Het blad voor jonge humanisten - nr 76, zomer toekomstdromen

SPINO

Het blad voor jonge humanisten - nr 76, zomer 2009

toekomstdromen

Redactioneel

Colofon De Spino is een uitgave van Jong HV (www.jonghv.nl) Nummer 76, zomer 2009. ISSN: 0928-284X. Oplage: 300 Redactieadres Spino [email protected] Gerestraat 54, 2311 NW, Leiden 071-5170758 Hoofdredactie Matthijs Koevoet Redactie Matthijs Koevoet Martijn Ramaekers Eric-Wubbo Lameijer Vormgeving Karen Löhe Illustraties (indien niet vermeld): blz 10 Martijn Ramaekers blz 23 Loesje Foto’s bij schrijfwedstrijd van de auteurs Overige foto’s zijn van www.sxc.hu Verder werkten mee (indien niet vermeld) Bregje de Laat Linda Slagter Femke Klein Jolanda Willemse Lid worden van Jong HV? Mail je naam en adresgegevens naar info@ jonghv.nl voor een infopakket. Meer info op JongHV.nl (klik op “over Jong HV”) Gratis Spino-proefabonnement (3 nummers)? Voor als je eerst beter kennis wil maken met Jong HV en de Spino. Mail je postadres naar [email protected]. Ook voor als je je vrienden wilt laten kennismaken en voor overige vragen, suggesties, klachten en grapjes.

Met de fantasie en het optimisme van vandaag naar de realiteit van morgen! Leiden, 8 mei 2009 Het jaar 2059. Een ex-Spinolezer ruimt zijn of haar huis op en vindt deze Spino. “Toekomstdromen? Eens even kijken. President Obama die de kredietcrisis oplost. Hmmm… Oja. in die tijd leek geld verdienen de belangrijkste weg voor een goed leven. Zag men buitenlanders als bedreiging van de welvaart en cultuur. Stond men massaal toe dat vele mensen en dieren een miserabel leven hadden zolang de koopkracht op peil bleef. Het lijkt zo lang geleden.” Hoe kijken we in 2059 aan tegen de toekomst? Misschien krijg je een idee als je de lijn uit het verleden doortrekt na het lezen van ‘de geschiedenis van de toekomst’ in deze Spino. Als je bedenkt dat vijftig jaar geleden mensen nauwelijks droomden van multiculturaliteit, het redden van de aarde, het afschaffen van dierenmishandeling en het voorkomen van stress, dan kan ik me best voorstellen dat over vijftig jaar de focus weer heel ergens anders ligt. Als ik bejaard ben, waar dromen we dan van? Dit is een bijzonder nummer omdat het de eerste keer is dat de redactie minder dan de helft van de artikelen schreef. Dat komt doordat de eerste Spino-schrijfwedstrijd rond ‘toekomstdromen’ velen inspireerde voor het eerst wat in te sturen: 13 pagina’s in deze Spino zijn aan deze wedstrijd gewijd. Ik was juryvoorzitter en onder de indruk van de kwaliteit van en variëteit in de inzendingen! Een van mijn dromen is dat ik leef in een wereld waar mensen makkelijker met elkaar kunnen omgaan. Waar de sympathie, het plezier en de samenwerking tussen mensen minder breekbaar is. Zonder voedingsbodem voor oorlogen, zowel op wereldschaal als in ons persoonlijk leven. Is dat mogelijk? “Beslissingen nemen zonder verliezers” is de titel van een workshop georganiseerd door de Spino en JongHV waarin je dit zelf mag ervaren. Achterop deze Spino meer hierover. Avontuurlijk? Meld je voor 30 mei aan!

Copyright © 2009 Spino Het volgende nummer verschijnt november 2009. De artikelen zijn ter verantwoording van de schrijvers en geven niet automatisch de mening of visie van de redactie weer. De redactie beslist over plaatsing en behoudt zich tevens het recht voor om artikelen te redigeren, in te korten en (in overleg met de auteur, indien bereikbaar) inhoudelijk aan te passen. Op verzoek worden foto´s, tekeningen en handgeschreven teksten na plaatsing terug gestuurd.

Als je niet zo enthousiast bent over deze workshop omdat je meent over te weinig fantasie en optimisme te beschikken, ga maar even lekker een uurtje languit in de zomerzon met een drankje en dit dikke Spinonummer en droom mee! Veel leesplezier! Matthijs

NB: Deze Spino is een bewaarnummer: om in 2059 nog eens terug te lezen:)

Doe mee met de Spino! Wil je iets aan de volgende Spino bijdragen? Het thema is nog niet bekend maar check regelmatig het Spino-forum (jonghv.nl > forum > Spino), waar we dit bekend zullen maken, met een stelling om inspiratie op te doen. Kopij insturen kan bijna de hele zomer nog, tot 20 augustus naar [email protected]. Je krijgt binnen een week een inhoudelijke reactie. Ook als je twijfelt en je bijdrage nog niet af vindt, kun je om reacties vragen. Wil je meer? Geef je via hetzelfde adres dan (meteen) op voor de “Spinopoel”, dan krijg je alle conceptkopij, nieuwe thema’s en ander Spino nieuws als eerste te lezen. Nog meer? Dan kun je meedoen in de redactie. Teksten aanpassen, illustraties maken/ zoeken, meedenken over de Spino en/of driemaandelijks samenkomen om elkaars stukken te bespreken.

2 | Spino zomer 2009

In deze Spino

Inhoudsopgave

04.

Survival of the cutest Thema-artikel. Een toekomstdroom van Martin Los is de super-robot die de menselijke kwaliteiten evenaart of overtreft.

06.

De geschiedenis van de toekomst Thema-artikel. Als we denken aan de toekomst denken we vaak aan Star Trek of aan kolonisatie van buitenaardse planeten. Of aan een kernoorlog waarna gemuteerde kakkerlakken een dorre wereld overheersen. Maar het opvallende is dat de toekomst in elke tijdsperiode van de geschiedenis anders werd voorgesteld. De toekomst is niet meer wat hij geweest is. Maar bestuderen hoe de toekomst in de loop der eeuwen veranderd is, kan heel leerzaam zijn. Door Eric-Wubbo Lameijer

09.

Stel dat... Thema-artikel. Redactieleden Eric-Wubbo Lameijer, Karen Löhe, Matthijs Koevoet en Bregje de Laat dromen over de toekomst aan de hand van drie vragen.

10.

Een kleurrijk droompalet. Uitslag Spino-schrijfwedstrijd ‘Beschrijf je toekomstdroom’ Schrijfwedstrijd. De organisatie van de schrijfwedstrijd karakteriseert de inzendingen en de voorzitter maakt de prijswinnaars bekend.

12.

Europa’s volgende Giotto Schrijfwedstrijd. Hoe indrukwekkend de atmosfeer in het Europa van de zestiende eeuw moet zijn geweest, daar kan ik wakker van liggen. Door Coen Brummer.

14.

Drijven in een zee van plastic Schrijfwedstrijd. Dit weekend was het precies tien jaar geleden dat de dappere bemanning van de Argos, Vuilniseiland bereikte. Een goede gelegenheid voor de Spino om terug te blikken op wat ininitiatiefnemen Bart Willemsen destijds bewoog om aan zijn onmogelijk geachte cruise te beginnen en zo het symbool van een generatie te worden. William Spurlock zocht hem op in Australie.

SPINO

Schrijfwedstrijd

“Toekomstdromen”

18.

De droom van de samenleving Schrijfwedstrijd. Waarom ontaardt de grootschalige uitvoering van een droommaatschappij zo vaak in een nachtmerrie? Ronald Overman kijkt naar fascisme, communisme en democratie om de rol van verdraagzaamheid in een droommaatschappij te onderzoeken.

20.

Een kinderboerderij in iedere wijk Schrijfwedstrijd. We leven anno 2009 in een tijd van grote veranderingen. Om een positieve bijdrage te leveren kijkt Femke Klein graag naar initiatieven op kleinere schaal en breidt dat vervolgens uit. Zo komt zij met haar toekomstdroom: een kinderboerderij in iedere wijk, in iedere stad, in het hele land.

22.

Zien, zagen zie Schrijfwedstrijd. Door Margot Sprenkels

23.

Sweet Dreams Thema-column. Door Aafke van Vorstenbosch.

24.

Toekomst, realiteitszin en ‘later groot zijn en zo’ Thema-artikel. Rosanna van Oudenaarden beschrijft haar toekomstdromen voor haar iegen leven en haar toekomstdromen nu voor JongHV.

26.

My reality check Artikel. Rosanna van Oudenaarden, humanistisch atheïst (of atheïstisch humanist), studeert aan de Universiteit voor Humanistiek in Utrecht, is een jaar lid van de stuurgroep van JongHV en sinds kort voorzitter van JongHV. Ze toog naar het international humanistisch congres in Washington D.C. om JongHV te vertegenwoordigen.

28

Uitnodiging Sociocratisch Consentspel - Beslissen zonder verliezers Uitnodiging activiteit. Zaterdag juni 2009. Betreur je het idee dat er bij het maken van afspraken vaak een winnaar en een verliezer is? Dat degene met de grootste mond meestal zijn zin krijgt en dat daar weinig aan te doen is? JongHV organiseert een activiteit die je wellicht kan inspireren tot een andere manier.

Dertien pagina’s lang! (pagina 10-22)

Toekomstdromen

Spino | 3

Survival of the Een toekomstdroom van Martin Los is de super-robot, die de menselijke kwaliteiten evenaart of overtreft.

hiervan is terug te vinden in de speelfilm ‘Bicentennial Man’ waarin de huisrobot Andrew na verrichte diensten zijn vrijheid krijgt en uiteindelijk zelfs officieel als mens erkend wordt. Voor wie ervoor open staat is dit een ontroerend verhaal, waarin de lezer compassie krijgt

De robot als medeburger

voor de robot en inziet dat Andrew evenveel rechten

Het boek ‘Do Androids Dream of Electric Sheep’ van Philip

heeft als een mens van vlees en bloed.

K. Dick was de basis voor de bekende science fiction film ‘Bladerunner’. Het is een van de eerste science fiction

Compassie voor robots

verhalen die de ethische dimensie van het concept robot

Maar, wanneer krijgen wij eigenlijk compassie met een

verkent. Waar begint het mens zijn? Wanneer is op een

wezen waarvan we rationeel weten dat het ‘maar’ een

androïde (letterlijk: mensachtige) de menselijke moraal

robot is? In de film ‘2001’

en rechtspraak van toepassing?

zijn menselijke tegenspeler Dave om hem niet uit te

smeekt de computer HAL

schakelen: ‘Please, don’t do that Dave’. HAL appelleert In Japan is geëxperimenteerd met de AIBO (een elektronisch

hondje)

gezelschap voor oude mensen met

een

lichte

vorm

van

dementie. Hoe gelimiteerd de AIBO ook is, het zorgde er wel voor dat deze ouderen zich werkelijk

minder

voelden.

Als

intelligentie

eenzaam

kunstmatige

nog

een

hier aan het feit dat hij bang is om dood te gaan, dat

als

stap

zijn

de robot als

persoonlijkheid

bewustzijn

langzaam

verdwijnen

naarmate

Dave

verzorger, docent en

en

hem

verder

ontmantelt. Daarmee lijkt HAL dus een zelfbewust

speelkameraad

wezen uitzetten

en

wordt

van

HAL

het al

moeilijker voor Dave.

verder is, zal de robot als verzorger, docent en speelkameraad zijn intrede gaan

Maar er is meer nodig. In een BBC aflevering van de Muppet

doen.

