Het digitale schoolbord Krijten of ijken? Theorie
N. Guichelaar
Inleiding Het digitale tijdperk in Nederland is aangebroken en deze heeft invloed op de dagelijkse gang van zaken. Skypen met iemand in het buitenland, het versturen van foto’s via internet, het opslaan van bestanden in de digitale wereld en het op de hoogte en in de gaten houden van vrienden en familie via sociale media zijn hedendaagse activiteiten en worden door de jonge generaties als vanzelfsprekend beschouwd. Deze digitale wervelwind heeft ook zijn weg gevonden in het onderwijs. Computers in de klas zijn tegenwoordig niet meer weg te denken en het digitale schoolbord (in het vervolg digibord genoemd) neemt op steeds meer basisscholen een prominente plaats in. Het digibord Sinds het aanbreken van het digitale tijdperk in het onderwijs, welke rond 2009 plaatsvond (Ballast, Reichart & Roebersen, 2009), hebben veel scholen geïnvesteerd in de aanschaf van digiborden. Het voordeel van het digibord is dat er programma’s (software) op geïnstalleerd zijn waardoor het mogelijk is om een berekening te vormen, te evalueren of eerder materiaal terug te halen (Damcott, Landato & Marsh, 2000; Glover, Miller, Averis & Door, 2005). Het Britse instituut Becta (British Educational Communications and Technology Agency) (2003) voegt hier nog een zestal voordelen aan toe: (1) verhoogde motivatie van leerlingen, (2) meer mogelijkheden voor leerlingen om actief mee te doen met de lessen en samen te werken, (3) leerlingen zijn in staat om meer ingewikkeldere opdrachten op te lossen door duidelijkere, efficiëntere en meer dynamische presentaties, (4) het biedt mogelijkheden om tegemoet te komen aan meerdere leerstijlen, (5) het biedt leerlingen de mogelijkheid om creatiever te zijn als het gaat om het presenteren aan klasgenoten en (6) leerlingen hebben geen toetsenbord nodig. Volgens Glover et al. (2005) is een belangrijk voordeel van het digibord dat de gebruiker verschillende presentatietechnieken kan benutten, waardoor de conceptontwikkeling wordt geactiveerd. Uit onderzoek van Zadelhof (2008) blijkt echter dat het belangrijk is dat ook de leerlingen gebruik kunnen maken van het digibord en dat dit gebeurt tijdens de verwerking van de leerstof. Tijdens het inzetten van het digibord als interactief leermiddel neemt deze een centrale rol in, in de les (Bijlsma & Mur, 2009). Daardoor wordt voldaan aan enkele van de voorwaarden waarin, volgens constructivistische leertheorieën, geleerd wordt (Bijlsma & Mur, 2009). Uit onderzoek van
Het digitale schoolboord: Krijten of ijken? Becta (2003) en Ballast, Reichart en Roebersen (2009) blijkt dat de digitale schoolborden een meerwaarde hebben voor de leerlingen. Toen er voor het eerst digitale schoolborden werden gebruikt liepen docenten tegen problemen aan betreffende de technologie en software, maar uit onderzoek blijkt dat op de lange termijn de leerwinst groter zal worden dan dat de invloed van deze problemen is (Kennewell, 2001; Hanisch & Strasser, 2003). Praktijk Het digibord is een digitaal hulpmiddel met beperkingen, maar ook ongelooflijk veel mogelijkheden (Türel & Johnson, 2012). Op het internet is veel educatieve software te vinden en uitgeverijen brengen steeds meer lesmethoden digitaal uit. Door het gebrek aan expertise gebruiken veel leerkrachten het digibord voornamelijk net als het krijtbord: als presentatie- en instructiemiddel (Türel & Johnson, 2012). Met name de leerkracht is aan het werk met het digibord en de kinderen aanschouwen dit. Een kleiner deel van de leerkrachten zet het digibord ook interactief in, een praktijkvoorbeeld: De introductie van de rekenles worden aan het spel