Hét Carnavalsboek van Theo Fransen Op pelgrimage naar Mgr. Schraven Kerkmeester Lodewick belicht Gerlachusgezicht

2

Jaargang 42 - februari 2015

Hét Carnavalsboek van Theo Fransen Op pelgrimage naar Mgr. Schraven Kerkmeester Lodewick belicht Gerlachusgezicht

Verbonden – H. Eucharistie en 1e H. Communie magazine De kunst van goed samenleven Prijs:         € 4,00 Bestelnr.   3472

Redacteur: Johan van der Vloet Hoe kunnen we zinvol samenleven? En wat hebben we daarvoor in de opvoeding nodig? Welke rol speelt de eucharistie in het nieuwe parochielandschap en de daarmee verbonden visie op kerkgemeenschap? De eucharistie is bron van Kerk-zijn, van gemeenschappelijkheid en inspiratie voor solidair samenleven. Wat kan die gedachte voor het gezin en voor de bredere maatschappij betekenen? Hoe willen christenen leven? Met een dossier over de eerste communie en een special over het sacrament van de eucharistie. vanaf 30 ex: 3 euro/ex

Kleine voeten op grote wegen Warme avondmomenten met je kind Prijs:         € 15,00 Bestelnr.   0664

Auteur: Johan van der Vloet Elke mama en papa wil dat haar of zijn kind kan vertrouwen op het leven. Dat het zich geborgen en veilig voelt. Dat het de wereld durft verkennen, nu al een beetje en later nog veel meer. Op die ‘grote’ wegen zetten kinderen nu hun kleine voeten, samen met jou. Je helpt je kind een heel eind vooruit in het leven als je het religieus vertrouwen kunt meegeven, wat of hoe je ook gelooft, en zelfs als je niet gelovig bent. Die basis biedt je kind een sterke bodem van veilige hechting en veerkracht. Daarom ervaren nogal wat ouders dat religie een plaats verdient in goed opvoeden. Spreken met je kind over zin en geloof wordt zo een geschenk, waarmee het later in zijn leven zijn eigen weg kan gaan in de zoektocht naar zin en geluk. Dit boek wil daarbij helpen met strips, prachtige verhalen en een gebedje. Voor warme avondmomenten met je kind! In combinatie met het magazine ‘Verbonden’ is dit ideaal materiaal voor de ouderavonden in voorbereiding op de eerste communie. Maar ook andere ouders en grootouders kunnen er hulp in vinden om met kinderen over het geloof te spreken. Uitvoering: paperback. 56 pagina’s, 18 x 23 cm

Van huis uit – Columns – Brechje Loenen-Sax Bundeling van 101-en-meer columns Prijs:         € 12,50 Bestelnr.   0567

Sinds de geboorte van haar eerste kind – nu twaalf jaar geleden – heeft Brechje Loenen columns over haar gezin geschreven voor het Katholiek Nieuwsblad. Een chronologische selectie daarvan is opgenomen in dit boekje. Brechje beschrijft grappige, ontroerende en serieuze momenten zoals die in elk gezin voorkomen. Brechje en haar man Edwin vormen met hun drie dochters Cecile, Chiara en Denise een gezin waarin ook het katholieke geloof heel concreet en met vreugde wordt beleefd in het leven van alledag.

Slevrouwe - magazine Prijs:         € 4,95 Bestelnr.   0660

Toen pastoor Kurris voor de zoveelste keer op zoek was naar middelen om het enorme opknapkarwei aan de Basiliek van Onze Lieve Vrouw Tenhemelopneming in Maastricht, beter bekend als de Sterre der Zee, te bekostigen, werd hem spontaan de hand gereikt door Daniëlle Dessart van DD Communications, uitgever van onder meer Top Shops’ X-clusive Magazine. Zij zag het in een flits voor zich: er moest een glossy komen. Een ‘Holy Glossy’. Gedurende het redactiewerk groeide het concept uit tot een magazine waarin de schoonheid van een tweeduizend jaar oude Kerk en een wereldlijke ‘luxury lifestyle’ zijn bijeengebracht. Kazuifels, Mariamantels, nieuwste uitgaansfashion. Antieke kerkjuwelen, hedendaags design. Boutiques, hotels, restaurants èn een stille kapel. Met muziek iets te vieren hebben, in de liturgie èn op straat. Uitgenodigde gastschrijvers aarzelden geen moment om een bijdrage te leveren, veelal op hun vakgebied: Martijn Akkerman, Laur Crouzen, Gerard Kessels, Hadewych Minis, Cécile Narinx, Ed Spanjaard. Toeleveranciers en onderhoudspartners van de Basiliek, en vele andere al dan niet Maastrichtse ondernemers steunden de uitgave vanuit hun hart en kochten redactionele ruimte met hard geld.

Centraal adres: Swalmerstraat 100, 6041 CZ Roermond T: 0475-386825 F: 0475-386806 E: [email protected] Website: www.carolushuis.nl Vermeld bij bestellingen svp het juiste bestelnummer.

2

De Sleutel

februari 2015

inhoud 1

Theo Fransen uit Venlo (81) geldt al jaren als carnavalkenner bij uitstek. Als er een leerstoel in de carnavalogie zou bestaan, zou hij deze bekleden. Carnaval zit hem in bloed en misschien meer nog in de hersens. Dat is op te maken uit het onlangs verschenen - alweer zijn vierde - boek dat zich met het fenomeen bezighoudt. Wij zochten hem op in Venlo, ‘ut stedje van lol en plezeer’… Meer over deze carnavalist in hart en nieren die heel veel kennis van zaken heeft vanaf pagina 8

26

12

Van Aswoensdag tot Pasen voert Vastenaktie ieder jaar campagne voor projecten in ontwikkelingslanden. Dit jaar staat een project in Sri Lanka centraal. Een ogenschijnlijk paradijselijk vakantieland maar tijdens de Vastenactiecampagne 2015 is te zien dat het leven van veel inwoners verre van paradijselijk is. De Tamil-gemeenschappen op de theeplantages leven bijvoorbeeld extreem geïsoleerd, vaak in grote armoede. Het campagneproject 2015 is het werk van caritasorganisatie Setik van het bisdom Kandy. Setik helpt onder andere de Tamil-gemeenschappen op de theeplantages zich te ontwikkelen en uit hun isolement te treden

In de rubriek Kerkgeschiedenis de eerste aflevering van een nieuwe serie artikelen waarin kerkhistoricus Dr. Paul Hamans aandacht besteed aan het tweede deel van de bestuurstijd van Mgr. Moors in de tweede helft van de jaren zestig. Deze periode werd gekenmerkt en voor een goed deel in beslaggenomen door het Pastoraal Concilie van de Nederlandse Kerkprovincie. De artikelenreeks stelt ons in de gelegenheid kennis te maken met de geschiedenis van de kerk in Nederland in deze periode en de rol die mgr. Moors als bisschop van Roermond speelde in het Pastoraal Concilie

18

Kerkmeester Jos Lodewick uit Houthem Sint Gerlach kan niet met mathematische zekerheid zeggen of de reconstructie van het gezicht van de heilige Gerlach een ‘kloon’ laat zien van zijn werkelijke gelaat. Wat hij wel weet is de ‘Werdegang’ van het project om het met de meest moderne middelen mogelijk te maken de fysionomie van de heilige van het Geuldal in beeld te brengen

10

Over het leven van menig Limburgs missionaris zou je een stripverhaal kunnen schrijven. Beeldend laten zien wat hen in vaak verre oorden overkwam. In een dienstbaarheid en gelovige trouw die soms het eigen leven kon kosten. Zoals Mgr. Frans Schraven in China overkwam. Dat stripverhaal over hem is er gekomen. Dankzij mensen als Vincent Hermans, Gèrard Peters en Harry Schraven. IJveraars voor zijn zaligverklaring. Met een gezelschap van 16 personen bezochten zij eind verleden jaar bisschop Schravens missiegebied. Een impressie

En verder 6 Loewende Klokken 14 Actueel 16 Kruisen en Kapellen in Limburg 21 Grenzeloos 22 Kerk en Samenleving 25 Geloven in de praktijk 26 Kerkgeschiedenis 28 Fotoreportage 30 Agenda’s bisschoppen 31 Puzzel

FEBRuari 2015

DE SLEUTEL

3

Liturgische kalender ZONDAG 8 FEBRUARI 2015 VIJFDE ZONDAG DOOR HET JAAR groen eerste lezing : Job 7,1‑4.6‑7 tussenzang : ps.147,1‑6 tweede lezing : 1Kor.9,16‑19.22‑23 evangelie : Mc.1,29‑39

ZONDAG 15 FEBRUARI 2015 ZESDE ZONDAG DOOR HET JAAR   groen eerste lezing : Lev.13,1‑2.45‑46 tussenzang : ps.32,1‑2.5.11 tweede lezing : 1Kor.10,31‑11,1 evangelie : Mc.1,40‑45

WOENSDAG 11 FEBRUARI 2015 VRIJE GEDACHTENIS VAN ONZE LIEVE VROUW VAN LOURDES wit eerste lezing : Jes.66,10-14c tussenzang : Judit 13,18bcde-20abc evangelie : Joh.2,1-11

WOENSDAG 18 FEBRUARI 2015 ASWOENSDAG. BEGIN VAN DE VEERTIGDAGENTIJD paars eerste lezing : Joel 2,12‑18 tussenzang : ps.51,3‑6a.12‑14.17 tweede lezing : 2Kor.5,20‑6,2 evangelie : Mt.6,1‑6.16‑18

Kathedraalkalender

H. Missen Zaterdags om 17.30 uur en zondags om 11.30 uur. Openstelling kerk De kathedraal is dagelijks geopend van 14 tot 17 uur; echter tijdens de carnavalsdagen (15 t/m 17 februari) gesloten.

In de komende weken vinden in de SintChristoffelkathedraal te Roermond de volgende bijzondere vieringen of activiteiten plaats: Donderdag 12 februari 18.00 uur Nightfever: evangelisatieviering in en om de kathedraal (tot 21 uur). Woensdag 18 februari

ZATERDAG 14 FEBRUARI 2015 FEEST VAN DE HH. CYRILLUS EN METHODIUS, BISSCHOPPEN. PATRONEN VAN EUROPA wit eerste lezing : Hand.13,46-49 tussenzang : ps.117,1.2 evangelie : Lc. 10,1-9

ZONDAG 22 FEBRUARI 2015 EERSTE ZONDAG VAN DE VEERTIGDAGENTIJD paars eerste lezing : Gen.9,8-15 tussenzang : ps.25,4-9 tweede lezing : 1 Petr.3,18-22 evangelie : Mc.1,12-15

19.00 uur Liturgie van Aswoensdag

ZONDAG 1 MAART 2015 TWEEDE ZONDAG VAN DE VEERTIGDAGENTIJD paars eerste lezing : Gen.22,1‑2.9a.10‑13.15‑18 tussenzang : ps.116,10.15‑19 tweede lezing : Rom.8,31b‑34 evangelie : Mc.9,2‑10

Zondag 1 maart

Zaterdag 28 februari 14.00 uur Lighttime: evangelisatieviering in en om de kathedraal (tot 17 uur)

14.00 uur Bijeenkomst bij gelegenheid van de 70-jarige herdenking van de bevrijding van de stad Roermond. Ook zingen in de kathedraal?

ZONDAG 8 MAART 2015 DERDE ZONDAG VAN DE VEERTIGDAGENTIJD paars eerste lezing : Ex.20,1‑17 of:1‑3.7‑8.12‑17 tussenzang : ps.19,8‑11 tweede lezing : 1 Kor.1,22‑25 evangelie : Joh.2,13‑25

Koren en muziekgezelschappen die ook willen zingen of spelen in de kathedraal kunnen daartoe contact opnemen met [email protected] Rondleidingen op afspraak Parochiegroepen die graag een op de interesses van de groep gerichte rondleiding door de kathedraal zouden willen hebben, kunnen daartoe contact opnemen met persdienst@ bisdom-roermond.nl Website Kijk ook eens op www.kathedraal-roermond.nl

4

De Sleutel

februari 2015

Colofon De Sleutel Maandelijks magazine over geloof en leven. Uitgave Kerkelijke Stichting Verkondiging van het bisdom Roermond. Verschijnt 11 maal per jaar. Een (post)abonnement kost € 29,00 per jaar Redactie Frans van Galen (hoofdredacteur) Gijsbrecht Dieteren Redactiemedewerkers Drs. Ton Storcken sma (Missie) Drs. Hub Vossen (Kerk en Samenleving) Drs. Francis Keyers (Psychologie en Levensbeschouwing) Dr. Paul Hamans (Geschiedenis) Matheu Bemelmans (Kruisen en Kapellen in Limburg) Redactieadres Neerstraat 49, 6041 KB Roermond; tel. 0475-386821; fax 0475-386847 e-mail: [email protected] Vormgeving en druk Tonnaer, Kelpen-Oler Administratie/Abonnementen De Sleutel Postbus 470, 6040 AL Roermond tel. 0475-386860; fax 0475-386850 e-mail: [email protected] Foto’s Foto-archief bisdom Roermond Redactiemedewerkers De Sleutel Advertenties Borgerpark Media Vlodropperweg 62 Postbus 8027, 6060 AA Posterholt tel. 0475-711 362 e-mail: [email protected] www.borgerparkmedia.nl Een abonnement kan elk moment ingaan en wordt automatisch verlengd, tenzij vier weken voor het einde van een kalenderjaar wordt opgezegd. Ter voldoening van het abonnementsgeld wordt u automatisch een accept­girokaart toegezonden. Adreswijzigingen gaarne vier weken van tevoren met vermelding van het oude en nieuwe adres of door middel van gewijzigde adresband. © IBR ISSN 0167-3610 Het bisdom Roermond is via het internet te bezoeken op het adres: www.bisdom-roermond.nl www.de-sleutel.nl

BIDWEEK Al bijna honderd jaar is er in januari een bidweek voor de eenheid van de christenen. In die tijd is er veel veranderd in de verhouding tussen de verschillende christelijke kerken Werden vroeger vooral de verschillen benadrukt, nu weten en beseffen we dat we ook heel veel gemeenschappelijk geloven en belijden. In elk geval beseffen we heel breed, dat wij - orthodoxen, protestanten en katholieken als volgelingen van Jezus Christus broeders en zusters van elkaar zijn, kinderen van dezelfde Vader. Dit jaar gedenken we dat 50 jaar geleden het document ‘Nostra Aetate’ in Rome tijdens het Tweede Vaticaans Concilie verscheen. Sindsdien worden de joden onze oudste broeders en zusters genoemd. Intussen leven we in een werelddorp en zijn ook moslims, hindoes en boeddhisten in onze gemeenschappen komen leven. De afgelopen weken met de aanslagen in Frankrijk en de dreiging daarvan in West-Europa liep de temperatuur hoog op. Zeker toen onze persvrijheid op moorddadige wijze werd aangetast. Dat tegelijk in Nigeria en Syrië en Irak duizenden mensen uit fanatisme worden vermoord blijkt in onze streken minder het hart te raken. Geen enkele wereldgodsdienst predikt geweld! Wel wordt religie vaak gebruikt om geweld te rechtvaardigen. De paus spreekt vaak recht uit het hart en het evangelie. Hij pleitte voor de persvrijheid maar zette ook kanttekeningen bij het recht om te kwetsen. Is niet een nieuwe Bidweek noodzakelijk aan het begin van de 21e eeuw? Gebed voor meer begrip tussen al die gelovige mensen die niets liever willen dan in vrede te leven.

