HET BOEK, DOOR J. G. VELDHEER. I. De wederopbloci van het kunstambacht in de plooi te brengen publiek te vergasten op het algemeen moest wel tot gevolg hebben cenige onsmakelijke acrobatische toeren op herleving der drukkunst en betere verzorging zetgebied. van het boek in het bijzonder- Dit opleven Leesbaarheid is zeker een der eerste eischen is in twee richdie aan drukwerk tingen te ondergesteld dienen te scheiden; de eene worden, maar 't bepaalt zich, met kan tevens zóó goede oude dinwezen dat het gen tot voorwerk er belangbeeld, en gebruikwekkend of vermaking van uit velend, mooi of de hand vervaarleelijk door is. digd papier enz., Vrees voor het tot nabootsen, en monotone heeft is gedoemd door de nieuwere ontter boot/ gemaect «anDjn <£er gebrek aan nieuwerpers van letromötgé enuermacröcleeraer j we levenssappen tervormen er toe «(Praftnuo «andottcröa/int iaer na verloop van gebracht ons te eenc korte spanvermoeien met gcuen en no met groter nserötc ne tijds te stereindelooze vormtjctt monter fpzahen oucrjjtfct. ven ; de andere veranderingen, de g mts/tbatgïnfult (ïer tracht, met de een al minder uc en nj lmëöicïj bliuê.
C €cn cotteltq
cftDcuoot bocerhen
tische eischen voldeden en daarom niet dat daardoor het aantal pagina's vermeergewenscht werden, maar omdat ze reeds derde. weder verouderd zijn. En toch, er Men is langen tijd zoo gewoon geweest zijn typen, die, door alle tijden heen, hun het drukwerk en zijne voornaamste uiting: goed recht van bestaan daardoor bewezen, het boek, als een nuttigheidsding te beschoudat steeds op hunnen standaard-vorm werd wen — met haast totale negatie van het axioma, gebouwd bij het ontwerpen van een zooge- dat elk gebruiksvoorwerp een eigen lijnennaamde nieuwe letter. schoonheid heeft om het gebruiksdoel te accentuceren — dat het waarlijk een verheugend De Romeinsche letter van de Italiaansche verschijnsel is te noemen, dat men eindelijk, drukkers uit het laatst der vijftiende en begin der zestiende eeuw, en hoe langer hoe wordt nog altijd, meer, aandacht is al is 't dan ook gaan wijden aan ietwat vervormd, de studie der oude gebruikt, en het drukkers. spreekt zoozeer Zij toch, die voor zichzelf, dat oogenschijnlijk met voortdurend terugzoo groot gemak keeren naar het het reëele aan net welbeprocfde ouideëele wisten te de, dat men gebinden, zijn de drongen is bij het eenigen, die ons zoeken naar een de mooie, zoeknieuwe lettervorm, geraakte vaktradivoeling te houden tiën weer kunnen met de geschieopenbaren en ons denis der letter. kunnen helpen het Het ontwerpen van armelijk-kille werk letters is toch gevan nu te verdrinwis een zaak die gen door bloedde aandacht van rijker arbeid. Welernstige teekenaars ke hoog begaafde en artisten in hoomannen zij waren, ge mate waardig die in vroeger is, want helderheid eeuwen, hun leven en zuiverheid van aan „het boek" omtrekken kan alwijdden, en wat leen tot stand kode kunst in dienst men door eene van het handwerk TITEL IN I10UTSXKDE, VAN DE OUDSTE NEDERLANDSen]': VERsmaakvolle bewervermag te geven, TALING VAN ERASMUS' „ENCHIRIDION MILITIS CHRISTICINl", king van de stof. bewijzen o. a. de AMST.. 1 5 2 3 . lill'.I.lüTHKKK DER GF.MEENTE ROTTERDAM). drukken van Aldus
D.ERASMI fóotccoitamt* öanDtckcttteÜjckcttÖDct
In het algemeen is het tegenwoordige type te zwak en te klein: de drukkers maken een veel te groot gebruik van spaties en interlinies. Werd dit wat minder toegepast en vooral werd er een letter gebruikt, waarvan de staartlettcrs wat beter geconstrueerd waren, dan zou een grooter type gebruikt kunnen worden, zonder 32
Manutius te Venetië, Geoffrey Tory te Parijs, Plantyn te Antwerpen, Caxton in Engeland, de Elsevier's in Holland, Bergmann van Olpe te Bazel en Hannsen Schönsperger te Neurenberg, de drukker der beroemde Theuerdanck, een riddergedicht, vervaardigd door Melchior Pfinzing, bij het huwelijk van Maximiliaan en Maria van Bourtrondië.
