan zijn eigen er niet bij neerleggen.) Nittel. Brandnetel. Aachter in de sloot stonne veul nìttes. (Achter in de sloot stonden veel brandnetels.) Nòit. Nooit. Liege, da doe’k nòit, zee oome Toon en hij laachte mar.. (Liegen, dat doe ik nooit, zei ome Toon en hij lachte maar…) Nòld. Naald. Ons Moeder zaat de sokke te stoppe mì garre en ’n nòld. (Ons Moeder zat sokken te stoppen met garen en een naald.)

Nùtje. Nootje. As we naor Animali gaon nimme we nùtjes mee vur de aope. (Als we naar Animali gaan, nemen we Nootjes mee voor de apen.) Nöw. Nauw; krap. M’n boks is me vort vul te nöw. (Mijn broek is me voort veel te krap.) Nùzzik. Omslagdoek. As ’t kaauw waar sloeg Zoopoe, as ze naor boite gong, aalt ‘nen nùzzik um. (Als het koud was sloeg Oma, als ze naar buiten ging, altijd een omslagdoek om.) Ochèrrem. Och, helaas. Ze ha zich ochèrrem lìllek gestoote. (Ze had zich helaas lelijk gestoten.) Ochòt. Maar, och. Ochòt, daor Hedde hum ok nog. (Och, daar heb je hem ook nog.) Oe.(oew;oewe). Jouw, je. Hedde oewe jas bè oe? (Heb je je jas bij je?) Oers Oerle. Aachter Zìlst lìt Oers. (Achter Zeelst ligt Oerle.) Ògstmònd. Oogstmaand (Augustus) In d’n ògstmònd moet ’t korre van ’t land. (In augustus moet het koren van het land.) Oit. Ooit. Ge wit oit noit nie. (Je heet het maar nooit.) Ok. Ook. Hij doeget ok nog ok nog ok. (Hij doet het ook nog ook.) Òllie. 1) Olie. 2) Dronken. Hij waar goewd in d’n òllie (Hij was behoorlijk dronken.)

De bibliotheek van EINDHOVEN-IN-BEELD.nl

- 23 -

Onbesnut. Ongemanierd. Kèkt toch ‘s. Die jong daor, die gaon me toch onbesnut te wèrrek. (Kijk toch eens. Die kinderen daar gaan me toch ongemanierd te werk.) Onderweeges. Onderweg. Hij blìf laang onderweeges. (Hij bleef lang onderweg.) Ongepermenteerd. Ongepast. ’t Waar toch ongepermenteerd wa ze daor dìnne. (Het was toch ongepast wat ze daar deden.) Onjeklonje. Eau de cologne. Brèngde ’n fleske onjeklonje mee? (Breng je een flesje eau de cologne mee?) Onneuzel. 1) onschuldig 2) Simpel; idioot. Doewd toch nie zu onneuzel. (Doe toch niet zo onschuldig.) Ons-Heer. Communie. De pestoewr kwaam Ons-Heer bè Zoopoe brenge. (De pastoor kwam de communie bij ons Opoe brengen.) Oopetoebroek. Bep. onderbroek voor vrouwen. Een oopetoebroek was een broek die vroeger door vrouwen werd gebruikt en die de vrouwen in staat stelde, zittend hun behoefte te doen, zonder hun vele, lange rokken op te tillen. (Het was een broek zonder kruis. Onbeschaafde lieden noemen het niets verhullend; ‘ne snelzeiker.) Opbùtse. Opstoken. (ook Opnèije; Opkloote; Opjuine.) Ome Toon dee gèr de zaak opbùtse. (Oom Toon deed graag de zaak opstoken.) Opfroemele. Opfrommelen. Hij ha da pepierke hullemaol opgefroemeld. (Hij had dat papiertje helemaal opgefrommeld.) Ophaole. De tafeldekken. Smoeder dee aalt pontificaol d’n toffel ophaole. (Ons Moeder deed altijd heel netjes de tafeldekken.) Ophebbe. Ergens om geven. De die hebbe veul mi mekarre op. (De die geven veel om elkaar.) Opkammer. Opkamer, kleine kamer boven de kelder. (verkl.woord: opkèmmerke.) Vruuger sliepe m’n bruurs en ikke op ’t opkèmmerke. (Vroeger sliepen mijn broers en ik op de opkamer.) Opnèijt. Opnieuw. Peerke moes z’n somme opnèijt maoke. (Peter moest zijn somme opnieuw maken.) Opneukerke. Klein ventje; kindje. Bartje, da waar me toch ’n klèn opneukerke. (Bartje, dat was toch een klein ventje.) Oppààse. Gedragen. Ge moet nètjes oppààse as ge bè aander miense zèt. (Je moet je netjes gedragen als je bij anderen mensen bent.)

Opsteuke. 1) iemand tot iets kwaad aanzetten. opwinden. Mèns, lìtter oew eige toch nie op te steuke. (Mens, windt je toch niet zo op.)

2) Zich

Opwaase Afwassen As we gegeten hadde, gong Smoeder opwaase. (Als we gegeten hadden, ging ons Moeder afwassen.) Pááse. (Aan)passen van kleren etc. Doe die nèij boks ’s pááse. (Doe die nieuwe broek eens aanpassen.) Pakhois. Gebouw van de boerenbond, waar voer en zaad verkocht werd. Gao’s bè ’t pakhois wa zèijgoewd haole. (Ga eens bij de boerenbond wat zaaigoed halen.) Pakkedrager. Bagagedrager van een fiets. Z’n meid, zaat aachterop bij hum op zunne fiets op d’n pakkedrager. (Zijn meisje zat achterop bij hem op de fiets op de bagagedrager.) Pampier. Papier. Hij schrèft ‘nen pampierenbrief an de gemìnte. (Hij schrijft een brief aan de gemeente.) Panherring. 1) vis 2) mager persoon. Wa zedde gij me toch ‘nen panherring inne. (Wat ben jij toch ontzettend mager.) Passeviet. Vergiet. Gif me de passeviet ’s efkes aon. (Geef me de vergiet eens even aan.) Frans: Passer vite; het gaat er snel doorheen. Paoslìllie. Gele narcis. Op toffel stao ’n vaos mì paoslìllies. (Op de tafel staat een vaas met gele narcissen.) Paternoster. Rozenkrans. Dorus is doewd en nou eest tenaovend Paternoster bidde in de kèrrek. (Dorus is overleden en nu is er vanavond rozenkrans bidden in de kerk.) Patternaat. Patronaat. (jeugdgebouw.) Zondeggemiddeg eest in’t patternaat fillem van Abbott en Costello. (Zondagmiddag is er in het patronaat een film van Abbott en Costello.) Peberen. Proberen. Ik gao peberen te misère, daor he’k goei kaorte vur. (Ik ga proberen te misère, daar heb ik goede kaarten voor.) Misère is een onderdeel van het kaartspel; Rikken. Pee. Wortel. Sjang stao midde tussen de peeë (Sjang staat midden tussen de wortelen.) Peekoffie. Sichorei. (Buisman) Wij doewn nog aalt ’n schèpke peekoffie bè de pot koffie die we zette. (Wij doen nog altijd een schepje sichorei bij de pot koffie die we zetten.)

Oproewpe. Wakker maken. Um hoe laot moe’k oe mèrregevruug oproewpe? (Om hoe laat moet ik je morgenvroeg wakker maken?) De bibliotheek van EINDHOVEN-IN-BEELD.nl

- 24 -

Peesketrekke. (Vorm van) Knellen. Die klèn jong kenne nog nie goewd knelle, ze doewn mar peesketrekken. (Die kleine kinderen kunnen nog niet goed knellen, ze doen maar peesjetrekken. (Touwtjetrekken)) De oudere kinderen deden; ‘kappen’. Pèk. Asfalt. (Pèkweg= asfaltweg.) In de nèij wijk is ‘nen pèkweg angeleed. (In de nieuwe wijk is een asfaltweg aangelegd.) Pèlderien. Nachtjapon. Ons Vadder zee teege ons Moeder; Allee, doewt oewe pèlderien oit, daa’k kumt ‘r vollek. (Ons Vader zei tegen ons Moeder; vooruit, doe je nachtjapon uit, zo meteen komt er vistite.) Frans: Pèlerine = schoudermanteltje Pèrmentozzie. Familie. Op die menier blèft ’t in de pèrmentozzie. (Op die manier blijft het in de familie.) Frans; Parentage = verwantschap. Permìteren. 1) goedgunstig. 2) welwillend veroorloven. Ik ken me wel ’n nèij jèske permìteren, zee Anna. (Ik kan me wel een nieuwe jas veroorloven, zei Anna.) Permitteren = verzoeken met het woord. Pèrd. Paard. ’t Perd van ’t bromolliemènneke scheet vur ons deur. (Het paard van de petroleumverkoper scheet voor onze deur.) Pèrs. Paars. Diejen nèije waage van piete waar pèrs. (De nieuwe auto van Piet is paars.) Persjonkelen. 1) Lopend bidden. 2) Wandelen; ijsberen. Wij deeje mì Allerziele aalt persjonkelen. (Wij deden met Allerzielen altijd lopend bidden (aflaten verdienen.) Persjonkelen is bep. manier van bidden met Allerzielen om aflaten te verdienen. Men ging een kerk binnen, deed een gebed, ging weer naar buiten en meteen weer naar binnen voor een nieuw gebed. Dat werd vaak herhaald. De R.K. kerk leerde dat als men op de dag van Allerzielen een bezoek aan de kerk bracht en een gebed deed, men daar een zieltje uit het vagevuur redde. Een zogenoemde aflaat. Het woord komt van ‘Poriuncula’ de naam van een kapelletje in de buurt van Assisi (Italie) De Heilige Franciscus (1181-1226) introduceerde in de desbetreffende kapel het ‘portiuncula’ : het verdienen van een aflaat. Nu kan het ook zonder te bidden; Doelloos rondlopen of ijsberen wordt nu ook persjonkelen genoemd. Pestoewr. Pastoor. D’n pestoewr dee dees week wìr preeke mì de hògmis. (De pastoor preekte deze week weer met de hoogmis.) Petazzie. Stamppot. Ons Moeder makte vruuger ooveral petazzie van, umdè wij dan de gruuntes op deeje eete. (Ons Moeder makte vroeger overal stamppot van, zodat wij dan de groenten deden op eten. Frans; Potage = soep, vroeger had het ook een stamppotbetekenis. Dit woord is in 2005 op de 5 eplaats geëindigd bij de verkiezing van het; ‘mooiste Brabantsewoord’. De bibliotheek van EINDHOVEN-IN-BEELD.nl

