Het Duitse beroepsonderwijs in woorden Pagina 1. De Länder. staat) 1. Dit heeft als gevolg dat het onderwijssysteem van

BAND

Bilateraal uitwisselingsprogramma Nederland - Duitsland

Het Duitse beroepsonderwijs in 1.500 woorden Pagina 1

Deze folder gaat in op de belangrijkste

De Länder

onderdelen van het Duitse beroepsonderwijs.

Duitsland is onderverdeeld in zestien Länder (deelstaten),

De organisatie van het onderwijs wordt

met elk een eigen (regionale) minister van onderwijs.

beschreven en de belangrijkste actoren

De deelstaten hebben veel invloed op de onderwijswetgeving

komen aan bod.

en het bestuur van het onderwijs. Zij zijn ook de belangrijkste financierders (66%, ten opzichte van 15% door de federale

1. Organisatie van het onderwijs

staat)1. Dit heeft als gevolg dat het onderwijssysteem van

Het onderwijs in Duitsland is anders georganiseerd

elke deelstaat weer net iets anders is georganiseerd is en

in Nederland. Naast de school en het leerbedrijf

onderlinge diplomawaardering niet overal als vanzelfsprekend

bestaat de onderwijsorganisatie uit drie partijen

kan worden beschouwd.

met allen een eigen verantwoordelijkheid en taakstelling, zie hieronder Figuur 1: de organisatie

De IHK

van het onderwijssysteem.

De IHK2 (Industrie- und Handelskammer) draagt op regionaal niveau zorg voor de uitvoer en de accreditatie van de eindexamens en de uitreiking van diploma’s. Let op: De IHK’s hebben daarmee een belangrijke taak binnen het onderwijs en zijn daarmee slechts beperkt vergelijkbaar met de Nederlandse Kamers van Koophandel, die als belangrijkste taak hebben de belangenbehartiging van ondernemers.

2. De duale opleiding In Figuur 2: de duale opleiding (zie volgende bladzijde) wordt een onderdeel uit het Duitse onderwijssysteem weergegeven dat betrekking heeft op het ‘duale’ opleidingssysteem binnen het beroepsonderwijs. Dit is het onderdeel dat van toepassing is op de subsidie die met BAND kan worden aangevraagd. De ‘duale opleiding’ is een opleidingsvariant die door de school en het leerBeschrijving Figuur 1

bedrijf samen wordt vormgegeven, in Nederland

Het BMBF

het beste vergelijkbaar met de mbo BBL opleiding.

Het BMBF (Bundes Ministerium fur Bildung und Forschung)

In de meeste deelstaten start de vervolgopleiding

is het equivalent van het Nederlandse ministerie van onderwijs

met een oriëntatiejaar3.

(OCW). Zij is met betrekking tot het beroepsonderwijs verantwoordelijk voor initiële en voortgezette opleidingen, onderwijsontwikkeling en maatregelen ter stimulering van aansluiting onderwijs-arbeidsmarkt.

1 2

Bron: SBO, Buitenlandse Zaken onderwijs en personeel in Duitsland Kan ook, afhankelijk van de sector, de HandelsWerkKammer zijn (HWK) of Landwirtschaftskammer (LWK)

3

www.datschepteenband.nl

http://de.wikipedia.org/wiki/Berufsgrundbildungsjahr

Band | Postbus 1585, 5200 BP ‘s-Hertogenbosch | Pettelaarpark 1, 5216 PC ‘s-Hertogenbosch

BAND



Ondanks dat het duale stelsel met name georganiseerd is voor instroom vanuit de Hauptschulen, starten ook studenten na afronding van de Realschulen en enkelen van de Gymnasien met de duale opleiding. Dit is voor een groot deel afhankelijk van het leerbedrijf dat, ongelijk aan Nederland, een ‘selectie aan de poort’ mag uitvoeren. Zie hoofdstuk 4.