Intusschen is de niet te miskennen waar- picturale kunstenaars sterk op den voorgrond. heid, dat de geboorte der boekdrukkunst bijna Als gevolg hiervan werd de picturale zijde samenviel met hare grootste en meest vol- duchtig onder handen yenomen en raakte maakte uitingen nog geen reden om aan het eigenlijke lichaam — de drukletter — een schooncn wederopbloei te wanhopen. in het gedrang. Maar de meerdere zorgen, Door de enorme vorderingen der techniek die door hen allengs gewijd werden aan titelzijn we in het bezit van werktuigen gekomen blad, versierde letter, prent etc, hadden toch die door hunne dit belangrijke revernuftige samensultaat, dat hunne stelling èn heel oogen langzamerzuiver werk kunhand opengingen nen geven èn het voor het onvergeestdoodende van zorgde van den den arbeid aandruk en het vermerkelijk verlichwaarloosde wezen ten, als wij ons van de drukletter, nu tn?t0 uprgtjegacii m jfcanfóp» enöc iiv't ©iiptftlj: maar heer en meeswaarbij hun eigen $t)efcttfeumamb fjrtlittWlDb ter van het werkwerk zich logisch tuig beschouwen moest aansluiten. en niet omgekeerd. Dat boekdruk, Indien we onverboekversiering en poosd trachten na boekprent,hoc verte speuren het hoe schillend ook van en waarom dier samenstelling, onmooie dingen uit der dezelfde bevroeger tijden, als ginselen moeten wij ons trachten gebracht worden, te doordringen van willen ze tezamen den geest dier oude één groot harmoambachtslieden en nisch geheel uitonze opmerkzaammaken, het bleek heid juist aan de een onafwijsbaren voorbeelden wijeisch. Daar nu het den, die door alle titelblad en de uittijden heen hun en inwendige verkracht als de edelsiering van het ste uitingen van boek zoo goed als het métier, gede eerste teekenen Cee«t)f fetettoen tnöt tftcbrtittrrt awöm €etto«rbig!w 55«f« handhaafd hebben, fc[)Op Francifcum Somijuiw, t^flÖCtfUIfttltCTllOÉ' waren eener repsn in&e iScBetlatiörn / met tmm js^icf snDe dan zal gewis binnaissance, is het nen een niet 'al te niet ondienstig deF.F.N 1'IT ZKTWF.IIK F.N [ l O I ' T S N K I )F. SAMF.WF.STF.I.I >]•'. ver verschiet, iets zen kant van de KF.NF.K I T I O A A F VAN M A K N I X ' 11VFNCOKF. I ^ ' J v bereikt worden, dat herleving der druknaast het schoone oude, zelfbewust een eigen kunst eens nader te beschouwen. plaats inneemt. De gewoonte om met den tekst van het Evenals bij de herleving van het kunst- werk op de achterzijde der eerste bladzijde ambacht in het algemeen de daadwerkelijke te beginnen leidde tot de invoering van de belangstelling van beeldende kunstenaars groot titelbladzijde. Kind 15^ eeuw en begin 1500 was, zoo traden eveneens bij de pogingen tot waren de titels kort, uit weinig woorden behet brengen van meer kunst in het boek, de staande, die in één of meer regels vervat
l;),8oonilcl)cüctcfic.