+ Frans Wiertz, bisschop van Roermond

februari 2015

DE Sleutel

5

Loewende Klokken BIJDRAGEN Matheu Bemelmans, gijsbrecht dieteren EN FRANS VAN GALEN

Dag van het Jodendom gevierd Op donderdag 22 januari werd in het Gouvernement in Maastricht de Limburgse viering van de Dag van het Jodendom gehouden. Een bijeenkomst waaraan meer dan 100 belangstellenden deelnamen en waar werd stil gestaan bij 70 jaar bevrijding van Limburg en de 50e verjaardag van het document Nostra Aetate. In dit document van het Tweede Vaticaans Concilie nam de katholieke kerk een heel nieuw standpunt in omtrent de omgang met joden en vertegenwoordigers van andere godsdiensten. De belangstellenden werden onthaald op enkele inleidingen van onder anderen opperrabbijn Binyomin Jacobs die er tijdens zijn indrukwekkende speech voor pleitte dat vertegenwoordigers van verschillende religies vooral kijken naar wat hen verbindt en waar mogelijk samen optrekken. Voorzitter Gerard Rouwhorst van de Katholieke Raad voor Israël stelde in zijn rede dat veel mensen zich niet realiseren hoe ingrijpend die koerswijziging van de Kerk is geweest: “De Kerk heeft duidelijk afstand genomen van antisemitisme en Jodenhaat en opeenvolgende pausen hebben dat standpunt steeds bevestigd en zelfs verder verruimd.” Net als andere sprekers verwees Rouwhorst ook naar de actualiteit van de afgelopen weken, waarin in Parijs en België aanslagen zijn gepleegd. “Helaas is de vraag hoe om te gaan met mensen van een andere religie zeer actueel en zelfs urgent geworden.” Volgens Rouwhorst is het sinds Nostra Aetate in ieder geval heel duidelijk dat het de plicht van elke katholiek is om jodenhaat te voorkomen. Tijdens de bijeenkomst sprak ook dr. Herman van Rens, die onlangs het boek ‘Vervolgd in Limburg’ heeft geschreven over onderduikers en het verzet in Limburg. Heel belangrijk

was volgens Van Rens daarin ook de rol van aansprekende leiders. Met name een groot aantal priesters gaf wat hem betreft het goede voorbeeld. Over een van die priesters – pastoor Vullings – uit Grubbenvorst wordt momenteel een documentaire gemaakt die binnenkort in diverse Limburgse filmhuizen te zien is. Gastheer gouverneur Theo Bovens haakte in zijn toespraak aan bij de actualiteit. Hij zei het niet te kunnen bevatten dat mensen uit naam van een religie haat koesteren. Hij citeerde daarbij bisschop Wiertz, die onlangs in een preek verwoordde dat geen enkele wereldgodsdienst geweld predikt, maar religie wel vaak wordt misbruikt om geweld te rechtvaardigen. Verwijzend naar het antisemitisme uit de Tweede Wereldoorlog zei Bovens: “Het is pijnlijk dat het verleden opeens weer het heden blijkt te zijn.” Hij riep iedereen op om tekenen van hoop te stellen en vooral anderen te behandelen zoals je zelf behandeld wilt worden.

Opperrabbijn Binyomin Jacobs tijdens zijn toespraak in het Gouvernement (foto bisdom Roermond)

Tweeting with God Het innovatieve project #TwGOD is geboren uit gesprekken met jonge mensen over eigentijdse vragen over geloof. Waarom zijn er rampen? Waarom is er kwaad? Hoe zit het met kruistochten en de inquisitie? Hoe kun je bidden? Is het eigenlijk wel logisch om te geloven? #TwGOD biedt een schat aan informatie en helpt mensen om te groeien in hun persoonlijk geloof. Het project wordt gerund door een jong en enthousiast team. Dat team maakt gebruik van moderne communicatiemiddelen: de website www.tweetingwithgod.com met 200 vragen en korte antwoorden, een schat aan teksten van pausen, kerkvaders, youcat, video’s en ander materiaal; er is ook een app voor de mobiele telefoon en een interactief boek. Meer info: http://www.tweetingwithgod.com/nl (uit parochieblad Amstenrade) Een deel van de website ‘Tweeting with God’

6

De Sleutel februari 2015

Loewende Klokken Brochure over religieuze gemeenschappen

Tijdens een van de eerdere processies door Amsterdam

In het kader van het Jaar van het Religieuze leven heeft het bisdom Roermond een brochure uitgegeven die begin februari verspreid werd. De brochure wil jongeren aansporen om eens na te denken over een leven in een kloostergemeenschap. In de brochure ‘Religieuze gemeenschappen in Limburg’ presenteren verschillende congregaties en bewegingen zich.

(foto Gezelschap Stille Omgang)

In maart weer Stille Omgang Een pelgrim gaat voort…. Dat is het thema van de komende Stille Omgang, die in de nacht van zaterdag 21 op zondag 22 maart in Amsterdam wordt gehouden. De traditie van deze bedevaart is een eigentijdse herdenking van het eucharistisch wonder dat op 15 maart 1345 in Amsterdam plaatsvond. Van 1346 tot omstreeks 1580 werd rondom de plaats van het mirakel al een processie gehouden. Na een inactieve periode van zo’n 300 jaar kwam de STILLE OMGANG in 1881 opnieuw tot bloei, toen een geschrift werd ontdekt waarop de route van de middeleeuwse processie stond beschreven. Het is thans een bidtocht in stilte, waaraan jaarlijks duizenden pelgrims uit heel Nederland deelnemen. Vanuit Limburg worden weer bussen ingezet om de pelgrims naar Amsterdam te vervoeren. Meer informatie over deze bus-pelgrimsreis vanuit Zuid- en Midden- Limburg is te verkrijgen bij de heer H. Verhaeg te Landgraaf via telefoonnummer: 06 – 28560997 of per e-mail: [email protected]. Voor Noord- Limburg kan dit bij de heer J. v.d. Beuken te Horst via telefoonnummer: 077 – 3981240 of per e-mail [email protected]. Voor algemene informatie zie: www.stille-omgang.nl.

Onderscheiding Op het feest van de heilige Gerlachus ontving Wiel Coenjaerts tijdens de opening van het octaaf in de Gerlachuskerk in Houthem uit handen van pastoor John Burger de pauselijke onderscheiding Pro Ecclesiae et Pontifice. Dit vanwege zijn grote verdiensten voor de parochie in de voorbije halve eeuw. Eind jaren vijftig van de vorige eeuw begonnen als misdienaar, vervulde hij tal van functies binnen de parochie, was hij bijvoorbeeld lid en

“Je zult vast wel eens een zuster of pater zijn tegengekomen. Je herkent ze aan hun kleding, en als het goed is ook aan hun blijdschap en dienstbaarheid,” zo richt hulpbisschop Everard de Jong zich in het voorwoord van de brochure tot de jongeren. “Het Jaar van het Religieuze leven, dat nog tot februari volgend jaar duurt, is uitgeroepen door paus Franciscus. Hij wil dat we dit soort radicale levenswijze beter leren kennen. Niet slechts door er over te lezen, maar ook door het mee te maken. Vandaar dat we verschillende religieuze gemeenschappen in het bisdom gevraagd hebben, iets over zichzelf te vertellen, maar vooral ook jullie, jongeren, uit te dagen om eens aan iets mee te doen.” De brochure werd rond 2 februari verspreid, omdat op die dag wereldwijd de Dag van het Religieuze Leven gevierd wordt. In verschillende Limburgse parochies en kloostergemeenschappen werden speciale samenkomsten georganiseerd waarbij leken en religieuzen elkaar ontmoeten. De brochure is te downloaden via het website van het bisdom Roermond: www.bisdom-roermond.nl

43 jaar lang voorzitter van het kerkelijk zangkoor St. Caecilia, cantor, ongeveer dertig jaar geleden mede-initiator van het gezamenlijke kerstconcert in de parochiekerk door de verschillende Houthemse muziekverenigingen, begeleider van de misdienaars en acolieten van de parochie, kerkmeester, voorzitter van de octaafcommissie en als zodanig de stimulerende kracht voor het jaarlijks op waardige wijze vieren van het Gerlachusoctaaf. Niet verwonderlijk dus dat juist de opening van dit octaaf de aanleiding was om

Mgr. Delville en Wiel Coenjaerts tonen de oorkonde die bij de onderscheiding hoort

Coenjaerts te verrassen met de pauselijke en de Gerlachus onderscheiding.

februari 2015

DE Sleutel

7

kerk en samenleving

Theo Fransen schreef ‘Hét Carnavalsboek’

‘Carnaval is een volksfeest dat verbroedert’ Als er een leerstoel in de

onlangs verschenen -

Met kennelijk genoegen herinnert hij zich de tijd na zijn studie sociologie\etnologie in Nijmegen. De geboren Brabander kwam terecht bij het KASKI in Den Haag. Via een tip van een van zijn leermeesters. Hij memoreert het begin van zijn carrière: “Het was de bedoeling in het kader van decentralisatie dat er een sectie in Roermond zou worden gevestigd, waarvan ik dan de leiding zou krijgen. Dat is er niet van gekomen. Anders had ik nog voor het bisdom Roermond gewerkt… Maar goed, via via kwam ik in contact met en terecht bij de gemeente Venlo, op het laatst als hoofd van de afdeling ‘Onderzoek en beleidsplanning’. Daarom kun je zeggen dat ik nog nooit gesolliciteerd heb naar een baan…”

alweer zijn vierde - boek

Diep religieuze wortels…

carnavalogie zou bestaan, zou Theo Fransen (81) uit Venlo deze bekleden. Carnaval zit de carnavalsprofessor in het bloed en misschien meer nog in de hersens. Dat is op te maken uit het

dat zich met het fenomeen bezighoudt en dat hij met Sander Mattheijssen samenstelde. Wij zochten hem op in Venlo, ‘ut stedje van lol en plezeer’…

tekst frans van galen foto’s Bisdom Roermond

8

De Sleutel

februari 2015

De band met de kerk is altijd aanwezig gebleven, ook als nieuwe inwoner van Venlo. “Ik heb altijd een sterke pastorale betrokkenheid gehad. Ik had veel en goed contact met de parochieherders hier zoals deken Kluytmans en kapelaan Brueren. Die me eens de vraag voorlegden om een sociologisch onderzoek te doen naar het katholicisme in Venlo. Het leverde een rapport op: Christenheid vandaag. Het heeft uiteindelijk geleid tot de oprichting van een parochieraad in de binnenstadsparochie waar ik zelf 25 jaar zitting in heb gehad.” Dankzij zijn betrokkenheid en door zijn contacten in kerkelijke kring viel hem des te meer op hoe weinig in de die kringen van Vastenavond geweten is, “Dat terwijl heel wat rituelen in de Vastenavond te vinden zijn die ten diepste bedoeld waren om de leek bij te spijkeren in zijn gelovig zijn. Zoals alle grote feesten heeft carnaval diep religieuze wortels.” Zelf werd hij met de carnavalsmicrobe in

zijn geboorteplaats Vortum-Mullem bij Boxmeer besmet. “Daar wordt een feest gevierd dat raakvlakken heeft met carnaval. Dan gaat het over het zogeheten metworstrennen. Een traditie op carnavalsmaandag die teruggaat naar het jaar 1739. Een paardenrace met een metworst als beloning voor de winnaar. Het was vanuit school wel verboden daar naar toe te gaan maar dan spijbelden we gewoon. Het feest kende optochtachtige rituelen die toch weer sterk aan carnaval doen denken en was voor ons kinderen zo bijzonder dat carnaval als het ware in de genen ging zitten.”