Petertunnekes. Primula’s – sleutelbloem. Bij Zoopoe in d’n hof stonne nogal wa petertunnekes. (Bij ons Opoe in de tuin stonden nogal wat primula’s.) Petertunneke is genoemd naar St. Petrus, de sleutel (sleutelbloem) bewaarder van de hemel. Ze werden ook Mieketunnekes genoemd in bepaalde streken, de bloem stond ook voorsymbool voor de maagd Maria. Mieke is een variant van Maria. Piekus plènkskes. Triplex. Binne timmerde wij ’t mar af mì piekus plènkskes. (Binnen timmerden wij het maar af met triplex. Ook werd gezegd; Piekus plàjkes. (piekus plaatjes) Genoemd naar de Picus fabriek aan de Tongelresestraat in Eindhoven. Piele. Prutsen, klungelen. Wa stoade me daor toch te piele? (Wat sta je me daar toch te klungelen?) Pielekes. Kuikentjes. Vruuger kòchte we aalt mì Paose ’n par pielekes vur inne cent de stuk. (Vroeger kochten we met Pasen altijd kuikentjes voor 1 cent per stuk.) Pienantie Strafschop. Jan ha hènds gemakt en hij krìg ’n pienantie teege. (Jan had hands gemaakt en hij kreeg een strafschop tegen.) Piering. Regenworm. Ik gao wa pieringen vangen, dan kenne we gaon visse in’t k’naal. (Ik ga wat regenwormen vangen, dan kunnen we gaan vissen in het kanaal.) Pikkeldraod Prikkeldraad. Sjaak ha z’n wij afgezet mì pikkeldraod. (Sjaak had zijn wei afgezet met prikkeldraad.) Pikkers. Brandnetels. Onzen Jan waar laangoit in de pikkers geflikkert. (Onze Jan was languit in de brandnetels gevallen.) Pin. 1) Gierigaard. 2) eind. Ome Toon d’n schoenpees, lulde d’r mar ’n pinneke an. (Ome Toon de schoenmaker praatte er maar een eind aan.) Pindol. Draaitol. Wij deeje knelle, mar de mèdjes spulde mì hunne pindol. (Wij deden knellen, maar de meisjes speelden met hun draaitol.) Pinegel. Egel. Tiggesworrigs ziede dètter nogal wa pinegels kèppot gereeje worre dur auto’s. (Tegenwoordig zie je dat er nogal wat egels doodgereden worden door auto’s.) Pinteneuker. Profiteur. Kuuleke Wip, da waar me ‘nen pinteneuker, hij dronk wel, mar gaf ‘r noit gin inne weg. (Kuuleke Wip, dat was een profiteur, hij dronk wel mee, maar gaf er nooit geen weg.)

- 25 -

Pìpperkoek. Ontbijtkoek. D’n Pìpperkoek wier aalt gebrocht dur Pietje, ’t pìpperkoekmènneke. (De ontbijtkoek werd altijd bezorgd door Pietje, het ontbijtkoekmannetje.) Pispùtjes. Pispotjes. (Bloem van de haagwinde.) Langs de zwartepad stonne veul stroike mì pìsputjes. (Langs de zwartepad stonden veel struiken met pispotjes.) Pisse. Plassen. Toen pisse plasse wier, ees’t gezèijk begonne. (Toen pissen plassen werd, is het gezeik begonnen.) Bedoeld werd; Vroeger was alles beter. Plankenzondeg. Plankenzondag. Mì plankenzondeg hoefde nie pursee naor de kèrrek. (Op een plankenzondag hoef je niet perse naar de kerk.) Plat Dialect. Veul mense denke da ik ok plat praot en da is ok zu. (Veel mensen denken dat ik ook in het dialect praat en dat is ook zo.) Plee. ’t Huiske.; W.C.; Houten bak in huisje, meestal buiten, waar men hun behoefte kon doen. Oome Nol zaat op de plee en hunne Wim ha ’t vrèlleke umgedrèijdt en nou kos ie ‘rnie mir oit. (Ome Nol zat op de wc en hun Wim had het draaihoutje omgedraait en nu kon hij er niet meer uit.) Plèkke Blijven hangen, niet weggaan. Harry waar wìr in ’t kuffee blijve plèkke. (Harry was weer in het cafe blijven hangen.) Plèkkont. Treuzelaar. Da’s me toch ’n plèkkont inne, die wit noit van naor hois gaon. (Dat is me toch een treuzelaar, die wil nooit naar huis gaan.) Plimpen. Wimpers. Da mèdje ha me toch laang plimpen. (Dat meisje had toch lange wimpers.) Poelepetaat Parelhoen. Wim ha aachter in z’n kòi wa poelepetaten. (Wim had achter in zijn kooi wat parelhoenders.) Poeliepek. Dropwater. Poeliepek moete bewaare op ’n donkerplats. Dan kende latter schuimketrekke. (Dropwater moet je bewaren op een donkere plaats. Dan kan je later schuimpje trekken.) Poffer Grote pronkmuts voor vrouwen. Zoopoe ha ‘nen poffer op. (Ons opoe had een grote pronkmuts op.) Polen. Doppen - Pellen. Tenaovund moete we bòntjes polen. (Vanavond moeten wij boontjes doppen.) Pòlling. Paling. Hij waar zu glad as pòlling in unne emmer snot. (Hij was zo glad als een paling in een emmer snot.) Pompsteen. Aanrecht. Hul d’n afwas stao nog op d’n pompsteen. (De gehele afwas staat nog op de aanrecht.) De bibliotheek van EINDHOVEN-IN-BEELD.nl

Portefuulie Portefeuille. Kees ha z’n portefuulie tois laote ligge. (Kees had zijn portefeuille thuis laten liggen.) Prakkizeere. Nadenken. Nou, daor moet ik efkes oover prakkizeere hurre. (Nou, daar moet ik even over nadenken hoor.) Precessie. Processie. D’n zondeg kumt ‘r dur ons straotje wìr de precessie. (Zondag komt er door onze straat weer de processie.) Prèntje. Plaatje met (religieuze) afbeelding. Vruuger kwaam ‘r dìk ‘nen Paoter an de deur en daor krìdde dan ’n prèntje van. (Vroeger kwam er vaak een pater aan de deur en daar kreeg je dan een prentje van.) Prèntje werden o.a. gemaakt door de rond 1773 in Uden werkzame Phillippus J. Lecuyper. Prìkstoewl. Preekstoel De Pestoewr viel bekant van zunne prìkstoewl af. (De pastoor viel bijna van zijn preekstoel af.) Prònt. Trots, flink, niet bang. Dè’s ‘ne prònte vrouw de die. (Dat is een trotse vrouw de die.) Pront komt van het Franse woord prompt, dat ‘snel’ betekend. Pulling. Onderkussen op het bed. Leg dieje pulling mar onder oew kopkusse. (Leg dat onderkussen maar onder je hoofdkussen.) Punder Unster, weegtoestel. Troel Vorstenbosch ha aalt ’n punder an z’n boksebaand hange. (Troel Vorstenbosch had altijd een unster aan zijn broeksband hangen.) Pruuve. Proeven. Ik moet uurst efkes van de soep pruuve vurdè ‘k ‘m op toffel zet. (Ik moet eerst even van de soep proeven voordat ik hem op de tafel zet.) Pruuver. (Veel) drinker. Ome Nol, da waar ‘nen stille pruuver. (Ome Nol, dat was een stille drinker.) Purtrèt. Portret. (persoonsaanduiding, soms positief, soms negatief.) Anna, de vrouw van Kuuleke Wip, da waar me toch ’n aorig putrèt. (Anna, de vrouw van Kuuleke Wip, dat was me toch een raar mens.) Quukske. Koekje. Jonge, vat mar ’n Quukske oit d’n boil, d’r zèn d’r nog genogt. (Jongen, pak maar een koekje oit het zakje, er zijn er nog genoeg) D’r waar gin Endooves woord mì ‘n Q dus…in plats van ’n kuukske, hul deftig: ’n Quukske. (Er is geen Eindhovenswoord met een Q dus…. In plaats van een Kuukske, heel deftig een Quukske. Rak. Weggaan, weggelopen. (op rak) Onzen hond is wìr ’s op rak. (Onze hond is weer eens weggelopen.) - 26 -

Rammelesant. Plaatsvervanger. (voor iemand die in het leger moest.) Harry hâ ‘nen rammelesant gevonne vur z’n eige. (Harry had een plaatsvervanger gevonden, die voor hem in het leger ging.) -Vroeger kon men een plaatsvervanger in dienst laten gaan voor jezelf.Raodhois. Raadhuis, gemeentehuis. D’n bùrregmister zetelde in ’t raodhois. (De burgemeester zetelde in het gemeentehuis.) Raodsel. Raadsel. ‘k zal oe ‘s ’n raodsel opgeeve. (Ik zal jou eens een raadsel opgeven.) Raòije Raden. Ge maagt drie kìrres raòije. (Je mag drie keer raden.) Raokelijzer. Pook. Anna zaat Kuuleke Wip aachternao mì ’n raokelijzer. (Anna zat Kuuleke Wip achterna met een pook.) Ràwazzie. Troep, puinhoop, chaos. -Afgeleid van ’t franse woord; Ravage.Bij Driek daor waar ’t me toch ’n ràwazzie. (Bij Driek was het toch een puinhoop.) Réép. Band; hoepel (werkw. Réépe) De keinder waare an’t réépe. (De kinderen waren aan het hoepelen.) Reere. Bibberen. Kèkt ’s wa diejen hond zit te reere van de kaauw. (Kijk eens wat die hond zit te bibberen van de kou.) Reìje. Rijden. Hij rèijt ‘m. (Hij zit in de problemen.) Rèijnassel. Schoenveter. Trek ik, korjuu, m’n rèijnassel kèppot. (Trek ik, verdikkeme, m’n schoenveter stuk.) Rèkke. Afleggen. (bij overleden persoon) Diena’s waar gesturreve en ze kwaame heur rekke. (Diena was overleden en ze kwamen haar afleggen.) Rèut. De heleboel. Làoj ’t mar op, de hulle reut. (Laad het maar op, de heleboel.) Riek IJzeren mestvork. Nard waar mì de riek èrpel an’t oitdoewn. (Nard was met een ijzeren mestvork de aardappelen aan het rooien.) Rìts. Loops. Onzen hond waar rits. (Onze hond was loops.) Ritse. Veel adressen achter elkaar bezoeken. Ons Moeder waar d’n hulle dag weeze ritse. (Ons Moeder was de hele dag bij verschillende mensen en winkels geweest.) Rìtsig. Tochtig, van koeien. De koei van Sjaake waar ritsig. (De koe van Sjaak was tochtig.) De bibliotheek van EINDHOVEN-IN-BEELD.nl

Ritskont. Iemand die vaak weg is. Mèr Kee toch, wa bènde toch ’n ritskont. (Maar Kee toch, wat ben je vaak van huis.) Rikraoie. Zich afvragen wat te doen. Weeke laang zitte we te rikraoie, mar nou weete we wa we wille. (Weken lang hebben we zitten dubben, maar nu weten we wat we willen.) Rìksdàlder. (Rìks) Rijksdaalder. ’n Kàrtje vur de bieskoop kòst vort ’n rìksdàlder. (’n Kaartje voor de bioscoop kost voortaan een rijksdaalder.) Rìllekwie. Relikwie. Zoopoe ha’n ’n rìllekwie in d’r tasje. (Mijn Oma had een relikwie in haar handtasje.) Rìmmetiek. Reuma. Hoe eest? Gìn flikker wèrd, veul laast van munne rìmmetiek. (Hoe is het? Niets waard, veel last van mijn reuma.) Roefel. Wasbord. (Ook gebruikt bij Dixielandbandjes.) Smoeder ha nog ginne roefel, die bòrstelde durre was nog op ’n plank. (Ons Moeder had geen wasbord, ze borstelde haar was nog op een plank.) Roei. (m.v. roeie) Roe. Zwarte Piet hâ ’n roei bè hum. (Zwarte Piet had een roe bij zich.) De roei van d’n traploper zit los. (De roe van de traploper zit los.) Roep. Afroep in de kerk 3 zondagen voor de trouwdag. Ook: onder ’t gebooi staon. Mientje en Wim hadde d’n uurste roep gehad. (Mientje en Wim hadden de eerste afroep in de kerk gehad.) Ròijekòl. Rodekool. Svadder hâ ròijekòl in zunne hof staon. (Onze Vader had rodekool in zijn tuin staan.) Ròmme. Melk. Ik gôa gaauw wa vòrse romme haole. (Ik ga snel wat verse melk halen.) Ròmpot. Melkkan. En dieje Romme laot ik in de ròmpot doewn. (En die melk laat ik in de melkkan doen.) Ròms. Rooms. Hij is goewd ròms. (Hij houdt van veel melk in de koffie.) Hij is nog ròmser as de paus. (Hij is heel gelovig.) Ròntelum. Rondom ( er om heen) De keinder stònne ròtelum de bom. (De kinderen stonden rondom de boom.) Ròi. Sint Oedenrode. Bisschop Bekkers kwaam oit Ròi. (Bisschop Bekkers kwam uit sint Oedenrode.)