©fttó«il tlaw tnt* sronütlicfte 89 rtto-
X X X I V . F.lsfviL-i's X ( i . 7
33
werden. Later werden hierbij de namen der drukt worden, men is genoodzaakt hiervoor schrijvers vermeld, terwijl het opschrift uit- van de plaatdrukpers gebruik te maken en voeriger werd. Men plaatste de letters veel- indien men de voortbrengselen van in hun vuldig in een met den top naar beneden gehcele wezen zoozeer verschillende werkhangeuden driehoek, terwijl men ook niet ver- tuigen als boek- en plaatdrukpers in één smaadde óf den titel geheel in een sterk kader brengt, is dit ten koste van de eenheid. rood te drukken, óf om den anderen regel Maar ontkent kan toch niet worden, dat, apart van rood en zwart gebruik te maken. Na beschouwd, prachtig mooie dingen zijn tot dien maakte men den titel nog expressiever stand gebracht en vooral de Fransche titelbladen van 1600 door haar te omen 1700 zijn geven door een gewoonweg suspeciaal daarbliem. voor in hout gesneden verAan het einde sierde omrander 18'le eeuw ding. Zoo was werd het titelV A N dus het dekoblad onderscheiratieve titelblad den in titelprent en ïjenb^Ti fjaar ^ a e b c t / bfe bed IBanbrtlrjIh: Sïbantuure geboren. Alras gefiab ijcDücn: humt Jtëargaraa tactb ftnnfngfnnc Imn en titelblad. De SCtmcnicn; en t^enb^ift booj j p jjtaott i t ? 2 a f & & / achtte men een titelprent ging itep3tt ban ^Icflcn; tnbe nog ban anbere mooi uitgevoerïjectcn öie 31J11 JÜchc-fjcIperg faantcn. dan met een de titel, die als "Als mede van de groote Viftorie die zy (dcor Godes luilpe) z.g.„verklaring' verkregen tegen de Sarazijnen. 't ware de blijde daarvan, het tivlag van eene telblad vooraf. deugdelijke la En intusschen ding was, van onbracht de algemeene waarlengs grooter de. De verzorwordende verging van deze fijning die het en tree-bladzijde titelblad ondergaf het overige ging, een wufter werk een beversiering voort, paald cachet en menigmaal bemen zou haast zigde men den kunnen zeggen, cartouche-vorm, dat de meer of 6p J A N DK L A N G E , tGocfibjuRfier en waardoor het aan &cn 25^lnri / 1--3, mindere zorgdie verband met het men aan het tisteeds in een F.KN T I T R O M K I N S C H E N C O T I I L S C H S C H R I K T S A M K N G K S T K I . D K T I T K I . telblad besteedrechthoekig kaVAN 11KI' V O I . K S H O K K VAN I I K I N R I C EN M A R G K I K T K V A N I . I M Ü O U l i l I . de analoog was der gehouden
HISTORIE, JÉarrpteta ban
aan die van het druk- en zetwerk. Tot in de 16''^ eeuw sneed men den versierden titel en ook wel den geheel uit letters samengestelden titel in hout, een materiaal dat zoo uitermate geschikt is tegelijk met het eigenlijke zetwerkop eenzelfde pers gedrukt te worden. Toen men in het midden van 1500 er toe overging, den titel in koper te laten snijden, deed men reeds een schrede achteruit. De koperen titelprent kan niet op een boekdrukpers ge34
zetwerk te loor ging en toen men voor den versierden titel nog gebruik ging maken van geschaduwde letters, omgeven door guirlandes en bloemslingers begon men tevens het drukwerk, dat men tot dusverre gelukkig niet al te veel met zijne attenties had vereerd, ook eens te herzien 1 Maar die herziening, met geen andere basis danhct-voldoen-aan-een-zekere-mode-behoefte, kwam falikant uit.
De smakeloosheid, waarmede men fouten door William Morris en de Engelsche 1'reen tekortkomingen in het principiëele poogde Rafaëllieten. Met prachtige consequentie heeft te dekken met het dunne vernislaagje van Morris zijne eigene uitgaven tot iets heel zoogenaamd onafwijsbare technische eischen voornaams weten te maken. Er is tegen zijne overtrof de naïvewerken geopperd teit waarmee de het bezwaar, dat grootste prullen ile uiterst kostbare als prachtwerken uitvoering een bewerden aangepreletsel is voor een zen aan de groote algemeene toepasmassa. sing van zijne beWij lang hebginselen. Maar zal ben de ,,prachtniet altijd een werken" hun