Show waren eens schattige schuimrubber hoofdjes te zien die bij wijze van xylofoon speelse klappen kregen

Wanneer robots een essentieel onderdeel van onze

met als resultaat een melodieus ‘au’-koor. Er zijn nog

maatschappij uitmaken, zullen aanpassingen in de

nooit zoveel verontwaardigde en verdrietige klachten bij

rechtspraak nodig zijn. Dat zal initieel betrekking hebben

de BBC binnengekomen. Onze identificatie en daarmee

op nog relatief ‘domme’ robots die strafbare feiten plegen

compassie met een ander wezen is overduidelijk sterk

door nalatigheid van hun eigenaar (aansprakelijkheid)

afhankelijk van het uiterlijk daarvan.

of bij verkeerd functioneren (garantie leverancier). Maar, naarmate robots meer in staat zijn volledig

Omdat

onafhankelijke beslissingen te nemen en zichzelf kunnen

het

aanpassen op grond van ervaringen, zullen zij steeds

Wereldnatuurfonds. Daarin tegen lijkt een dier als de

meer verantwoordelijkheid krijgen voor hun eigen

zeekoe, ook bedreigd en bovendien zeer nuttig voor

handelen.

het ecologisch evenwicht in de Amazone, op een zak

een

we

een

pandabeer

commercieel

effectief

schattig symbool

vinden voor

is het

aardappelen met kraal-oogjes, dus niemand maakt zich Een autonome en zelfbewuste robot zou volledig als mens behandeld moeten worden. Een mooie illustratie

4 | Spino zomer 2009

daar hard voor. Survival of the cutest!

cutest

Thema-artikel

compassie met een ander wezen is sterk

Voor het succesvol kunnen integreren van robots in onze maatschappij is het dus noodzakelijk dat zij een aantrekkelijk uiterlijk hebben. Het is overigens te verwachten dat onze robots er vriendelijk maar niet té menselijk uit zullen gaan zien; onderzoek heeft namelijk uitgewezen dat robots anders al snel door ons als ‘eng’

afhankelijk van het uiterlijk daarvan

ervaren worden. De robot als de toekomstige mens Tenslotte, wat als intelligenter dan wij uiteindelijk ook betekent verfijnder van aard of moreel beter? Ik vind dat er vaak een te grote nadruk wordt gelegd op de analytische superioriteit die intelligente robots ongetwijfeld zullen hebben. Maar wat als onze creaties uiteindelijk meer zelfbewust blijken te zijn dan wij, of beter kunnen samenwerken, of vriendelijker én liever zijn dan wij? Dan hebben zij niet alleen de kans, maar ook het recht om de volgende stap in de evolutie te zijn. Eveneens is het niet ondenkbaar dat de stap van mens naar

kunstmatige

verschijnsel

is

levensvorm

doordat

op

een

normaal

een

gegeven moment het ‘hulpmiddel’ op natuurlijke wijze langzaam vervlocht raakt met de maker. Dat kan bijvoorbeeld gebeuren uit medische overwegingen door steeds verder gaande intelligente

implantaten,

maar ook door koppelingen die ons brein vrijwillig aangaat met computers tijdens werk en vrije tijd. Wat begint als een symbiose met wederzijdse voordelen, zou kunnen eindigen in het overblijven van merendeels kunstmatige elementen omdat deze duurzamer en beter aangepast zijn. Dat lijkt me een positieve ontwikkeling omdat kunstmatige extensies ons leven comfortabeler maken en verlengen. Wie dit een gevaarlijke ontwikkeling vindt, zou nu al moeten protesteren tegen kunstheupen en gehoorimplantaten, voordat we geleidelijk in cyborgs veranderen!

Toekomstdromen

Spino | 5

De geschiedenis Als we denken aan de toekomst denken we vaak aan Star Trek of aan kolonisatie van buitenaardse planeten. Of aan een kernoorlog waarna gemuteerde kakkerlakken een dorre wereld overheersen. Maar het opvallende is dat de toekomst in elke tijdsperiode van de geschiedenis anders werd voorgesteld. De toekomst is niet meer wat hij geweest is. Maar bestuderen hoe de toekomst in de loop der eeuwen veranderd is, kan heel leerzaam zijn. Door Eric-Wubbo Lameijer

De eerste mensen en de toekomst

verwoesting zou zorgen.

In den beginne... was er geen toekomst.

Staatkundige

het

filosofen, zonder privébezit (en zonder

Er was natuurlijk wel toekomst in

ontstaan van de maatschappelijke

privévrouw en privékinderen), waarin

de zin dat als je een zaadje zaaide,

toekomst

het gemeenschappelijke welzijn het

daar later een plant uitkwam, maar

Maar ondanks de magische formules,

hoogste goed is.

het leven werd vooral gezien als een

ondanks de pogingen om de wereld

eindeloze herhaling. De ritmen van

hetzelfde

veranderde

Plato was de eerste bekende denker

de natuur (zon komt op, zon gaat

de wereld. Er kwamen steden, en

over hoe een maatschappij zou kunnen

onder, het wordt lente, zomer, herfst,

staten,

en

veranderen, maar hij is niet de enige

winter) leken te bevestigen dat het

mensen met veel vrije tijd die erover

gebleven. Door de loop van de eeuwen

leven zélf ook een cyclus na 100.000 jaar hetzelfde uitzien

Geen geen

als

toen.

houden,

en

arbeidsspecialisatie,

hebben meer filosofen en schrijvers

voor

zich

aan

het

bedenken gewijd van wat de maatschappelijke toekomst

ons beeld van de toekomst

ruimteschepen, vliegtuigen,

en

revoluties

Alles verandert, inclusief

is – en dat het leven er zou

te

een staat beschrijft, geregeerd door

genoemd Thomas

eeuwig jagers en farao’s,

Utopia

kan

worden.

More (ook

schreef

een

soort

bergen en uitgestrekte bossen. Je ziet

na begonnen te denken of de wereld

communistische maatschappij, maar

dit cyclisch wereldbeeld nog steeds

anders

En

één waarin godsdienst wél belangrijk

terug in de hindoegeschriften, waarin

misschien zelfs nog beter! Een filosoof

was), Francis Bacon Het Nieuwe Atlantis

werelden ontstaan en vergaan, tot in

als Plato, die Athener was, besefte dat

(waarin de meest prominente instelling

het oneindige. En hoewel er nergens

de Atheense democratie verschilde van

een soort wetenschappelijk instituut

specifiek staat dat de wereld tussen

het staatssysteem in Sparta en het

was).

ontstaan en vergaan niet verandert,

koningschap van Perzië. Hij besefte

World en Orwell's 1984 kunnen ook

was dat waarschijnlijk wel de aanname.

waarschijnlijk twee dingen: 1) dat

beschouwd worden als toekomstdromen

De oude godsdiensten (de zogenaamde

er alternatieve maatschappijvormen

(of toekomstnachtmerries). Over het

`preaxiale’

voor

mogelijk zijn, en 2) dat maatschappijen

algemeen

stabiliteit

religies) en

zorgden

zekerheid.

zou

kunnen

worden.

Aldous

Huxley's

waren

het

Brave

New

idealistische

Magische

in verloop van tijd langzaam kunnen

fantasieën die weinig effect op de

formules die ervoor moesten zorgen dat

veranderen. Hij werd daardoor in 380

echte wereld hadden, op het werk

de wereld hetzelfde bleef. Want zoals

voor Christus de eerste (of een van

van ene Karl Marx na. Maar het

het was, was het goed. Verandering

de eerste) toekomstbeschrijvers met

opvallende van al deze boeken is dat

was een bedreiging die voor chaos en

zijn boek De Republiek, waarin hij

de maatschappij weliswaar politiek/

6 | Spino zomer 2009

Thema-artikel

van de toekomst economisch verandert, maar dat de

geregeerd door politici, maar door

bekeken. Een serie als de Jetsons

auteurs geen rekening houden met

wetenschappers.

is

bijvoorbeeld veranderende technologie en

levensstijl.

Middeleeuwers

het

meest

frappante

voorbeeld – een soort variant op Over het algemeen zijn de meeste

de Flintstones en de Amerikaanse

zouden de wereld in het jaar 2000

mensen

maatschappij

waarschijnlijk

een

gaan stellen aan de technologische

waarin de vader des huizes met een

wereld met dezelfde straten, dezelfde

toekomst: series als Star Trek en haar

zweefauto naar zijn werk gaat en via

dokters en dezelfde vervoermiddelen

vele vervolgen, Deep Space Nine, Star

een

als zij ook kenden, maar misschien met

Gate en vrijwel alle toekomstscenario’s

maar waarin de kinderen naar school

minder oorlog en een gekozen koning.

lijken bol te staan van mensen die naar

gaan,

de sterren grijpen. De buitenaardse

winkelen met haar vriendinnen houdt,

Opkomst

De

misschien

voorstellen

van

als

technologie

beelden

maatschappelijke gebruikt

toekomst-

blijven

worden,

desnoods als achtergrond voor een spannend verhaal in de toekomst, zoals The Handmaid's Tale of This Perfect Day, kwam er rond het einde van de 19e eeuw een andere beweging op gang. Rond die tijd was het niet alleen duidelijk dat de maatschappij of politiek zich kon ontwikkelen, maar ook de technologie ontwikkelde zich steeds verder. Hoewel er al tenminste in

de

17e

technische

eeuw

snufjes

enige door

toekomst

juist

gelijk

en

sciencefiction Hoewel

de

nieuwe schrijvers

werden bedacht (Gulliver komt een soort computer tegen op zijn reizen) begon de sciencefiction pas echt op dreef te komen met Jules Verne en H.G. Wells. Zij en hun opvolgers (van Isaac Asimov tot de bedenkers van Star Trek) hebben zich geconcentreerd op een technologische toekomst. Dat wil niet zeggen dat toekomstverhalen zijn,

een

boek

de

beeldtelefoon de

jaren

‘60,

communiceert,

dochter

van

kletsen

en

en de vrouw des huizes – wat wij nu

We moeten de waarden van alle voorgaande generaties toekomstdenkers

een bijzonder oubollig toekomstbeeld zouden beschouwen – zich beperkt tot huisvrouw zijn in plaats van een carrière na te streven. Er wordt gedaan alsof

maatschappelijke

verandering

onafhankelijk is van technologische verandering, wat je met de uitvinding van de auto (forens), anticonceptiepil en internet zeker kan betwijfelen. De mens verandert de aarde – de ecologische toekomst In de twintigste eeuw zien we nieuwe

combineren,

toekomstinvloeden. Mensen beginnen

willen we als

dan ze in hun stoutste of ergste

mensheid overleven

uitsluitend maatschappelijk òf alleen technologisch

van

met

hun

nieuwe

technologie

een

grotere invloed op de aarde te krijgen dromen hadden verwacht. De eerste boeken over deze groeiende invloed waren wetenschappelijke studies van het effect dat mensen op de natuur begonnen te krijgen (Rachel Carson's Silent Spring ging over de gevolgen van maar

overmatig steeds

pesticidengebruik),

vaker

werd

er

een

als

dilemma's waar de hoofdpersonen voor

toekomst geschetst waarin technologie

Foundation van Asimov beschrijft een

staan, zijn basaal dezelfde liefde, haat,

voor tekorten zorgde. De film Mad Max

futuristische maatschappij (met onder

jaloezie, angst en statuszoeken die de

vroeg zich af wat er zou gebeuren als

andere

oude Grieken al in hun amfitheaters

de olie opraakte, aannemende dat

lood-in-goudomzetters)

niet

Toekomstdromen

Spino | 7

landen veel te laat zouden beginnen

gebleven,

met het zoeken naar alternatieven. Al

wat er gebeurt als de mens

Gore is nog bekender geworden dan hij

doorevolueert (H.G. Wells

al was met zijn film An Inconvenient

The Time Machine) en

Truth, maar er begint ook milieu-fictie

dat taal ook verandert (A

te ontstaan, zoals de nieuwe film The

Clockwork Orange), maar

Age of Stupid, waarin een man in

die toekomstbeelden zijn

2055 terugkijkt op waarom we niet

onderbelicht

op tijd actie hebben ondernomen.

misschien omdat evolutie

Deze derde en meest recente soort

en

toekomstbeelden zou je de ecologische

menselijk

toekomst

zo snel of aangrijpend

kunnen

noemen.

De

Anders is het goed

bijvoorbeeld

mogelijk dat deze tijd “het einde van de

gebleven,

taalverandering leven

toekomst” wordt…

het niet

ecologische toekomstvoorspellingen zijn

zouden

nieuw

goed aan doen de aarde zoals zij is te

misschien het meest unaniem negatief

politiek systeem, nieuwe technologie,

waarderen, maar om dingen hetzelfde te

van alle toekomstvoorspellingen en het

of de vernietiging van de aarde.

houden zullen we juist maatschappelijk

veranderen

als

een

en technologisch moeten veranderen.

enge eraan is dat ze doorgaans meer op feiten zijn gebaseerd dan de ideale

Onze

voorouders

Problemen als broeikasuitstoot zijn niet

republiek van Plato of de ruimteschepen

probeerden verandering tegen te gaan

nationaal, maar zullen internationale

van Star Trek.

door altijd dezelfde gewoonten aan te

organisaties als de VN dwingen om

houden en de dreigende chaos met

tanden te ontwikkelen of met de rest

Een synthese van toekomsten

rituelen af te weren. Hun nakomelingen

van de mensheid ten onder te gaan.