Plofsommen op het digibord besteed. De kinderen schatten de uitkomst van een som en plaatsen dit antwoord op een getallenlijn waarvan enkel het begin- en eindgetal is weergegeven. Na wat bedenktijd krijgt een kind de pen om de ballon op de juiste plek te plaatsen. De andere kinderen denken mee en geven aanwijzingen. Als het kind een correcte schatting heeft gemaakt en de ballon op de juiste plaats heeft neergezet zal de ballon worden geraakt door een dart pijl, waarnaar deze kapot knapt. De meerwaarde die het digibord heeft in dit voorbeeld blijft achterwege in veel klassen. Spanningsveld Vanuit de theorie blijkt dat het digibord vele voordelen heeft voor het huidige onderwijs: het verhoogt motivatie, vraagt actieve bijdrage van de leerlingen, bevordert samenwerking en benut creativiteit van leerlingen (British Educational Communications and Technology Agency, 2003). Deze positieve punten komen nauwelijks naar voren in de praktijk, waar het digibord veelal wordt gebruikt als presentatie- en instructiemiddel. Dit leidt in veel gevallen tot klassikaal onderwijs, ook op scholen die het principe van klassikaal onderwijs niet uitdragen. Wanneer de leerkrachten het digibord alleen gebruiken als presentatie- en instructiemiddel is het digibord overbodig en voldoet een krijtbord, televisie en beamer. Weegt de investering van de aanschaf en het leren omgaan met
Het digitale schoolboord: Krijten of ijken? het digibord wel op tegen de (meer)waarde van het digibord? Naar aanleiding van dit spanningsveld nemen wij een standpunt in, welke wij hebben geformuleerd in een stelling: Het digibord vormt een meerwaarde in het basisonderwijs.
Het digitale schoolboord: Krijten of ijken? Discussie Vormt het digibord daadwerkelijk een meerwaarde in het onderwijs? Voor deze vraag zijn verschillende antwoorden geformuleerd en nemen experts verschillende standpunten in. In onderstaande tekst zullen enkele voor- en tegenargumenten aan het licht worden gebracht, waarna een conclusie zal worden getrokken. Het voordeel van het digibord, ten opzichte van een computerscherm of beamer, is dat het beter te zien is. De leerlingen vinden het beeld veelal helderder en duidelijker dan één van de eerder genoemde schermen (Levy, 2002; Lipton & Lipton, 2010). De manier waarop informatie gepresenteerd wordt, zoals beweging van woorden en afbeeldingen motiveert de leerlingen en versterkt de concentratie (Wall, Higgins & Smith, 2005). Daarnaast motiveert het digibord leerlingen door de fysieke interactie die leerlingen kunnen hebben met het digibord waarbij ze opzoek gaan naar antwoorden (Levy, 2002). Een ander voordeel van het digibord is de mogelijkheid om verschillende soorten multimedia te gebruiken in lessen (Glover & Miller, 2001; Hall & Higgings, 2005; Slay, Siebörger & HodgkinsonWilliams, 2008). Deze multimedia zijn snel wisselbaar en kunnen ieder hun eigen bijdrage leveren aan
het
leerproces,
voorbeelden
van
multimedia
zijn
internetsites,
filmfragmenten,
PowerPointpresentaties. Het aanbieden van informatie op verschillende manieren zorgt voor een betere concentratie en meer aandacht, aldus Wall et al. (2005). Deze multimedia kunnen zowel bijdragen bij instructies van de leerkracht, als bij presentaties door de leerlingen. Het presenteren en het bediscussiëren van werk met behulp van het digibord draagt bij aan een verbeterde oplettendheid en betrokkenheid in het leerproces (Kennewell, 2001; British Educational Communications and Technology Agency, 2003). Hiervoor moeten leerkrachten wel weten hoe zij het digibord kunnen gebruiken. Uit onderzoek van Hall en Higgins (2005) en Sharma (2003) blijkt dat als leerkrachten