roem vorscher die van van iets-bijzondersmeet af aan moet te-wezen-op-boekbeginnen, van huis gebied gehanduit een heele dobhaafd. Gelukkig ber hebben, het zijn we nu voor door hem bereikhet grootste deel te meteen onder van al dit fraais het bereik van verlost. Er i s Jan en alleman verzet gekomen te brengen, en is tegen dit slechte niet juist in onzen en op den koop tijd, het aanpastoe gemeenlijk dusingsvermogen van re werk en we onzen wil aan het kunnen met blijdwerktuig' zoo groot schap constateegeworden, dat met ren, dat we, al eenigen goeden is 't dan ook zoewil, de uitvoerings$ n furnfer aar t>oc§berumDt kend en tastend, kosten belangrijk een beteren weg kunnen dalen ? De Qefjèlbm (ot>u?a6 tpepcgepCumbc opgaan. De oude mooiere boeken, :(mand drukkers worden trouwens, die, ook weer geheel als in andere landen onze nooit weg-tedan Engeland, het cijferen leermeeslicht zagen, blijters in alle opken wel degelijk zichten beschouwd door Morris' indien de studie van rectcn drang tot hunne werken kan stand te zijn geons alleen helpen komen. Hunne alde mooie begingeheele verzorging H O l ' I ' S N F . D F . MKT ZF.TWF.RK, I'AGINA I T 1 ' MF.I.CH1OR I'I-'INZINIVS selen, waarop hun steunt op zijne be' I I I F . l ' F . R I l A N l ' K , C F . D R I ' K I ' 'I'K NKl"KF.Nl:KR< I. I 5 7 1 . werk berustte, te ginselen en de laleeren begrijpen. gere prijzen, waarIn de icj'ii' eeuw werd de groote stoot mee de uitgevers het beter verzorgde tot de wcderopleving van de innerlijke en boek voor het publiek verkrijgbaar stellen, uiterlijke verzorging van het boek gegeven bewijzen tevens, dat billijker prijs beslist 35
niet evenredig behoeft te zijn aan slechter hooping van te veel zwart, juist daar, waar bewerking. linker en rechter pagina elkaar naderen; De titelbladen in Morris' werken onder- terwijl door de meerdere kracht die het scheiden zich door solieden bouw en onge- ornament van onderen kreeg het geheel van kende pracht, welke, gepaard aan een voor- groote gedragenheid werd. name zich bij de versiering aansluitende en Deze versieringen, uitsluitend in hout getoch niet in hoofdlijnen van de eigenlijke sneden, hebben die zuivere tegenstellingen tekstletter afwijkende letter, een boek dat van een fluweehg zwart tegen een nobel wit, rustig-bezonkewelke ons in ne gelijkwaarde alleroudste dig aan oude drukken zoo drukken geven. sterk bekoren. Dikwerf plaatHet waarachtige ste hij — een van Morris' betraditie volgendoelingen voor de der oude alles wat de drukken — de versiering van titelprent op de het boek betrof, linkerpagina om en het bezit dan bij de tevan een mateOarmljcmctmt «60000 genover-liggenriaal, dat gedc rechtcrpagischikt was gemuouanaottciöain/ nadeinleidingof lijk met de letglicrranflatcm uu het verhaal zelf ters onder de den lamnc m te beginnen. Depers te komen goeöêöupt ze pagina gaf — waarvoor het hij een gelijkffljc. houtblok wel in soortige omrande eerste plaats ding als den als aangewezen titel, met dien scheen, had verstande dat ten gevolge, dat de versiering in verschillende van de eenc landen, kunstebladzijde haar naars, die het spiegel-beeld wel meenden vond op de met de meertweede. Hierdere zorg voor door kreeg men het boek, zich bij het openopmaakten [om T1TI-X IX HOUTSNEDE VAN 1)1'. OUDSTE NE[ lERI.ANDSCHE VERTA LI NC. VAN slaan der eerste de zoozeer verKRASMI'S' „Dl IMMEXSA DKI MISER1CI1R1)[A CONCIo". DELFT, COKNEI.IS bladzijden een HENDRIKS/.., I.KTTERSNTJDER, I 5 2 6 . 'lilBI.IO'III l'.KK DKK CEMKENTE waarloosde xyROTTERDAM). mooi geheel lografie opnieuw van zwart en ter hand te nemen. Groot is hun aantal echter, tot schade wit. Buitendien construeerde hij zijne titelder weder-opleving van het boek, tofdusverre randversieringen zoo, dat ze smaller wanog niet. De oorzaken hiervan zijn tweeledig: ren en minder zwart hadden daar, waaiVan meet af aan toonde in het bijzonder de usance meebracht de witte marge gede picturale kunstenaar zich de grootst-beringere afmetingen te geven; dus aan langstellendc, die, wèl-wetend, dat de fouten, bovenkant en aan de naar binnen gekeerde welke het moderne boek aankleefden, slechts zijde. Hierdoor voorkwam hij een opeen-