Wat kunnen we leren van al deze

verwelkomden de toekomst, met hoop

Vragen over de rechtvaardige verdeling

toekomsten? De eerste les is dat alles

op een gelukkiger en rechtvaardiger

van de aardse grondstoffen worden

verre

‘barbaarse’

actueler dan ooit. Zonder een ramp

Als we niets zien

die 99.9% van de mensheid uitroeit kunnen we niet meer terug naar een j a g e r s / ve r z a m e l a a r s a m e n l e v i n g ;

veranderen, hebben we

wetenschap

en

technologie

zullen

nodig zijn om onze gedwongen CO2-

ook niet veel visie voor de

afslankkuur te overleven. Bovendien zou, als zelfs alle mensen vandaag zouden uitsterven, het in gang gezette

toekomst

en zichzelf versterkende broeikaseffect nóg de rest van de levende wezens kunnen uitroeien en zijn mensen met politieke wil en technologie misschien

verandert, inclusief ons beeld van de

wereld, en later zelfs met spannende

de enigen die de rest van de dieren

toekomst. De tweede les is dat als we

dromen van avonturen in de ruimte,

en planten van totale vernietiging

niets zien veranderen, we ook niet

een onbegrensdheid van de mensheid.

kunnen redden. Er was een tijd dat

veel visie hebben voor de toekomst.

En de maatschappij en de technologie

mensen de chaos van de toekomst

Technologieën

Plato

zijn inderdaad veranderd. Maar de

vreesden. Er waren tijden dat mensen

waren alleen maar ‘speeltjes’ en hij zou

laatste toekomstvisies, de ecologische,

van de mogelijkheden van de toekomst

Star Wars nooit voorzien hebben. Jules

leren

waarden

droomden. Maar het is nu tijd de

Verne leefde in een tijd van vergaande

van

generaties

toekomst in het gezicht te kijken en te

machinatie, maar voorzag niet het

toekomstdenkers moeten combineren

besluiten te doen wat nodig is. Anders

broeikaseffect. Sommige versies van

willen we als mensheid overleven. Net

is het goed mogelijk dat deze tijd “het

de

als de preaxialen zou de mensheid er

einde van de toekomst” wordt.

toekomst

ten

zijn

tijde

van

relatief

8 | Spino zomer 2009

obscuur

ons alle

dat

we

voorgaande

de

Thema-artikel

Stel dat… Redactieleden Eric-Wubbo Lameijer, Karen Löhe, Matthijs Koevoet en Bregje de Laat dromen over de toekomst aan de hand van drie vragen. Stel dat je een toverfee zou zijn en je één ding aan de wereld zou kunnen veranderen, wat zou dat dan zijn?

Stel dat jij president Obama zou zijn, wat zou je dan doen?

Eric-Wubbo:

Welk technisch snufje dat nog niet is uitgevonden zie je graag nog tijdens jouw leven verschijnen? Eric-Wubbo:

Dat alle bestuurders in overheid en

De universele huishoudrobot die wast,

bedrijfsleven

bel

kookt, strijkt, schoonmaakt, etcetera,

krijgen die afgaat als ze een besluit

dan heb ik meer tijd om te lezen en te

nemen dat niet ten bate is van hun

schrijven.

een

automatische

bedrijf of het land, maar alleen voor hun persoonlijke eer, macht en glorie.

Karen: Een apparaat dat van vervuilde lucht

Karen:

Eric-Wubbo:

Het klinkt misschien heel esoterisch,

Exacte wetenschappers en economen

maar ik zou graag willen dat mensen meer

uit

bewustwording over en respect voor de

kredietcrisis uit te pluizen en voorlopig

Matthijs:

natuur krijgen. Dus als ik een toverfee

alle “interessante” bancaire transacties

De mogelijk-heid om telepathisch te

zou zijn, zouden mensen op een ochtend

verbieden. De financiële sector van de

communiceren (zegmaar t-mail) en dan

allemaal wakker worden met liefde voor

VS moet in elk geval grondig worden

zowel met levenden als overledenen.

de natuur. Ik denk dat mensen vanzelf

gesaneerd.

En de telepatische google zoekopdracht:

de

weer zuivere lucht kan maken. En van

universiteit

plukken

om

vervuilde grond weer zuivere grond.

de

evenwichtiger en gelukkiger worden als

de

wens

voor

een

zoekopdracht

ze meer in verbinding zijn met, en tijd

Bregje:

veroorzaakt specifieke prikkelingen in

spenderen in de natuur. Dan gaat het

Ik begrijp helaas niet zoveel van politiek

de hersenen die gekoppeld zijn aan een

intermenselijke contact beter, ervaren

en economie.

draadloos

mensen meer rust, zal het milieu minder vervuild worden, enzovoort.

kennissysteem,

een

soort

internet, dat zet de zoekresultaten weer Karen:

om in hersenprikkels die bijbehorende

Geweldloze Communicatie verspreiden!

gedachten veroorzaken

Ik zou invoeren dat op alle scholen de basis hiervan beoefend wordt en in de

Bregje:

tweede instantie ook bij volwassenen

Als er telepathie

op de werkvloer. Daarnaast zou ik

komt, graag een

sociocratie als besluitvorming invoeren,

goeie

bij bedrijven, organisaties en in de

en antispam en

regering

(zie

informatie

antivirus! ;)

hierover

de

van

Techniek… ach,

voor

meer

achterpagina

deze

Spino).

firewall

ik hoop gewoon

Matthijs:

dat de techniek

Dat iedereen in de wereld medische

Matthijs:

zorg, voeding, schoon water, onderwijs

Btw

en

voor goede dingen.

en bescherming tegen geweld heeft.

consumptie van verantwoorde producten

Schoon drinkwater,

(eten, kleding, koffie, stroom).

medische

afschaffen

ingezet op

productie

Bregje:

singen,

Dat mensen meer oog hebben voor het

behoud.

wordt

toepasmilieu-

mooie en het goede. Dat geeft hoop, denk ik.

Toekomstdromen

Spino | 9

Een kleurrijk droompalet Uitslag Spino-schrijfwedstrijd “Beschrijf je toekomstdroom”

De organisatie van de schrijfwedstrijd karakteriseert de inzendingen en de juryvoorzitter maakt de prijswinnaars bekend. Door Matthijs Koevoet en Martijn Ramaekers.

Een verslagje van wedstrijdleider Martijn

ongelijkheid tussen mannen en vrouwen en verkilling door

”Vloeiend en emotioneel versus feitelijk en beargumenteerd.

digitalisering.

Verlangens naar verandering. Ergernis over de huidige

De visies over de toekomst waren zeer afwisselend

maatschappij.

ook

van inhoud en vorm. Van grootse wereldvisies tot een

doorgetrokken historische parallellen. De variatie en rijkdom

kinderboerderij in elke wijk. Van een persoonlijk verhaal (ik

in de 13 inzendingen van de schrijfwedstrijd was enorm.

wil mensen begrijpen en bereiken) tot een epos over een

Samen

Compleet

schilderen

de

nieuwe

werelden,

inzendingen

het

maar

palet

van

de

humanistische droom. Blijkens de inzendingen komt deze

boottocht naar Vuilniseiland. Van een messcherpe analyse tot onverbloemde passie (raak mij vurig, woest en wild).”

droom veelal niet uit de lucht vallen, maar is ze geïnspireerd door het heden en verleden. Zo viel ons op dat verschillende

Een verslagje van juryvoorzitter Matthijs

artikelen teruggrepen op historische parallellen bij het

De jury was blij verrast met de grote verscheidenheid in

dromen over de toekomst. Onder andere Nicolaas Copernicus,

vorm en inhoud van de artikelen. Van helder en zakelijk tot

Leonardo Da Vinci, Mao, en Martin Luther King (2x) werden

fragmentarisch en poëtisch, van politiek tot persoonlijk.

aangehaald als wegwijzers naar de toekomst.

De winnaars zijn aangewezen door alle stukken door de als

juryleden op een aantal criteria te middelen. Alle drie de

inspiratiebron voor hoe het anders kan in de toekomst.

juryleden waren prettig verrast met de uiteindelijke artikelen.

Zorgen die hierbij weggedroomd werden waren bijvoorbeeld

`Uiteindelijk`, omdat de jury de eerste versies niet te zien

terrorisme, afnemende macht van ‘het westen’, vervuiling,

kreeg: van te voren was bepaald dat de juryleden een

Anderen

gebruikten

de

zorgen

over

het

heden

voorselectie van acht artikelen zou krijgen. Deze voorselectie is gedaan door redactieleden Martijn en Eric Wubbo op basis van vergelijkbare criteria als de jury heeft gehanteerd. Deze acht kregen feedback op de eerste versie van hun artikel met de mogelijkheid een tweede versie te sturen. Het verbaasde en verheugde ons dat alle auteurs hier gebruik van maakten!

De juryleden: * Jan Hein Mooren, docent Universiteit van Humanistiek * Tim van de Rijdt, stuurgroeplid JongHV * Matthijs Koevoet, hoofdredacteur Spino De organisatie: * Martijn Ramaekers * Eric Wubbo Lameijer Coen ontvangt 50 Euro aan boekenbonnen

10 | Spino zomer 2009

Schrijfwedstrijd De Winnaar:

Coen Brummer ´Europa’s volgende Giotto´

(blz 12/13)

Tim: bevlogen, persoonlijk, inspirerend. Jan Hein: bevat een mooie samenvatting van een belangrijke keerpuntperiode in de Europese geschiedenis, krachtig geschreven, schuwt complexiteit niet maar blijft helder. Matthijs: kernachtig: er is een nieuwe inspirator nodig, iemand die de enorme hoeveelheid uitdagingen bundelt en de massa leidt, motiveert. Erg helder geschreven, zowel taaltechnisch als inhoudelijk. Leest prettig. De passie van de schrijver komt over. De auteur, Coen Brummer (23) studeert Geschiedenis aan de Universiteit Utrecht. Zie ook; www.coenbrummer.nl + de hoogste score van alle artikelen op de criteria ‘de kernboodschap beklijft’ en ´is plezierig om te lezen´!

Tweede prijs:

William Spurlock ´Drijven in een Zee van Plastic´

(blz 14-17)

Tim: spreekt tot de verbeelding, filmisch, neemt een paar kleine mogelijke toekomstbeelden en werkt het sterk uit. Jan Hein: leuke vormgeving (deels historisch getoonzet, deels interview), goed doorgevoerde opzet/plot; heldere visie Matthijs: orginele vorm, soort heldenverhaal, met veel aandacht uitgewerkt. Fictie en toch redelijk geloofwaardig! + de hoogste score van alle artikelen op de criteria orginaliteit”!

Derde prijs:

Ronald Overman ´De droom van de samenleving´

(blz 18/19)

Tim: inspirerend, humanisme in een historisch en geopolitiek kader, maar uiteindelijk toch terugkomen op het hele persoonlijke.. sterk! Jan Hein: leuke analyse, ook wat bekend klinkend, maar toch … Matthijs: kernachtige ode aan de verdraagzaamheid. Een aantal bekende visies worden op orginele maar niet geforceerde manier verbonden tot een nieuwe/ verhelderende (helicopter)visie. Orginele invalshoek om fascisme als ideale staatsvorm te bespreken, geeft vollediger totaalplaatje. + de hoogste score van alle artikelen op de criteria ‘bezieling, zet aan het denken’ en ‘past bij humanistische waarden’.

In deze Spino vind je de artikelen van de drie winnaars (zie

argumenten (mist misschien alleen nog de financiële basis,

kader), plus nog twee stukken:

maar a la), het punt is duidelijk, passende kop, inleiding,

´Zien, zagen, zie´ van Margot Sprenkels (blz 22) scoorde

conclusie, ijzersterke argumenten. Zo hoort het! Al met al

hoog: net iets lager dan nummer 3, maar duidelijk hoger

fantastisch!

dan 5. Tim: poëtisch, dromerig, herkenbaar. Je proeft meer dan dat

Er zijn dus 5 van de 13 artikelen in deze Spino te vinden.

je het leest.