‘Ventilsitte Zijn interesse in het fenomeen carnaval kreeg aan het einde van zin studie definitief vorm omdat een sociologisch begrip zijn interesse wekte. Fransen: “Op zoek naar een onderwerp voor mijn kandidaatsscriptie kwam ik in aanraking met een begrip in de sociologie ‘Ventilsitte’. Daarmee worden gebruiken omschreven, met carnaval als belangrijkste uithangbord, die de gelegenheid bieden om spanningen tussen mensen of bijvoorbeeld standen een veilige uitlaadklep te bieden. Men kende carnaval dus een ventielfunctie toe, het was een gelegenheid om gepermitteerd stoom af te blazen. Het intrigeerde mij dusdanig dat ik daar mijn kandidaats aan wijdde. Het leidde er vervolgens toe dat mijn professor, professor Leeman, mij benaderde: ‘ik zoek iemand die een scriptie kan wijden aan carnaval in Limburg’. Nou, daar heb ik me in verdiept en er een heel verhaal aan gewijd. Die schrijf ik dus nu nog…”

Vanaf die tijd heeft Fransen zich blijvend studieus met het onderwerp bezig gehouden. Duidelijk werd dat over oorsprong en uitwerking van de Vastenavond heel wat bomen op te zetten zijn. De twee grote stromingen omschrijft hij zeer in het kort als volgt: “De een gaat er vanuit dat de viering van carnaval teruggaat op verwante voorchristelijke feesten in bijvoorbeeld Egypte, Griekenland en Rome, maar ook in de eigen streek, terwijl anderen van mening zijn dat de Vastenavond een christelijk feest pur sang is waarvan de wortels in de elfde of twaalfde te zoeken en te vinden zijn. Dé promotor van deze stroming is de Duitse volkskundige Dietz-Rüdiger Moser. Met zijn opvattingen bracht hij een copernicaanse wending teweeg als het gaat over de herkomst en achtergrond van de Vastenavond. In zijn opinie bedacht de kerk in de Middeleeuwen een feest van de anti-schepping om de overgang naar de veertigdaagse vasten te markeren en de gelovigen van de noodzaak hiervan te overtuigen. De redenering erachter was dat als mensen enkele dagen met duivels, heksen en narren, kortom met hun eigen heilloze zondigheid, werden geconfronteerd, zij naar een vastenperiode gingen verlangen! In principe geen gekke gedachte als je weet hoe alles bepalend de invloed van de kerk in die tijd was. Hij meende zelfs dat de twee stedenleer van de heilige Augustinus – de Civitate Dei en de Civitate Diabolo – aan dergelijke rituele spelen ten grondslag lag: spelen om de leken te laten zien wat er gebeurt als men zich niet aan de Tien Geboden houdt. Het waren zogezegd duivelse spelen. Toch hebben we in mijn optiek te maken met een religieus feest met prechristelijke wortels.”

Reformatie en Contrareformatie In een poging het feest in de kerk te incultureren haalt Fransen een van de resultaten van het concilie van Benevento in 1091 aan. “De periode van de veertigdaagse vasten werd al door het concilie van Nicea in de vierde eeuw vastgesteld. Vanaf Benevento in 1091 gold Aswoensdag als het begin van de vastentijd. Daarmee maakte de kerk het feest tot een onderdeel van haar liturgische ka-

lender. Het was een poging grip op het feest te krijgen.” Het feest kwam in zwaar weer onder invloed van de Reformatie, de Contrareformatie en door de uitwassen die kerkelijke bedienaren steeds meer tegen gingen staan. Fransen: “In de loop der eeuwen zat de kerk met het probleem dat er bij het vieren van de carnavaleske feesten praktijken voorkwamen, die men onaanvaardbaar vond: priesters die met een masker op de mis vierden, ezelsmissen, zotbisschoppen, buitensporige drinkgelagen en andere ‘excessen’ werden aangeklaagd. De opvattingen van reformatoren als Luther en Calvijn leidden er zelfs toe dat het vasten in streken waar hun volgelingen het voor het zeggen hadden, werd afgeschaft en de viering van Vastenavond als zijnde zondig werd afgedaan. Verdwijnen deed het niet overal maar ging wel een kwijnend bestaan leiden.”

Een volksfeest dat verbroederd Lange jaren raakte carnaval in het verdomhoekje en in de vergetelheid. Tot met Keulen als startplaats - in het Rijnen later Maasland nieuwe, georganiseerde vormen ontstonden in het begin van 19e eeuw. Die Aufschwung kreeg een vervolg na de Tweede Wereldoorlog toen de meeste carnavalsverenigingen die we nu kennen ontstonden. Het waren meer maatschappelijke omstandigheden die het vieren van Vastenavond opnieuw populair maakten. Fransen concludeert: “Wie de cultuurhistorische feiten op een rij zet

ziet, dat het op de eerste plaats een feest is van kleinschalige groepen. Omdat het te maken heeft met gemeenschapsvorming en identiteit. Een functie waarin vroeger vooral de parochies een grote rol speelden. Maar omdat de kleinschalige parochie en de kleine dorpse gemeenschappen nu toch onder druk staan, wordt het er niet makkelijker op. Daarom is het denk ik van essentieel belang dat mensen meer dan nu het geval is, weet moeten hebben van de godsdienstsociologische kant van het feest. Als er niets meer achter zit qua weten, dan wordt de viering van het feest kwetsbaar. Het is een volksfeest dat verbroederend werkt, maar waarvan de fundamentele achtergronden verloren zijn gegaan. In een geseculariseerde tijd weet men niets meer van vasten. Maar bovendien komt het feest in toenemende mate in de greep van grootschaligheid en omvat het een groter lijkende tijdsspanne. Maar het is juist het feest van en voor de kleine gemeenschap in een bepaalde, bemeten tijd voor de vastentijd. Ik vind ook dat de pastoraal niet defensief met de rug er naar toe moet staan want het gaat om een fundamenteel religieus gebeuren, zelfs voor christenen.” “Hét Carnavalsboek – van lentefeest tot festival” telt 256 pagina’s, is prachtig geïllustreerd, kost 29,95 euro en is te zien als een standaard- en naslagwerk over carnaval in Nederland en Vlaanderen. Een uniek boek met daarin ook een hoofdstuk over de toekomst. ISBN 978 90 9028531 3; uitgegeven door uitgeverij Wielaard Media Belfeld Te bestellen via www.het carnavalsboek.nl

februari 2015

DE Sleutel

9

UIT ONS BISDOM

Jos Lodewick over nieuwe buste van Gerlachus

‘Er komt een extra bezoekersstroom op gang’ Jos Lodewick kan niet met mathematische zekerheid zeggen of de reconstructie van het gezicht van de heilige Gerlach een ‘kloon’ laat zien van zijn werkelijke gelaat. Wat hij wel weet is de ‘Werdegang’ van het project om het met de meest moderne middelen mogelijk te maken de fysionomie van de heilige van het Geuldal in beeld te brengen. De reconstructie van het gezicht van Sint Gerlachus, die als leek een kluizenaarsbestaan leidde en na zijn dood 850 jaar geleden al gauw als een heilige werd vereerd

Dat krijg je als je al zowat een generatie lang kerkmeester van de Gerlachusparochie in Houthem Sint Gerlach bent. De gestudeerd wiskundige en gepensioneerd werknemer van het Centraal Bureau voor de Statistiek kent dus de ins en outs van de locale kerkgemeenschap en haar geschiedkundige wortels. Waarin Gerlachus dus duidelijk een belangrijke rol speelt. Waar geloof en wetenschap elkaar ontmoeten kunnen aparte ontwikkelingen ontstaan, zo heeft hij gemerkt. “Het idee om het gezicht van Gerlachus te reconstrueren werd al langere tijd geleden geopperd. Daar zat onze ‘huisvriend’ Camille Oostwegel (eigenaar van onder anderen het belendende Chateau Sint Gerlach - red.) toen ook al voor iets tussen. In dat kader werden we destijds benaderd door Jacques Spee die als

tekst Frans van Galen foto’s bisdom Roermond

10

De Sleutel

februari 2015

hoofddocent aan de Kunstacademie van Maastricht beroepshalve en -matig met het fenomeen anatomie bezig was. Het onherkenbare herkenbaar maken is een tak van sport die vooral in de forensische wereld beoefend en steeds verfijnder toegepast wordt. Op basis van kenmerken in de schedel kan men bijvoorbeeld zien waar spieraanhechtingen hebben gezeten, of ze veel of weinig gebruikt werden, de manier waarop de mond stond en meer van dat soort zaken die van belang zijn om een onbekend gezicht opnieuw wetenschappelijk verantwoord zichtbaar te maken. Dat gebeurde dus ook bij Gerlachus al zijn we daar iets verder gegaan dan het pure wezen uitbeelden. Als u zich het ‘meisje van Nulde’ herinnert, in die zaak werd puur het gezicht, voorzien van kale huid, gemaakt en getoond. Maar in het geval van Gerlachus is ervoor gekozen hem er als mens te laten uitzien, met ‘huid en haar’ zogezegd.”

3D printer Maar nu lopen we op zaken vooruit want het aanbod van Spee kon destijds niet worden gehonoreerd, omdat de schedel uit de reliekbuste - die als basis

voor de reconstructie diende - geen onderkaak kende. Met de wetenschappelijke stand van zaken toen kon geen verantwoorde reconstructie gemaakt worden. “Maar in relatief korte tijd,” geeft Lodewick de verdere voortgang aan, “is de techniek zo snel gevorderd, dat het nu wel mogelijk bleek te zijn. Dankzij bijvoorbeeld het Academisch Ziekenhuis in Nijmegen. Daar zitten experts op het gebied van het herstellen van misvormingen ontstaan door ongelukken of die al bij de geboorte voorkomen. Vraag me niet naar de precieze technieken maar met behulp van CT scans en computerprogramma’s brengen zij in beeld wat ooit was oftewel een virtueel beeld dat met een 3D printer je kunt bijna zeggen - weer tot leven wordt gebracht.” Redelijk opmerkelijk noemt Lodewick overigens het werkstuk dat zilversmid Fredericus Wery uit Maastricht aan het begin van de 18de eeuw afleverde: “Om de schedelreliek verantwoord onder te kunnen brengen, liet men toentertijd een zilveren reliekbuste vervaardigen. De smid ging aan de slag en heeft bij zijn gedreven werkzaamheid gebruik

gemaakt van een persoonsbeschrijving die een achterneef van Gerlachus ooit heeft opgetekend. Als je nu de echte kop ziet, dan zeg je toch: er zijn duidelijke verschillen maar om nu te zeggen dat Wery de plank echt misgeslagen heeft, nee, dat nu ook weer niet…”

Sponsoren Bleek redelijk recent dus dat reconstructie technisch gezien nu wel mogelijk was, andere voorwaarden waren veranderd die op hun beurt de uitvoering van het project in de weg stonden. Lodewick: “Zoals al eerder gezegd: het onderzoek naar de mogelijkheden van reconstructie werd ons aangeboden. In het eerdere stadium zag Jacques Spee daarbij mogelijkheden om zijn studenten bij het project in te schakelen. Dat zou hen studieuze kansen bieden én kostendrukkend werken. Maar na zijn pensionering viel die mogelijkheid weg. Andere medewerkenden zoals de deskundigen in Nijmegen, een bedrijf in Rotterdam dat gespecialiseerd is in het maken van reconstructies én de benodigde materialen, het waren allemaal kostenposten die ergens van betaald moesten worden. Sponsoren waren dus gezocht. En werden gevonden. Tot ons aller verrassing kwamen naast de ‘normale’ geldschieters ook ineens de Rolling Stones in beeld. Ik mag wel zeggen dankzij de inspanningen van Camille Oostwegel. Dat genereerde veel publiciteit en trok toch heel wat potentiële sponsoren over de streep. Het bood de mogelijkheid het hele plan in werking te zetten.”

tweede dag van het Gerlachusoctaaf. Geen alledaagse gebeurtenis en een dergelijke reconstructie is een primeur voor ons land. Al is hij niet uniek want al eerder voorgekomen in Italië waar deze eer Antonius van Padua in Bologna te beurt viel.” Of het een werkelijk evenbeeld van de echte Gerlachus is, is een open vraag die toch in menig opzicht aannemelijk en beantwoord is door de wetenschap. Zo is begin jaren negentig het gebeente van Gerlachus onderzocht. Vastgesteld kon worden dat het inderdaad uit de twaalfde eeuw stamt, in leven toebehoorde aan een man van rond de 40 á 50 jaar die goed gebouwd en gespierd was. Het onderzoek maakte zelfs duidelijk dat hij een viseter was. Bovendien: zouden zijn tijdgenoten en later hun nazaten zo’n moeite hebben genomen om de relieken van een willekeurig iemand zo beschermend te omringen?