- 27 -

Róói. Rood. Ze hâ ’n róói kleedje aon. (Ze had een rood jurkje aan.)

Sanderendaags. De andere dag; de volgende dag. Sanderendaags hattie wìr praots zat. (De volgende dag had hij weer praats genoeg.)

Roozehuudje. Vijf ‘tientjes’ van de rozenkrans bidden. Tenaovend is ‘r vur de overledene roozehuudje bidde in de kèrrek. (Vanavond is er voor de overledene rozenkrans bidden in de kerk.)

Saome. Samen. Ik doe dì nie allìnnig, nee, dì doen we saome. (Ik doe dit niet alleen, nee, dit doen we samen.)

Röske. Graszode/ handje gras. Ze ha gìn pepier, toen viet ze mar ’n röske gras. (Ze had geen papier, toen nam ze maar een handje gras.)

Saoves. ’s-Avonds. Saoves wordt ’t donker. (’s-Avonds wordt het donker.)

Röw. 1.) Rauw - ongekookt (gruun) 2.) Ruig. Wa zèn da toch röw jong. (Wat zijn dat toch ruige kinderen.)

Saus. Jus. Ik maok aalt ’n kuuleke in m’n petazzie, daor doe’k dan saus in. (Ik maak altijd een kuiltje in mijn stamppot, daar doe ik dan de jus in.)

Röwigheid. 1) Struikgewas. 2) Rommel. Daor aachter hun hois waar ’t ìnne röwigheid. (Daar achter hun huis was het een grote rommel.)

Sauwele. Kletsen, onzin praten. Mar, Toon wa zitte toch te sauwele. (Maar Toon, wat zit je toch onzin te vertellen.)

Röwketier. Chaotisch huishouden (Huishouden van Jan Steen.) Wa’n röwketier ees ’t hier aalt toch. (Wat is het hiet toch altijd een chaotisch huishouden.) Ketier = kwartier in de betekenis van verblijfplaats.

Sauwelaar. Iemand die onzin verteld. Ikke, nie, mar Sjaak, da’s pas ‘nen sauwelaar. (Ik niet, maar Sjaak, dat is pas iemand die onzin verteld.)

Rùllekes. Rolletjes. Alles gao op rùllekes. (Alles gaat op rolletjes - alles gaat soepel.) Rùndje. Rondje (Trakteren in een café.) Oome Toon waor jaorig en gaf ’n rundje bè d’n Gaauwe Bal. (Oom Toon was jarig en gaf een rondje bij de Gouden bal.) Rùssel. Rooster (in een kachel en om er de voeten op af te vegen.) De köllekes laage lekker te gloeije op ’t rùsselke. (De kooltjes lagen lekker te gloeien op het rooster.) Ruvvètje. Sluitringetje. Gìf me ’s efkes ’n ruvvètje aon. (Geef me eens even een sluitringetje aan.) -Afgeleid van het Frans; Rivet = klinknagel.Sakkere Vloeken. Jan ha z’n been gestoote en hij sakkerde toch. (Jan had zijn been gestoten en hij vloekte toch.) Sakremènt. Sacrament. ’t Heilig Vurmsel is ok ’n sakremènt, net as ’t biechte. (’t Heilig Vormsel is ook een sacrament net als de biecht.) Sakremèntsdag. Sacramentsdag. (2e donderdag na Pinksteren. Herdenkingsdag van de instelling van de Eucharistie. De dag waarop de sacramentsprocessie werd gehouden.) Sakremèntspercessie. Sacramentsprocessie. (Door de Kruisheren werd deze processie gehouden op de 1e zondag na 3 mei. Feest van de Kruisvinding.) Sallemander. Salamander. As ’t goei weer is gaon we bè de gennepermeule sallemanders vange. (Als het goed weer is gaan we bij de gennepermolen salamanders vangen.)

De bibliotheek van EINDHOVEN-IN-BEELD.nl

Schàànd. Schande. De mense praote d’r schàànd af. (De mensen spraken er schande van.) Schàren. Bijeen doen, verzamelen. Kèk Anna’s toch ’s schàren. (Kijk Anna toch eens alles bijeen doen.) Schandaollig. Schandalig. Tis toch schandaollig hoe de mèdjes d’r vurt bè loewpe, zee Zoopoe. (Het is toch schandalig hoe de meisjes er tegenwoordig bij lopen, zei ons Oma.) Schappeliermedallie. Halskettinkje met daaraan een beeltenis van iemand van wie men bescherming verwacht, veelal Moeder Maria. Mì de klèn kummunie kreege we ammol ’n schappeliermedallie. (Bij de eerste communie kregen we allemaal een scapuliermedaille.) -Het woord komt van het Franse ‘scapulaire’ = schouderkleed.-Medallie verwijst niet naar een onderscheidingsteken, maar naar een medaillon.Scharig. Smeerpoets; Iemand die zich niet goed verzorgd. Hier aachter wònt ’n scharig vrouwke. (Hier achter woont een vrouwtje dat zich niet goed verzorgt.) Schéér. Schaar. Gif me de schéér ’s efkes aon. (Geef mij de schaar eens even aan.) Scheeresliep. Scharen / messenslijper. Vruuger kwaamp ‘r aalt ‘nen scheeresliep langs de dùrre. (Vroeger kwam er altijd een scharenslijper langs de deur.) Schéij. Scheiding (in ’t haar). Hij hi ’n schéij in ’t midden op zunne kop. (Hij heeft een scheiding in het midden van zijn hoofd.)

- 28 -

Schèl. Schil. D’r zit ‘nen schèl um die èrpel. (Er zit een schil om die aardappelen.)

Schimmer. Schemer. ’t Is al laot op de naomiddeg, de schimmer valt al in. (Het is laat op de middag, de schemer valt al in.)

Schèlbôjum. Aardappelmandje. De schèlle van de èrpel doet Smoeder aalt in de schèlbôjum. (De schillen van de aardappelen doet ons Moeder altijd in het aardappelmandje.)

Schoefel. Schoffel. Onzen vadder stao in d’n hof mi zunne schoefel. (Onze vader staat in de tuin met zijn schoffel.)

Schèlft. Hooizolder. Peer laag mì de meid op de schèlft. (Peter lag met zijn meisje op de hooizolder.) Schèllen. 1. Schillen 2. Schelden. 1.Smoeder zit de èrpel te schèllen. (Ons Moeder zit de aardappelen te schillen.) 2.Hij lìt ‘m geduurig oit te schèllen. (Hij is hem de hele tijd aan het uitschelden.) Schènk. Bot, been. (verkl.wrd. schènkske) D’r zit ’n schènk in de soep. (Er zit een bot in de soep.) Ik schup oe teege oew schènken. (Ik schop jou tegen jou benen.) Scheper. Schaapherder. D’n Tummus waar ‘nen scheper op de lìnderhei. (Thomas was een schaapherder op de leenderhei.) Schèuf Tafellade. ’t Bestek lag in de schèuf. (Het bestek lag in de tafellade.) Scheurmikske. Bep. soort brood met een snee aan de bovenkant. Ik gao efkes bè ’t bakkertje ‘nen scheurmikske halen. (Ik ga even bij de bakker een scheurmikske halen.) Scheut. Vergevorderd (goed opgeschoten). We zèn al ‘n ènd op scheut. (We zijn al goed op vergevorderd.) Scheuterig. Goedgeefs. Kuuleke Wip waar nie scheuterig. (Kuuleke Wip (Bijnaam) was niet goedgeefs.) Schielek. Vlug. Mèr jonge, wa bènde toch schielek. (Maar jongen, wat ben je toch vlug.) Schiete. Ontkiemen. De èrpel zèn volop an’t schiete. (De aardappelen zijn volop aan het ontkiemen.) Schìf. Scheef. Dè pölleke stao alling schìf. (Dat paaltje staat helemaal scheef.) Schijtboks Bangerik. Wimke waar me toch ‘ne schijtboks. (Wim was me toch een bangerik.) Schijthuis. 1. WC. 2. Bangerik. Gao toch gaauw naor hois gij, schijthuis. (Ga toch gauw naar huis jij, bangerik.)

Schoefelen. Schoffelen. Ook; slepen met je voeten. Jonge, schoefelt nie zu. (Jongen, ligt jouw voeten op, sleep niet zo met je voeten.) Schoentrekker. Schoenlepel. Lèngt me de schoentrekker ’s aon, ik kom aanders nie in m’n schoewn. (Geef me de schoenlepel eens aan, ik kom anders niet in mijn schoenen.) Schoepen. Stelen; Iets weghalen. De jong zaate bè oome Driek in d’n hof appeltjes te schoepen. (De kinderen waren bij ome Driek in de tuin om appeltjes te stelen.) Schoepie. Jongen of man uit een achterbuurt. Mì hum maade nie speule, da’s ’n schoepie. (Met hem mag je niet spelen, dat is er een uit een achterbuurt.) Schòft. 1. Scheve schouder; schoft van een dier. 2. Een kwart van een werkmansdag. Allee, manne we schèije d’r af, ‘t is schoft. (Allee, mannen, we stoppen er mee, het is schaft.) Schòie. Schooien, bedelen, dringend verzoeken. Op de mèrt zit ‘r inne die zit te schòie. (Op de markt zit er eentje die zit te bedelen.) Schòier. Schooier/bedelaar. Ook; scheldwoord. Kèkt daor lupt ‘nen schòier. (Kijk daar loopt een bedelaar.) Schoifke. Schuifje. (In de biechtstoel.) Toen Tuurke te biechte gong krìg ie ’t schoifke. (Toen Tuur te biecht ging, kreeg hij het schuifje.) Schòn. Mooi / schoon. Wa bènde schòn. (Wat ben je mooi.) Schòrsteen. Schoorsteen. -Het gedeelte dat boven het dak uitsteekt, dit in tegenstelling tot de schouw.Kèkt de schòrsteen ’s rooke. (Kijk de schoorsteen eens roken.) Schòttelslet. Vaatdoek. Ons moeder doet de pompsteen schònmaoke mì de schòttelslet (Ons moeder maakt de aanrecht schoon met de vaatdoek.) Schòttelwatter. Afwaswater. Ook; benaming voor slappe koffie. Catoo ha koffie gezet, ’t leek wel schòttelwatter. (Cato had koffie gezet, het leek wel afwaswater, zo slap.)