Benieuwd naar de rest? Of wil je reacties geven op de

Jan Hein: gedreven schrijfstijl, betoogtrant.

artikelen? Dat kan! Alle 13 inzendingen zijn vanaf heden te

Matthijs: Persoonlijke boodschap, niet clichématig: iedereen

vinden op www.jonghv.nl. Klik daar op ‘publicaties’ en je ziet

is zo bezig met dingen dat we elkaar niet meer zien zoals we

ze. Bij elk artikel is een selectie van reacties van de jury te

zijn. We zijn niet meer vertrouwd met de leegte en missen

vinden. Je kunt zelf je eigen commentaar toevoegen. We

zo de essentie van het leven. Ook origineel qua vorm, wat

sporen de auteurs aan af en toe deze site te bezoeken om

poëtisch.

reacties en eventuele vragen op hun artikelen te zien en

+ de op-een-na hoogste score van alle artikelen op het

hierop te reageren. En... je kunt hier je stem achter laten

criterium ‘originaliteit’.

voor de publieksprijs! Op een na hebben alle inzenders nog nooit in de Spino gestaan. De redactie hoopt dat de `Een

deelnemers ook zonder schrijfwedstrijd willen bijdragen aan

kinderboerderij in iedere wijk´ van Femke Klein (blz 20/21).

de komende Spino´s. En tot slot: zolang we kunnen blijven

De voorselectiecommissie (Martijn en Eric Wubbo) was

dromen, zijn we allemaal winnaars.

En

favoriet

van

de

voorselectiecommissie:

unaniem enthousiast over dit artikel. Eric Wubbo schrijft: Ik zou nooit van mijn leven aan kinderboerderijen

gedacht

hebben

(hoewel

ik

er

wel

van houd), plan is uitstekend uitgewerkt, met goede

Toekomstdromen

Spino | 11

Europa’s volgende Hoe indrukwekkend de atmosfeer in het Europa van de zestiende eeuw moet zijn geweest, daar kan ik wakker van liggen. Door Coen Brummer.

Terwijl Nicolaas Copernicus brak met de Aristoteliaanse

be. Historici spraken dan ook

traditie door te concluderen dat niet de aarde, maar

lange tijd van the European

de zon het middelpunt van ons zonnestelsel is, schreef

exception.

Desiderius Erasmus zijn Lof der zotheid en legde de basis voor het humanisme. Nicolli Machiavelli doorgrondde in Il

Het tegenwoordige Europa staat

principe de machtswerking van de politiek en Johannes

echter voor grote uitdagingen. Europese universiteiten

Gutenberg voltooide de eerste gedrukte bijbel in Mainz.

verliezen terrein ten opzichte van Amerikaanse en

Christoffel Columbus en de zijnen ontdekten een totaal

Aziatische onderzoeksinstellingen. Cambridge en Oxford

nieuwe wereld die twee maanden varen verderop lag.

houden dapper de Europese eer hoog in de befaamde

Thomas More schetste zijn ideale wereld in Utopia en

Sjanghai ranglijst, maar in hoeverre zij de Aziatische

enige jaren later smeedde René Descartes de theoretische

opmars kunnen bijbenen valt te bezien. Het merendeel

grondbeginselen van de moderne wetenschap.

van de wetenschappelijke promoties wordt vandaag de dag – terecht – behaald door Aziatische promovendi.

Zou een Europeaan met helikoptervisie – de eerste helikopter bestond reeds op de tekentafel van Leonardo Da Vinci – het Europa van die tijd kunnen overzien, dan zou hij versteld staan van de stroomversnelling waar het continent in terecht was gekomen. Ontwikkelingen in de filosofie, de natuurkunde, astronomie, de kunst en de mechanica volgden elkaar in een ontzagwekkend

Toch was één persoon voldoende om het symbolische tij te keren

tempo op en er leek een nieuwe tijd aan te breken. De industrie die Europa lange tijd grote diensten heeft Deze periode, die haar wortels had in Noord-Italië en

bewezen, blijkt te zijn gebaseerd op grondstoffen die

gekarakteriseerd wordt als de Renaissance, was sterk

niet eindeloos gebruikt kunnen worden. Of kolen en olie

gebaseerd op de bloeiperiode van de Griekse beschaving.

vervuilend zijn of simpelweg niet meer voorradig, doet er

De culturele elite begon zich te interesseren voor oude

wat dat betreft weinig toe. Wanneer het energievraagstuk

Griekse kunst en literatuur en gaf hiermee het startsein

dringender wordt, zullen grondstoffen worden verheven

voor de eeuwen van progressie die zouden volgen.

tot een geopolitiek, strategisch ruilmiddel. Een duurzaam alternatief zal hoe dan ook ontwikkeld moeten worden.

Vijfhonderd jaar later. Europa is lange tijd toonaangevend

De zon schijnt en de wind waait, ook wanneer Rusland de

geweest in de wereld. De welvaart die haar burgers genoten

gaskraan dichtdraait.

was ongeëvenaard. Hoewel de Europese geschiedenis er één van bloed en staal is, was het continent op gebied

Virtuele ontwikkelingen bieden ongekende mogelijkheden,

van handel, onderzoek, kunst en literatuur the place to

maar hoe voorkomen we dat George Orwells doemscenario

12 | Spino zomer 2009

Schrijfwedstrijd

Giotto van een alleswetende overheid waarheid wordt? Bij wie

Het Europa waarin Giotto leefde werd geteisterd door

kan je terecht wanneer je een toevalstreffer bent in een

oorlogen en hongersnoden. De pest-epidemie van de

elektronisch zoeksysteem naar mogelijke terroristen?

veertiende eeuw doodde een derde van de bevolking.

Foeteren op de Verenigde Staten is gemakkelijk, maar een krachtige tegenhanger die opkomt voor een grondrecht als privacy is broodnodig.

Hij zou versteld staan van de

Hoe eensgezind is Europa wanneer China over vijftig jaar besluit een vliegdekschip in de Noordzee voor anker te leggen? Wie voert de nodige hervormingen door om te voorkomen dat de huidige financiële crisis wordt doorgegeven aan volgende generaties? Hoe gaan we om met ingewikkelde migratievraagstukken wanneer velen

stroomversnelling waar het continent in terecht was gekomen

troost zoeken in nationalisme en populisme? De lijst van uitdagingen is eindeloos.

Vrijwel iedereen die niet behoorde tot kerk of adel, leefde De symbolische start van de Renaissance wordt vaak op

in bittere armoede. Toch was één persoon voldoende om

het conto geschreven van één man: Giotto di Bondone

het symbolische tij te keren.

(1266 – 1337), een architect en kunstschilder uit Florence. ‘Giotto’ brak met de oude schilderkunst van de

De uitdagingen waar we vandaag de dag voor staan,

Middeleeuwen en schilderde fresco’s die de menselijke

vragen om een volgende Giotto. Maar wat te doen?

geest prikkelden. Niet langer was kunst een platte

Waar vinden we hem of haar? Leeft hij al of moet zij nog

afbeelding, waarin bijbelse figuren en profil afgebeeld

geboren worden?

waren. Zijn fresco’s waren inspirerende werken waarin de illusie van ruimte en energie werd gewekt.

Misschien studeert hij momenteel aan de Sorbonne in Parijs, treedt hij in de voetsporen van Voltaire en

Hoe voorkomen we dat George Orwells doemscenario van een alleswetende overheid waarheid wordt?

Sartre en zal hij de Europese samenleving inspireren met prikkelende beschouwingen. Misschien is het een jonge kunstenares die, werkend in een klein atelier in Amsterdam, op het punt staat de kunst radicaal te veranderen. Politicus of dichter. Denker of doener. Man

Hoewel speculatief, was het datgene wat het Middeleeuwse

of vrouw. Eindeloos kan er over gespeculeerd worden,

Italië, en later Europa, nodig bleek te hebben. Een

maar vroeg of laat zal er een volgende Giotto opstaan. En

originele geest die een andere kijk op de wereld schiep en

dat moment, daar droom ik van.

wist te inspireren tot beweging en vernieuwingsdrang.

Toekomstdromen

Spino | 13

Drijven in een zee Dit weekend is het precies tien jaar geleden dat de dappere bemanning van de Argos Vuilniseiland bereikte. Een goede gelegenheid voor de Spino om terug te blikken op wat initiatiefnemer Bart Willemsen destijds bewoog om aan zijn onmogelijk geachte cruise te beginnen en zo het symbool van een generatie te worden. William Spurlock zocht hem op in Australië.

Willemsen woont aan de Oostkust van Australië in

Tweede Depressie. “Ik maakte me net zoals mijn vrienden

woongemeenschap Het Gulden Vlies, vlakbij het prachtige

totaal geen zorgen. Wij hadden het nooit moeilijk gehad,

Smith’s Bay. Van een afstand biedt de woongemeenschap

er was altijd werk. Toen ik na mijn afstuderen niet direct

een imposante aanblik. Prachtige tuinen met daartussen

werk kon vinden ben ik samen met mijn vriendin Joyce,

windmolens verstopt, vormen de entree naar de eigenlijke

die net klaar was met haar studie medicijnen, twee

huizen. Deze zijn half in de grond gebouwd. “Om energie

maanden gaan wandelen in Zuid-Europa. Even lekker er

te besparen,” legt Willemsen uit, terwijl hij ons voor gaat

tussen uit.”

naar de gemeenschappelijke keuken. De mensen van de leefgemeenschap delen niet alleen een huis maar ook

Toen de recessie doorzette is Willemsen net als zoveel van

hun leven en gedurende het hele interview is het een

zijn generatiegenoten beneden zijn niveau gaan werken.

komen en gaan van zijn huisgenoten, die soms even

“Ik voelde me wel schuldig dat ik buschauffeur werd.

aanschuiven om mee te luisteren, maar vaker doorgaan

Dat ik als hoogopgeleide werknemer banen van MBO’ers

met het huishouden. Willemsen:

afpakte. Maar ja, het moest

“Ja,

van de overheid, een uitkering

het

is

hard

werken

om

zelfredzaam te zijn, alleen zou ik het niet kunnen.” Terwijl hij een hete kop thee schenkt, begint Willemsen zijn verhaal. “De kiem van het plan om naar Vuilniseiland te zeilen is geplant in het laatste jaar van

De spirituele groei is het meer dan waard

mijn studie Aardwetenschappen.

kregen we sowieso al niet. Ook was ik maar wat blij dat ik een baan had, zodat ik in ieder geval mijn studieschuld kon afbetalen. Toen ik 29 was, en het weer wat beter ging met de economie, ben ik gaan solliciteren voor werk op mijn niveau.”

Ik kwam net uit de metro, op weg naar college, toen ik achter verlaten winkelruiten een fascinerend kunstwerk

Hier is Willemsen even stil, en een verbitterd trekje

zag. Het waren allemaal witte plastic bakjes op elkaar

speelt om zijn mond. “Maar er was geen plaats voor ons,

gestapeld in een golfvorm. Daarop stonden rode kreeften.

voor mij en mijn generatiegenoten. We waren te oud en

Het pakte me direct en ik bleef er naar kijken. Op een

te duur voor startersbanen en we hadden niet genoeg

bordje erbij stond het verhaal van Vuilniseiland, dat er

ervaring voor de hogere functies. We konden geen kant

in de Stille Oceaan een brij van afval drijft zo groot als

op. Nederland moest mij niet, dus ik moest weg. Ik

Spanje, Frankrijk en Portugal bij elkaar. Dat prikkelde

nam contact op met vrienden van over de hele wereld.

mijn fantasie.”