3. De Berufsschule In Nederland staat in de WEB5 omschreven dat bepaalde beroepscompetenties zowel via een Facts and figures van het Duitse duale leersysteem:

beroepsopleidende leerweg (BOL) als via een

• 67% van de nieuwkomers op de arbeidsmarkt heeft een

beroepsbegeleidende leerweg kunnen worden

4

bereikt (BBL). Met andere woorden, de competentie

beroepsopleiding gevolgd in het ‘duale leersysteem’. • 63% van het totaal aantal leerlingen volgt een duale opleiding.

staat centraal en niet de wijze waarop deze

• Het duale systeem betekent 3-4 dagen per week werken

verworven is. In Duitsland is dit niet het geval.

in het bedrijf en 1-2 dagen volgen van onderwijs op school

Hier zijn curriculum en diploma direct aan elkaar

(Berufsschule).

verbonden. Daarom is er in Duitsland een groot

• De opleiding duurt, afhankelijk van het gekozen beroep,

onderscheid tussen BBL en BOL opleidingen en daaraan gekoppelde beroepsdiploma’s.

2 tot 3.5 jaar.

De ‘duale opleiding’ is een opleidingsvariant die Voordat in wordt gegaan op het duale systeem,

door de school en het leerbedrijf samen wordt

wordt kort stilgestaan bij de vooropleiding.

vormgegeven. De werkgever betaalt de kosten

Studenten van het duale systeem zijn voornamelijk

van het praktijkgedeelte, terwijl de kosten voor

afkomstig van de volgende drie opleidingen:

de opleiding op school worden betaald door de

• De ‘Hauptschule’ (een voorbereidende leerweg

overheid (deelstaat en federale staat). In principe

die gemiddeld vijf jaar duurt en ook vergelijkbaar

zijn werkgevers bereid te investeren in het duale

is met het VMBO).

systeem, omdat het hen de mogelijkheid biedt

• De ‘Realschule’ (een brede verzameling van middelbare opleidingen, die ten opzichte van

om de opleiding van toekomstige arbeidskrachten mede vorm te geven.

Nederlandse maatstaven vergelijkbaar zijn met opleidingen van niveau vmbo tot aan niveau

De duale opleidingsstructuur in Duitsland is in

havo. Deze opleiding duurt zes jaar en wordt

Nederland het beste te vergelijken met de mbo

afgesloten met een middelbaar schoolexamen).

BBL opleiding (zie hoofdstuk 2).

• Het ‘Gymnasium’ (komt ongeveer overeen met het Nederlandse vwo).


4

ECBO, 2009

5

Wet Educatie en Beroepsonderwijs


BAND



Met BAND subsidie kan uitwisseling met deze

werkgever een opleidingscontract. Dit contract

opleidingsvariant worden aangevraagd.

verplicht de werkgever ertoe om de leerling binnen het bedrijf een opleiding te bieden en de

Na het oriëntatiejaar (Berufsbildungsjahr) vindt de

daarvoor benodigde tijd ter beschikking te stellen.

beroepsopleiding binnen het duale systeem afwisselend plaats in de onderwijsinstelling en in

In het leerbedrijf wordt de praktijk van het beroep

het leerbedrijf. Het onderwijs binnen de school

geleerd. De opleiding binnen het bedrijf is gebaseerd

(Berufsschule) moet minstens twaalf uur per

op de Duitse kwalificatiestructuur (het systeem van

week zijn, maar kan ook in blokvorm worden

‘Ausbildungsordnungen’ voor de afzonderlijke

aangeboden. Een leerling gaat dan bijvoorbeeld

beroepen). Deze structuur is landelijk vastgesteld

eens in de maand vijf dagen achtereen naar school.

en is binnen alle deelstaten (Länder) hetzelfde.

Deze Duitse situatie verschilt hier van de Neder-

Hierin wordt een brede basisopleiding beschreven

landse, waar het bedrijf en de school zelfstandige

met vakinhoudelijke onderdelen en praktijkervaring,

leerplaatsen zijn die gedurende de opleiding als

die gezamenlijk moeten leiden tot een start-

gelijkwaardige partners samenwerken.

kwalificatie op basis waarvan men een specifiek beroep kan uitoefenen.

De opleiding in de Berufsschule draagt bij aan de algemene ontwikkeling en beroepsvorming.