onvoldoende ICT-vaardigheden hebben, dit kan uitdraaien op onvoldoende gebruik van de technologie. Dit schijnt zelfs één van de meest merkbare barrières te zijn in het onderwijs (Sharma, 2003). Watson (2001) voegt hier nog aan toe dat kennis van ICT-vaardigheden geen garantie is voor het toepassen van de ICT-vaardigheden. Hij beweert dat leerkrachten moeten worden gedoceerd om hun ICT-vaardigheden te ontwikkelen en deze zelf blijven oefenen zodat zij het vertrouwen behouden om het digibord in zetten in hun lessen. Het digibord is in te zetten om samenwerking tussen leerlingen te bevorderen. Wanneer leerkrachten het digibord interactief inzetten, interactie uitlokken en de kinderen laten (samen)werken op het digibord kan deze worden beschouwd als een meerwaarde binnen het onderwijs (Zadelhof, 2008; Bijlsma & Mur, 2009; British Educational Communications and Technology Agency, 2003; Ballast, Reichart & Roebersen, 2009). Smith, Hardman en Higgins (2006)
Het digitale schoolboord: Krijten of ijken? suggereren echter dat lessen die gegeven worden met ondersteuning van het digibord zorgen voor meer klassikale lessen en minder voor lessen waarbij wordt samengewerkt dan bij lessen die niet ondersteund worden door het digibord. Daarnaast is er weinig wetenschappelijk bewijs dat aangeeft dat het digibord zorgt voor interactie tussen studenten en docenten. Wanneer er interactie plaats vindt gaat het vooral tussen de docent en het digibord. De controle blijft in de meeste gevallen bij diegene die het digibord bedient (Kelley, Underwood, Potter, Hunter & Beveridge, 2007). Dit is echter het resultaat van een relatief kort onderzoek. Wat de resultaten van een langdurig onderzoek zullen zijn is reeds onbekend. Volgens Smith et al., (2006) is het digibord een handig hulpmiddel maar zij suggereren dat het digibord niet zal zorgen voor een verandering in de traditionele benadering van het onderwijs. Een ander nadeel van het digibord zijn de kosten, niet alleen voor de aanschaf maar ook voor het voorbereiden van leerkrachten om met het digibord aan de slag te gaan (Jones & Vincent, 2006). Conclusie In de vorige alinea’s zijn de voor- en tegenargumenten beschreven en tegen elkaar afgewogen. Na deze afweging trekken wij de conclusie dat het digibord een meerwaarde kan vormen in het basisonderwijs. We kiezen bewust voor de toevoeging van het woord ‘kan’, want wanneer het digibord enkel als instructie- en presentatiemiddel wordt gebruikt vormt deze nauwelijks een meerwaarde. Hetzelfde effect kan ook worden behaald door het gebruik van een krijtbord, een beamer en een televisie. Wij zijn van mening dat wanneer het digibord interactief wordt ingezet, deze wel degelijk een meerwaarde vormt in het onderwijs. Een voorwaarde hiervan is dat de leerlingen mogen werken op het bord, individueel en samen. Activiteiten waarbij het digibord wordt ingezet moeten leerlingen uitlokken tot fysieke en mentale handelingen. Daarnaast vinden wij het van belang dat het digibord wordt ingezet tijdens instructies, presentaties en bij de verwerking van de leerstof. Volgens ons is het noodzakelijk dat de leerkracht kan omgaan met het digibord en bekend is met de mogelijkheden hiervan om relevante en uitdagende opdrachten te kunnen selecteren of te ontwerpen. Dit kan bereikt worden door scholing en coaching van de minder competente leerkracht door een ICT-er of expert-collega’s, waarna de leerkracht de geleerde vaardigheden blijft oefenen. De uiteindelijke conclusie die wij hieruit trekken luidt: Het digibord vormt een meerwaarde binnen het basisonderwijs als deze interactief wordt ingezet tijdens het aanbieden en verwerken van de leerstof.