Als niemand werk voor ons had, gingen we maar voor onszelf werken. Mijn vrienden kwamen naar Nederland

Halverwege 2009 haalde Willemsen zijn Master titel

en hier begonnen we aan het Argos-project: zeilen naar

Geologie aan de Universiteit van Amsterdam. Toen hij

Vuilniseiland. Vanaf het begin hebben we alles gefilmd.”

de arbeidsmarkt betrad was het net het begin van de

Hij lacht, “Lucia wilde toch wat doen met haar peperdure

14 | Spino zomer 2009

van plastic

Schrijfwedstrijd

filmopleiding.” Gedoeld wordt op Lucia Altares de Melo, de gelauwerde documentairemaakster die Willemsen tijdens zijn wandelingen in Spanje heeft ontmoet. In 2015 zijn Willemsen en twaalf van zijn vrienden begonnen

weer of we wat voor die mensen daar konden doen. En

aan de bouw van het zeilschip de Argos. Met behulp van

zo werden we langzaam beroemdheden. Dat heeft ons

ROC’s, die inzagen dat het project mooie stageplaatsen

ook gered toen we bij Oost-Timor geënterd werden door

kon opleveren, werd er aan de boot gebouwd. Aangezien

piraten. Ik zal nooit vergeten hoe bang ik was toen ik de

er geen geld beschikbaar was werd de Argos voor het

drie Zodiacs over het water naar ons toe zag scheren. Machinegeweren nonchalant in de armen. Koude blik in de

De hele omgeving is

ogen.” Willemsen kan een huivering niet onderdrukken.

erg belangrijk voor ons

te hebben bij een moeizame bevalling en de rover was

“Maar het is allemaal goed gekomen. Joyce bleek net een week daarvoor de zus van een van de kapers geholpen ridderlijk genoeg om ons daarom te sparen.” Oktober 2018 bereikten de Argos Australië. “Dat was

grootste gedeelte gemaakt uit sloopafval. De hightech

maar goed ook, want het orkaanseizoen stond op het

boordapparatuur werd beschikbaar gesteld door de TU

punt te beginnen. Gedurende de reis had ons schip heel

Delft. Door veel doorzettingsvermogen was het schip

wat averij opgelopen en we hebben daar een half jaar

begin 2017 eindelijk af.

aan de kant gelegen om alles te repareren. Lucia heeft daar de eerste helft van haar film over onze reis geëdit

“Dat bouwen was een leuke tijd. Ik heb daar veel geleerd,

en we hebben allemaal wat op boerderijen gewerkt om te

net als de jongeren van de ROC’s die ons hielpen met het

overleven. Dat was een openbaring voor mij. Voor ik op

maken van ons schip. Het was toch een uniek project waar

deze reis ging was ik zo gewend om alles gewoon in de

ze aan mee werkten. We hebben ook geluk gehad dat ze

supermarkt te kopen, nooit stond ik er bij stil hoe hard

in Delft mogelijkheden zagen om zich via ons project

daarvoor gewerkt moet worden. Daar heb je als student

te profileren. Ik kan je wel zeggen, die zonnecellen,

of buschauffeur geen weet van, dat op die boerderijen

navigatieapparatuur, waterzuiveringsinstallaties … het

mensen meer dan tien uur op een dag de blaren op hun

bleek eigenlijk allemaal onmisbaar tijdens de reis.”

handen werken om miljarden te voeden; miljarden die zelf niet meer voor hun eten zorgen.” Op dit moment

Op 21 april 2017 begon de reis van de Argos en in anderhalf

komt zijn vrouw Joyce binnen met een mand zelfgeplukte

jaar voeren ze via de Middellandse Zee, het Suezkanaal en

appels en biedt ze ons aan. Ze smaken heerlijk. Nadat

India, zuidelijk van Indonesië naar Australië. “Dat was wel

Willemsen een hap heeft genomen vertelt hij verder.

spannend. Iedereen zei dat we het niet zouden halen. We konden nooit genoeg voedsel mee nemen op ons schip en

“We werden toen ook benaderd door Waste Management

er werd niet geloofd dat het zeewaardig was.” Willemsen

Inc, een Australisch afvalverwerkingsbedrijf. Ze hadden

lacht: “Geloof me, daar heb ik ook wel eens aan getwijfeld. Maar alles ging goed. We bleven zo dicht mogelijk bij de kust en bij de lokale bevolking ruilden we zelf gevangen vis voor fruit en groente. En we werkten voor ze. Gewoon, omdat zij het ook moeilijk hadden. En de mensen waren dankbaar, vertelden

Droom groter dan jezelf

het door. Bij het volgende dorp waar we dan

gehoord van onze plannen om naar Afvaleiland te varen en boden ons twee van die grote drijvende containers aan om wat van het plastic daar mee te kunnen nemen. We

vonden

dat

meteen

een prachtig plan en toen

langs voeren hadden ze al van ons gehoord en boden ze

we na het orkaanseizoen in april weer verder voeren

ons een welkomstmaal aan. De volgende dag keken wij

hadden we twee oranje bakken op sleeptouw.” De reis

Toekomstdromen

Spino | 15

naar Hawaï verliep rustig en na twee maanden voeren

zag ik gekleurde zakjes en ander verpakkingsmateriaal

ze Honolulu binnen. Daar begonnen de voorbereidingen

dobberen. We dreven in een zee van plastic. Het was erg

voor de laatste en zwaarste etappe van hun reis. Van

indrukwekkend, mooi zelfs, als het niet zo diep triest zou

hier af zouden ze naar het oosten richting Vuilniseiland

zijn. Nadat het tot me door drong dat we eindelijk het

zeilen met geen land in het vooruitzicht behalve Amerika

doel van onze reis bereikt hadden barstte ik in tranen

aan de andere kant van de oceaan. Ze gokten er op dat

uit. Toen ik me omdraaide om de rest wakker te maken

ze drie maanden alleen op open zee zouden zitten. Het

zag ik dat Lucia achter me stond en alles filmde. Ook bij

werden er zes.

haar biggelden de tranen langs haar wangen.”

“We

aten

Twee weken voer de Argos daar rond, de containers

vitaminepillen; best heftig. Daar hadden we ons wel op

dronken

gedestilleerd

zeewater

en

vullend met plastic. Toen begonnen ze aan de terugreis

ingesteld, maar toen we na twee maanden varen nog

naar Hawaï. Daar aangekomen maakte Lucia Altares de

niet bij Vuilniseiland waren aangekomen begonnen we

Melo de wereldberoemde documentaire “Dromen van

ons toch zorgen te maken. Hoewel een eiland zo groot

Helden – de reis van de Argos” die tot ons gezamenlijk

als Spanje, Frankrijk en Portugal enorm klinkt, valt het in

geheugen behoort. Iedereen kent de beelden van

het niet bij hoe groot de Stille Oceaan is en tijdens reizen

de bemanning van de Argos die werkt in Afrika, de

over zulke afstanden zorgt zelfs de kleinste afwijking van

bloedstollende scene waarin drie piratenschepen komen aanvaren

en

de

oprechte

emotie bij het bereiken van het

doel.

dan

de

Maar

inspireerde van

de

meer

prachtige het

nog

beelden karakter

Argonauten:

hun

menslievendheid en vermogen om ook in moeilijke situaties held

te

zijn

in

hun

eigen

verhaal. Eindelijk

drong

het

tot

de

mainstream door dat we op één wereld leven en dat we daar zuinig op moeten zijn. De VS hebben na massale protesten tegen het bestaan van Vuilniseiland een begin gemaakt aan het opruimen daarvan. Het geld dat tot op de dag van vandaag verdiend wordt

met

de

documentaire

je koers dat je op een compleet andere plaats terecht

is ondergebracht in Stichting Argos en wordt gebruikt

komt. Door al onze koersen nog eens na te rekenen

om de dromen en projecten van kansarmen te helpen

met onze boordcomputer kwamen we er eindelijk achter

realiseren.

dat we door de stroming veel te zuidelijk terecht waren gekomen.” De Argos verlegde zijn koers, maar door een afwisseling van stormen en windstiltes duurde het nog twee maanden voor ze Vuilniseiland bereikten. “Dat was een magisch moment. Ik was net klaar met mijn nachtwacht en stond hondsmoe aan de railing weg te dromen, kauwend op een gedroogd stuk vis. De zon kwam op, plotseling, zoals dat alleen maar kan op lage breedtegraden, en zover als ik kon kijken

16 | Spino zomer 2009

Wij zijn allemaal reizigers op hetzelfde schip, laten we er een mooie reis van maken

Willemsen: “Wij hebben dat geld niet nodig. We doen alles zelf. Zoals deze huizen maken. Voor een groot deel bestaan ze uit het plastic wat wij meegenomen hebben. Niet alleen de natuur, maar de hele omgeving is erg belangrijk voor ons. Wij werken vrijwillig aan het onderwijs van de jeugd van Smith’s Bay en helpen het hier schoon te houden. Daarom is het zo schrijnend dat de Australische Federale regering wil dat we belastingen betalen. Als ik dan vraag waarvoor ze dat geld willen gebruiken en ik hoor ‘onderwijs, onderhoud en wegen’, dan denk ik, ho eens even, daar dragen wij nu ook al aan bij.” “De machthebbers hebben het nog niet begrepen, maar we leven in een andere tijd dan toen ik geboren werd. Centrale organisaties moeten niet hun wil opleggen, maar juist al bestaande initiatieven steunen; de mensen regelen dingen liever zelf in hun eigen gemeenschap. De materiële welvaart is dan misschien minder hoog, maar de spirituele groei die daar tegenover staat is dat meer dan waard. Mijn boodschap aan de mensen is dan ook: Droom groter dan jezelf. Als iedereen om zich heen kijkt en ziet wat voor moois er allemaal is, weet ik zeker dat ze zich voor het behoud daarvan wil inzetten. Wij zijn allemaal reizigers op hetzelfde schip, laten we er een mooie reis van maken.”

Bij dit artikel staan twee foto’s van het kunstwerk dat William heeft geinsipireerd om “Drijven in een zee van plastic” te schrijven. Het is ontworpen door Stil Buitenruintes (www. stilbuitenruimte.nl) en is van 11-01-2009 tot 5-32009 te zien geweest bij metrostation Waterlooplein in Amsterdam. Stil Buitenruimtes heeft toestemming gegeven om de foto’s te gebruiken.

Toekomstdromen

Spino | 17

De droom van de Waarom ontaardt de grootschalige uitvoering van een droommaatschappij zo vaak in een nachtmerrie? Ronald Overman kijkt naar fascisme, communisme en democratie om de rol van verdraagzaamheid in een droommaatschappij te onderzoeken.

De droom van een sterke samenleving

zien ze als een solide

“Een zwakte van de hedendaagse mens is dat hij geen

basis voor een sterke

moed heeft een sterke samenleving te bouwen”. Dat klinkt

maatschappij.

wel goed, een sterke samenleving, nietwaar? “Een van de redenen dat de hedendaagse mens die moed niet heeft, is

De praktijk is echter zoals zeer vaak anders dan de theorie:

dat hij hiervan wordt weerhouden door zijn verdraagzaamheid

Marx wist nog tijdens zijn leven de arbeidersbeweging

naar andersdenkenden en medelijden met de zwakkeren”. Dat

voorgoed op de kaart te zetten, maar echt aan de macht is

klinkt al anders, nietwaar? En als je beseft dat dit gedachten

hij nooit gekomen. Mao wel en daar ging het meteen fout met

zijn van Adolf Hitler in ‘Mein Kampf’ klinkt het waarschijnlijk

massale moordpartijen in naam van de droom. Ook Lenin en

Is het niet eerlijker

Stalin wisten Marx zijn ideeën op een gruwelijke manier vorm

wanneer de grootste belangen tellen, in plaats van de grootste aantallen?

te geven. In het huidige China (en in mindere mate Rusland en Cuba) zie je bij de pogingen het socialisme en communisme in praktijk te brengen dat de onverdraagzaamheid naar andersdenkenden nog steeds floreert en leidt tot censuur, martelingen, het wegjagen van mensen uit hun huizen en andere terreur. De westerse wereld, gedomineerd door democratie, knijpt graag een oogje dicht voor dit soort terreur. Nu China een belangrijke speler in de wereldeconomie is

geworden,

wordt

deze

onverdraagzaamheid

echter

confronterender. Verdraagzaamheid

nog anders. Wat bedoelde hij met zijn ‘sterke’ samenleving?