Schik. Plezier. Die mènnekes hebbe veul schik. (Die jongetjes hebben veel plezier.) De bibliotheek van EINDHOVEN-IN-BEELD.nl

- 29 -

Schòuw. 1. Schouw. 2. schuw/wild. 3. Gek, erg wild. 4. Verlegen. Wa hèddet wir schòuw gemakt. (Wat heb je het weer gek gemaakt.) Wa zèn da schòuw jong. (Wat zijn dat verlegen kinderen.) Schòuwer. Schouder. Ik heb laast van munne schòuwer. (Ik heb pijn aan mijn schouder.) Schraoper. Heel zuinig persoon; (Iemand die ergens zo goedkoop mogelijk vanaf probeert te komen.) Giel wonde pas in ons straot en hij ston al bekend as ‘ne schraoper. (Giel woonde pas in onze straat en hij stond al bekend als een heel zuinig persoon.)

Sèp. Drop (van zoethout). Bij Hoeijmans ha’n ze lekkere sèp. (Bij Hoeijmans hadden ze lekkere drop.) Sèpkètje. 1. Katjesdrop. 2. Vrouw met zwarte haren en donkere ogen. Bij d’n Poel op de hògstraot ha’n ze ok sèpkètjes. (Bij van de Poel op de Hoogstraat hadden ze ook katjesdrop.) Sevòijekol. Savoijekool. D’n sevòijekol waast goewd. (De savooiekool groeit goed.) Sibbedeeske. Dom meisje. Anna waar echt nog ’n sibbedeeske. (Anna was echt nog een dom meisje.)

Schrikèchtig. Schrikachtig. Tjummes waar hul erg schrikèchtig. (Thomas was erg schrikachtig.)

Siegerèt. Sigaret. Harrie ha bè de engelse soldaote siegerètte gekrigge. (Harrie had van de Engelse soldaten sigaretten gekregen.)

Schrobbèssum. Schrobber / boender. Kee doet d’n hèrd oit mì de schrobbèssum. (Kee, doet de kamer uit met een boender.)

Siep Gestold traanvocht. Hij ha siep in z’n oewge. (Hij had gestold traanvocht in zijn ogen.)

Schùdden. Inschenken. Schùd ’t glas nog mar ‘ne kir vol. (Schenk het glas nog maar eens keer vol.)

Sìmmenaarie Seminarie. Diejen boer ha ‘nen zoewn op ’t simmenaarie. (Die boer had een zoon op het seminarie.)

Schuimketrekken. Het opzuigen van het schuim van dropwater. Van dizze fles mì poeliepek kende goewd schuimketrekken. (Van deze fles dropwater kan je goed het schuim opzuigen.)

Sintels. Afval van kolen. Gòi de sintels mar op ’t hofpad. (Gooi de sintels maar op het tuinpad.)

Schùinsèweg. Schuinlopend. Die straot lòpt schùinsèweg stad op in. (Die straat loopt schuin richting stad.) Schulleke. IJsschotsje. Wij gongen in d’n bimd aalt schulleke trìtsen. (Wij gingen in de beemd altijd ijsschotsje springen.)

Sinterreklaos. Sint Nicolaas. Ome Janus waar aalt Sinterreklaos in ons straotje. (Ome Janus was altijd sint Nicolaas in onze straat.) Sintjanbeezie Blauwe bosbes. Bij de bakker in d’n bòmgaard stonne ok Sintjanbeezies. (Bij de bakker in de boomgaard stonden ook blauwe bosbessen.) Sjans. Avontuurtje, flirt. Gisternaovend ha’k sjans. (Gisteravond had ik een flirt.)

Schup. 1. Schop 2. Spade. Ik schup oe teege oew knooke. (Ik schop jou tegen jouw benen.) Gìf me de schup ’s aon. (Geef mij de spade eens aan.)

Sjegrijnig. Boos, chagrijnig. Wa kèkte toch sjegrijnig. (Wat kijk je toch boos.)

Schijt. Uitroep van onverschilligheid. Ach mèns, schijt. (Ach man, schijt.)

Sjèk. Shag. Ik gao uurst efkes ’n sjèkske frotte. (Ik ga eerst even een shagje rollen.)

Schijte. Poepen. Hij ken daor op de tòffel schijte. (Hij kan daar op de tafel poepen. (Hij kan daar doen wat hij wil.))

Sjeloers Jaloers. M’rie waar me toch ’n sjeloerse frollie. (Marie was me toch een jalourse vrouw.)

Sebiet. Nu meteen. Ook; straks, later. Ik doe da sebiet wel. (Ik doe dat zo meteen wel.) Sèffes Dadelijk. Nog èfkes wochte, sèffes kumt de bus. (Nog even wachten, dadelijk komt de bus.) Seinds. Sinds. Ik hen heur nie mir gezien seinds vurrige week. (Ik heb haar niet meer gezien sinds vorige week.) De bibliotheek van EINDHOVEN-IN-BEELD.nl

Sjuffeur. Chauffeur. Piet ree op ’n stadsbus hij waar sjuffeur. (Piet reed op een stadsbus, hij was chauffeur.) Slagter. Slager. Ik gao efkes bè de slagter ’n kumke zult haole. (Ik ga even bij de slager een kommetje hoofdkaas halen.) Slaoibeen. Lange slingerbenen. Gao toch gaauw hinne mì oew slaoibeen. (Ga toch gauw met je lange slingerbenen.) - 30 -

Sleipen. Slepen. (Sleip-slèpt-gesleipt.) Mar, wa sleipt Nol toch mì z’n voewt. (Maar, wat sleept Nol toch met zijn voet.)

Sneukelen. Lekker eten (snatsen). Wa zitte ze daor toch lekker te sneukelen. (Wat zitten ze daar toch lekker te eten.)

Slèngske. Slangetje. Gìf me daor dè slèngske ’s aon. (Geef mij dat slangetje eens aan.)

Snevel. Jenever. Ome Toon zaat bè d’n Gaauwe Bal an ’n glèske snevel. (Oom Toon zat bij de Gouden Bal een glaasje jenever.)

Slibberen. Glijden over een ijsbaan. In de weinter as ’t gesnùwd ha gongen we aalt slibberen op de slibberbaan. (In de winter als het had gesneeuwd gingen we glijden op de ijsbaan.)

Snèije. Snijden. (snèije- snee- gesneeje.) Zoopoe makte uurst ’n krois oover de mik veurda ze ’t brood dee snèije. (Ons oma maakte een kruis over het brood voordat ze het brood deed snijden.)

Slichmes Kapmes. Nol waar mee ’n slichmes an’t snoeien. (Nol was met een kapmes aan het snoeien.)

Snipperbòn Snijboon. Ons Vadder ha ok snipperbònne in zunne hof. (Ons Vader had ook snijbonen in zijn tuin.)

Slipover. Spencer. Ik ha vur munne verjaordeg ‘nen nèije slipover gekrigge. (Ik had voor mijn verjaardag een nieuwe spencer gekregen.)

Snoffe Snotteren. Wa lùpte toch te snoffe. (Wat loop je toch te snotteren.)

Sloefen. Sloffen. Loopt toch niet zo te sloefen. (Loopt toch niet zo te sloffen.) Sloof. 1. Voorschoot. 2. Sloop. Smoeder ha bè de Gang op de Grote Bèrreg ’n par nèij slofen gekòcht. (Ons moeder had bij de Gang op de Grote Berg een paar nieuwe slopen gekocht.) Slusion. Solutie - bandenlijm. Giel dee z’n baand plèkke mì slusion. (Giel plakte zijn band met solutie.) Sluttel. Sleutel. Dìzze sluttel paast hiet nie op. (Deze sleutel past hier niet op.) Smèkken. Smakken. Jonge, zit nie zu te smèkken. (Jongen, zit niet zo te smakken.) Smèrreges. ’s Morgens. Smèrreges eest oit nog kaauw. (’s-Morgens is het nog ooit koud.) Smèrrig. Smerig. Wa’s ’t hier toch smèrrig. (Wat is het hier toch smerig.) Smiddegs. ’s Middags. Smiddegs kumt d’n pòòst aalt bè ons. (’s-Middags komt de post altijd bij ons.) Smorskont. Knoeier. Wa bende toch ‘nen smorskont. (Wat ben je toch een knoeier.) Snaaie. Iets oppeuzelen. Kèkt daor die manne toch ’s hun mik zitte te snaaie. (Kijk daar die mannen toch eens hun brood zitten te oppeuzelen.) Snelbijnder. Snelbinder. Hij ha zunne jas onder z’n snelbijnder gedaon. (Hij had zijn jas onder zijn snelbinder gedaan.)

De bibliotheek van EINDHOVEN-IN-BEELD.nl

Snotlap. Zakdoek. Vat ‘s ’n zoivere snotlap, d’n dizze is zu smìrrig. (Pak eens een schone zakdoek, de deze is zo vies.) Snuffelkes. Anjers. Wij ha’n schòn snuffelkes in d’n hof. (Wij hadden mooie anjers in de tuin.) Snuupke. Snoepje. Moeder krèg ‘k ’n snuupke? (Moeder, mag ik een snoepje?) Snuut. Snoet. Op da mèdje stao ’n schon snuutje. (Op dat meisje staat een leuk snoetje.) Snùw. Sneeuw. Tis aalt schon as ‘r mi korstmis snùw lìt. (Het is altijd mooi als er met kerstmis sneeuw ligt.) Soebelen. Sabbelen. Onzen vadder kon de schènkskes aalt zu af soebelen. (Ons vader kon de kluifjes altijd zo af sabbelen.) Soppe. In dopen. Zondegs nao d’n hogmis aate we aalt spek-in-de-pan en dan deeje we soppe. (Zondags na de hoogmis aten we altijd spek-in-de-pan en dan deden we ons brood in dopen in het spekvet.) Spèlle. Diaree hebben. (Aan de spèllerij zijn.) Oome Toon waar aan de spèllerij, hij ha hul z’n boks vol. (Ome Toon was aan de diaree, hij had heel zijn broek vol.) Speulen. 1. Spelen. 2. Loten voor de dienstplicht. (speulen – speulde – gespuld.) Wa spant ‘t ‘r toch? De jonges moete speulen. (Wat spant het daar toch? De jongens moeten loten voor hun dienstplicht.) Spiertsen. Spuwen. Ik vein da zu smirreg as die jong d’n hult spiertsen. (Ik vind dat zo vies als die kinderen de hele tijd spuwen.) Spìklaasie. Speculaas. Mi sintereklaos kreege we aalt ’n spiklaasiemènneke. (Met Sint-Nicolaas kregen we altijd een speculaasmanneke.) - 31 -

Spollen. Rennen, omwoelen. Kèkt die jong daor ’s spollen. (Kijk die kinderen daar eens rennen.)

Strakke. Straks. Ik doeget strakke wel. (Ik doe het straks wel.)

Spòuwbèkske. Kwispedoortje. Tjummes, mikte z’n pruim krèk in ’t spòuwbèkske. (Thomas mikte zijn pruim in het kwispedoortje.)

Streupen. 1. Stropen, afstropen. 2. Onbevoegd jagen/vissen. Nard dee in d’n bimd aalt streupen. (Nard ging in de beemd altijd onbevoegd jagen.)