g
36
te ondervangen waren dooreene nauwlettende moet worden, wil het, tot de verlangde proportie studie van zijn wezen, toch meende voor- teruggebracht, niet te veel onzuiverheden vcrloopig buiten de houtsneè-techniek om, een toonen, dan voelt men wel, dat de oorspronverbeterings-pogen te kunnen wagen, door kelijke teekening daardoor wel een verfijnder, toepassing van eene materie, steen, of koperen doch niet een zelfde aspect krijgt als de plaat, waarin hij zich reeds technisch sterk maker bedoelde. voelde. Aan den anderen kant faalden de Willen drukker en uitgever in elk geval pogingen dier kunstenaars, welke hun werk gebruik maken van het zincografisch procédé, in hout brachten en daardoor onmiddellijk dan dienen zij den teekenaar, wien zij de voor boekdruk geschikt maakten, vooral, dooi- vervaardiging der titelbladen opdragen, meer de concurrentie, dan tot dusdie hun werd verre alle moaangedaan door gelijke inlichtinde vinding van gen te geven, een mechanisch over het te geprocédé, dat verbruiken type, ©irn'l oorloofde^ oor formaat, papier, m i d d e l van strekking van fotografie het boek etc. en op m e t a a l , niet met een onOm te luuwe veur bcgyne-kocck, z w a r t e n wit En te neutje lijck hangsjehangebtoeck. uoozel opgaafje geteekende van titel, lengte o n t w e r p e n, en breedte zich onmiddellijk pasvan de zaak af klaar voor de te maken. Den drukpers te mateekenaar van ken. En dit is zijn kant is geboden, hoeveel jammer, zeer grootcr zuiverwant met een heids-eischendit weinig goeden in de teekening wil van drukker ook stelt, zijn of uitgever had teekening op dit voor een dezelfde grootte goed deel voor
ROMMEL-POT
HANE KOT
37
letters samengestelde titelbladen, heel wel de basis naar boven gehouden driehoek of mooie dingen kan maken. En wanneer wij trapezium enz., dat de verhouding van den daarbij ter afwisseling van het eentonige zwart drukspiegel altijd moet voelbaar blijven. Jaarvan een andere kleur, bijvoorbeeld het rood tallen geve men liefst in latijnsche karakters, gebruik maakten, zou zoo'n titel heel deftig ü e arabische cijfers vallen er wat veel uit en behooren naar hun afkomst er trouwens kunnen doen. De zetter dient evenwel geen misbruik van minder bij. Wil men veel klemtoon leggen allerlei lettersoorten te maken. Eenvoud is op de entree-bladen van het boek, dan zou ook hierin men tegenweer het kenover elkanmerk van het dcrgeplaatste ware en indubbele titels dien men met kunnen bezigoeden wil, gen. Op de het sameneene, linker stellen van pagina plaatzoo'n oogense men den schijnlijk eentitel en naam voudig titelvan den drukblaadje onker, op de o3D£taaoMieren/ban6iebp.||Jupg|jenboo?fc{)!c ben ol)tfcljirlrnbcgctmirt 5511, £)u op ecumeufj aljrtifiteivt dernam, wie rechter pagit not Hfcojnji«rt/mtJE m a fcOoonc jflgurra s c t i i n t . weet tot welna geve men ke gelukkige nogmaals den uitingen we titel met naam dan nog konvan den uitden komen. gever en,zoo Men late mogelijk, zijn dan vooral boek-merk. zijn zorg' eens Een zoo sagaan over mengestelde 'n behoorlijke titel heeft builicht- en dontendien voor,
€eu fcljoonc
HISTORIE Ban Slupsije ban