Waarom loopt de grootschalige uitvoering van de, in potentie

Een betere toekomst voor de mensheid? Voor de Duitsers?

best

Voor de niet-Joden? Voor hemzelf? Ik heb te weinig in Mein

steeds uit op een nachtmerrie? Een belangrijke oorzaak zie

Kampf gelezen om die vraag te beantwoorden. En ik merk

ik in de onverdraagzaamheid naar andersdenkenden. Met

ook terughoudendheid om deze vraag te beantwoorden, om

onverdraagzaamheid kun je mensenmassa’s mobiliseren

aandacht te geven aan de droom van een man die vooral

en zo de wereld veranderen. Dat bepleitte Hitler in zijn

gezien wordt als de man van een nachtmerrie.

hypnotiserende speeches en hij liet de wereld zien dat hij

Karl Marx en Mao Zedong zijn twee andere invloedrijke

dat ook in de praktijk kon brengen. Maar zelfs als hij minder

‘toekomstdromers’ die ik maar even in een adem noem omdat

ambitieus was geweest en een bescheidener doel had gehad

beiden grondleggers zijn van twee stromingen die in elkaars

dan totale wereldheerschappij, zou ik sceptisch zijn over de

verlengde leggen: het socialisme en het communisme.

heilstaat die hij wilde stichten. Hitler zou misschien zeggen dat

Bovendien streven zij beiden –anders dan Hitler- primair

ik zo gehersenspoeld ben door de maatschappij waarin ik leef

naar een eerlijke maatschappij. Een eerlijker maatschappij

dat ik niet meer kan zien welk een geweldige maatschappij we

18 | Spino zomer 2009

mooie,

socialistische

en

communistische

dromen

Schrijfwedstrijd

samenleving kunnen creëren door de zwakke elementen te elimineren. Als

dat de meeste stemmen gelden.

gehandicapten, joden en andere minderwaardige schepsels

Eerlijk is eerlijk, toch? Is het

geëuthaniseerd worden en de Übermensch aan de macht

dan minder eerlijk wanneer de

komt, dat is toch een sterke maatschappij die iedereen wil?

grootste belangen tellen, in plaats van de grootste aantallen mensen die iets willen? Anders gezegd: als een kleine groep

Is het mijn westerse opvoeding die ervoor zorgt dat ik een

enorm gebaat is bij een maatregel waar een grote groep een

kil gevoel krijg bij het idee dat kritische mensen vermoord

klein beetje last van heeft, zou het dan niet mooi zijn als die

worden, dat kritische geluiden verboden worden, dat een

maatregel wordt doorgezet? Ik vermoed dat veel mensen hier

enkele filosofie wordt opgedrongen en andersdenkenden als

wel iets voor voelen. Alleen is dit praktisch lastig uitvoerbaar.

bedreiging worden gezien?

Het tellen van stemmen is immers iets waar je minder snel onenigheid over krijgt dan over wiens belang zwaarder weegt,

Je kunt nog verder gaan en niet alleen kritisch zijn en anders-

het mijne of het jouwe.

denken als bedreiging zien, maar een ruimere voorselectie maken, door iedereen die enigszins onderwijs heeft genoten te wantrouwen. Mao ging zo ver, dat hij vond dat iedereen die intellectuele kwaliteiten had een bedreiging was voor zijn arbeidersstaat. Hij ging hierin verder dan Marx, die wel een samenhang zag tussen de ‘leidende klasse’ en intellectuele kwaliteit, maar niet zoals Mao concludeerde dat iedereen die naar school was geweest bij voorkeur over de kling

Dacht Mao nu echt dat dit zou bijdragen aan een eerlijkere maatschappij?

moest worden gejaagd. Dacht Mao nu echt dat dit bij zou dragen aan een eerlijkere maatschappij? Misschien

Het alternatief

qua verdeling van welvaart? Het leidt in elk geval niet tot een

Na

maatschappij waar verdraagzaamheid en humanisme kunnen

socialisme lijkt het alsof ‘ismes’ een garantie zijn voor

bloeien, waar mensen nieuwsgierig en geïnteresseerd zijn in

onverdraagzaamheid. Toch denk ik dat het humanisme ons

elkaar, waar ratio en creativiteit worden gewaardeerd.

verder kan helpen. En het is niet nodig een andere staatsvorm

mijn

beschouwing

van

fascisme,

communisme,

te kiezen. Binnen de huidige democratische kaders kunnen Eerlijk duurt het langst?

we ons anders opstellen. We kunnen ons best doen om

Gelukkig zitten wij niet in de angst van een fascistische of

meer nadruk te leggen op gezamenlijke in plaats van op

communistische politiestaat, we hebben een democratie.

tegengestelde belangen. Door te ervaren dat onze wereld niet

“Democratie: de minst slechte staatsvorm” heb ik wel eens

armer maar rijker wordt door te luisteren naar de ander of

horen zeggen. Het is een invulling van de droom dat iedereen,

door een stukje van je welvaart af te staan aan die ander.

zwak of sterk, meetelt.. Niet de enige mogelijke invulling

Door meer gebruik maken van argumenten en minder van

van die droom, wel de meest gangbare. Het is voor de

onderbuikgevoelens, simplificaties en generalisaties. Door te

gemiddelde Nederlander van 2009 immers vanzelfsprekend

bedenken dat het verleden geen garantie is voor de toekomst. Door het niet als zwakte te zien om de argumenten van de ‘tegenstander’ te erkennen, maar als poging nader tot elkaar te komen. En het mooie is: we hoeven niet te wachten op een revolutie of een Adolf. Door anders naar onze medemens te kijken zijn we al begonnen!

Toekomstdromen

Spino | 19

Een kinderboerderij in iedere wijk We leven anno 2009 in een tijd van grote veranderingen, waarin veel gebeurt op het gebied van politiek en het klimaat. Om een positieve bijdrage te leveren kijkt Femke Klein graag naar initiatieven op kleinere schaal en breidt dat vervolgens uit. Zo komt zij met haar toekomstdroom: een kinderboerderij in iedere wijk, in iedere stad, in het hele land.

Stel je voor: je wordt ’s morgens wakker en je hoort de

worden, geduld zullen oefenen en leren om zorgvuldig en

haan van de kinderboerderij al vrolijk kraaien. Je staat op

respectvol met dieren om te gaan. Doordat kinderen dan

en tijdens je ochtendwandelingetje naar de supermarkt

in alle seizoenen in de buitenlucht zijn en in aanraking

loop je even langs de kinderboerderij om te kijken of

komen met dieren zal hun weerstand verbeteren en kan

er al jonge lammetjes zijn. Je geeft je restjes rauwkost

de kans op allergieën afnemen. Ook leren kinderen dat ze

voor de konijnen aan de man met een verstandelijke

mee kunnen helpen op een kinderboerderij, dat werken

beperking die daar werkzaam is. Je aait de paarden,

leuk kan zijn en dat je met elkaar verantwoordelijk

kijkt even naar de spelende kinderen, maakt een praatje

bent voor dit initiatief in de wijk. Goed zorgen voor de

met enkele buurtbewoners en loopt opgewekt terug naar

natuur en je afval in de vuilnisbak gooien wordt dan heel

huis. Een goed begin van je dag!

gewoon.

Zo kan het zijn wanneer er in iedere wijk een

Kinderen zullen meer bewegen wanneer ze met de

kinderboerderij

op

paarden rondjes mogen lopen en in de bijbehorende

loopafstand voor iedereen, waar natuur, dieren en

wordt

gerealiseerd.

Een

plek

speeltuin kunnen klimmen en klauteren, wat hun

mensen bij elkaar komen. Een plek waar kinderen naar

conditie en motorische vaardigheden ten goede komt

toe kunnen, waar mensen werkervaring kunnen opdoen

en zwaarlijvigheid helpt tegen te gaan. Door het spelen

en buurtbewoners elkaar ontmoeten. Een plek waar de

met andere kinderen leren ze op een natuurlijke manier

natuur binnen de stad weer ruimte krijgt en die er voor

sociale en communicatieve vaardigheden. Verder is de

zorgt dat mensen vaker in de buitenlucht verblijven en

kinderboerderij gewoon een fijne en veilige speelplek

meer bewegen.

op loopafstand, die zorgt voor meer welzijn en leuke speelmomenten, wat op zich al erg belangrijk is.

Je kan er werken in je eigen tempo en weer tot rust komen tussen de dieren en in de natuur

Voor de ouders kan de kinderboerderij tegelijkertijd een centrale ontmoetingsplek in de wijk betekenen, waar ze andere ouders leren kennen en ervaringen over opvoeding uitwisselen. Met problemen kunnen ze eerder bij elkaar terecht en

Zo’n kinderboerderij dicht bij huis kan kinderen veel leren in hun omgang met dieren, waardoor ze rustiger

20 | Spino zomer 2009

oppasadresjes zullen worden uitgewisseld.

Schrijfwedstrijd De kinderboerderij vormt tevens een ontmoetingsplek voor

de Nederlandse woorden, zodat ook mensen die een

nieuwe bewoners uit de buurt, waardoor deze zich eerder

taalcursus Nederlands volgen hier het één en ander kunnen

thuis zullen voelen. Het organiseren van werkdagen op de

leren, waarbij buurtbewoners hen uiteraard makkelijker

kinderboerderij met buurtbewoners, waarbij jong en oud

kunnen helpen. Voor de middelbare scholieren die Engels,

helpt klussen, versterkt de betrokkenheid bij de wijk en

Duits en Frans leren kunnen daarbij ook alle namen in die

zorgt direct voor het onderhoud van de kinderboerderij.

talen er bij worden geschreven, zodat ook zij hier gebruik van kunnen maken.

Naast een ontmoetingsplaats voor kinderen en hun ouders kan de kinderboerderij dit eveneens zijn voor

Op woensdagmiddagen, in weekeinden en in vakanties

ouderen. Veel oudere mensen vereenzamen en er zou

zullen

een binnenruimte kunnen worden gecreëerd waar jong

georganiseerd op de kinderboerderij. Basisscholen kunnen

en oud ook met slecht weer elkaar in de kinderboerderij

op schooldagen met hun klassen op bezoek komen om te

kan ontmoeten. Wanneer mensen nog maar weinig

leren dat koeien melk krijgen om hun kalfjes te drinken

contact met anderen hebben kan het omgaan met dieren

te geven, dat uit een ei een kuikentje kan komen en dat

gezelschap en troost bieden. Het aaien van bijvoorbeeld

sperzieboontjes aan een plant groeien in de natuur en niet

de konijnen zorgt voor een diepere staat van ontspanning

in een pot uit de supermarkt.

gezellige

en

educatieve

activiteiten

worden

en een gelijkmatigere ademhaling en hartslag, waarbij De middelbare school uit de wijk kan van de kinderboerderij

het tevens een hoge bloeddruk helpt verlagen.

in de buurt gebruik maken door bij het vak tekenen de Natuurlijk moeten er ook mensen zijn die op de

leerlingen dieren en planten naar de waarneming te laten

kinderboerderij werken, de dieren verzorgen, de stallen

tekenen en bij biologie de groeiwijze van bomen en planten

schoonmaken

en

de

natuur

bijhouden. Dit is een ideale werkplek

voor

mensen

die

werkzoekend zijn maar nog geen baan hebben, voor volwassenen met

een

verstandelijke

beperking en voor mensen met een burn-out. Het werk op een kinderboerderij is afwisselend, er kan administratief werk worden gedaan en worden gewerkt in de buitenlucht. Je kan er werken

Je aait de paarden, kijkt even naar de spelende kinderen, maakt een praatje met enkele buurtbewoners en loopt opgewekt terug naar huis. Een goed begin van je dag!

te komen bestuderen. Om

kinderen

meer

ervaringen en kennis op te laten doen kan een ervaringspad in de

kinderboerderij

worden

aangelegd,

waar je allerlei dingen uit de natuur kunt bekijken, beluisteren, voelen, proeven en ruiken en dat allemaal dicht bij huis.

in je eigen tempo en weer tot rust komen tussen de dieren en in de natuur. Middelbare stage

Tot slot behoren een heemtuin, moestuin, kruidentuin

uitvoeren en bepaalde opleidingen kunnen stageplekken

en bloementuin natuurlijk ook tot de mogelijkheden.

krijgen op de kinderboerderij, dicht bij de opleiding in de

Buurtbewoners

buurt.

onderhouden en van de gekweekte groenten kan weer een

scholieren

kunnen

er

hun

maatschappelijke

kunnen

deze

samen

aanleggen

en

maaltijdsoep worden gemaakt voor oude of zieke mensen Voor de integratie van allochtonen kan de kinderboerderij

uit de buurt. Kortom, er is van alles mogelijk. Zo kunnen

in de wijk eveneens gunstig werken. Autochtone kinderen

alle wijkbewoners individueel en samen gebruik maken

kunnen er vanzelfsprekend met buitenlandse kinderen

van de kinderboerderij op loopafstand en komt deze de

spelen en volwassenen komen er in contact met anderen.

ervaring, gezondheid, kennis en het welzijn van iedereen

Bij alle dieren en bomen worden bordjes geplaatst met

ten goede. Een mooie kans voor iedere wijk!