Sprietsen. Nat spuiten. Kèkt oit, ge doet me alling nat sprietsen. (Kijk uit, je spuit mij helemaal nat.) Sproetels Sproeten. Sjanneke ha d’r gezicht vol sproetels staon. (Sjanneke had haar gezicht vol sproeten staan.) Sprùw. Spreeuw. D’r zaate vurrèkkes veul sprùwwe in d’n kòrsebom. (Er zaten ontzettend veel spreeuwen in de kersenboom.) Spulplats. Speelplaats. (op school) In ’t spulketier waare we aalt an’t speulen op de spulsplats. (Tijdens het speelkwartier waren we altijd aan het spelen op de speelplaats.) Spuulen. Spoelen. As de was gewaase waar, dee ons Moeder hum nog aalt spuulen. (Als de was gewassen was, deed ons moeder hem nog altijd spoelen.) Stamp. Stamppot. Tenaovund eete we stamp. (Vanavond eten we stamppot.) Staolen. Op elkaar gelijken. Dieje twìlling staolen toch goewd op mekarre. (Die tweeling lijkt toch goed op elkaar.) Staondebìns. Staande. Gao toch zitte. Nee ik doeget wel staondebìns. (Ga toch zitten. Nee ik doe het wel staande.) Stàrt. 1. Staart. (verkl.woord; stèrtje) 2. Nagebeden van het rozenkransgebed. Diejen hond ha unne laange start. (Die hond heeft een lange staart.)

Striepke. Streepje. Hij hì aalt ’n striepke veur. (Hij heeft altijd een streepje voor.) Stròi. Stro. De boeren hebbe wir genogt stròi. (De boeren hebben weer genoeg stro.) Stubbel. Opwaaiend stof / zand. Kijk daor ’s wanne stubbel. (Kijk daar eens wat een opwaaiend zand.) Struif. Pannenkoek. Tante Mien kon zun lekkere struiven bakken. (Tante Mien kon zo’n heerlijke pannenkoeken bakken.) Stùlp. 1. Glazen stolp voor heiligenbeeld. 2. eenvoudige woning. Op de klìrkaast op de slòpkammer van Zoopoe ston ’n stulp mì ’n Mariabìld. (Op de kleerkast op de slaapkamer van ons Opoe stond een stolp met een Mariabeeld.) Stulperen. Struikelen stommelen. Ome Driek stulperde daor zu mar neer. (Ome Driek struikelde zo maar op de grond.) Sùnt. Jammer. Da’s nou sùnt, ik ben krèk te laot. (Dat is nu jammer, ik ben net te laat.) Taaftere. Na de middag. Ik gao taaftere nao ’t voetballe kijke. (Ik ga na de middag naar het voetballen kijken.) Taand. Tand. (ook tanden.) verkl.wrd.; tèndje. Hij zit mi laang taand te eete. (Hij eet met tegenzin.)

Stèggelen. Bekvechten, hevig discussiëren. Saoves na ’t eete stonne de manne aalt ’n uurke bij ome Toon te stèggelen over ’t voetballen. (’s Avonds na het eten stonden de mannen altijd een uurtje te bekvechten over het voetballen.)

Taar. Teer, pek. Oover de kiepekòi smìrde svadder taar, dan regende ’t nie mir binne. (Op het kippenhok smeerde ons vader teer, dan regende het niet meer binnen.)

Steuken. Opruien, onrust stoken. Anna dee aalt in hul de buurt steuken. (Anna deed altijd in de hele buurt onrust stoken.)

Taggentig. Tachtig. Zoopoe wier taggentig jaor. (Ons oma werd tachtig jaar.)

Stiefreegen Motregen. Van fèn Mènse en stiefreegen, worde zeikes nat. (Van ‘fijne’ mensen en motregen wordt je zeiknat.)

Taofel. Tafel. We zaate mi z’n alle um de taofel (We zaten met z’n alle aan tafel.)

Stìkvaast. Altijd, steeds. Nao d’n Hogmis gongen de mannen aalt stìkvaast ’n bumke katten. (Na de Hoogmis gingen de mannen altijd een boompje katten (bep. kaartspel))

Taofelkleed. Tafellaken. Vur ’t eete lee Smoeder aalt ’t taofelkleed op de taofel. (Voor het eten legde ons moeder altijd het tafelkleed op tafel.)

Stippent. Stiphout. Stippent lìt vlak bè Hellemond. (Stiphout ligt vlak bij Helmond.) De bibliotheek van EINDHOVEN-IN-BEELD.nl

Taolen. Verlangen. (taol, taolde, getaold.) ergens naar verlangen. Hij taolt ‘r nie naor. (Hij vraagt er niet naar.) - 32 -

T’aovend. Vanavond. Táovend gao’k naor de meid. (Vanavond ga ik naar mijn meisje.)

Tevurre. Van te voren. Da moete tevurre doewn. (Dat moet je van te voren doen.)

Tas. Kop, kopje. Luste ’n tas (kumke) koffie? (Lust je een kopje koffie?)

Tientje. 1) Briefje van 10 gulden. 2) 10 weesgegroetjes. Taant Tonia bààd ieleke dag ’n tientje. (Tante Tonia bad elke dag 10 weesgegroetjes.)

Tèèraovend. Feestavond waarbij men eerder ingelegd geld gaat verteren. (opmaken) Bè Tòntje Welten waar ’t Tèèraovend van de biljartclub. (Bij Toon Welten was het feestavond van de biljartclub.)

Tietèij. Kippenei. Dikke Diena kwaam bè ons aalt tietèijer haole. (Dikke Diena kwam bij ons altijd kippeneieren halen.)

Tèìje. Tijden. Da waare nog ’s tèije. (Dat waren nog eens tijden.) Tèijlappe. IJsschotsje springen. (Zie ook; Tritsen) Tèijne. Aan het eind. Ge moet tèijne pèike lings af. (Je aan het eind van het paadje links af.) Hij waar tèijne lèije. (Hij was aan het einde van zijn lijden.) Tegaor. Samen. (bijeen) De manne stonne ammol tegaor. (De mannen stonden allemaal te samen.) Temèntie. Morgenvroeg; vroeg in de morgen. Volgens Vos en Van der Wijst (1996) een samenvatting uit het middelnederlands. Te mattentide, ten mettentijd, de tijd voor het eerste gebed in kloosters. Ik zal da temèntie doen. (Ik zal dat morgenvroeg doen.) Tenao. Erna, naderhand. Tjuurst kwaamp ‘r koffie, tenao wa stèrrekers. (Eerst was er koffie, daarna wat sterkers.) Tenaostenbèìj. Bijna, rakelings. We zèn d’r tenaostenbèij. (We zijn er bijna.) Tenondersteboove. 1) Omver. 2) beduust. Hij ree dieje miens zu mar tenondersteboove. (Hij reed die man zo maar omver.) Hij waar d’r hullemaol tenondersteboove van. (Hij was er helemaal beduust van.) Tès. 1) Broekzak. 2) Zak met linten vast gemaakt onder de jurk. Kee had d’r cente aalt in d’r tès. (Kee had haar geld altijd in een zak onder haar jurk.) Tèsnuzzik. Zakdoek. Nol ha zunne tèsnuzzik gebroikt um zunne fiets te poetse. (Nol had zijn zakdoek gebruikt om zijn fiets te poetsen.) Tètter. 1. Mond. 2. Kletsvrouw. Ge moet ’t nie wèijer vurtèlle, mar Drieka waar me toch ’n tètter. (Je moet het niet verder vertellen, maar Drieka was me toch een kletsvrouw.)

Tìgge. Tegen. Daor moete nie tigge in gaon. (Hem moet je niet tegenspreken.) Tiggenaon. Tegenaan. Kom manne, we gaon d’r tiggenaon. (Kom mannen we gaan er tegenaan.) Tìggesworrigs. Tegenwoordig. D’r is tìggesworrigs veul veraanderd. (Er is tegenwoordig veel veranderd.) Timmer. 1) bouw. 2) Lochten timmer: Licht van zeden. Op de hogstraot wonde ’n vrouwke van lochte timmer. (Op de hoogstraat woonde een dame van lichte zeden.) Tìmmes. Vergiet. Jonge, vat d’n tìmmes ‘s, hij hangt in de stal. (Jongen, pak de vergiet eens, hij hangt in de schuur.) Timper. 1) (pannekoek) beslag. 2) de garde om dat te maken. Lèngt me de timper ’s aon, da gao ik timperen. (Geef me de garde eens aan, dan ga ik beslag maken.) Tip. Driesprong. (het grasveldje ertussen.) Hij wònt op d’n tip. (Hij woont bij de driesprong.) Tìrring. Tuberculose; TBC of; TB. Nao d’n òrlog ha’n verscheidende miense d’n tìrring. (Na de oorlog hadden veel mensen tuberculose.) Tjuurst. Het eerst. Ik gao zu daalek wel, Tjuurst ’n bèkske koffie. (Ik ga zo meteen, eerst een kopje koffie.) Tòddenboer. Voddenboer. D’n Troel da waar ‘nen tòddenboer. (Troel, was een voddenboer.) Tòdhoop. Bed. Zie da ge naor oewe tòdhoop bent. (Maak dat je naar bed komt.) Toerelezjoer(e). Op stap gaan, op reis gaan. Zòtterdegssaoves, gaon we aalt op toerelezjoer. (Zaterdagavond gaan we altijd op stap.) Frans; toujour = altijd en tous les jours= alle dagen. Toeta. Een vrouw die irritatie opwekt. En hoe bevèlt oew nèij buurvrouw? Och haaw op, dè is me toch ’n toeta. (En hoe bevalt je je nieuwe buurvrouw? Och, hou er over op, dat is me toch een vrouw die irritatie opwekt.)

Teut. 1) Marskramer. 2) dronken. Diejen teut waar goewd teut dur d’n sneevel. (Die marskramer was goed dronken door de jenever.) Uit omgeving Bergeijk kwamen de z.g. Koperteuten, De bibliotheek van EINDHOVEN-IN-BEELD.nl

- 33 -

Ton. Ton; vat. (Verkl.wrd tunneke.) 100 liter. As ‘r iemes gong trùwwe gaaf ie aalt ’n tunneke bier weg. (Als er iemand ging trouwen, gaf hij altijd ‘n vaatje bier weg.)

Tut. 1) Fopspeen. 2) Saaie vrouw. Da mènneke is al zes jaor en hì nog steeds ’n tut. (Dat jongentje is al zes jaar en heeft nog steeds een fopspeen.)

Toorzen. Trillen. Wa staode toch te toorzen. (Wat sta je toch te trillen.)

Tuut. 1) (papieren) puntzak. 2) autoclaxon. 3) Politieagent. Van der Wiel, da waar me ’n kaoi tuut. (Van der Wiel, dat was een strenge politieagent.)

Touter. Schommel. (die aan een boomtak hangt.) Kèkt pèèrke zit op d’n touter an de kòrsenbòm. (Kijk, Peter zit op de schommel aan de kersenboom.)

Twìddes. Tweedes. Ik waar nie uurstes, mar twìddes. (Ik was niet eerste, maar tweedes.)

Traktement. Zakgeld. Zondegs krìgge we aalt traktement. (Zondags kregen we altijd zakgeld.) Frans: Traitement, dat o.a. salaris als betekenis heeft.

Twìddehands. Tweedehands. Giel verkòcht twìddehands fietse. (Giel verkocht tweedehandse fietsen.)

Trammelant. Ruzie, drukte. Blèft daor af, daa’k krèdde trammelant. (Blijf daar van af, direct krijg je ruzie.)

Twìlling. Tweeling. Sien waar bevalle van ‘nen twilling. (Sien was bevallen van een tweeling.)

Trèèj. 1) Traptrede. 2) Stap. (werkwrd: trèèj, trèije, trèijde.) Hij trèijde krèk in d’n hondemuk. (Hij stapte precies in de hondenpoep.)

Uìere. 1) meer of minder worden. 2) treuzelen. ’t Uìert af. ’t Uìert aon. (Het wordt minder/ het wordt meer.) Wa lìdde toch te uìere. (Wat ben je toch aan het treuzelen.)