Het digitale schoolboord: Krijten of ijken? Referenties Ballast, A., Reichart, J., & Roebersen, G. (2009). Digitale schoolborden, meer dan alleen de ‘Wow’factor? (Ongepubliceerde masterthesis). Universiteit Utrecht, Utrecht. Beauchamp, G., & Parkinson, J. (2005). Beyond the ‘wow’ factor: developing interactivity with the interactive whiteboard. School Science Review, 86(316), 97-104. Verkregen via http://arrts.gtcni.org.uk/gtcni/bitstream/2428/49478/1/beyond+the+wow+factor.pdf Bijlsma, A., & Mur, J. (2009). Handboek DigiBord & Didactiek. Bodegraven, Nederland: Instruct. British Educational Communications and Technology Agency (2003). What research says about interactive whiteboards. Verkregen via http://dera.ioe.ac.uk/5318/1/wtrs_whiteboards.pdf Damcott, D., Landato, J., & Marsh, C. (2000). Report on the Use of the SMART Board Interactive Whiteboard in Physical Science. Verkregen via http://downloads01.smarttech.com/media/sitecore/en/pdf/research_library/higher_educat ion/report_on_the_use_of_the_smart_board_interactive_whiteboard_in_physical_science. pdf Glover, D., & Miller, D. (2001). Running with technology: the pedagogic impact of the large-scale introduction of interactive whiteboards in one secondary school. Technology, Pedagogy and Education, 10(3), 257-278. doi: 10.1080/14759390100200115 Glover, D., Miller, D., Doug, A., & Door, V. (2005). The Interactive Whiteboard: a literature survey. Technology, Pedagogy and Education, 14(2), 155-170. doi: 10.1080/14759390500200199 Hall, I., & Higgins, S. (2005). Primary school students’ perception of interactive whiteboards. Journal of Computer Assisted Learning, 21(2), 102-117. doi: 10.1111/j.1365-2729.2005.00118 Hanisch, F., & Strasser, W. (2003). Adaptability and Interoperability in the Field of Highly Interactive Web-based Courseware. Computers and Graphics, 27(4), 647-655. doi: 10.1016/S0097-8493(03)00107-9 Jones, A., & Vincent, J. (2006). Introducing interactive whiteboards into school practice: One school’s model of teachers mentoring colleagues. Paper gepresenteerd op de Australian Association for Research in Education Conference, Adelaide, AU. Verkregen via http://www.aare.edu.au/06pap/jon06333.pdf Kennewell, S. (2001). Interactive Whiteboards – yet another solution looking for a problem to solve? Information Technology in Teacher Education, 39, 3-6. Verkregen via http://www.itte.org.uk/system/files/2001-39.pdf Kelley, P., Underwood, G., Potter, F., Hunter, J. & Beveridge, S. (2007). Viewpoints: Interactive whiteboards: Phenomenon or fad? Learning, Media and Technology, 32(3), 333-347. doi: 10.1080/17439880701511164
Het digitale schoolboord: Krijten of ijken? Türel, Y. K., & Johnson, T. E. (2012). Teachers' Belief and Use of Interactive Whiteboards for Teaching and Learning. Educational Technology & Society, 15(1), 381-394. Verkregen via http://web.ebscohost.com/ehost/pdfviewer/pdfviewer?vid=2&hid=104&sid=f78097124e2c-44ba-aee4-28aa07f9f892%40sessionmgr114 Levy, P. (2002). Interactive whiteboards in learning and teaching in two Sheffield schools: a developmental study (Ongepubliseerde masterthesis). University of Sheffield, Sheffield. Lipton, M. L., & Lipton, L. G. (2010). Enhancing the Radiology Learning Experience With Electronic Whiteboard Technology. American Journal of Roentgenology, 194(6), 1547-1551. doi: 10.2214/AJR.09.3729 Sharma, R. C., (2003). Barriers in using technology for education in developing countries. Proceedings of the international conference on information technology: Research and education, IN, 512-516. doi: 10.1109/ITRE.2003.1270670 Slay, H., Siebörger, I., & Hodgkinson-Williams, C. (2008). Interactive whiteboards: Real beauty or just ‘‘lipstick”? Elsevier, 51, 1321-1341. doi: 10.1016/j.compedu.2007.12.006 Smith, F., Hardman, F., & Higgins, S. (2007). The impact of interactive whiteboards on teacher-pupil interaction in the National Literacy and Numeracy Strategies. British Educational Research Journal, 32(3), 443-457. doi: 10.1080/01411920600635452 Wall, K., Higgins, S., & Smith, H. (2005). ‘The visual helps me understand the complicated things’: pupil views of teaching and learning with interactive whiteboards. British Journal of Educational Technology, 36(5), 851-867. doi: 10.1111/j.1467-8535.2005.00508 Watson, D. (2001). Pedagogy before technology: Re-thinking the relationship between ICT and teaching. Education and Information Technologies, 6(4), 251–266. doi: 10.1023/A:1012976702296 Zadelhof, T. van (2008). Digitale schoolborden. Zoetermeer, Nederland: Stichting Kennisnet.