Toekomstdromen

Spino | 21

Schrijfwedstrijd

Zien, zagen, Zie Door Margot Sprenkels Zou het niet geweldig zijn als mensen zien, wat ze altijd zagen. Wat voor ze staat, wie er in de omgeving is. Zou het niet geweldig zijn als mensen opkijken van hun boeken. Hun tijdschriften met teveel besproken onderwerpen. Hun I-pods, met vernieuwde oude spelletjes. Hun telefoons met oude nieuwe ringtones. Hun computers, hun laptops, hun digitale vriendenwereld. Kijk me aan, ik ben hier. Kijk me aan, raak me aan, raak me. Zou het niet zoveel fijner zijn als we niet zoveel moeite hoeven doen voor de moeite van een ander. Die kleine moeite van erkenning van een anders bestaan. Een groet. Een knik. Een vriendelijke lach onderweg, ook zonder hond naast je. Afstand doen van de verafgoding van het Internet en al haar kansen. Al haar maskers. Al haar bedrieglijke versimpelijking. Met het mooier willen maken van iets dat al prachtig was. Het daarmee verdoezelen en besmetten van de echtheid. De eerlijkheid. Zouden dieren juichen wanneer de mens wat eerlijker werd? Wanneer deze in zou zien hoe kortzichtig en kortlijnig deze is geworden in een erg korte tijd. De dieren zouden een feestje organiseren voor al wie luistert met het gevoel. Het gevoel dat steeds minder belangrijk lijkt te worden in een wereld vol jassen, pakken en pakken die kansen. Trotse ouders op kinderen die deze kansen grepen. Bij hun lurven! Maar zijn die lurven nog zo moeilijk te grijpen in een stad waar deze regeert over zichzelf? Zoveel kansen. Het kind dat bij iedere beet onrustiger wordt, spijt heeft dat het de anderen heeft moeten laten gaan. Wat dan nu? Waar praat men over? Zou het niet geweldig zijn als ik jou aankeek en jij terug, langer dan tien seconden. Een echte blik. De vluchtigheid achtergelaten in vergetelheid. De vergetelheid onopgemerkt door de spanning die er altijd was maar niet werd aangezet. Zou het niet geweldig zijn als wij elkaar geweldig zouden vinden? Niet bang zijn om niet de beste te mogen zijn. Een wereld zonder woorden, maar wel met taal. Een wereld waarin mijn buik mijn strottenhoofd constant irriteert, op een prettige manier. Waarin ik me veel groter voel dan ik ben. Dan wie ik ben. Mijn aandacht op alles behalve mijn lijf. Dat ding dat me meevoert, dat ik voer. Een illusie op benen, met armen die grijpen, maar niets kunnen vast lijken te houden. Wij zijn bezig. Met elkaar, maar met onszelf. Afkeuring, goedkeuring, beoordelende ogen in kassen van perfectie. Vuurpelotons van reclame en idealisme storen menig hoofd, maar men stoot het hoofd er niet tegen. Terwijl mijn handen de stenen leggen, soms twee tegelijk, zie ik ook anderen die de kleine, maar belangrijke grondvesten bij zich dragen. Het is alleen zo lastig om te bouwen zonder een goede laag kleverigheid. De ware aard keert alsnog terug richting de thuishaven, waar het makkelijk en bekend op hem wacht. De normaalheid ten top, wat je ook met je meebrengt, na een paar keer is het genoeg om het genoegen geen plezier meer te kunnen doen. Daar waar de paden gesleten zijn, zelfs in nieuwe huizen. Daar waar de muziek draait en nooit onbekend klinkt. Hier ben ik. Ik ben hier. Ruik mij! Overdonder mij! Zie mij! Waarom zie ik jou niet?

22 | Spino zomer 2009

Themacolumn

Sweet Dreams Het is fijn als je je dromen kunt verwezenlijken, maar Aafke van Vorstenbosch brengt een ode aan de zoetste droom: de droom die niet te verwezenlijken is.

Ik ben ervan overtuigd dat alles op de

bedrog? Alleen maar om je zoet te

geeft je kans op (nog meer) geluk.

één of andere manier al vastligt. Dat

houden met feitelijk niets tastbaars? Is

Al naar dromenland vertrokken, na het

je iets bereikt over reeds vastgelegde

het dromen op zich vele malen mooier

lezen van dit stuk of zit je er dromerig

paden. Of je er nu met een omweg,

dan

bij? Te filosoferen over het leven en

met

ondervinden van een dergelijk feit?

te denken over de vraag of iedereen

Hopelijk worden mijn persoonlijke

recht heeft op toekomstdromen en of

hulp

van

een

navigator

of

rechtstreeks komt, het leidt je naar jouw

uiteindelijke

bereikbaar door je toekomstdromen, het ultieme geluk hetgeen

waar

jij uiteindelijk voor leeft.

In

daadwerkelijke

praktisch

ze deze überhaupt hebben. Stel nu

Sussen we onszelf en anderen in slaap met dromen?

levensdoel. Tevens

en

het

principe

dat men geen dromen meer heeft, is dan je leven voorbij? Of heb je dan het ultieme geluk gevonden, geproefd en genoten van het leven en geheel verzadigd te zijn? Sweet dreams are made of this

word je geboren om

Who am I to disagree

weer te sterven, het liefst natuurlijk

dromen in de toekomst gerealiseerd of

I travelled the wordl and the seven

zo laat en zo oud mogelijk. Je leeft je

komen ze tenminste gedeeltelijk uit.

seas

leven voor het doodgaan.

Zo ben ik momenteel aardig tevreden

Everybody is looking for something

Toekomstdromen, je wilt veel, maar

over mijn werksituatie, gezien de

(Annie Lennox)

stiekem ben je eigenlijk alleen maar

huidige

tevreden met dat kleine beetje meer.

moment. We dromen daarom nog

Sussen we onszelf en anderen in slaap

maar even verder. Over bijvoorbeeld

met

voorhoudend

het geluk in het leven. Ik kan van veel

dat het allemaal wel goed komt? Is

kleine, voor de meesten onopvallende

een droom pas een droom als deze

dingen genieten. Daar word ik gelukkig

nooit uitkomt? Wanneer een droom

van. Aangezien ik helaas niet altijd

is uitgekomen, is het geen droom

zomaar tevreden kan zijn, wil ik graag

meer!

nog gelukkiger worden in een aantal

Liggen we ´s nachts wakker door onze

dingen. Neem de liefde in je leven.

dromen of slapen we juist hierdoor

Al dromerig hoop ik dat mij dit in het

heerlijk? Zijn nachtmerries signalen

toekomstige overkomt, maar daar is

om toekomstig leed te vermijden?

natuurlijk al wel, in de breedste zin

En als je nu nooit droomt of wanneer

van het woord, sprake van. Ik wil zeker

je geen last hebt van een dergelijke

niet steeds meer en meer, zoals velen

nachtmerrie,

in

dromen,

jezelf

is

er

dan

wel

een

deze

omstandigheden

van

dit

consumptiemaatschappij.

toekomst voor je weggelegd?

Maar dromen over hoe de toekomst

Zijn de meeste dromen inderdaad

eruit kan zien is enigszins hoopvol en

Toekomstdromen

Spino | 23

Toekomst, realiteitszin en ‘later groot zijn en zo’ Rosanna van Oudenaarden beschrijft haar toekomstdromen voor haar eigen leven en haar toekomstdromen nu voor JongHV.

Als ik later groot ben… dan ben ik ballerina (6 jaar); dan ben ik pianist (10 jaar); dan ben ik advocaat (12 jaar);

Wat zijn mijn toekomstdromen? Een grote vraag.

dan ben ik psychiater (14 jaar);

In eerste instantie denk ik bij die vraag aan mijn

dan ben ik psycholoog (15 jaar);

eigen leven, niet zozeer aan ‘wereldvrede’ of ‘geen

dan

hongersnood meer’. Ik wil graag binnen nu en drie

humanistisch vormingsonderwijs (16 jaar);

jaar mijn studie hebben afgerond, ik wil een leuke

dan ben ik alles behalve humanistisch geestelijk

baan hebben, actief blijven bij JongHV, het hele

verzorger (want dat is mijn moeder ook en hetzelfde

‘huisje-boompje-beestje-idee’

worden als je moeder is stom) (17 jaar);

meemaken.

Ik

wil

ben

ik

docente

levensbeschouwing

en/of

graag dat mijn dierbaren nog lang leven, en, niet

dan ben ik alles behalve humanistisch geestelijk

geheel onbelangrijk: dat ik ook nog een aardig tijdje

verzorger bij justitie (nou vooruit, ik word wel geestelijk

leef. Maar het allerbelangrijkste, en daar vallen alle

verzorger, maar dan niet bij justitie, want daar werkt

hiervoor genoemde wensen eigenlijk onder, is het

mijn moeder ook en op dezelfde plek werken als je

volgende: ik wil mijn leven ten volste leven. Ik wil dat

moeder is een beetje ‘awkward’) (19 jaar);

mijn leven voor mij de moeite waard is om geleefd te

dan ben ik humanistisch geestelijk verzorger bij

worden.

justitie (tja, mijn moeder en ik hebben nou eenmaal dezelfde interesses) (21 jaar);

Als ik later groot ben…

is het niet inmiddels later en ben ik niet al groot en

Toen ik nog op de basisschool zat, ik geloof in groep 3,

wie of wat ben ik dan geworden? (21 jaar).

hebben we het een keer gehad over hoe je zou willen dat jouw toekomst eruit zou zien. Opvallend genoeg

Toekomstdromen versus realiteitszin

sprak vrijwel iedere leerling dan over wat voor beroep

Zoals wel blijkt uit het lijstje van wat ik later worden

je zou willen hebben (meestal niet over hoe de wereld

wil(de),

eruit

afgelopen twintig jaar mijn

ziet).

Uiteraard

kwamen dan de beroemde b ra n d w e e r m a n , politieagent,

mama

en

zanger(es) voorbij. Mijn toekomstdroom

met

betrekking tot professie heeft

zich

in

de

loop

der jaren ongeveer zo ontwikkeld:

Realiteitszin en toekomstdromen zijn soms lastig te combineren

24 | Spino zomer 2009

heb

interesses, ook

ik

maar

mijn

in

de

vooral

realiteitszin

flink ontwikkeld (ballerina worden…

what

thinking?!).

was

I

Realiteitszin

en toekomstdromen zijn soms

echter

combineren. elkaar

lastig Sluiten

misschien

te ze zelfs

Thema-artikel

wel uit? Wat heb je aan toekomstdromen die zó

een hele (buitenlandse!) vakantie met uitdagende

groots zijn dat alles wat je doet in het licht van die

gespreksonderwerpen

dromen één grote teleurstelling zal zijn? Maar aan

we bijvoorbeeld bergbeklimmen en praten we over

de andere kant, wat heb je aan een werkelijkheid

de zin van piekervaringen. Als wij later groot zijn,

zonder visie? Aan een leven zonder doelen en idealen?

is de strijd tussen de vrijheid van meningsuiting

Het hoeft helemaal geen probleem te zijn om grote

en het verbod op godslastering gewonnen door de

toekomstdromen en idealen te hebben die misschien

vrijheid van meningsuiting. We kunnen verschillende

wel nooit verwerkelijkt kunnen worden; ze kunnen

levensbeschouwingen (ook de onze!) kritisch onder de

namelijk wel richtinggevend – en dus zingevend – zijn

loep nemen zonder dat eventuele beledigde mensen

in je leven.

ons de mond kunnen snoeren. Religies hebben geen

en

activiteiten.

Dan

gaan

rechten, mensen wel en er bestaat niet zoiets als een verbod op het ‘beledigen van religies’.