Trèkke. Tochten. ’t Trekt hier dè’t vurrèkt. (Het tocht hier heel erg.) Trèkmònnieka. Accordeon; trekzakje. Jan van Drieke spulde op fiste aalt op zunne trekmònnieka. (Jan, de zoon van Driek, speelde op feesten altijd op zijn accordeon.)

Uitbeindel. Details; het fijne van iets. Krèk d’n uitbeindel wit ik ‘r nie van. (Precies het fijne weet ik er niet van.) Uitdoewn. Er uit halen. Ze zèn de èrpel an’t uitdoewn. (Ze zijn de aardappelen aan het rooien.)

Trèllèl Ouderwets, van de oude stempel. Tinus waar d’r inne van d’n aauwe trèllèl. (Tinus was iemand van de oude stempel.)

Uit en te nao. Helemaal, precies. Hij vurtelde ’t uit en te nao. (Hij vertelde het precies.)

Triege. Rijgen. Ze moet de zeum nog in d’r rok triege. (Ze moet de zoom nog in haar rok rijgen.)

Uitìn. Uit elkaar. Drieka en Wim zèn uitìn. (Drieka en Wim zijn uit elkaar.)

Trien. Domme vrouw. Wa zedde me toch ’n trien inne. (Wat ben je toch een domme vrouw.)

Uitmaak. Uitvlucht. Wa vur n’n uitmaak hedde daor wir vur? (Wat voor een uitvlucht heb je daar weer voor?)

Tritsen. (tèijlappe.) IJsschotsje springen. (schulleke tritsen.) In de weinter gonge we in d’n bimd schulleke tritsen. (In de winter gingen we in de beemd ijsschotsje springen.)

Uitnèije. Zich uit de voeten maken. Die vurrèkte jong nèijde d’r uit. (Die verdoriese kinderen maakten zich uit de voeten.)

Tròst. 1.Troost. 2. kopje koffie. Zij zuukt tròst in de kèrrek. (Zij zoekt troost in de kerk.) Gìf me uurst nog mar ’n bèkske tròst. (Geef me eerst nog maar een kopje koffie.) Trùwvèrrig. Gereed om te trouwen. Die twee zèn trùwvèrrig. (Die twee zijn gereed om te trouwen.) Tuk. 1) aard, soort, afkomst. 2) trek,ruk. 3) slaapje, dutje. Dè zèn miense van d’n aauwe tuk. (Dat zijn mensen van de oude soort. (van de oude stempel.)) Tulderen. Vallen. Sjaak waar an’t schàtsen en daor tulderde hij neer. (Sjaak was aan het schaatsen en daar viel hij neer.) De bibliotheek van EINDHOVEN-IN-BEELD.nl

Uitschiete. Schoonmaken. (van stallen) Harrie is ’t vèrrekeskot an’t uitschiete. (Harrie is de varkensstal aan het schoonmaken.) Uitslag. Huidziekte. Nol ha ooveral uitslag. (Nol had overal huidziekte.) Uittrekke. Uitkleden. Hij waar z’n eige an’t uittrekke. (Hij was zich aan het uitkleden.) Ullienùtje. Olienootje (Pinda) Chang kwam vruuger mì ’n kisje ullienutjes langs de deure. (Chang kwam vroeger met een kistje pinda’s langs de deuren. (Venten))

- 34 -

Umlèg. Omlaag. Kijk uit, hier gao’get wa umlèg. (Pas op, hier gaat het wat omlaag.)

Vààsten Vasten. Nao Aswoensdeg is ’t vìrtigdaog vààsten. (Na Aswoensdag is het veertig dagen vasten.)

Umdè. Omdat. Da moete doen umdè ik da zeg. (Dat moet je doen omdat ik dat zeg.)

Vààstenaovend. Vastenavond; carnaval (ook: Vààstelaovend.) Mì vààstenaovend gonge we ammol naor d’n Gaauwe Bal. (Met carnaval gingen we met z’n allen naar de Gouden Bal. (bekend cafe in Gestel)) Vààstenaovend was in principe alleen de dinsdagavond vòòr Aswoensdag.

Umdurrum. Daarom. Waorum moet ik da doen? Umdurrum! (Waarom moet ik dat doen? Daarom!) Umgang. Omgang. De Pastoor of kapelaan kwam enkele keren per jaar goederen of geld ophalen om in hun levensonderhoud te voorzien. Zo had je b.v. de Bòtterumgang, (boteromgang) èierumgang (eierenomgang) Rogumgang (roggeomgang) Umlullen. Ompraten. Oome Toon prebeerde Friedus um te lullen. (Oom Toon probeerde Friedus om te praten.) Umstebeurt. Om de beurt. We moete da umstebeurt doen. (We moeten dat om de beurt doen.) Umtrekke. Omkleden. Wocht èfkes, uurst m’n eige umtrekke. (Wacht even, eerst mezelf omkleden.) Umtrent. Omtrent, bij lange niet. Eest klaor? Nog umtrent nie. (Is het klaar? Nog bij lange niet.) Umvrèlen. Omdraaien. Dit woord hangt samen met het woord: vrèlleke, een draaiblokje om iets af te sluiten. (zie verder bij vrèlleke.) Unne. Een. Za’k ’s unne mop vertelle? (Zal ik eens een mop vertellen?) Uperman. Opperman. Jan waar uperman in de bouw. (Jan was opperman in de bouw.) Upkes. Hubertusbroodjes. Upkes zijn vierkante broodjes, die vroeger in de kerk op de feestdag van de H. Hubertus werden gezegend. Upkes boden bescherming tegen hondsdolheid, geloofde men. Upkes is een verbastering van de naam Hubertus. Urgel. Orgel. ’t Urgel in de kèrrek was keppot en moes gemakt worre. (Het orgel in de kerk was stuk en moest gemaakt worden.) Uurst. Eerst. Da doen we ’t uurst. (Dat doen we het eerst.) Ùweg. Weg gaan. Er vandoor gaan. Ik gaoi ùweg. (Ik ga er vandoor.) Vààst. Vast, precies (net) ’t laag ‘r vààst neffe. (Het lag er net naast.)

De bibliotheek van EINDHOVEN-IN-BEELD.nl

Vàdder. Vader. Waor is onze Vadder? (Waar is onze Vader?) Vàdderons. Onze vader. (gebed) Ook; Vàdderonzer. Zoopoe bààd ieleke aovend ’n par Vàdderonzers. (Ons Opoe bad elke avond een paar Onze vaders.) Van. Familienaam. Hoe hiette gij mì oewe van? (Hoe heet jij met je familienaam?) Vandeweek. Deze week. We gaon vandeweek èrpel oitdoewn. (We gaan deze week aardappelen rooien.) Vanèiges. Vanzelf. Da gao nie vanèiges. (Dat gaat niet vanzelf.) Vaojum. Vadem. 6 voet (plm. 1,80) Hij lìt inne vaojum diep. (Hij ligt een vadem diep. (hij is begraven)) Vaojemen. Wijdbeens lopen. Kèkt Giele toch ’s vaojemen. (Kijk Giel toch eens wijdbeens lopen.) Vaore. Rijden. (met een kar) Piet vaorde mee z’n kaar oover de hogstraot. (Piet reed met zijn kar over de hoogstraat.) Vatte. Pakken, nemen. We gaon d’r inne vatte. (We gaan er eentje nemen. ) Vattum. Pak hem. De pliesie riep nog: Vattum, mar hij waar al hìnne. (De politie riep nog: Pak hem, maar hij was al weg.) Veinde. Vindt je? Veinde gij da? (Vindt je? (Is dat jouw mening?)) Velen. Verdragen, dulden. Gij kent ok nie veul velen, gij. (Jij kan ook niet veel verdragen.) Velling. Velg (van een wiel) Mi unne velling deeje we aalt reepe. (Met een velg deden we altijd hoepelen.) Vennant. Naar verhouding. Hij had alles nao vennant. (Hij had alles naar verhouding.) Vènsters. Luiken (voor de ramen) Màkt de vènsters mar’s efkes toe. (Doe de luiken maar eens even dicht.) - 35 -

Verbèllemonte Verwaarlozen, slecht beheren. Krisje waar z’n eige an’t verbèllemonten. (Christje was zichzelf aan het verwaarlozen.)

Verslèttere. Verwelken. De bluumkes zè gelijk an’t verslèttere. (De bloemen zijn allemaal aan het verwelken.)

Verbìlding. Verbeelding. Ge hèt wel veul verbìlding, gij. (Jij hebt wel veel verbeelding.)

Verslijte. Mager (oud) worden. Bert is nogal an’t verslijte. (Bert is oud aan het worden.)

Verdimmes. Verschrikkelijk. (ook vergimmes) ’t Gì verdimmes te keer. (Het gaat verschrikkelijk te keer. (bij onweer b.v.))

Verspeule. Kwijtraken, verliezen. Leo verspeulde ’n rùndje mì ’t katte. (Leo verloor een rondje drank met het katten. (soort kaartspel))

Verdrèije. Verdraaien. Ge moet mèn woorde nie verdrèije. (Je moet mijn woorden niet verdraaien.) Verfroemelen. Verfrommelen. Dènkt ’s an oew boks, ge zit ‘m hullemaol te verfroemelen. (Denk eens aan je broek, je zit hem helemaal te verfrommelen.)

Verzùrrege. Verzorgen. Smoeder dee aalt de buurvrouw verzùrrege. (Ons Moeder verzorgde de buurvrouw altijd.) Verzuuke. Uitnodigen. Oome Toon kwam ons verzuuke op de gaauw brulloft. (Ome Toon kwam ons uitnodigen voor de gouden bruiloft.)

Verkàuwt Verkouden. Ik ben zu verkàuwt, da’k d’n hulle dag lupt te snottere. (Ik ben zo verkouden, dat ik de hele dag loop te snotteren.)

Vetwèijers. Personen die vuiligheid laten slingeren. Da zèn me toch een stèlleke vetwèijers. (Dat zijn me toch een stelletje viezerikken.)

Verkeinst. Verkindst (dement) Dieje miens is al aorig verkeinst. (Die man is al erg verkindst.)

Veul. Veel. D’r stonne veul miense op straot. (Er stonden veel mensen op straat.)

Verkèt. Vork. Vat ’s efkes ’n verkèt oit de toffellaoi. (Pak eens even een vork uit de tafellade.)

Veur. Voor. Ge moet nie aachter zèn, mar, veur. (Je moet niet achter zijn, maar, voor. )

Verlìggendighèd. Verlegenheid. Sjaantje waar aorig in verlìggendighèd gebrocht. (Sjaantje was erg in verlegenheid gebracht.)

Veuraf. Van te voren. We doen da efkes veuraf. (We doen dat even van te voren.)

Verneuke. Bedriegen. Hij dee de hul zaak verneuke. (Hij deed alles bedriegen.)

Veural. Vooral. ’t Waar hum veural um ’t geld te doewn. (Het was hem vooral om het geld te doen.)

Vernijndig. Nijdig. Anna gòide vernijndig de vurdeur toe. (Anna gooide nijdig de voordeur dicht.)

Veurop. Voorop. As ‘r wa te doewn is, stao oome Toon d’n Schoenpees aalt veurop. (Als er iets te doen is, staat ome Toon de schoenmaker altijd voorop.)