Zinvolle dagbesteding Daarom gaat men er in Houthem Sint Gerlach met een gerust hart van uit dat zij de verering tot de ware Gerlachus voortzetten en verder proberen te promoten. En met blijkbaar succes zoals Lodewick uiteenzet: “Kerk, kapel en schatkamer zijn iedere dag geopend. Dat kan dankzij de inzet van zo’n 20 vrijwilligers die het complex bemensen. Zij houden de aantallen bezoekers sinds enige tijd bij en daaruit blijkt dat jaarlijks toch zo’n 20 á 25 duizend belangstellenden een bezoek aan het heilig-

dom van Gerlachus brengen. Daar zijn de bezoekers aan de liturgische vieringen niet bij opgeteld overigens. Nee, dat is ook voor onszelf verrassend dat zovelen de weg naar Gerlachus weten te vinden. Het gewijde zand onder zijn praalgraf is ook nog altijd ‘in’. Vroeger vooral meegenomen om in de boerenstal uitgestrooid te worden ter bescherming tegen veeziekten, breiden mensen zelf het patroonschap van Sint Gerlach uit. Ik hoorde bijvoorbeeld van iemand die zand meenam in de hoop dat het zou helpen om zijn huis verkocht te krijgen. Binnen een week was het gelukt… Het geeft toch aan dat de mensen op de een of andere manier iets zien in of voelen voor het patronaat van onze heilige… Het wordt er niet minder op na de onthulling van het borstbeeld van Gerlachus: na alle publiciteit merk je toch dat er een extra bezoekersstroom op gang komt. Aanschuiven is het zeker nog niet en dat zouden we ook niet willen. Maar een bezoek aan het graf van Sint Gerlachus, de aan hem gewijde schatkamer met het nieuwe borstbeeld, eventueel gecombineerd met een bezoek aan Chateau Sint Gerlach, en dat alles gelegen in een prachtig natuurlijke omgeving, dat kan een zinvolle dagbesteding zijn voor heel wat mensen. Gerlachus ontvangt u graag!” Meer info over het nieuwe borstbeeld en alles wat er speelt in het jaar dat de 850ste sterfdag van Sint Gerlachus wordt herdacht via: www.st-gerlach.nl

Primeur maar niet uniek Een goed half jaar heeft de uitvoering gekost, geeft Lodewick aan. “Van de kunststof schedel uit de 3D printer werd een gipsen afgietsel gemaakt. Op verschillende punten werden vervolgens houten pennen ingebracht, als basis voor de verdere gezichtopbouw. Gefundeerd op veel onderzoek werd de spiermassa gedetermineerd en aangebracht in langzaam drogende klei en vervolgens de huid en de beharing om het gezicht zo realistisch mogelijk te laten uitzien. Het resultaat mag inmiddels bekend zijn na de onthulling door Mgr. Delville van de buste op 5 januari, de

Jos Lodewick in de unieke, barokke kerk van Sint Gerlachus

februari 2015

DE Sleutel

11

missie

Vastenaktie steunt jongerenwerk in Sri Lanka

Grenzeloos samenleven Het is ‘de parel van de Indische Oceaan’. En de meeste toeristen die Sri Lanka bezoeken, zullen dat beamen : hagelwitte palmstranden, uitgestrekte oerwouden, wilde olifanten, schitterende tempels en eeuwenoude heilige koningssteden vormen de hoogtepunten van menig rondreis over het eiland. Het voormalige Ceylon is ook beroemd vanwege de prachtige theeplantages, waar fotogenieke theepluksters vrolijk lachend voor je poseren in de stralende zon.

TEKST en foto’S VASTENAKTIE

12

De Sleutel

februari 2015

Scholing is zo belangrijk…

Schrijnende werkelijkheid Achter die glanzende toeristenfolders gaat echter een schrijnende werkelijkheid schuil. Pas in 2009 is de bloedige, jarenlange burgeroorlog geëindigd, nadat het regeringsleger de resterende Tamiltijgers in een hoek had gedreven en gedood. De oorlog tussen de twee belangrijkste bevolkingsgroepen op het eiland - de Boeddhistische Singalezen en de Hindoeïstische Tamils - heeft diepe wonden geslagen die nog lang niet zijn genezen en die het land nog altijd splijten langs etnische en religieuze grenzen. Daarnaast verhullen de mooie beelden ook dat veel mensen in Sri Lanka moeten leven van een paar euro per dag. Wie buiten de gebaande toeristenwegen kijkt, ziet dan ook de armoede: sloppenwijken, mensen die op straat leven, piepkleine lemen hutten, gebrek aan schoon water, gebrek aan deugdelijk sanitair, levensgevaarlijke elektrische voorzieningen… Zeker op de theeplantages zijn de omstandigheden vaak

schrijnend. De mensen hier leven zeer geïsoleerd in de beruchte ‘linerooms’ meestal weinig meer dan aan elkaar gebouwde kamers - ze hebben nauwelijks toegang tot de wereld buiten de plantage, schoon water en goed sanitair ontbreken en ondanks hun lange werkdagen en het zware werk, verdienen ze onvoldoende om hun kinderen goed te eten te geven en naar school te sturen.

Campagneproject 2015: SETIK Het campagneproject van Vastenaktie 2015 richt zich op het jongerenwerk van SETIK in Sri Lanka. SETIK is de caritasorganisatie van het bisdom Kandy. SETIK staat voor: Socio Economic Training Institute of Kandy. Het bisdom Kandy ligt in het midden van het eiland: het beroemde theeplantagegebied. De theeplantages zijn in de 19e eeuw door de Engelsen aangelegd. Zij haalden Tamils uit India om op de plantages te werken, in feite als slaven.

Deze ‘thee-Tamils’ leven nog steeds op de theeplantages in kleine, gesloten gemeenschappen. De dorpen zijn zeer geïsoleerd, de mensen verdienen nauwelijks voldoende om van te leven en het ontbreekt aan basisvoorzieningen als schoon water, sanitair, openbaar vervoer en onderwijs. Veel vrouwen werken voor een paar euro per dag als theeplukster of vertrekken naar het buitenland, veel mannen zijn werkeloos en hebben een alcoholprobleem. De kinderen worden daardoor slecht begeleid en verlaten vaak voortijdig hun school. Ze gaan op jonge leeftijd werken of zwerven langs de straat. Via het jongerenwerk wil SETIK de kinderen en jongeren van de theeplantages zelfstandig en zelfbewust maken. Concreet betekent dit dat SETIK bijvoorbeeld kinderarbeid ontmoedigt, bijeenkomsten en trainingen organiseert over thema’s als ‘persoonlijk leiderschap’ en ‘geweldloos samenleven’, maar ook computercursussen en bloeddonatie-campagnes initieert. Daarnaast zorgt SETIK bijvoorbeeld voor extra opvang en begeleiding voor basisschoolleerlingen na schooltijd en worden kleine bibliotheekjes ingericht in de dorpjes op de theeplantages. De caritasorganisatie van het bisdom Kandy, SETIK, zet zich in voor vrede

De ‘thee-tamils’ zijn ooit door de Engelsen vanuit India naar Sri Lanka gebracht om op de plantages te werken. Ze werken nog steeds onder zware omstandigheden voor een zeer schamel loon

en verzoening over religieuze, culturele en etnische grenzen heen. Onderling vertrouwen is daarvoor essentieel. Dat laat de Vastenactie zien in het campagneproject van dit jaar: de mensen van SETIK zetten zich in voor de gehele bevolking van Sri Lanka - boeddhisten, hindoes, christenen en moslims - en ze weten haat en wantrouwen om te zetten

in begrip, vertrouwen en zelfs in vriendschap!

U kunt uw bijdrage overmaken naar: IBAN: NL21 INGB 000 300 0046 Vastenaktie, Bisdom Roermond

Sloppenwijken waar het bewoners zelfs aan het meest wezenlijke ontbreekt…

februari 2015

DE Sleutel

13

actueel

Behoudens ieders verantwoordelijkheid… Na de gruwelijke aanslag in Parijs en het daaropvolgende geweld in verschillende andere plaatsen – tot dicht bij onze grens aan toe – wordt er veel gesproken over terrorisme, over de band tussen religie en geweld, en vooral ook over vrijheid van meningsuiting.

tekst Dr. Lambert Hendriks foto bisdom Roermond

14

De Sleutel

februari 2015

Regeringsleiders van heinde en verre kwamen zelfs in Parijs samen in een demonstratie voor deze vrijheid die tot de mensenrechten wordt gerekend. De vreselijke moorden op de redacteurs van het nu wereldberoemde Franse tijdschrift hebben heel wat losgemaakt. Iedereen “is Charlie” en iedereen kent het zevende artikel van de Nederlandse grondwet: de vrijheid van meningsuiting, een recht dat ook in tal van andere verdragen is vastgelegd. Inderdaad hoort dit grondrecht bij een gezonde samenleving. Ieder mens moet de mogelijkheid hebben om zijn mening te kunnen zeggen, zonder dat hem of haar al op voorhand de mond wordt gesnoerd. Dat is de eigenlijke zin ervan: dat niets of niemand een ander kan tegenhouden om te zeggen wat hem op het hart ligt. De regering kan niet verbieden dat iemand zich uitspreekt voor een andere politieke richting, de werkgever kan niet eisen dat een werknemer zwijgt over zaken die hem niet aanstaan. Het is kortom het recht om te zeggen wat je denkt, terwijl niemand kan verhinderen dat je je uitdrukt over wat je vindt. Dit is wezenlijk voor een gezonde democratische samenleving. Er zijn tal van mensen die het oneens zijn met zaken die wij van wezenlijk belang vinden, maar dit mag en moet uitgesproken kunnen worden. De keerzijde daarvan is tegelijk dat wij ook juist dat wat wijzelf zo belangrijk vinden, mogen inbrengen in het maatschappelijk debat. Wie over de rechten van mensen nadenkt, erover schrijft of leest, die zit nogal uit de onstuimige wind van de praktijk. En dat terwijl het recht op vrije meningsuiting nu juist bedoeld is voor de harde werkelijkheid van discussies en meningsverschillen tussen (groepen) mensen. Er blijken nu bijzonder veel mensen te zijn die zich opwerpen

als verdedigers van de vrijheid, maar wie alleen nog maar filosofeert over wat vrijheid van meningsuiting hoort te zijn, of over wat die te maken heeft met bijvoorbeeld goede smaak en fatsoen, die merkt nog niet wat de prijs daarvan is. Over precies die twee dingen wordt eigenlijk in alle reacties op het terrorisme in Frankrijk en andere plaatsen veel te weinig gezegd: vrijheid van meningsuiting heeft ook grenzen, hoe paradoxaal dat ook klinkt, en het is een recht dat een prijs heeft.

Grenzen aan de vrijheid van meningsuiting? Hoe kan zo’n fundamenteel recht op vrijheid van meningsuiting nu grenzen hebben? In de talloze demonstraties na de moorden bij de redactie van Charlie Hebdo in Parijs was er geen enkele nuance te bespeuren. Door de emoties is dat ook begrijpelijk. Moeilijker is in te zien waarom een hele tijd later nog steeds het accent blijft liggen bij het recht om zonder enige beperking alles te zeggen wat er ook maar in je opkomt. En dat is nu net niet wat dit grondrecht wil beschermen. Dat is ook wel inzichtelijk: iedereen vindt het verwerpelijk als iemand apert liegt, of mensen bewust wil krenken, of anderen schade wil toebrengen met leugenachtige woorden. Dat valt allemaal niet onder de vrijheid van meningsuiting, die veronderstelt dat ik met mijn eigen rechten de rechten van anderen niet aantast en anderen in hun waarde laat. Op geen enkele manier mag de indruk ontstaan dat de medewerkers van een satirisch tijdschrift hun brute moord aan zichzelf te wijten hebben. Er is werkelijk niets dat zo’n onmenselijke daad kan rechtvaardigen. Maar het is van de andere kant ook wel bevreemdend dat iedereen opeens “Charlie” wil heten en er letterlijk miljoenen exemplaren gedrukt moeten worden van een

tijdschrift dat belediging en vernedering als verdienmodel heeft. Dat er nu op een grove en onmenselijke manier onrecht is gedaan, maakt nog niet goed dat er ook op een vreselijke manier onrecht is gedaan door mensen die de vrijheid van meningsuiting misbruiken om anderen te krenken en te beledigen. Het is bijzonder jammer dat men in dit tijdsgewricht weinig aanvoelen heeft voor de onjuistheid van een absolute vrijheid in het omgaan met elkaar. Dit bleek heel goed toen dagblad De Telegraaf bij wijze van protest twee pagina’s vrijmaakte om daar art. 7 van de grondwet af te drukken. Dat artikel over de vrijheid van meningsuiting besluit met de woorden “behoudens ieders verantwoordelijkheid voor de wet”. Het is opmerkelijk te noemen dat er veel commentaar was op deze woorden. Deze verwijzing naar de verantwoordelijkheid wordt opgevat als een overdreven aanvulling op wat een onbegrensd recht zou zijn. Toch maakt deze verwijzing net zozeer deel uit van het zo geprezen grondrecht om je eigen mening te verkondigen. Het is geen strenge aanvulling, maar vrijheid van meningsuiting vraagt vanuit zichzelf om een verantwoord en goed omgaan met elkaar, waarbij je elkaar – in alle redelijkheid – probeert niet te kwetsen en zeker respect opbrengt voor elkaars mening.