De praktijkopleiding die verzorgd wordt door

De Berufsschule verzorgt hiertoe theoretische

het leerbedrijf, is gestructureerd en gefaseerd

lessen in de eigen onderwijsinstelling.

beschreven in het bedrijfsopleidingsplan dat weer

Deze theoretisch vakken vormen tweederde van het

is gebaseerd op de kwalificatiestructuur. Alleen díe

totale onderwijsaanbod. Eénderde is gereserveerd

werkzaamheden mogen aan studenten worden

voor algemeen vormende vakken, zoals Duits,

gevraagd die in het kader van hun opleiding

maatschappijleer, economie, godsdienst en sport.

relevant zijn.

4. Het leerbedrijf

5. Begeleiding op leerwerkplekken

De Berufsschulen werken nauw samen met

In Duitsland komen in principe alleen die bedrijven

bedrijven. Toelating van leerlingen tot de Berufs-

in aanmerking als leerbedrijf, die iemand in dienst

schule is voor een groot deel afhankelijk van het

hebben die met een certificaat van de IHK of

leerbedrijf. In tegenstelling tot Nederland mag het

Handwerkskammer kan aantonen dat hij bevoegd

leerbedrijf een ‘selectie aan de poort’ uitvoeren.

is om jonge mensen voor een beroep op te leiden

De werkgever kan dus zelf kiezen welke student

(de ‘Ausbilder’ of ‘Meister’, vergelijkbaar met de

met welke vooropleiding bij zijn bedrijf stage mag

praktijkopleider in Nederland).

komen lopen. De werkgever kan dus ook kiezen

Leerplaatsen binnen bedrijven kunnen onderling

voor de student met een andere vooropleiding

enorm verschillen. In kleine bedrijven kan er een

dan de Hauptschule, bijvoorbeeld het Gymnasien

sterke persoonlijke band zijn tussen de praktijk-

(zie hoofdstuk 2). Een leerling van de Berufsschule

opleider en de leerling. In grote bedrijven zal een

tekent als leerling-werknemer samen met zijn

leerling eerder te maken krijgen met afdelingen die



BAND



speciaal zijn opgezet om leerlingen te begeleiden

vaardigheden en competenties. Het EQF is een

en op te leiden. Naast de praktijkopleider zijn er

referentiekader voor alle kwalificatieniveaus na het

begeleiders nodig (Meisters).

primair onderwijs en maakt het mogelijk om niveaus tussen verschillende nationale en internationale opleidingen te vergelijken. Alvorens dit EQF

6. Examinering en diplomering

kan worden opgesteld, maakt elk land zijn eigen

Het examen van de Duitse Berufsschule bestaat

nationale kwalificatiekader (NQF6).

uit een praktisch en een theoretisch deel.

Dit staat gepland voor 2011.

Het praktijkexamen van de Berufsschule wordt afgenomen door vertegenwoordigers van het beroep (Prüfer) die benoemd zijn door de Kammer,

Bijlage 1: Overzicht van de 16 deelstaten

dus bevoegde IHK of de Handwerkskammer in

(Länder)

de regio, waaronder de examinant valt. De examinering van het theoretisch deel wordt afgenomen door de Berufschule (zie hoofdstuk 3). De opleiding wordt officieel afgesloten met een speciaal certificaat, dat verschild al naar gelang de sector waarbinnen de leerling zich heeft bekwaamd: • een Facharbeiterbrief voor de industriële beroepen; • een Kaufmannsgehilfenbrief voor de commerciële beroepen of; • een Gesellenbrief voor de ambachtelijke beroepen. Daarnaast krijgt de leerling, na het met goed gevolg afleggen van zijn examen, het diploma van de onderwijsinstelling. Deze twee getuigschriften geven, samen met relevante werkervaring, toegang tot een Fachschule (soort van specialistische vakschool), waar de leerling zich nog verder in het vak kan bekwamen.