Veur-de-middeg. ’s-Ochtends. Gao ’s an de kant, ik moet ditte nog veur-de-middeg klaor hebbe. (Ga eens opzij, ik moet dit nog deze morgen klaar hebben.) Vurrèkke. Verrekken. (Verwensing.) Ge kent vurrèkke gij. (Jij kan verrekken.) Vurrèkkes. Heel erg. ’t Doewt vurrèkkes zeer. (Het doet heel erg pijn.) Verrìnneweren. Iets stuk maken. Ook; verballemonten; verbellemonde; verkazjeroene. Jan waar alles an’t verrìneweren. (Jan was alles aan het stuk maken.) Vèrrukke. Varken. ’t Vèrrukke van Kee hong al op de leer. (Het varken van Kee hangt al op de ladder.) Verschiete. 1. Verschrikken. 2. Verkleuren (van stof) ’t Kleedje van tante Mien waar hullemaol an’t verschiete. (De jurk van tante Mien was helemaal aan het verkleuren.) De bibliotheek van EINDHOVEN-IN-BEELD.nl

Vèijne. Vinden. Hun waare vur Fielups, mar wij vèijne E.V.V. bìtter. (Hun waren voor Philips, maar wij vinden E.V.V. beter.) Vleej Vorig, verleden. Vleej jaor ha’n we ‘nen wèrreme zommer. (Vorig jaar hadden we een warme zomer.) Vlim Visgraat. Dieje herring waar nie goewd schòngemakt, hij zaat nog vol vlimmen. (Die haring was niet goed schoongemaakt, hij zat nog vol visgraat.) Vloeike. Vloeitje. Ik gao ’n sjèkske rolle, hedde gij ’n vloeike vur me? (Ik ga ’n sjekkie rollen, heb jij een vloeitje voor me?) Vloers. Velours; fluweel. Tante Mien ha ’n vloers kleedje aon. (Tante Mien had een velours jurk aan.)

- 36 -

Vlòi. Vlo. Bè die voilekers stikte ’t van de vlòi-je. (Bij die viezeriken zat het vol vlooien.)

Vursprès. Expres. Ze dee da nie per ongeluk, ze dee da vursprès. (Ze deed dat niet per ongeluk, ze deed het expres.)

Voeier. 1. Voer. 2. Voering (in kleding.) Ik gao ’s efkes kijke waor ’t kiepe-voeier stao. (Ik ga even kijken waar het kippenvoer staat.)

Vurrige. Vorige. Vurrige week waar ik nog naor ’t voetballe gewist. (Vorige week was ik nog naar het voetballen geweest.)

Vòrs. Vers. Bè d’n boer halde we vòrse romme. (Bij de boer haalden wij verse melk.)

Vurzichtig. Voorzichtig. Kèkt toch oit, ben vurzichtig. (Kijk toch uit, ben voorzichtig.)

Vòrt. 1. Vooruit. 2. voortaan. Ik doe da wel vort. (Ik doe dat voortaan wel.)

Vuule. Voelen. Moete toch ’s vuule hoe wèrrem ik ’t heb, vuult toch ‘s. (Moet je toch eens voelen hoe warm ik het heb, voel toch eens.)

Vòrtdoewn. Voortmaken, opschieten. Haauwt me nie op, ik moet nog vòrtdoewn. (Hou mij niet op, ik moet nog voortmaken.) Vrèèd. 1. Afschrikwekkend, bars. 2. Blij. Hij is vrèèd as ’t reegent. (Hij is bars als het regent.) Sientje waar hul vrèèd mì d’r nèij pupke. (Sientje was heel blij met haar nieuw popje.) Vrèlleke. Draaihoutje om b.v. kast of deur te sluiten. Wim ha ’t vrèlleke umgedrèijd en nou zat ome Nol opgesloten in de plee. (Wim had het draaihoutje omgedraaid en nu zat ome Nol opgesloten op de W.C.) Vrijer. Vriend, verloofde. Daor hedde Nel mì durre vrijer. (Daar in Nel met haar vriend.) Vrijven. Wrijven. Doewt ’s oover munne rug vrijven, ik heb jeuk. (Doe eens over mijn rug wrijven, ik heb jeuk.) Vrìmd. Vreemd, raar. Wa’s da vrìmd, ik ha m’n gerìzzep hier net nog neer geleed. (Wat is dat raar, ik had mijn gereedschap hier zo juist nog neergelegd.) Vròllie. Meisjes. ’t Vròllie gong naor ’n aander schoewl as de jonges. (De meisjes gingen naar een andere school als de jongens.) Vròmmis. Ongehuwd vrouwspersoon. (meerv. Vròllie.) Anna waar ’n aauw vròmmis. (Anna was een oude ongehuwde vrouw.) Vruug. Vroeg. Gaode gèllie nou al? ’t is nog vruug. (Gaan jullie nu al? Het is nog zo vroeg.) Vrùùt. Gezicht. Wa trekte toch ’n aorige vrùùt. (Wat trek je toch een raar gezicht. Vrùùte. Wroeten. Wa zitte daor toch in de grond te vrùùte. (Wat zit je daar toch in de grond te wroeten.)

Vuurlicht Bliksem. ’t Vuurlichte toch hul èrreg. (Het bliksemde heel erg.) Wà. Wat? Wa zìnde ? (Wat zei je?) Wààcht. Wacht. Wààcht ’s èfkes. (Wacht eens even.) Wààse. 1) Wassen (van kleren). gewas) ’t Korre wààst goewd. (Het koren groeit goed.)

2. Groeien (van

Wablief. Wat zegt U Wablief, da hè’k nie goewd gehurd. (Wat zegt U ) Waffel. Grote mond. Wa hedde gij toch ‘ne grote waffel teege oew vadder. (Wat heb jij toch een grote mond tegen je vader.) Waffere. Welke Waffere boks doede mèrrege aon? (Welke broek doe je morgen aan.) Waormì. Waarmee. Waormì hedde da gedaon? (Waarmee heb je dat gedaan?) Waosem. Wasem; damp Kèkt ’s wa daor vur unne waosem afkumt. (Kijk eens wat daar een damp van af komt.) Waspìnneke. Wasknijper. De was wier mì ’n waspinneke aon de wasdraod vaast gemàkt. (De was werd met een wasknijper aan de wasdraad vast gemaakt.) Wasser. Wat is er. Wasser gaonde? (Wat is er gaande?) Wàtter. Water. Vat ’s èfkes unnen emmer watter. (Pak eens even een emmer water.)

Vurre. (van) voren. Zij hì ok nie veul van vurre. (Zij heeft ook niet veel van voren. De bibliotheek van EINDHOVEN-IN-BEELD.nl

- 37 -

Weegescheet. Puistje bij het oog. Hedde langs de weg zitte schijte, da ge ’n weegescheet hèt? (Heb je langs de kant van de weg zitten schijten, omdat je een puistje bij het oog hebt?) Wèind. Wind. D’r stao me toch ‘ne straffe wèind (Er staat me toch een harde wind.) Wèindèij. Windei. (Ei zonder schaal) In ons kiepehok lag ’n wèindèij. (In ons kippenhok lag een windei. ) Wèindjek. Windjack. As ge mì oewe fiets gaot, moete wel oew wèindjek aon doewn. (Als je met de fiets gaat moet je wel je windjack aan doen.)

Wèrrem. Warm. Ik heb ‘t nie zu hul wèrrem (Ik heb het niet zo heel warm.) Wèrreme. Opwarmen Ik gao m’n eige uurst èfkes wèrreme an ’t duuvelke. (Ik ga me eerst even opwarmen aan het duiveltje. (Soort potkachel)) Wètplank. Harde plank om mes of zeis te wetten. Lèngt me de wètplank ’s aon, dan ken ik m’n kniep wetten. (Geef mij de wetplank eens aan, dan kan ik mijn mes slijpen.) Wezen. 1) Gelaat, gelaatstrekken. Laot hum toch in z’n wezen. (Laat hem toch met rust.)

2) met rust laten.

Wèiken. Weken. (In de week staan.) Ons Moeder ha de was in de wèik gezet. (Onze Moeder had de was in de week gezet.)

Wìeken. Schreeuwen; gillen. Hij ha ’n kei tìgge zunne kop gehad en hij wìekte me toch. (Hij had een steen tegen zijn hoofd gehad en hij schreeuwde me toch.)

Wèinter. Winter. In de wèinter eest dik kaauw. (In de winter is het vaak koud.)

Wiemele Heen en weer bewegen. Zit daor toch nie zu te wiemele. (Zit toch niet zo heen en weer te bewegen.)

Weinterkunningske. Winterkoninkje. (vogeltje) ‘t Wordt alwir kaauwer en daor zèn de uurste weinterkunningskes al. (Het wordt alweer kouder en daar zijn de eerste winterkoninkjes al.)

Wier. Werd. Ik wier d’r aokelig van. (Ik werd er akelig van.)

Weintermònd. December. Korsmis vaalt aalt in de weintermònd. (Kerstmis valt altijd in december.) Weintersel. Wintelre. (dorp in de kempen) Zondeg gaon we bè d’n boer in weintersel gruuntes haole. (Zondag gaan we bij de boer in Wintelre groenten halen.) Wèllie. Wij. En gèllie denkt dat wèllie da gedaon hebben? (En jullie denken dat wij dat gedaan hebben?) Wèngske. Wangetje(verkl.wrd van wang) Wa hedde toch ’n kleur op oew wèngskes. (Wat heb je toch een kleur aan op je wangetjes.) Wènnig. Weinig Kèkt ’s wa wènnig ik heb. (Kijk eens wat weinig ik heb.) Wèps. Wesp Slaot die weps daor ’s kepot. (Sla die wesp daar eens dood.) Wèrd. Waarde. Wa is da pèrd wèrd? (Wat is dat paard waard?) Wèrrek. Werk Hij gaot aalt vruug naor ’t wèrrek. (Hij gaat altijd vroeg naar zijn werk.) Wèrrekendag. Dag waarop arbeid verricht wordt, door de weekse dag. Da doede ’s-Wèrrekendags mar en nie op d’n zondeg. (Dat doe je maar op een door-de-weekse-dag en niet op zondag.) De bibliotheek van EINDHOVEN-IN-BEELD.nl

Wiewaauw Wielewaal. Hur dieje wiewaauw ’s schon roepe. (Hoor die wielewaal eens mooi zingen.) Wijd. Ver. Hij gaot wijd weg. (Hij gaat ver weg.) Wijer. Verder Ik gao mar wìr ’s wijer. (Ik ga maar weer eens verder.) Wijl. Tijd. Ik gao mar ‘s ’n wijltje slaope, (Ik ga maar eens een tijdje slapen.) Wijwatter. Wijwater. (Water wat gewijd is door een priester.) ’t Wijwatter zit bè ons in ’t wijwatterbèkske. (Het wijwater zit bij ons in het wijwaterbakje.) Wilde. Wil je. Wilde gij ’n snuupke? (Wil jij een snoepje?) Wìr. Weer; nogmaals. Hij dee ’t wir. (Hij deed het nogmaals.) Wìrbòrstel. Weerborstel. (tegen draaiing in het haar.) Sjaak ha aachter op zunne kop ’n wìrbòrstel. (Sjaak had achter op zijn hoofd een weerborstel.) Wìrreld. Wereld. Hij denkt dèttie de slimste van hulde wìrreld is. (Hij denkt dat hij de slimste van de gehele wereld is.) Wìrres. Weer eens. Tot wìrres (Tot de volgende keer.) - 38 -

Wìtte. Weet je. Wìtte wa’k wou? Wìtte gij’t? (Weet je wat ik wou? Weet jij het?)