Vrijheid van meningsuiting heeft een prijs Terecht wordt er door de politiek vaak op gewezen dat de vrijheid van meningsuiting geen goedkoop grondrecht is, en dat het nooit als vanzelfsprekend kan worden beschouwd. Steeds weer moeten we er onszelf aan blijven herinneren dat het een goed recht is van de ander om van mening te verschillen en dat ook te uiten. Als het gaat om kleine dingen, dan is dit niet zo moeilijk. Maar waar grote waarden in het geding zijn, daar wordt deze vrijheid tot een kostbaar iets. Vrijheid van meningsuiting heeft een prijs. Juist vanuit het geloof hebben we een aantal heel belangrijke waarden en normen, die we niet graag prijs geven. En toch mag de ander ze steeds ter discussie stellen. Dit

heeft de christelijk gefundeerde samenleving in de recente geschiedenis overigens al heel wat gekost. Niet alleen werden er wetten aangenomen die vanuit onze visie de menselijke waardigheid ondergraven, maar ook werd bijvoorbeeld in 2013 het verbod op smalende godslastering uit het strafrecht gehaald. Het is het resultaat van een voortdurend debat over wat wel of niet gezegd mag worden, en wie wel of geen bescherming verdienen. Toen men dit verbod afschafte, werd gezegd dat gelovigen geen grotere bescherming mochten krijgen dan ongelovigen. Het resultaat is echter dat men zich permitteert de spot te drijven met het meest heilige van mensen. Iets waartegen paus Franciscus zich terecht al afzette. Het punt is daarbij niet dat God in bescherming moet worden genomen, maar dat men mensen het meest diep kwetst met dat wat hen het meest dierbaar is. Wie overtuigd is van zijn eigen gelijk heeft de neiging de ander te doen zwijgen. Dit geldt voor hen die menen dat alles moet kunnen, gewoon omdat het kan; en het geldt evenzeer voor hen die vinden dat er eigenlijk geen vrijheid van meningsuiting zou moeten zijn en deze overtuiging zelfs met terreur afdwingen. Daar wordt vrijheid van meningsuiting kostbaar. De schokgolf die

nu door West-Europa getrokken is, doet nadenken over de waarde van vrijheid. Groeperingen als Pegida of rechtse politieke partijen roepen om het hardst dat nu de maat vol is, zonder dat iemand eigenlijk precies weet welke rol de Islam nu in dit geheel speelt. Vermoedens zijn er genoeg, maar er spelen zoveel factoren een rol dat het moeilijk blijft om al dit geweld te duiden en nog moeilijker is het om oplossingen te vinden. De meeste mensen zullen perplex staan bij zoveel geweld in een samenleving die zichzelf graag veilig en vredig noemt. Daar komt nog bij dat onze aandacht vaak heel selectief is: in Nigeria werden 2000 Nigerianen vermoord, zonder dat daar veel ruchtbaarheid aan gegeven werd. Het vraagt veel reflectie en publiek debat om een goede manier te vinden om al onze rechten en die van anderen te verdedigen. De vrijheid van meningsuiting biedt in ieder geval een goed beginpunt om dit debat aan te gaan. Het leek een grondrecht dat vanzelfsprekend was, maar dat steeds dichterbij bedreigd wordt. Nu we het terecht verdedigen is het goed om dan ook de puntjes op de ‘i’ te zetten en te zien dat wel degelijk ook het respect en de waardigheid op het spel staan van andere mensen en van dat wat hen dierbaar is.

februari 2015

DE Sleutel

15

Kruisen, kapellen en devoties in Limburg

Langs ’s Heeren Wegen: Blasius met de kaarsen Tekst en foto: Stichting Kruisen en Kapellen in Limburg/Matheu Bemelmans

16

De Sleutel

februari 2015

Wie: H. Blasius Wat: Kapel Waar: Cadier en Keer Wanneer: 1943/1992 Waarom:  3 februari is de feestdag van de heilige Blasius, bisschop van Sebaste Die gekruiste kaarsen voor je keel. Als kind vond ik dat onderdeel van de Blasiuszegen heel spannend, maar ook wel een beetje eng. Alsof je in de tang genomen werd. Sommige priesters hadden er een handje van om het heel dreigend te laten overkomen. Anderen pakten het wat losser aan, alsof ze bij de Chinees met stokjes gingen eten. Dan volgde de zegen, waarvan ik nooit veel meer meekreeg dan dat de heilige Blasius gevraagd werd om me te beschermen tegen keel- en andere ziekten. Elk jaar begin februari voltrok zich het ritueel. In veel parochiekerken wordt de zegen tot op de dag van vandaag nog steeds gegeven. Grappig hoe sommige tradities in de roerige jaren zestig van de 20e eeuw heel snel bij het kerkelijk grofvuil gezet zijn, terwijl andere hebben weten te overleven. De devotie tot Sint Blasius hoort zeker bij die laatste categorie. In het Zuid-Limburgse dorp Cadier en Keer werd in 1992 zelfs een nieuwe kapel aan hem gewijd. Een voormalig transformatorhuisje langs de drukke rijksweg Maastricht-Aken is sindsdien aan de keel- neus en oorheilige gewijd. Met al het fijnstof dat het verkeer daar achterlaat voorwaar geen overbodige luxe. Toch zal dat niet de reden zijn dat uitgerekend op deze plek een Blasiuskapel verscheen. De 4e eeuwse bisschop is al eeuwenlang patroonheilige van het dorp. Tot aan de Tweede Wereldoorlog kende ‘Keer’ zelfs een heuse bedevaarttraditie. Soms trokken er begin februari wel drieduizend pelgrims naar Cadier en Keer. Al zal ook meegespeeld hebben dat op dat moment in het dorp de ‘Lichtmiskermis’ werd gehouden. Ook heeft Cadier en Keer lange tijd een Blasisusbroederschap gekend. Deze is enkele jaren geleden heropgericht. Nota bene naar aanleiding van de inzegening van deze nieuwe Blasiuskapel. Dat de vroegchristelijke bisschop vanwege zijn naam beschermheilige van de blaasmuzikanten is (Cadier en Keer heeft een fanfare Sint Blasius) zal niemand verbazen. Maar wat heeft hij toch met keelziektes? Welnu: als de overlevering klopt, dan redde hij ooit een kind dat in een visgraat dreigde te stikken. Ondanks deze wonderbaarlijke geste werd hij door de Romeinse christenvervolgers niet gespaard, maar flink gemarteld en vervolgens onthoofd. Zijn relieken worden sinds de 10e eeuw bewaard in het Zuid-Duitse Sankt Blasien. In de witte kapel in Cadier en Keer staat Blasius mét z’n hoofd fier op z’n romp. In zijn handen draagt hij twee kaarsen. Gewoon naast elkaar. Heiligen nemen niemand in de tang. Die beschermen. februari 2015

DE Sleutel

17

bedevaart

Conclusie na Pelgrimstocht naar China

‘Gedachtenis aan Mgr. Schraven is springlevend’ Over het leven van menig Limburgs missionaris zou je een

en Harry Schraven. IJveraars voor zijn zaligverklaring. Met

een rijtje te krijgen zijn. Maar manmoedig vullen ze elkaar aan of corrigeren ze elkaar… Vaststaat in ieder geval dat het reisgezelschap bestond uit 16 personen, onder wie ook hulpbisschop Everard de Jong. “De organisatie was in handen van het Verbiest instituut van de universiteit van Leuven,” zegt Schraven. “Een instituut dat zich studieus richt op de Chinese kerk en probeert goede contacten met de mensen daar te onderhouden. Dat een Chinese gids de reis begeleidde, was duidelijk een pré.”

een gezelschap van 16 personen bezochten zij eind

Man met een missie

stripverhaal kunnen schrijven. Beeldend laten zien wat hen in vaak verre oorden overkwam. In een dienstbaarheid en gelovige trouw die soms het eigen leven kon kosten. Zoals Mgr. Frans Schraven in China overkwam. Dat stripverhaal over hem is er gekomen. Dankzij mensen als Gèrard Peters

verleden jaar bisschop Schravens missiegebied. Een impressie.

Harry Schraven (links) en Gèrard Peters kijken terug op een onvergetelijke reis

En al zijn er al enige maanden verstreken sinds het bezoek, maar de heren borrelen nog van de indrukken die zij

tekst Frans van Galen foto’s bisdom Roermond

18

De Sleutel

februari 2015

opdeden. Ten huize van Harry Schraven (kleinzoon van een broer van Mgr. Schraven) in Venray ventileren ze hun ervaringen alsof ze die pas gisteren hebben opgedaan. Zoveel ervaringen en indrukken dat ze soms nog moeilijk op

In het kort geven de heren de banden aan die hen verbinden met de man die aan de basis van hun Chinareis stond: Mgr. Frans Schraven: “Hij werd geboren in Lottum in 1873 maar het gezin verhuisde naar Broekhuizenvorst toen hij zes jaar oud was. Hij groeide op op de boerderij in een goed katholiek gezin en binnen een familie met een klerikale traditie. Het was in die tijd bijna gebruikelijk dat iedere boerenfamilie een priesterzoon had en bij de Schravens was dat niet anders. Frans besloot de priesterlijke weg te gaan en doorliep die studie daartoe eerst in Rolduc en vervolgens, omdat hij koos voor de Heren Lazaristen, in Parijs. Eenmaal gewijd besloten zijn oversten hem naar de Chinese missie te sturen, waar zij zeer actief waren. Hij arriveert daar in 1899. En treft er onder andere zijn tien jaar oudere neef, Frans Geurts, ook in de missie als lazarist werkzaam. (‘Deze latere bisschop Geurts was de broer van mijn opa’, geeft Peters de familiale banden met de familie Schraven aan). In 1921 was het overigens bisschop Geurts die zijn neef Frans de bisschopswijding mocht toedienen na zijn benoeming tot

bisschop van Chengtinfu, nu Zhending geheten. Omdat hij voornamelijk had gefunctioneerd als econoom van de missie was hij goed toegerust om ook de bestuurlijke kant van het bisdom te leiden. In al die jaren bezocht hij zijn geboortegrond slechts één maal: in 1925 ging hij op adliminabezoek naar Rome en maakte van de gelegenheid gebruik om enige maanden bij zijn familie door te brengen. Én om geld voor zijn missie in te zamelen. Een grote missie met een kathedraal, scholen, een ziekenhuis. Het was een heel complex dat rond de 20 hectare groot was. Problemen met de Chinese overheid waren er altijd geweest, maar de situatie voor de missionarissen verslechterde nog meer nadat Japan in 1937 China bezette en een terreurregime uitoefende. ‘Plunder, vermoord en verbrand’ waren de leidende instructies voor de soldaten. Ze raakten helemaal losgeslagen en voegden daar zelf ‘verkracht’ aan toe. Met die missie bezochten ze de missie van bisschop Schraven waar meer dan 10.000 vluchtelingen, vooral vrouwen, verbleven. De bisschop weigerde om hen uit te leveren. Met acht Europese gezellen werd hij gevangen genomen, weggevoerd en op enkele honderden meters van zijn missie vandaan gedood en verbrand. Op 7 oktober 1937. Deze moorddaad bracht veel vooral diplomatie commotie teweeg bij met name de Fransen als land van oorsprong van de Lazaristen. Japan zag zich gedwongen een onderzoek in te stellen. Een katholiek opgeleide Japanse kolonel verrichtte het en concludeerde dat de wandaad door Japanners was gepleegd. Dat is altijd officieel door de regering ontkend. Toch plaatsten zij op de executieplaats een monument. Het heeft wonder boven wonder de tijd doorstaan. Die plaats bezoeken was een van de hoogtepunten van onze reis.”

Historisch onderzoek Het gegeven van de bisschopsmoord leidde in onze eigen omgeving niet tot veel commotie. Halverwege de vorige eeuw had men door de oorlogsomstandigheden wel andere zaken aan het hoofd… “Een familiereünie leidde tot hernieuwde aandacht voor bisschop Schraven,” aldus Harry Schraven. “Die

werd zo’n tien jaar geleden gehouden. Naar aanleiding van deze samenkomst waaraan zo’n 300 nazaten deelnamen, bleek dat er nog heel wat spullen van bisschop Frans binnen de familie bewaard waren gebleven. Brieven, een kazuifel, een bril, een urn met as van de martelaren… Vooral op initiatief van neef Vincent Hermans, die altijd interesse in het leven van bisschop Schraven heeft gehad, werd besloten een stichting in het leven te roepen. Met een tweeledig doel: het levend houden van het gedachtegoed van Mgr. Schraven en het inrichten van een gedenkkapel. De stichting ging aan de slag met een breed historisch onderzoek, op zoek naar feitelijkVoor de pagode waar Mgr. Schraven en gezellen ter dood werden heden. In dat kader ondernamen enkele fa- gebracht met v.l.n.r. Harry Schraven, Gèrard Peters, Piet Cöp en milieleden ook een reis Mgr. Everard De Jong naar China. In de omgrimsreis naar China te ondernemen. geving van de voormalige missie bleek Als Peters daarop terugkijkt, zegt hij tot ons aller verrassing de gedachtenis uit de grond van zijn hart: “Het was een aan Mgr. Schraven nog springlevend te heel goed georganiseerde reis waaraan zijn. De gelovigen daar drongen aan op je onvergetelijke herinneringen oververder onderzoek en Chinese bisschophoudt. De toeristische highlights werpen vroegen zelfs om een proces tot den niet geschuwd, zoals de verboden mogelijke zaligverklaring te beginnen. stad en de koningsgraven, maar echt inVanwege de nog altijd redelijk precaire drukwekkend waren toch de bezoeken verhouding tussen het Vaticaan en de aan de plaatsen die herinneren aan de Chinese overheid - al zijn er hoopgevenbisschoppen Geurts en Schraven. Maar de tekenen die wijzen op verbetering ook de ontmoeting met mensen die er werd in overleg met de heren Lazaristen al of niet indirect mede dankzij het en de bisschop van Roermond besloten voorbeeld van onze voorouders - chrisdit proces in het bisdom Roermond te tenen zijn. Je merkte bijvoorbeeld tijstarten waar toch de wortels van bisdens de ontmoeting met een van de opschop Schraven liggen. Het diocesane volgers van Mgr. Geurts, een Chinese proces is inmiddels afgesloten en de bisschop, dat hij zich ontzettend gestukken liggen nu bij het Vaticaan.” sterkt voelde door ons bezoek en zeker Emotionele momenten door de ontmoeting met Mgr. De Jong Ook in het kader van het zaligverklaals een van de eerste bisschoppen die de ringproces werd besloten om een pellocale kerk bezocht. Nee, dat waren

februari 2015

DE Sleutel

19

bedevaart echt emotionele momenten voor die mensen. Het is gewoon belangrijk voor hen omdat de kerk daar in opbouw is; een aantal kerken wordt gedoogd en zelfs worden hier en daar gedeeltelijk kerken door de overheid terug gegeven. Een pelgrimage zoals wij die maakten is voor hen dan ook een ruggensteun.” Schraven vond het daarbij opvallend dat de Chinese gelovigen graag willen laten zien dat ze het geloof bewaard hebben zoals de missionarissen het ooit hebben gebracht hebben en zich vanuit dat geloof willen inzetten voor de sociale zorg. “Je kunt het zelfs merken bij de viering van de liturgie die helemaal overeenkomt met de manier waarop wij die hier vieren. Je ziet er veel jongeren in de kerk en ook voor de catechesebijeenkomsten is veel belangstelling. Opvallend was ook hoe ondernemend en inventief men er is. In een project van jaren zijn mensen in een dorp met 5000 inwoners bijvoorbeeld een kerk aan het bouwen die plaats zal bieden aan 2000 gelovigen. Iedere bouwvakker in het dorp werkt een maand per jaar aan de kerkenbouw mee. Of een ander voorbeeld: onder een kerk - gebouwd dankzij de financiering door rijke Chinezen realiseerde men winkels die worden verhuurd, waardoor de kerk weer geld verdient. Nee, je ziet er sterke staaltjes van ondernemingschap én geloof…”

Internationaal congres Een ander hoogtepunt van de reis was het bezoek aan de plaats waar Mgr. Schraven en gezellen werden vermoord.