7. Vergelijkbaarheid Nederland en Duitsland d.m.v het EQF Met het EQF (European Qualification Framework) kunnen onderwijs- en opleidingskwalificaties van verschillende landen binnen Europa met elkaar vergeleken worden. Het EQF bestaat uit acht niveaus die zijn beschreven in termen van kennis, 6


Zie www.nlqf.nl voor de laatste informatie


BAND



Bijlage 2: Begrippenlijst

Facharbeiterbrief: certificaat waarmee een opleiding wordt

Begrippenlijst, wat bedoelt de Duitse partner

afgesloten in de sector ‘industrie’.

als hij/zij het heeft over: Kaufmanngehilfenenbrief: certificaat waarmee een opleiding BMBF: Bundesministerium für Bildung und Forschung.

wordt afgesloten in de sector ‘commercie/ zakelijke

Duitse ministerie van onderwijs.

dienstverlening’.

Kultusministerkonferenz: Algemeen overlegorgaan waarin

Gesellenbrief: certificaat waarmee een opleiding wordt

de ministers van onderwijs en cultuur (zestien in totaal) van

afgesloten in ambachtelijke sectoren.

de zestien Duitse deelstaten (Länder) in zijn vertegenwoordigd. Focus op het zorgen voor eenheid in het onderwijsstelsel en

Fachschule: Vervolg op de beroepsopleiding (Berufschule)

afspraken met betrekking tot ontwikkelingen in het onderwijs.

waarin de leerling zich verder kan bekwamen, bijvoorbeeld

Zijn onder andere verantwoordelijk voor het onderwijs aan

tot leidinggevende.

de Berufsschulen. Berufsbildungsgesetz (BBiG): De ‘basis’ van het beroepsLand: Duitse woord voor deelstaat. In totaal zijn er zestien

onderwijs: Wet die de rollen, taken en verantwoordelijkheden

Länder in Duitsland.

beschrijft van alle partijen die betrokken zijn bij beroepsonderwijs. Tevens staan de vereisten beschreven waaraan

Berufschule: Hier volgt de leerling in de beroepsopleiding

de opleidingen in het beroepsonderwijs aan dienen te voldoen.

het onderwijsgedeelte van de duale opleiding. In Nederland vergelijkbaar met de Beroeps Begeleidende Leerweg (BBL).

Bundesinstitut für Berufsbildung (BIBB): Onderzoeks/adviesorgaan met betrekking tot ontwikkelingen in beroepskwalificaties

Ausbildungsordnungen: De Duitse kwalificatiestructuur op basis

en opleidingspraktijk binnen leerbedrijven. (Onderdeel van

waarvan de opleiding(en) binnen het bedrijf zijn gebaseerd.

het BMBF, Duitse Ministerie van Onderwijs). Adviesorgaan

Wordt samen met het Rahmlehrplan door de regering,

voor de minister van onderwijs.

deelstaten, werkgevers en vakbonden ontwikkeld. Industrie und Handelskammer (IHK)/ Handwerkkammer: Rahmlehrplan: Beschrijft nauwkeurig de vereiste beroeps-

Met betrekking tot beroepsonderwijs voeren zij onder andere

vaardigheden van elk van de 350 beroepen binnen het

de beoordeling van de resultaten en de (accreditatie van)

duale systeem. Wordt samen met het systeem van Ausbild-

examinering uit. Deze ‘Wirtschafts’Kammer zijn slechts

ordnungen door de regering, deelstaten, werkgevers en

gedeeltelijk vergelijkbaar met de Nederlandse Kamers van

vakbonden ontwikkeld.

Koophandel. Waar de KvK’s vooral de bedrijvigheid in de regio registreren en de belangen van ondernemers behartigen, hebben de Wirtschaftskammer een vele grotere rol en invloed

Ausbilder/Meister: praktijkopleider/begeleider.

op het (duale) beroepsonderwijs. Ausbildereignungprüfung: het examen dat afgelegd wordt bij de opleiding tot praktijkopleider. Voor de examinering is de Industrie und Handelskammer (IHK) of Handwerkkammer verantwoordelijk.



Het Duitse beroepsonderwijs in woorden Pagina 1. De Länder. staat) 1. Dit heeft als gevolg dat het onderwijssysteem van

Recommend Documents