Als wij later groot zijn… Hoewel ik toch erg gesteld ben op mijn in de loop der jaren ontwikkelde realiteitszin zal ik voor de gelegenheid

Als wij later groot zijn staat er op geen enkel muntstuk

even de (stoute) kinderschoenen aantrekken en er op

meer ‘God zij met ons’, maar staat er iets soortgelijks

los dromen: hoe ziet JongHV eruit als wij later groot

als bij Frankrijk en Duitsland: ‘Vrijheid, gelijkheid en

zijn? Als wij later groot zijn – ik zeg het al – zijn wij

broederschap.’ Of de leus van het HV: ‘Zelf denken,

GROOT. Veel leden, veel inspiratie, veel verbondenheid,

samen leven’. Of, nog leuker, een soort spaar-ze-

veel belangstelling. We zijn niet alleen belangrijk voor

allemaal-reeks met op iedere Nederlandse euromunt

elkaar en binnen de

een andere tekst die je behoefte aan autonomie,

kleine kring van ons

zelfbeschikking én verbondenheid

Als wij later groot zijn, zijn wij GROOT

eigen leven, maar ook voor de buitenwereld. We worden gevraagd om

bij

belangrijke

morele kwesties in het maatschappelijk debat advies te geven met een

humanistische

prikkelt. Maar, het allerbelangrijkste is voor mij het volgende punt: als wij later groot zijn – en dit is voor mij de kern van humanisme – laten we andere mensen nog steeds en op overtuigende wijze zien dat niet geloven in God niet betekent dat je leven stuurloos, vormloos,

basis. We gaan op bezoek bij ‘belangrijke mensen’

waarden-loos en zinloos is. Sterker nog, dat je zélf

(bijvoorbeeld Obama, Sarkozy, de paus (hoewel

(voor een groot deel) in de hand hebt wat er met jouw

niet belangrijk voor mij, voor een groot deel van de

leven gebeurt. En dat de ultieme zin van het leven is

wereldbevolking wel), etc. Uit eigen land misschien

dat jij het bent die die zin geeft.

iemand als minister Plasterk?). En deze belangrijke mensen praten niet alleen over wat zíj belangrijk

Tot slot hoop ik dat ik het moment waarop wij het

vinden, maar luisteren vooral ook naar wat wij te

later groot zijn hebben bereikt kan meemaken. En

vertellen hebben. Dat lijkt me zeker in het geval van

ach, als dat gepaard kan gaan met wereldvrede en

de paus een boeiend gesprek!

een einde aan hongersnood, is dat natuurlijk mooi meegenomen.

Als wij later groot zijn hebben we meer geld, waardoor

we

vaker

leuke

activiteiten

kunnen

organiseren. In plaats van een JongHV weekend

Toekomstdromen

Spino | 25

My Reality Check Rosanna van Oudenaarden, humanistisch atheïst (of atheïstisch humanist), studeert aan de Universiteit voor Humanistiek in Utrecht, is een jaar lid van de stuurgroep van JongHV en sinds kort voorzitter van JongHV. Ze toog naar het international humanistisch congres in Washington D.C. om JongHV te vertegenwoordigen.

Tijdens dit vijfdaagse congres waren

in de gevangenis zijn beland en zelfs

Deze bijeenkomst van IHEYO bezorgde

er lezingen, vergaderingen, diners,

de doodstraf hebben gekregen.

mij zo een flinke ‘reality check’.

prijsuitreikingen en verschillende stands

Een Amerikaanse jongen vertelde over

met informatie over (internationale)

zijn Mormoonse achtergrond. Twee

Sprekers tijdens het IHEU congres

humanistische

waar

jaar geleden brak hij met dit geloof

Opvallend vond ik dat veel sprekers

boeken, stickers en buttons werden

organisaties,

en zijn toenmalige leefgemeenschap,

sterk atheïstisch, dus tegen geloof

verkocht. The International Humanist

met als gevolg dat zijn ouders hem

zijn, maar niet duidelijk vóór iets

Ethical Youth Organization (IHEYO)

niet meer willen zien en zelfs gezegd

anders

verhoudt zich tot de International

hebben dat de wereld beter zou zijn

waren uitzonderingen hierop. Matthew

Humanist and Ethical Union (IHEU) zoals

als hij nooit was geboren. Hij mag

LaClair, een jongen aan het eind van

JongHV zich verhoudt tot het HV. Voor

zijn zusjes niet zien omdat zijn ouders

zijn tienerjaren, ontving de Humanist

de IHEYO was een apart programma

bang zijn dat hij ze zal besmetten met

Pioneer Award voor zijn acties tegen

gemaakt, dat onder andere bestond uit

zijn weerzinwekkende ideeën.

docenten die hun eigen geloof als

het verkennen van Washington D.C.,

Zulke verhalen doen me realiseren

waarheid doceren. Hij vertelde dat

diners met prominente humanisten en

dat

ontmoetingen.

een

het

humanisme

luxepositie

in

heeft,

pleiten.

Een

paar

mensen

Nederland

het meest humanistische dat je kan

vergeleken

doen als je als atheïst aangevallen

met andere landen. Wij discussiëren

wordt op je ideeën door een religieus

The International Humanist Ethical

in

rol

iemand, vriendelijk blijven is. Daarmee

Youth Organization

mag

humanistische

laat je de problemen die iemand

Op de eerste bijeenkomst van IHEYO

levensovertuiging, over inclusief en

heeft met jouw opvattingen werkelijk

(http://new.iheyo.org), in het teken

exclusief humanisme, terwijl niet ver

de problemen van die persoon. Een

van kennismaking, hebben een aantal ontmoetingen me geraakt. Zo

sprak

Afrikaan, letterlijk is

om

ik

een

voor

jonge

wie

het

levensgevaarlijk openlijk

humanist

of atheïst te zijn. Als hij eerlijk tegen zijn regering had gezegd dat hij voor een humanistisch congres naar

hoeverre spelen

spiritualiteit in

een

een

tweede spreker die

Deze bijeenkomst

ik kort wil noemen, is

Matt

Cherry.

Hij is de officiële

bezorgde mij een

vertegenwoordiger van de International Humanist

Ethical Union bij de

flinke reality check

Verenigde Zijn VN

is

bij

de

voorzitter

niet alleen verboden worden het land

weg mensen nog steeds groot gevaar

zijn

te verlaten, maar zou hij waarschijnlijk

lopen door te denken wat ze denken.

Organizations Committee on Freedom

26 | Spino zomer 2009

de

Naties.

voornaamste

activiteit

Amerika ging, zou het hem van

and

Non-Governmental

Artikel

of Religion or Belief. Cherry hield een

misschien ook vindt. En dit sluit het

http://www.human.no/). De IHEU is

toespraak over de vrijheid van gedachte

hebben van kritiek op diens opvattingen

een goede broedplaats voor nieuwe

als een fundamenteel recht. Hij zette

allesbehalve uit. Sinds mijn bezoek aan

ideeën en een ontmoetingspunt voor

verschillende

het congres zie ik het recht op vrijheid

humanisten over de hele wereld. Het

opvattingen

over

en

interpretaties van het recht op vrijheid van religie uiteen op een manier die me inspireerde. Waar liggen de grenzen van dit recht? Betekent vrijheid van religie ook het recht op het hebben van geen religie? Wat betekent het recht op vrijheid van religie voor humanisten en atheïsten? Cherry legde uit wat vrijheid van religie volgens hem allemaal niet betekent: * dat religies rechten hebben

“Minds are like parachutes – they only function when open”

* dat respect voor religies nodig is (zijn vraag is eerder of het mogelijk is om

van denken niet meer als ‘taken-for-

is een van de mogelijkheden tot het

respect voor religies te hebben)

granted’. Hoe vanzelfsprekend het bij

ontwikkelen

* dat er geen kritiek mag worden

ons ook is, ik ervaar het meer als iets

van wereldburgerschap en vooral ook

gegeven op het geloof van een ander

waar je voor moet blijven vechten en

buitengewoon leuk en interessant.

* dat je het recht hebt om niet beledigd

wat het vechten ook waard is.

van

een

groter

besef

te worden op basis van je geloof * dat je respect dient te hebben voor

Oslo 2011?

iemands geloof

Het bijwonen van dit congres is wat mij betreft zeker voor herhaling vatbaar

Wat het wél betekent, is dat je respect

en ik denk ook voor het HV en JongHV.

dient te hebben voor het recht dat ieder

Opvallend en jammer dat er zo weinig

mens heeft om te geloven wat hij of zij

Nederlanders waren. Wellicht kunnen

wil, hoe vreemd, weerzinwekkend of

we dat in 2011 goedmaken; dan wordt

idioot je de ideeën of het geloof zelf

het congres in Oslo gehouden (zie

Stands, boeken, stickers, buttons Naast de lezingen, het vormen van resoluties, debatten, diners en stadswandelingen, waren er ook humanistische stands waar boeken, stickers, buttons en andere producten verkocht werden. De buttons en stickers trokken met hun hilarische, goede en soms grove teksten de meeste aandacht. Inmiddels heb ik thuis een flinke verzameling aangelegd van buttons en stickers met teksten als ‘Never underestimate the the power of stupid people in large groups’, ‘Minds are like parachutes – they only function when open’, ‘God doesn’t believe in me either. Things even out’, ‘You found God? If nobody claims him in 30 days, He’s yours’, en ‘Don’t pray in our school and I won’t think in your church’. Ook een paar stickers, buttons, T-shirts of sleutelhangers in huis? Ga dan naar www. evolvefish.com, de keuze is er reuze!

Toekomstdromen

Spino | 27

Uitnodiging Sociocratisch Consentspel zaterdag 6 juni 2009 - Beslissen zonder verliezers? Betreur je het idee dat er bij het maken van afspraken

Het ‘consentspel’ is een kennismaking met deze

vaak een winnaar en een verliezer is? Dat degene met

sociocratische besluitvorming. Door het te spelen

de grootste mond meestal zijn zin krijgt en dat daar

merk je hoe deze idealistisch klinkende methode

weinig aan te doen is? Kom je er thuis niet over uit wat

in de praktijk werkt. Je werkt in dit spel met

de vakantiebestemming dit jaar worden? De Spino en JongHV organiseren een activiteit die je wellicht kan inspireren tot een andere manier.

alledaagse situaties, waarbij je al snel vergeet dat je ‘speelt’. Waarschijnlijk omdat iedereen wordt uitgenodigd zichzelf te spelen zodat al snel echte (niet-fictieve) groepsdynamica ontstaat.

Sociocratische besluitvorming is een alternatieve manier om met meerdere mensen of groepen beslissingen te nemen. In de sociocratie wordt ieders mening gehoord en interesse in het waarom men iets wil nog hoger gewaardeerd dan datgene wat men eigenlijk wil. Door je te af te vragen waarom een ander iets wil, zie je dat je - ook al lijk je tegenstander - dezelfde behoeftes hebt, ook al heb je soms heel andere strategieën. De kracht van die ontmoeting geeft je inlevingsvermogen en daarmee de motivatie de wens van die ander belangrijk te vinden, zelfs als hij anders is dan jouw wens. Door zo te gaan denken zie je de ander minder als vijand of

Emile C. van Dantzig (zie www.consentric.nl) gaat

tegenstander, hetgeen de kans vergroot op een

speciaal voor JongHV dit ‘consentspel’ leiden, om

beslissing waar iederéén achter kan staan!

op speelse wijze kennis te laten maken met de Sociocratische Methode. Het wordt gespeeld op zaterdagmiddag 6 juni 2009 van 13.00-16.00,

Ervaring met het consentspel, door Matthijs Koevoet:

in Leiden. Na een inleiding door Emile gaan we

“Het spel inspireerde mij echt, zo’n andere manier van met

binnen een geschetste situatie onszelf spelen

elkaar omgaan. Niet moeilijk, wel ongebruikelijk! Ik kreeg zelfs gedachten als ‘stel nu dat het Nederlands kabinet alleen nog maar beslissingen neemt waar het hele kabinet

en onderzoeken hoe we als groep beslissingen nemen.

plus oppositie ‘geen overwegend bezwaar’ tegen heeft. Dat Israëliërs en Palestijnen alleen nog maar beslissingen zouden nemen waar ze allebei achter kunnen staan? Vind je dat een onhaalbare idealistische toekomstdroom? Kom het spel meespelen, om te kijken hoe het wèl zou kunnen.”

Kosten: gratis voor (Jong)HV-leden, 5 euro voor niet-leden. Geef je s.v.p. voor 30 mei op via spinopoel@ jonghv.nl, je ontvangt dan de routebeschrijving. Voor meer informatie zie ook www.sociocratie.nl

28 | Spino zomer 2009