De groepsfoto van de pelgrims

In hun bijzijn werd een monument onthuld ter nagedachtenis aan die gebeurtenis. “Op een plaats waar vijf jaar geleden nog niemand mocht komen, dát kunnen meemaken, dat maakt indruk,” zegt Peters met volle instemming van Schraven. Een bezoek aan de voormalige kathedraal was een rare gewaarwording. Het grootste deel van het kerkgebouw is in gebruik als aula, maar het priesterkoor - verborgen achter een gordijn - laat nog veel van de vroegere inrichting zien. Wat er nog aan gebouwen over is van de vroegere missie, heeft een militaire bestemming gekregen. Dit als onderdeel van een enorm groot industriegebied dat veel smogoverlast geeft. Enkele reisdeelnemers werden er letterlijk ziek van...

Bij de onthulling van een monument ter nagedachtenis aan de martelaren

20 18

De Sleutel

februari 2015

Aan het slot van de reis namen de deelnemers deel aan een internationaal congres dat in het teken van de moord op Mgr. Schraven en zijn acht lotgenoten stond. De opening vond overigens plaats in het grootseminarie van Zhending dat bevolkt wordt door 160 priesterstudenten… Volgens onze zegslieden konden zij zich geen beter slot van de pelgrimage wensen als ze zich uitspreken over de teneur van de bijeenkomst: “De deelnemers aan de conferentie prezen de humanitaire inzet van Mgr. Schraven en gezellen voor de noodlijdende Chinese plattelandsbevolking. Zij waren het eens over de erkenning van deze geloofsgetuigen als martelaren voor het Chinese volk. Door Chinese professoren werd gepleit voor een herwaardering van de rol van missionarissen en hun inzet voor het Chinese volk. Er werd zelfs gepleit voor een snelle erkenning van deze missionarissen als martelaren door Rome.” Dat de pelgrims van de Chinareis enthousiast zijn teruggekomen is een understatement. Hun statement zal voor een groot deel zichtbaar worden en leesbaar zijn in een boek dat over de reis naar China wordt uigegeven en op zaterdag 14 maart wordt gepresenteerd in Broekhuizen. Meer info daarover via de website van de Mgr. Schraven Stichting: www.mgrschraven.nl; via de website is ook het stripboek verkrijgbaar.

Grenzeloos Bisschop Luik was in Verviers tijdens schietpartij

Pastorale gesprekken in Hasseltse gevangenis

Bisschop Jean-Pierre Delville van Luik was half januari bij toeval in een moskee in Verviers op de avond van de antiterreuractie en de aanhouding van enkele vermeende jihadisten. De bisschop was bezig aan een visitatie (officieel bezoek) aan het dekenaat Verviers en werd toevallig ontvangen in een moskee elders in het Waalse stadje. “De vriendschap die betoond werd door de moslimgemeenschap van Hodimont staat in schril contrast met de agressiviteit van diegenen die met hun blinde geweld de islam verraden,” zo liet de bisschop vlak na de schietpartij weten. “Oorlog brengt alleen maar oorlog voort. Slechts dialoog en ontmoeting leiden tot vrede.”

‘Tralies uit de weg’. Zo heet een project van geestelijke verzorgers van de gevangenis van Hasselt om mensen van ‘binnen en buiten de muren’ met elkaar in contact te brengen. Tijdens twee uur durende gespreksavonden praten gevangenen en mensen van buiten de gevangenis met elkaar over zingeving. De gesprekken zijn bedoeld om een brug te bouwen tussen leden van een Hasseltse gespreksgroep en gedetineerden. “De gevangenis als nadenkhuis, waar je deuren kunt openen met de sleutel van het evangelie,” zo wordt project in het parochieblad Kerk en Leven omschreven. De gesprekken zijn niet bedoeld als catechese of verkondiging, maar als open gespreken aan de hand van verhalen uit het evangelie. Veel gedetineerden blijken zich in de verhalen – zoals dit van de Verloren Zoon – te herkennen. In andere Vlaamse bisdommen bestaat het project ‘Tralies uit de weg’ overigens al langer.

Bisschop Aken bezocht Chaldeeuwse christenen Bisschop Heinrich Mussinghof van Aken heeft half januari in Mönchengladbach deelgenomen aan een viering van Chaldeeuwse christenen uit Irak. Hij deed dit samen met aartsbisschop Ramzi Garmou van Teheran, die ook verantwoordelijk is voor de Chaldeeuwen in Europa. De Chaldeeuwse christenen behoren tot de oosters-katholieke kerken. De liturgieviering werd gehouden in het Aramees, dat is de taal die Jezus sprak en die onder Chaldeeuwen behouden is gebleven.

Bisschop Jean-Pierre Delville: “We moeten een cultuur van vrede en dialoog creëren”

Veel van de Chaldeeuwse christenen in Mönchengladbach zijn vluchtelingen uit Irak en Syrië. Bisschop Mussinghof sprak hen aan het begin van de viering toe: “Wij zien uw lijden. Wij willen u met open armen ontvangen. We heten u hier van harte welkom en we doen ons best om u te helpen hier een nieuw thuis te vinden,” aldus de bisschop van Aken.

De zondag na het incident kwam bisschop Delville tijdens de slotviering van het bezoek aan het dekenaat Verviers op de kwestie terug. Hij riep de gelovigen in Vierviers op om vooral goede contacten met moslims op te bouwen. “Om dergelijke aanvallen te voorkomen, moeten we een cultuur van vrede en dialoog creëren en moeten we de eerste stap te zetten om de moslims te ontmoeten.”

tekst Matheu Bemelmans

Bisschop Mussinghof (midden) bij aankomst voor de viering

februari 2015

DE Sleutel

21

Kerk en Samenleving

Een mystagogisch parochieproject voor jongeren

Goed doen aan de naaste Wiel Smeets is samen met Ellen Custers vanuit de Dienst Kerk en Samenleving betrokken geweest bij het een project voor maatschappelijke stage in de parochies van Voerendaal. Van dat project geven zij op deze pagina’s een verslag.

tekst Wiel Smeets foto’s Wiel Smeets/Marcel Mollink

22

De Sleutel

februari 2015

Jullie zijn door mijn Vader gezegend, kom en neem deel aan het koninkrijk dat al sinds de grondvesting van de wereld voor jullie bestemd is. Want ik had honger en jullie gaven mij te eten, ik had dorst en jullie gaven mij te drinken. Ik was een vreemdeling en jullie namen mij op. Ik was naakt en jullie kleedden mij. Ik was ziek en jullie bezochten mij. Ik zat gevangen en jullie kwamen naar mij toe (Matteus 25: 34-37). In de periode 2011-2014 namen drie groepen scholieren deel aan een diaconaal proefproject van de parochies Voerendaal en Kunrade rond de Bijbelse Werken van Barmhartigheid. In een werkgroep - bestaande uit de pastoor, de jongerenwerker, enkele vrijwilligers en mijzelf - werd stapsgewijs onderzocht hoe met een dergelijk project zoveel mogelijk spirituele diepgang zou kunnen worden bereikt. Na drie jaar uitproberen, evalueren en bijstellen, ontstond een programma met bezoeken aan een justitiële jeugdzorginstelling, een voedselbank, een uitvaartcentrum, een kledingbank en

Ze deden zelf ook aan vrijwilligerswerk…

avonden met vrijwilligers van de Zonnebloem en vluchtelingenwerk. De jongeren maakten op deze wijze kennis met hedendaagse mensen die zich inzetten voor ‘gevangenen’, ‘hongerigen en dorstigen’, ‘doden’, ‘naakten’, ‘zieken’ en ‘vreemdelingen’. Ze deden zelf ook aan vrijwilligerswerk voor deze sociale groepen. De start van het project bestond o.a. uit het aanreiken van het Bijbelse kader van het project en ter afsluiting was er een bezinningsavond met een creatieve verwerking. Dit project is eigenlijk een schoolvoorbeeld geworden van wat ik in het boek ‘Verleiden tot God’ benoem met de vakterm ‘mystagogisch jongerenwerk’. Daarvoor reik ik twee vuistregels aan: - Zorg ervoor dat er een verleidingsstrategie is - een extra stimulans voor jongeren om aan het project deel te nemen. - Zet het programma zo op dat de jongeren zich kunnen spiegelen aan christelijke spiritualiteit. Hieronder leg ik uit hoe deze vuistregels dit project mede hebben bepaald.

met een christelijke geloofspraktijk; daarna wordt deze ervaring verhelderd. Voordat ik inga op hoe de tweede vuistregel is toegepast bij dit project, eerst iets over de theologische vakterm mystagogie.

Mystagogie

… reflectie over de eigen motieven …

De MaS als verleidingsstrategie De genoemde parochiewerkgroep was al enkele jaren actief met als doel om spirituele jeugdactiviteiten op te zetten, vooral voor jongeren die in deze parochies het vormsel hadden gedaan. In deze parochies doen elk jaar weer zo’n 40 jongeren mee aan een programma voor de vormselvoorbereiding dat wordt begeleid door jongerenwerker Marcel Mollink. Dit vormselprogramma bestaat uit een mooie mix van o.a. bezinningsactiviteiten en excursies. Bij de vervolgactiviteiten bleek het moeilijk om eenzelfde niveau te halen qua inhoud van het programma en duurzaamheid van de groep deelnemers. Het waren vooral losstaande incidentele activiteiten (bijvoorbeeld samen kijken naar een speelfilm) met wisselende deelnemers per keer. Hoe verleid je dergelijke jongeren ertoe om een schooljaar lang deel te nemen aan een spiritueel parochieproject? Jongeren hebben het druk, ook in hun vrije tijd. Een interessant programma alleen is meestal onvoldoende om hen te verleiden om deel te nemen. Daar komt nog eens bij dat parochies bepaald niet populair zijn bij de meeste jongeren. Vandaar dat er een extra stimulans nodig is, bijvoorbeeld door er

als parochie voor te zorgen dat een project door scholen wordt erkend als onderdeel van het onderwijscurriculum, in dit geval voor de Maatschappelijke Stage (MaS). Sommige deelnemers aan het proefproject werd gevraagd: ‘zeg eens eerlijk, zou je hebben deelgenomen als het niet ook voor school was geweest’? De meeste jongeren gaven aan dat ze een bezoek aan een jeugdgevangenis nog wel in hun vrije tijd hadden gedaan, maar de andere activiteiten waarschijnlijk niet. Achteraf constateerden de deelnemers zonder uitzondering dat ze het een leuk en zinvol project hadden gevonden en dat ze geen van de activiteiten hadden willen missen. Op een enkeling na bleven ze aan activiteiten deelnemen, ook nadat ze hun verplichte 30 MaSuren al lang en breed hadden besteed. Kortom: de MaS is bij dit project een zeer geschikte verleidingsstrategie gebleken.

Spiegelen aan christelijke spiritualiteit Toepassing van de tweede vuistregel, spiegelen aan christelijke spiritualiteit, maakt projecten als deze mystagogisch. Eerst maken de jongeren op ervaringsniveau kennis

‘Mystagogie’ is een samentrekking van ‘mysterie’ en ‘(ped)agogie’. Het betekent dan ook letterlijk: het begeleiden (agogie) van mensen wat betreft het Geheim van hun leven. Oorspronkelijk komt de term uit de voorchristelijke Griekse cultuur. De eerste Kerkvaders namen de term over, vooral met betrekking tot onderricht. Een belangrijk element bij hun ‘mystagogische catechese’ was dat de sacramenten van het doopsel en de eucharistie eerst werden voltrokken en pas daarna werden uitgelegd. Eigenlijk is deze volgorde – eerst de ervaring, dan de uitleg - de meest logische als het gaat om begeleiding bij diepe levenservaringen. Zo heeft het bijvoorbeeld niet heel veel zin om een jongere uit te leggen wat verliefdheid is als deze die ervaring nog nooit heeft gehad. Maar vreemd genoeg is deze volgorde, in de loop van de tijd, omgekeerd. In de catechismusbenadering ging het om cognitieve uitleg van geloofsstellingen. Als reactie daarop ontstond in de jaren 1960 de ervaringscatechese die de eigen ervaringen van jongeren centraal stelde en als uitgangspunt nam. Een probleem van deze benadering was wel dat het vaak wat gekunsteld en geforceerd was om de ervaringen van jongeren vervolgens te koppelen aan christelijk geloof of de Bijbel. Een mystagogische benadering vermijdt dit probleem door de jongere uit te nodigen om ervaringen op te doen met christelijk geloof. Daarna is het de taak van de begeleider om de opgedane ervaringen te helpen verhelderen, bijvoorbeeld door, zoals Socrates, de juiste vragen te stellen. Een duidelijk voorbeeld van een mystagogisch jongerenproject, dat ik bespreek in ‘Verleiden tot God’, is een kloostermidweek voor PABO-studenten. Als onderdeel van hun opleiding (vuistregel 1) nemen de studenten deel

februari 2015

DE Sleutel

23

Kerk en Samenleving aan christelijke geloofspraktijken zoals gebedsdiensten, vieringen en Bijbellezing (vuistregel 2). Daarna vinden er verhelderende groepsgesprekken plaats. In dat boek bespreek ik ook enkele diaconale jongerenprojecten waarin er mystagogisch wordt gewerkt. Een voorbeeld daarvan is een ontmoeting tussen zorgstudenten en apostolische religieuzen waarbij beiden elkaar vertellen over hun motivaties om een menslievend beroep uit te oefenen. De religieuze getuigt daarbij van God als haar Inspiratiebron. Dit getuigenis is het element van spiegeling aan christelijk geloof (vuistregel 2). De jongere wordt op deze wijze uitgenodigd om haar eigen motivaties te verhelderen door zich te spiegelen aan een christelijk perspectief.