Zaon. Velletje op warme (chocalade)melk. Kèkt d’r zit zaon op m’n romme. (Kijk eens, er zit een velletje op mijn melk.)

Wòk-òk. Wou ik ook. Hij hì’n bùil friet, da wok-òk. (Hij heeft een zak patates-frites, dat wou ik ook.)

Zeevere Kwijlen, zeuren. Wa zitte me toch te zeevere. (Wat zit je toch te zeuren.)

Wòks. Waaks. Oome Driek ha ’n hul wòkse hond. (Oom Driek had een heel waakse hond.)

Zeel. Dik touw. Piet ha z´n geit an ´n zeel staon. (Piet had zijn geit aan een dik touw staan.)

Woldere. Waalre (dorp in de kempen.) Vruuger gonge we in Woldere zwemme in ’t lisseven. (Vroeger gingen we in Waalre zwemmen in het Lisseven.)

Zeggen. Zeggen (Zeg; zì; zin; zee; zinnen; gezeed.) Wa zittie? (wat zei hij?) Wa zinnie? (Wat zei hij) Wa zinde? (Wat zei je?) Wa zèdde? (wat zeg je?) Wa hè’k gezeed? (Wat heb ik gezegd.?) Wa zìnnik oe? (Wat zei ik je?)

Woude. Wilde je. Woude nog wa zegge? (Wilde je nog wat zeggen?) Wùrrum. 1. Waarom 2. Worm Wùrrum kroipt daor ‘nen wùrrum. Wùrrum? Nou dùrrum. (Waarom kruipt daar een worm. Waarom? Nou daarom). X is niks. We hebbe gin woorde die beginne mì ’n X. X is niets. We hebben geen woorden die beginnen met de letter X. Y; die hurt ‘r nie bij. De letter Y hoort er niet bij. Zààcht. Zacht, ook zààft. Vuult toch is, hoe zààcht dì is. (Voel toch eens hoe zacht dit is.) Zààgijzer. Haak, om ketel boven het vuur op te hangen. Zoopoe ha de kìttel an’t zaagijzer gehange. (Ons Opoe had de ketel aan de haal boven het vuur gehangen.) Zaal. Zadel. Wa he’k toch ’n harde zaal op munne fiets. (Wat heb ik toch een hard zadel op mijn fiets.) Zàànd. Zand. Die mènnekes zaate in’t zàànd te speule en waare me toch smìrreg. (Die jongetjes zaten in het zand te spelen en ze waren toch vies.)

Zèije. 1) Zaaien 2) Sloom persoon. Wa bende me toch ‘ne zèije. (Wat ben je toch een slome.) Sjaak waar rog an’t zèije. (Sjaak was rogge aan het zaaien.) Zeik. Plas. Iemes in de zeik zette. (Iemand voor schut zetten.) Zeikmoeìjer. Mier. ’t Stikte hier van de zeikmoeìjers. (Hier zaten veel mieren.) Zèllef. Zelf. Ik heb di hullemaol zèllef gedaon. (Ik heb dit helemaal zelf gedaan.) Zèllefbeinder. Stropdas. Zoopa droeg zondegs aalt ‘nen zèllefbeinder. (Ons Opa droeg zondags altijd een stropdas.) Zèllef haauwe. Borstvoeding geven. Sien ha ’n twìlling en die dee ze zèllef haauwe. (Sien had een tweeling en die geeft ze borstvoeding.) Zèllie Zij (de anderen.) Zèllie waare twìddes en wij waare ’t uurst. (Zij waren tweedes en wij waren het eerst.)

Zandmènneke. Klaas Vaak. Och ’t zandmènneke kumt, ge vrijft in oew eugskes. (Och Klaas Vaak komt, je wrijft in je oogjes.)

Zètters. Pootaardappelen; poters; testikels. Toon schupte zunne hond onder z’n zètters. (Toon schopte zijn hond onder zijn testikels.)

Zak. 1) Zal ik. 2) Zak; verkl.wrd. zèkske. Zak ’t doen of zak ’t laote. (Zal ik het doen, of zal ik het niet doen.)

Zeum. Zeem. Smoeder waar de raome an’t zeume. (Ons moeder was de ramen aan het zemen.)

Zannikken. Zeuren, zaniken. Ach mens, zannik toch nie zu. (Ach, mens, zeur toch niet zo.)

Zèrrek. Grafzerk. Zoopa ha wel ’n hul schòn zèrrek. (Ons Opa had wel een heel mooie grafzerk.)

Zanniktrien. Zeurkous. Wa zèdde toch ’n zanniktrien. (Wat ben je toch een zeurkous.) Zaoliger. Wijlen. Zoopa, zaoliger, hè’k noit gekend. (Opa, wijlen, heb ik nooit gekend.)

De bibliotheek van EINDHOVEN-IN-BEELD.nl

- 39 -

Zibbedeeske. Verlegen onnozel meisje, zielige onnozele vrouw. Anna waar me toch ’n zibbedeeske een. (Anna was me toch een zielige onnozele vrouw.) Verbastering van de bijbelse naam Zebedeus. Deze Zebedeus geldt als de vader van de apostelen; Johannes en Jacobus. In de bijbel staat dat Zebedeus met zijn beide zonen aan het vissen was toen Jezus voorbij kwam. De zonen lieten hun vader (de sukkel) prompt in de steek om Jezus te volgen. Ziede. Zie je. Ziede wa daor gebeurt? (Zie je wat daar gebeurt?) Ziedut. Zie je het. Kèkt goewd, ziedut. (Kijk goed, zie je het?) Zimmelèchtig. Niet goed bij het hoofd. Giel de Pin waar ’n bietje zimmelèchtig. (Giel de Pin was niet goed bij het hoofd.) Zimmelen. Luidpraten; zeuren. Jonge, lì toch nie te zimmelen. (Jongen, zeur toch niet zo.) Zinnuwèchtig. Zenuwachtig. Anna waar zinnuwèchtig toen ze naor d’n dokter moes. (Anna was zenuwachtig toen ze naar de dokter moest.) Zipsop. Zeepsop. D’r ston nog ‘ne teil sipsop. (Er stond nog een teil met zeepsop.) Zoei. Sloot of afvoergeul van het keukenputje of van de koeienpis. As keind konde fijn mì ’n stùkske in’t zoeike ruure. (Als kind kon je heerlijk met een stokje in het afvoergeul van het keukenputje roeren.) Zoer. Zuur. Oe, da waar me ’n zoer babbeltje. (Oei, dat was een zuur snoepje.) Zoerik Soerendonk. Zoerik lìt vlak bè Lìnt. (Soerendonk ligt dichtbij Leende.) Zoersel. Zuurdeeg voor roggebrood. Bakkertje van Bree ha z’n zoersel al klaor ligge. (Bakkertje van Bree had zijn zuurdeeg al klaarliggen.) Zoersig. Zurig. Dizze wòrst smakt wa zoersig. (Deze worst smaakt wat zurig.) Zoineg. Zuinig. Berta waar hul zoineg. (Berta was heel zuinig.) Zondeg. Zondag. D’n Zondeg gaon we uurst naor de Mis. (Zondag gaan we eerst naar de Mis.) Zònne. Zo een. Zònne goeie hebbe wij nog noit gehad. (Ze een goede hebben wij nog nooit gehad.)

De bibliotheek van EINDHOVEN-IN-BEELD.nl

Zòtterdeg. Zaterdag D’n zòtterdeg wordt alles schon gepoetst. (Zaterdag wordt alles mooi gepoetst.) Zoude. Zou je. Zoude nie uurts oew taand poetse? (Zou je niet eerst je tanden poetsen?) Zoudt. Zou het. Zoudt gaon reegene? (Zou het gaan regenen?) Zulder. 1) Zolder. 2) Achterpand van een broek. Harrie ha ‘ne hoop zooi op zulder ligge. (Harrie had een hoop rommel op zolder liggen.) Zullie. Zij; hun. Zullie gaon al naor hois. (Zij gaan al naar huis.) Zult. Hoofdkaas. As ‘r ’n vèrreke wier geslacht dan hadde zult en ballekenbrij. (Als er een varken werd geslacht dan had je hoofdkaas en balkenbrij.) Zund. Zonde; Jammer. Witte wa zund is? Goei bòtter an oew kont smeere en dan dreug brood eete. (Weet je wat zonde is? Roomboter aan je kont smeren en dan droog brood eten.) Zunne. Zijn. Hij hí zunne hond bé hum. (Hij heeft zijn hond bij zich.) Zùrreg. Leunstoel. Zoopoe zat aalt in ‘nen zùrreg vur de raom. (Ons Opoe zat altijd in een leunstoel voor de raam.) Zuuke. 1) Zoeken. 2.) zin. Ik zuuk ´t nie mir. (Ik heb er geen zin meer in.) Zu umtrent. Zo ongeveer. ’t Duurt zu umtrent nog ’n hallef uurke. (Het zo ongeveer nog een half uurtje.) Zuut. Zoet. Ik vein dees taartje wel erreg zuut. (Ik vind dit gebakje wel erg zoet.) Zuutjes. Zachtjes. We gaon zuutjes aon op hois op aon. (We gaan zachtjes aan naar huis.) Zuveul. Zoveel. Marie ha zuveul bloemen gekrigge. (Marie had zoveel bloemen gekregen.) Zuveul as. Zo iets. Hij waar zuveul as d’n bàs. (Hij was zo iets als de baas.) Zuwwa. Ongeveer. Dì weegt zuwwa 3 kilo. (Dit weegt ongeveer 3 kilo.) Zuwwaar. Zo waar. ’t Is zuwwaar as ik hier stao. (Het is zo waar als ik hier sta.) - 40 -

Zwaor. Zwaar. Da ding waar me toch zwaor. (Dat ding was toch zwaar.) Zwaord. 1. Zwoerd van spek. 2. zwaard. ´t zwaordje waar zu lekker oitgebakke. (Het zwoerdje van het spek was zo lekker uitgebakken.) Zwartsel. Kachelpoets. Mien ha bé ´t bromollieménneke zwartsel gehaold. (Mien had bij de petroleumverkoper kachelpoets gehaald.) Zwemme. 1) Zwemmen. 2) Langzaam dansen. Huub waar mì Sjaantje an’t zwemme. (Huub was met Sjaantje langzaam aan het dansen.) Zwemplaot. Grammofoonplaat met zeer rustige, romantische muziek. Kees ha ’n zwemplaot opgezet. (Kees had een grammofoonplaat met rustige romantische muziek opgezet.) Zwétse. Dom opschepperig praten. Nol zat zu mar ´n end weg te zwétse. (Nol zat zo maar dom en opschepperig te praten.) Zwétser. Opschepper.(ook zwétskloot.) Wa bende me toch ´n zwétskloot. (Wat ben je toch een opschepper.) Zwiemke. Taaie veerkrachtige twijg. Ik zal oe ’s op oew kont slaon mee ’n zwiemke, waor ‘nen nachtegaol zeuve jaor op hè zitte jonge, zee d’n Staale Jezus teege Tuurke. (Ik zal je eens op je kont slaan met een taaie twijg, waar een nachtegaal zeven jaar heeft op zitten jongen, zei meester Aarts tegen Tuur.) Zwijgstil. Hou je mond. Zwijgstil menneke, anders krèdder nog ìnne. (Houd je mond jongen, anders krijg je er nog een.)

Opmerkingen en aanvullingen graag per email sturen aan:

[email protected]

De bibliotheek van EINDHOVEN-IN-BEELD.nl

- 41 -