ker-verdeedat drukker TANTWERPEN, ling-, men zie en uitgever ïeefrenj*/ mbe$oot oplettend toe, als 't ware te «Uicanr. jfc. © C . Mtt Gratie cuJc Prirücgic, dat grootte en kennen gehoeveelheid ven, dat zij zwart der lctte zamen ten tersevenredig volle de verIII ROMKINSCIl- F.N' (JOTIMSCII SCHRIFT SAMENGESTELDE TI'] KI.. VERzij en zorge KLEINDE REPRODUCTIE NAAR TITEI, VAN HKT VOLKSBOEK VAN IM'YCHK antwoordeVAN 11OURDEUS. (lUBLIOTIIEEK DER UNIVERSITEIT TK CENT). er voor, dat lijkheid van bij het te den mechanizamen geschen arbeid bruiken van grootere en kleinere letters (na- wenschen te aanvaarden. tuurlijk van één type), deze ook verband Ofschoon èn de eenvoudige uit-lctters-samenhouden met de meer of mindere waarde, die gestelde èn de houtsneê-titel, als gevende men het grooter of kleiner gedrukte woord, direct boekdrukwerk, te piefereeren zijn, geven ten opzichte der andere titelwoorden toekent. tic aan de groote massa welgevalliger en Men denkc er goed aan, hoe men ook zijn daardoor meer toegepaste lithografische titeltitelblad indeelt, in een vierkant, in een met bladen (die op cene bijzondere pers gedrukt 18
en daarna in het bock ingelascht worden) van Veldheer, en de „Sint Jans-Processie toch uitzicht, dat we langs een omweg nog van Laren" door van Mocrkerken Jr., is weer tot den titel in houtsneê zullen terug- tie houtsneê-techniek toegepast en wellicht is de tijd niet ver dat we onder den krachkeeren. De liefde voor smaakvolle versiering houden tigen invloed van Dupont, de kopergravure we zoodoende warm en het verlangen naar weer op het titelblad zien terugkeeren. In meer logica in de toepassing kan er het Engeland hebben zich na Morris, vooral Ricgevolg van zijn. ketts en ShanMaar het zij non verdiensteverre, dat met lijk gemaakt; hetconstateeren terwijl wij als van het minder een direct gelogische der savolg der Kelmsmen-koppeling: cott-press, de boek- en steentalrijke drukkedruk, de mooie rijen mogen beresultaten van schonwen, waarde lithografie van de leidingzouden miskend in handen van worden. Men kunstenaars bebehoeft zich o.a. rust. slechts de uitWij noemen nemend verslechts de Valefraaide „Gijs Prcss met RicL e n V3> e d i e n brecht van Aanketts, de Dovesstel" door DerPress met Cobkinderen en de den —Sanderson door Nieuwenen Emery Walhuis versierde ker, de Essexgedichten van Press met C. R. Jacques Perk Ashbee, de Dun maar even voor Emer-Press met den geest te miss Elizabeth halen om te AMSTERDAM Corbeth Yeats erkennen, dat en niet te verhier iets bijzongeten de Eragders bereikt is. ny-Press metden
BENJAMIN' VERTELLINGEN
teekenaar-houtHolland, snijder Lucien en 't is ver1'ACIXA IN STEKXniil'K, DOOR TH. XIEUWKNHUIS, VOOR Pissaro. blijdend dit te HKXJAMIN'S VKR'IT.I.I.IXC.KX VAX W. I.. I'KXXIXC JR. UITGAYK S. !.. VAN J.OOY, AMSTKRDAM. mogen zeggen, In Duitschbreidt de beland staan de weging naar verbeterings-pomeer schoonheid in het Boek. zich hoe gingen nog wat veel onder den niet altijd te langer hoe verder uit. De door Jan Kalf apprecieeren invloed van Belgische kunstenaars; typografisch verzorgde boeken, de titelbla- hoewel wij toch niet de pogingen der Reichsden van Lion Cachet, Nieuwenhuis e. a. druckerei over het hcofd mogen zien, al kunnen zijn mooie voorbeelden van een ernstig zij bij ons niet geheel instemming vinden. In streven. In „Oud-Hollandsche Dorpen aan Frankrijk is de beweging nog niet zeer krachde Zuiderzee" en „Bergen Voorheen en Thans" tig, doch het zal niet te veel gezegd zijn, als de In
39
aat, te verdeelen inprenten mid del vin hel werktuig 'productit geschikt gemaakt lir. wrik e de teekenaar zelf voor den onmidjken druk (,'erefd, bracht. Zoo zijn de hierin komrndr afbeeldingen van stadsgezichten, ge, etc. alle zincographieen, vervaardigd naar r^rlfdr grootte cemüakte teekeningen. Üm-
T I T E L - KN D K C I X I ' A G I N ' A
VAN
„OIJDF. STKDKX
AAN
I)K 7A'I [IKItZKF.
verwachting wordt uitgesproken, dat dit land, hetwelk zich door alle tijden heen zoozeer door dat heel eigene ,,achèvement" in zijn
, DOOR \V. o . J. NIKI.'WKNKAMI'
eer2 • DRAMATISCH -SPEL DOOR
P-H -V2VH • A \ o erker» ken Je
Ui tcjeado o r SU te-Ams t erdö^m •*• 1^9 o 3 TlTEI.rAGIXA,
DOOK
!•.
VE1.DIIKKK.
drukken onderscheidde, binnen niet al te langen tijd aan de spits der beweging naar grooter schoonheid in het boek zal staan.
7W0DR0N
40
KN J . (",.
I[.
VAN
MOERKKKKKN
|R.