‘De zeven werken van Barmhartigheid’ Het parochieproject ‘de zeven werken van Barmhartigheid’ zou je als ‘diaconaal-mystagogisch’ kunnen typeren. Net als bij het zojuist genoemde voorbeeld gaat het in de kern om het verhelderen van de motivaties van jongeren om aan anderen goed te doen door spiegeling aan getuigenissen van mensen die zich gemotiveerd weten door God, Jezus, Maria, de kerk. Hoe krijgt deze spiegeling gestalte in dit project? - Bij de startbijeenkomst is de jongerenwerker de spiegel. Deze geeft niet alleen informatie over het project, maar legt ook uit wat parochiemensen als zij of hij spiritueel motiveert om de barmhartigheidwerken gestalte te geven. De twee Bijbelfragmenten klinken bij deze startbijeenkomst als christelijk kader van deze motivaties. - Bij het bezoek aan het uitvaartcentrum worden de jongeren geconfronteerd met de dood. O.a. bij wijze van nazorg is er na afloop een nazit die eindigt met een groepsgesprek over de vraag: ‘Is er Leven na de Dood?’. Het moment van spiegeling is hierbij dat dit groepsgesprek wordt ingeleid door een video waarin argumenten worden aangedragen voor het christelijk ge-

24

De Sleutel

februari 2015

loof in leven na de dood. Bij de deelname aan de Allerzielenviering doen de leerlingen ervaringen op met christelijke rituelen rond de dood en het geloof in een nabestaan. De ervaringen die de leerlingen bij deze activiteiten hebben opgedaan worden achteraf verhelderd doordat de begeleider hen uitnodigt om, per mail, een aantal vragen te beantwoorden. - Bij de ontmoetingen met mensen van de Voedselbank, Vastenaktie, Amnesty International, de Kledingbank, Zonnebloem en Vluchtelingenwerk vraagt de begeleider deze vrijwilligers steeds naar hun motivaties. Daar waar het bij deze mensen gaat om christelijke motieven, kunnen de jongeren zich daaraan spiegelen. Achteraf vindt er weer verheldering plaats doordat de begeleider hen uitnodigt om, per mail, een aantal vragen te beantwoorden. Bij de creatieve slotbijeenkomst worden al deze ervaringen ook nog eens op belevingsniveau verhelderd.

Evaluatie en perspectieven Bij de evaluatie van dit proefproject is gebleken dat het voor alle betrokkenen zeer geslaagd was: voor de deelnemers (zoals gezien), voor de parochiemedewerkers alsook voor de

… creatieve verwerking …

MaS- coördinatoren van de scholen. Vanuit de parochie gezien, was het vooral verheugend dat jongeren iets hebben mogen ervaren van wat Jezus bedoelde met barmhartigheid: de innerlijke vreugde van goed doen aan de naaste. Vanuit de scholen gezien, was het zeer geslaagd omdat de jongeren bij dit project in contact zijn gekomen met verschillende sociale groepen en niet alleen vrijwilligerswerk hebben gedaan, maar ook werden uitgenodigd tot reflectie over hun eigen motieven. De scholen hebben aangegeven dat ze met dit project verder willen, ook als de overheidsfinanciering van de MaS stopt. Ondertussen ben ik vanuit mijn adviesbureau ook in gesprek met verschillende partners om te bezien of dit project op andere manieren aan een onderwijscurriculum gekoppeld kan worden. Daarbij valt te denken aan het vakgebied ‘burgerschapseducatie’, de sociale stage van antroposofische scholen of een educatief programma voor jongeren die gestopt zijn met een MBO-opleiding, maar nog wel leerplichtig zijn. Meer info over het project: www.parochie-kunrade.nl/index.php/ jongerenpastoraat

geloof in de praktijk

Titanic

Iedereen heeft wel een idee bij het woord ‘verslaving’. Je denkt vaak eerst aan alcohol, nicotine of drugs. Aan een junk op een bankje in de stad misschien, of aan een man die elke avond dronken door zijn vrouw de trap op geholpen wordt. Maar een mens kan, behalve aan alcohol of drugs, aan zoveel méér verslaafd raken: aan gokken bijvoorbeeld, aan seks, of aan computergames. En verslaving kan zich ook nog eens veel subtieler manifesteren dan we ons vaak realiseren. Theo had vorige week weer een afspraak bij me. In de nieuwe praktijkruimte in Susteren zat ik, koffie in de aanslag, op hem te wachten. Maar Theo kwam niet. Theo was mij vergeten. Twintig minuten na het begintijdstip belde hij vanuit de auto om even te zeggen dat hij vandáág niet kon. Theo had het zooo drukdrukdruk. Theo is een Titanic: groot, indrukwekkend, succesvol. Volle kracht vooruit. Maar Theo leeft zonder emotionele sonar, die peilt wat er zich in de diepte bevindt. Soms tuurt hij wat in de mist, maar hij heeft geen besef van de ijsbergen onder water. Werkverslaving, want zo noem ik dit, is een van de methodes om het ervaren van emotie te voorkomen. Een vlucht-

route dus. In zekere zin hebben alle verslavingen dit met elkaar gemeen.

boek dat vol staat met verslagen van botsingen met ijsbergen.

Theo richt zich op activiteiten om emotionele pijn te vermijden. Hij gebruikt het werk als schild tegen zijn gevoel. Hij werkt van ’s ochtends vroeg tot in de kleine uurtjes. Niet omdat zijn taak zo omvangrijk is of persé af moet, maar om zichzelf te verdoven. En het werkt! Jammer nu dat er bij elke verslaving een addertje onder het gras zit. Ook bij deze. Theo kan namelijk niet meer stoppen. Hoe meer hij werkt, hoe meer hij het nodig heeft om te werken. Net als bij een heroïneverslaving sorteert een shot op de duur steeds minder effect en moeten de doseringen gaandeweg hoger worden en sneller op elkaar volgen. Theo gaat laat naar bed en staat met een vermoeid lijf weer vroeg op om aan hetzelfde stramien te beginnen. Als hij eenmaal bezig is voelt hij zich weer goed. Heroïne en Theo’s manier van werken hebben hetzelfde effect en zijn om dezelfde reden verslavend: ze maken je tijdelijk immuun voor pijn.

Jammer voor de Titanic, maar ijsbergen verdwijnen niet door hun bestaan te ontkennen. Voor een workaholic is de eerste stap naar een ander bestaan: niet drukdoen als je een ijsberg geraakt hebt. Schreeuw maar, huil maar of gooi maar met iets, maar wees je bewust van het onderliggende gevoel. Verdoof de pijn niet. Vlucht niet opnieuw in je verslavingsgedrag maar neem je gevoelens serieus. Probeer die pijn helder waar te nemen en ervan te leren. Hij neemt eerst toe, maar wordt ook weer minder. Dat is altijd een lange weg. Maar het gaat dan ook om het werken aan een zinvol en bewust bestaan. Wie onder water de ijsbergen leert verkennen botst er niet meer zo gauw tegenop. Hij vaart niet langer met dichte ogen over een zee waaronder zich immense bergen bevinden. Dan neemt op de Titanic de kapitein zijn plaats op de brug weer in en is de sonar operationeel.

Een verslaafde wíl geen sonar onder water om de ijsbergen waar te nemen en te verkennen. Theo wíl eigenlijk helemaal niet komen praten. Hij wil helemaal niet aan zijn gevoelens denken. Soms wordt er ondanks al zijn drukke bezigzijn plotseling een emotie geraakt. Iets kleins kan daarvan de oorzaak zijn. Een afwijzing, een onverwachte confrontatie, een ontmoeting. Dan spoelen de woede, de wanhoop, de gevoelens van minderwaardigheid als ijskoud water over hem heen. Onder de oppervlakte is er een ijsberg geraakt ! Het leven van een verslaafde is een log-

Theo is zo ver nog niet. Zijn onderwaterwereld boezemt hem zoveel angst in dat hij snel afleiding zoekt in zijn drukke werk. Hij belt me wel voor een nieuwe afspraak, zei hij nog. Als hij tijd heeft.

Francis Keyers, GZ-psychologe Christofoor Praktijk voor Psychologie en Levensbeschouwing [email protected] www.christofoor-praktijk.nl 0475-551212 / 06-47559670

februari 2015

DE Sleutel

25

Kerkgeschiedenis

Mgr. Moors en het Pastoraal Concilie

Bestuderen, adviseren, stimuleren.. Mgr. Moors (1959-1972) werd bisschop van Roermond aan de vooravond van een grote crisis in de welvarende landen. Hoe reageerde de bisschop op deze crisis die aan Nederland en ook zijn bisdom niet voorbijging. In het eerste deel van zijn episcopaat nam de bisschop deel aan het Tweede Vaticaans Concilie. Hij beschouwde het als een voorrecht deze kerkvergadering te hebben meegemaakt. In deze jaren besteedde hij veel tijd aan studie over de ontwerprapporten voor het concilie. Op deze wijze verdiepte hij zijn theologische kennis. De omgang met bisschoppen uit heel de wereld inspireerde mgr. Moors zeer.

tekst Dr. Paul Hamans foto archief

26

De Sleutel

februari 2015

Met kennis van zaken toegerust begon de bisschop aan het tweede deel van zijn bestuurstijd, de tweede helft van de jaren zestig. Deze periode werd gekenmerkt en voor een goed deel in beslaggenomen door het Pastoraal Concilie van de Nederlandse Kerkprovincie. Dit zal het onderwerp zijn van de nieuwe serie artikelen in De Sleutel. Deze stelt ons in de gelegenheid kennis te maken met de geschiedenis van de kerk in Nederland in de tweede helft van de jaren zestig en de rol die mgr. Moors als bisschop van Roermond speelde in het Pastoraal Concilie.

Het Pastoraal Instituut van de Nederlandse Kerkprovincie Het Pastoraal Concilie werd in opdracht van de bisschoppen van Nederland georganiseerd door het Pastoraal Instituut van de Nederlandse Kerkprovincie (PINK). Voor een goed begrip van het Pastoraal Concilie is het nodig eerst het PINK voor te stellen. Dit zal helpen de ontwikkelingen rond het Pastoraal Concilie te volgen.

Nederlands Pastoraal Instituut Aan de oprichting van het Nederlands Pastoraal Instituut (NPI) was twee jaar gewerkt toen het 1 mei 1958 werd opgericht. Dit instituut kreeg de taak, de bestudering, advisering en stimulering van het apostolaat van priesters en leken. Het kreeg een tweehoofdige leiding die bestond uit: mr. L.C. Baas, voorzitter van het Landelijk Centrum voor Katholieke Actie dat in De Horsting in Amersfoort zetelde en drs. J. Vermeulen, priester en docent moraaltheologie aan het Utrechtse grootseminarie Rijsenburg. Bij de oprichting van het NPI deelden de bisschoppen in een toelichting mee, “dat iedereen er van overtuigd is, dat in deze moderne tijd de zielzorg voor nieuwe en

grote problemen wordt gesteld. Onophoudelijk moet de vraag gesteld worden of de huidige zielzorg en speciaal sommige zielzorgmethoden aan de problematiek van deze tijd zijn aangepast. De Nederlandse bisschoppen vragen zich met bezorgdheid af, of er niet een zekere kortsluiting valt te constateren, een tekort in aanpassing aan de geestelijke noden en aspiraties van vele individuele gelovigen of van groeperingen van gelovigen, een wederzijds te weinig elkaar verstaan, misschien omdat men ieder een eigen taal spreekt, die voor de ander vreemd is”. Teneinde dit te verbeteren hebben de bisschoppen dit Nederlands Pastoraal Instituut opgericht en het als taakomschrijving meegegeven: “het bestuderen van vraagstukken betreffende instituten en methodes van zielzorg en lekenapostolaat, het uitbrengen van adviezen daarover, het verzorgen van publikaties daaromtrent, het verlenen van hulp bij de vorming van geestelijken en leken, die op een of ander gebied van zielzorg of lekenapostolaat behoefte hebben aan voorlichting of opleiding; het stimuleren van nieuwe of veranderde aanpak van werkzaamheden van zielzorg of lekenapostolaat. Het bestuur van het Instituut is samengesteld uit de volgende personen: mgr. H.J. van Deursen, president theologicum te Warmond, voorzitter; prof. dr. H. Boelaars C.ss.R., te Wittem, secretaris; prof. dr. A.A. Ariëns, philosophicum ‘Dijnselburg’ Huis ter Heide (U) penningmeester; prof. dr. ir. F. Tellegen, Amersfoort; mr. dr. Th. Keulemans, O.Carm., Den Haag; aalmoezenier G. de Vet, Breda” (Katholiek Archief 14(1959)47-48).

Pastoraal Instituut van de Nederlandse Kerkprovincie Het NPI bleek nauwelijks te functioneren. In de bisschoppenvergadering van 2 en 3 september 1962 werd de godsdienstsocioloog pater dr. Walter Goddijn

pastoraal concilie

van de nederlandse kerkprovincie

O.F.M. (Leiden 1921-2007 Haghorst) benoemd tot directeur van het NPI. Het NPI werd op initiatief van het episcopaat en de Stichting Nederlandse Priesterreligieuzen (SNPR) vervangen door het ‘Pastoraal Instituut van de Nederlandse Kerkprovincie’. Het PINK werd per 1 november 1963 opgericht door de bisschoppen van de Nederlandse kerkprovincie en de Stichting Nederlandse Priesterreligieuzen. Meegedeeld werd: “Dit instituut krijgt tot taak pastorale beleidsbeslissingen voor te bereiden of ons (= de bisschoppen en provinciaals) hieromtrent van advies te dienen, nadat kennis werd genomen van de standpunten van deskundigen of van de resultaten van studie en onderzoek. Wij hebben dit instituut tevens opdracht gegeven om service te bieden op het terrein van documentatie en oriëntatie. In afzonderlijke gevallen kan het instituut door een der bisschoppen of pro-

vinciaals of door de bisschoppen of (en) provinciaals gezamenlijk om advies worden gevraagd. In het algemeen is het ook mogelijk, dat het instituut op eigen initiatief advies uitbrengt inzake zielzorg en apostolaat. Pastorale adviezen van commissies en instellingen, al of niet door het Episcopaat of door de Provinciaals in het leven geroepen, zullen dus eerst aan dit instituut worden voorgelegd. Op deze wijze bevorderen wij in de Kerk van Nederland niet alleen de noodzakelijke communicatie tussen de hogere kerkelijke beleidsinstanties enerzijds en de priesters en gelovigen anderzijds, maar kan er ook een betere samenwerking tot stand komen tussen de verschillende vormen van zielzorg en apostolaat” (KA 19(1964)159-169). Het stichtingsbestuur bestond uit de voorzitter mgr. G. de Vet (1962-1967), die intussen bisschop van Breda was ge-

worden, een vertegenwoordiger van elk van de Nederlandse bisdommen en twee vertegenwoordigers van de Stichting Nederlandse Priesterreligieuzen (SNPR). Ook de broeder- en zustercongregaties hadden elk een vertegenwoordiger in het bestuur. Tot directeur werd pater dr. W. Goddijn O.F.M. aangesteld. Secretaris was mgr. L. Rooyackers vicaris-generaal van het bisdom ‘s-Hertogenbosch. Het PINK vestigde zich in Rotterdam. Namens het bisdom Roermond nam vicaris-generaal mgr. drs. P. van Odijk zitting in het stichtingsbestuur. Gedurende het bestaan van het PINK bleven de doelstellingen van dit instituut statutair ongewijzigd. De omschrijving van de taakopvatting van de medewerkers maakte echter wel een ontwikkeling door. Zo meende Walter Goddijn dat zijn instituut “voor pastorale vraagstukken” een “brugfunctie tussen beleid en wetenschappelijk onderzoek” zou moeten vormen. Het PINK “gaf desgevraagd adviezen aan bisschoppen en provinciaals. Het instituut was daardoor een beleidsvoorbereidende en beleidsadviserende instantie. Tenslotte zou het service bieden op het terrein van documentatie en oriëntatie” (Goddijn, W., De moed niet verliezen. Kroniek van een priester-socioloog, Kampen 19932, 63). Een andere medewerker meende dat de taak van het PINK was: “mee te werken aan de vernieuwing van de kerk, zoals die door paus Johannes XXIII is gewild” (Catholica 2204). Het PINK was een stichting. Het werd gefinancierd door de bisschoppen en de provinciaals. Na de dood van mgr. De Vet (27 maart 1967) werd na een korte tussenperiode kardinaal Alfrink voorzitter van het bestuur. Hij bleef dit totdat het PINK in 1972 werd opgeheven. Gedurende heel de periode dat het PINK bestond (1963 tot 1972) was de godsdienstsocioloog pater Walter Goddijn O.F.M. directeur van dit instituut.

(wordt vervolgd)

februari 2015

DE Sleutel

27

fotoreportage

Kiek oet… Broekhuizenvorst De Heilig Naam van Jezuskerk in Broekhuizenvorst kent een voorgangster van respectabele ouderdom. Want al in 1214 wordt gerept over een Salvatorkerk. Een zaalkerkje van 12 bij 6 meter - zo menen archeologen - dat in de navolgende eeuwen verder werd opgebouwd en uitgebreid. Inclusief een toren aan het einde van de 13e of begin 14e eeuw. Niet bekend is waarom de kerk van naam veranderde, wel dat het rond 1800 was dat de nieuwe benaming Allerzoetste Naam van de H. Jezus werd ingevoerd. Het werk van eeuwen werd in 1944 bijna totaal vernietigd: de kerk lag in de frontlinie en werd bijna helemaal verwoest. Historische muurschilderingen gingen verloren evenals een belangrijk deel van de kerkinventaris. Na de oorlog werd besloten tot herbouw al was de kerk zodanig verwoest dat eerder van nieuwbouw gesproken kon worden. De gelegenheid werd aangegrepen om de kerk uit te breiden. Architect Swinkels werd aangezocht om de klus - de kerk moest zo authentiek mogelijk hersteld worden - te klaren. Het resultaat van alle inspanningen kon door Mgr. Hanssen - zelf geboortig uit Broekhuizenvorst - op 8 december 1949 worden geconsecreerd. De jaren vijftig stonden voor een goed deel in het teken van de plaatsing van nieuwe glas in lood ramen naar ontwerpen van Jos Eggen, Ad Maas, Jos ten Horn. Ook een nieuw orgel van Verschueren Orgelbouw uit Heythuysen vond zijn weg naar de kerk. In deze tijd wordt duidelijk dat de naoorlogse opbouw niet kwalitatief hoogstaand te noemen is en dat restauratie nodig is. Het zal een zaak van de lange adem worden. De laatste aanwinst is te vinden in een zijbeuk van de kerk waar het levensverhaal van oud dorpsgenoot en China missionaris mgr. Frans Schraven onderwerp van uitbeelding is en zijn inzet voor de waardigheid van de vrouw. De belangrijkste voorwerpen in de kerk zijn een romaanse doopvont uit ca. 1200, een 1516e eeuwse laatgotische calvariegroep, houten beelden van H. Antonius Abt en de H. Sebastiaan uit de 16e eeuw en een crucifix uit 1665.

tekst Frans van Galen foto’s bisdom Roermond

28

De Sleutel

februari 2015

februari 2015

DE Sleutel

29

agenda

Agenda bisschop Frans Wiertz Maandag 2 februari 9.30 uur Eucharistieviering bij zusters Franciscanessen H. Jozef te Valkenburg b.g.v. het Jaar van het Godgewijd Leven

Dinsdag 3 februari Huisbezoeken aan priesters en diakens Donderdag 5 februari 14.30 uur Dekensvergadering 19.00 uur Vormselviering in parochie H. Jozef te Weert Vrijdag 6 februari 19.00 uur Vormselviering in parochie H. Jacobus de Meerdere te Bocholtz Zondag 8 februari 11.30 uur Pontificale Hoogmis in de Sint Christoffel Kathedraal te Roermond Maandag 9 februari 13.30 uur Ontmoeting met Mgr. Dal Covolo, rector magnificus van de universtiteit van Lateranen 19.30 uur Vergadering Diocesane Pastorale Raad Dinsdag 10 februari Vergadering Bisschoppenconferentie te Utrecht Woensdag 11 februari 19.00 uur Eucharistieviering b.g.v. afsluiting Lourdesnoveen in de parochiekerk St. Pertrus en Maria Tenhemelopneming te Chevremont – Kerkrade

Donderdag 12 februari 14.30 uur Vespers en vergadering Kathedraal Kapittel Vrijdag 13 februari t/m Dinsdag 17 februari Deelname aan pelgrimstocht naar Rome van Broederschap O.L. Vrouw Sterre der Zee b.g.v. haar 350-jarig bestaan Woensdag 18 februari 10.30 uur Vergadering Bisschoppelijke Commissie voor Communicatie en Media te Utrecht 13.00 uur Vergadering Permanente Raad te Utrecht 17.00 uur Aswoensdagplechtigheid in Abdijkerk te Rolduc Donderdag 19 februari 10.00 uur Vergadering Commissio Mixta te Den Bosch Maandag 23 februari t/m Woensdag 25 februari Bisdomretraite voor priesters en diakens te Rolduc met Kardinaal Meisner als inleider Vrijdag 27 februari 19.00 uur Vormselviering in parochiekerk H. Jozef te Kaalheide – Kerkrade Zondag 1 maart 10.00 uur Vormselviering in parochiekerk H. Oda te Boshoven Vrijdag 6 maart en Zaterdag 7 maart Scrutinium voor studenten en docenten Theologisch Instituut Rolduc Zondag 8 maart 9.30 uur Vormselviering in parochiekerk H. Willibrordus te Stramproy

Agenda hulpbisschop Everard de Jong Zondag 8 februari 10.30 uur Eucharistieviering b.g.v. de jaarlijkse bijeenkomst van het broederschap van Brancadiers van de Limburgse bedevaart naar Lourdes in Caroluskapel te Roermond Maandag 9 februari Studiedag navorming priesters te Roermond 19.30 uur Vergadering Diocesane Pastorale Raad Donderdag 12 februari Ochtend College filosofie grootseminarie middag Vergadering Kathedraal Kapittel

30

De Sleutel februari 2015

Vrijdag 13 februari 12.00 uur Lezing Rotary Heerlen middag Priesterbezoeken Zaterdag 14 februari Ochtend College filosofie theologisch instituut Woensdag 18 februari 19.00 uur Privatissimum filosofie Universtiteit Tilburg in kader Thomas More Academie Donderdag 19 februari Ochtend College filosofie grootseminarie Vrijdag 20 februari Middag Priesterbezoeken 20.30 uur Lezing tijdens weekend voor jonge vrouwen te Weert

Maandag 23 t/m woensdag 25 februari Deelname aan de bisdomretraite voor priesters en diakens te Rolduc Donderdag 26 februari Ochtend College filosofie grootseminarie Vrijdag 27 februari Middag Priesterbezoeken 16.30 uur Bijeenkomst Limburgse Jagers te Sevenum 19.00 uur Vormselviering in parochie OLV Geboorte te Oostrum Zondag 1 maart 09.30 uur Vormselviering in parochie H. Catharina te Leunen

Puzzel De woorden die hieronder zijn afgedrukt, zijn te vinden in de hoofdstukken 16 t/m 21 van het boek Rechters. Wie de woordenbrij ontraadselt en het geluk heeft als winnaar uit de bus te komen, wacht de gebruikelijke prijs.

AFGESCHOREN ARAMEEËRS BALLINGSCHAP BENJAMIN BENJAMINIETEN BETEL BOEIEN DAGON DELILA ESTAOL FILISTIJNEN

GEBA GERSOM GIBEA GODENBEELD HOOFDHAAR HUISGODEN JONATAN KOORDEN LAÏS MACHTELOOS MANOACH

MICHAJEHU MISBAAR MOEDERSCHOOT MORGENLICHT ONBEKOMMERD ONVERLATEN PINECHAS RAADPLEGEN ROOKKOLOM ROOKSIGNAAL SCHANDDAAD

SCHOONZOON SCHUILPLAATSEN SIDONIËRS SORA STAMGENOTEN VERBLIJFPLAATS VLASSTRENG WEEFGETOUW ZILVERSMID

De oplossing kan vóór 22 februari gestuurd worden naar: Puzzelredactie De Sleutel, Postbus 980, 6040 AZ Roermond of persdienst@ bisdom-roermond.nl. Onder de goede inzendingen wordt de DVD ‘Sprekend monument – heden en verleden van de Sint Christoffelkathedraal’ verloot. De laatste puzzelopdracht kende als oplossing ‘de kluizenaar in de eik’. Dit is een verwijzing naar de heilige Gerlachus die al eeuwenlang in Houthem Sint Gerlach speciale verering geniet. De 850ste verjaardag van Gerlachus houdt het plaatsje bij Valkenburg dit jaar in zijn ban. Daarover las u al in de vorige editie van De Sleutel, zoals we er ook in deze editie aandacht aan besteden. Onder de goede inzendingen trok onze ‘notaris’ de heer of mevrouw Stassen uit Roermond als winnaar. Proficiat! februari 2015

DE Sleutel

31

Het is ronduit een verarming wanneer de band wordt losgelaten met de vastentijd voor Pasen. Niets is zinvoller dan – na een paar dagen “los” – eenmaal per jaar met een berouwvol hart het askruisje te ontvangen. Want ons hectische leven, ons werk, onze relaties en liefdes vragen nu eenmaal van tijd tot tijd om bezinning. Veertig dagen om je leven te herordenen, op te schonen en om – nu met de maskers af – eens goed in de spiegel te kijken. Het mag best eens gesteld worden, dat het God zelf is die ons in die veertig dagen deze spiegel voorhoudt. Je moet er dan natuurlijk wel in durven kijken.