HET BEPALEN VAN JE PERSOONLIJKE VISIE VOORBEREIDING VOOR DE OEFENING Het is aan te raden eerst de hele oefening vluchtig door te lezen zodat je een globaal beeld hebt. Maar je kunt je natuurlijk ook laten verrassen en gewoon beginnen. Je gaat zitten en laat je gedachten gaan over de doelstellingen die je wilt bereiken. Je schrijft ze op papier, in een notitieboekje of je doet het met een tekstverwerker. Niemand anders hoeft ze ooit onder ogen te krijgen. Er bestaat geen ‘juiste’ manier van antwoorden en geen meetbare manier om te winnen of te verliezen. Speelsheid, inventiviteit en geestigheid zijn allemaal belangrijke hulpmiddelen alsof je weer de houding aan kunt nemen van het kind dat je eens was, dat lang geleden dezelfde vragen stelde. DOELSTELLING Deze oefening is bedoeld als hulpmiddel om je eigen persoonlijke visie te definiëren: wat wil je van jezelf en van de wereld om je heen maken? Zoek een plaats waar je ongestoord kunt zitten of liggen, een rustige en ontspannen plaats om te schrijven met gemakkelijk meubilair en geen fel licht of andere visuele (visus = zien) afleidingen. Draai je favoriete muziek, of werk in stilte, indien je hier de voorkeur aan geeft. Het belangrijkste is, dat je jezelf tijd gunt voor deze oefening. Trek er minstens een uur voor uit op een dag dat je weinig drukte aan je hoofd hebt. Zorg ervoor dat je gedurende deze tijd geen bezoek of telefoontjes krijgt. OVERZICHT Een persoonlijke visie vereist vertrouwen, maar het zal uiteindelijk de beslissingen die je vervolgens neemt, beïnvloeden; het is niet een toevallige aangelegenheid. Het zelfonderzoek in deze oefening vindt plaats op een niveau waar sommige lezers misschien niet vertrouwd mee zijn. Maar als je tijdens al de vier stappen blijft volharden, zul je zien hoe krachtig de vraag “Wat wil ik werkelijk?” kan zijn. DE EERSTE STAP : EEN RESULTAAT CREËREN Breng jezelf in een stemming waarbij je nadenkt over jezelf. Haal een aantal keren diep adem en laat alle spanning wegvloeien als je uitademt, zodat je je ontspannen, prettig en evenwichtig voelt. Daarna kun je gelijk met de oefening beginnen; of je moet er de voorkeur aan geven het te vergemakkelijken door een dierbaar beeld of een dierbare herinnering op te roepen. Dit kan een favoriete plek in de natuur zijn (echt of verzonnen), een ontmoeting met een dierbaar persoon, een beeld van een dier of een opgeroepen herinnering aan een belangrijke gebeurtenis. Iedere periode, waarin jij vond dat er iets speciaals gebeurde. Sluit je ogen een moment en probeer dit beeld vast te houden. Doe dan je ogen open en begin de volgende vragen te beantwoorden: Beeld je in dat je een resultaat in je leven bereikt, waarvan je ten zeerste wenst dat je dat zult bereiken. Beeld je bijvoorbeeld in dat je net dáár woont, waar je graag zou willen wonen of dat je relatie precies zó is zoals jij dat het liefste zou zien. Hierbij moet je je niet bezig houden met de vraag in hoeverre dit wel of niet mogelijk is. Stel jezelf voor hoe het zal zijn als je de volle omvang van dat resultaat in je leven bereikt en accepteert. Beschrijf (of schets) je ervaring die je bij deze voorstelling hebt. Gebruik hiervoor de tegenwoordige tijd, zodat het lijkt alsof het nu gebeurt. En in de ik-vorm, zodat het dichter bij jezelf blijft. Gebruik al je zintuigen: horen, zien, voelen, ruiken en proeven. Hoe ziet dit beeld eruit? Hoe voelt dit en hoe voel je jezelf? Wat hoor je als je je dit voorstelt? Is er ook een geur aan verbonden? Hoe smaakt die ervaring? Een bittere, pittige of zoete ervaring? Welke woorden zou je gebruiken om dit te beschrijven? Bestrijk verschillende facetten van het leven: wonen, relaties, werk, financiën, kinderen (of niet), etc.
© Busy To B.V. (1998)
1
DE TWEEDE STAP : REFLECTIE VAN DE EERSTE VISIE Neem nu een pauze om je antwoord op de eerste vraag te overwegen. Heb je een visie geformuleerd die dicht benadert wat je echt wilt? Er kunnen verschillende redenen zijn waarom je dit moeilijk vond om te doen: “Ik kan toch niet krijgen wat ik wil.” Het zal niet gemakkelijk zijn je voor te stellen dat je alles kunt krijgen wat je wilt. Veel mensen vinden dat het in tegenspraak is met een gewoonte overgehouden uit de kindertijd: “Denk er niet teveel over na wat je wilt, want misschien krijg je het niet.” Om teleurstelling te voorkomen, maken ze het voorwerp van hun diepste verlangens zwart: “Het zal toch niet aan de verwachtingen voldoen”. Of ze hebben het gevoel dat ze het tegen iets anders af moeten wegen: je kunt een succesvolle carrière hebben opgebouwd of een gelukkig familieleven hebben, maar beide tegelijkertijd kan niet. In deze oefening probeer je te leren wat je visie is. De vraag of het hoe dan ook mogelijk is, is letterlijk gezien niet relevant. Dat is een onderdeel van de actuele werkelijkheid. Zet je twijfels, angsten en zorgen over de toekomst aan de kant. Beschrijf voor het ogenblik je leven als dit aan je diepste wensen zou voldoen: wat zou er dan gebeuren? “Ik wil wat iemand anders wil.” Sommige mensen baseren hun visies op hetgeen ze denken dat andere mensen van ze willen: een ouder, een leraar, een chef of een echtgenoot. Concentreer je gedurende deze oefening op hetgeen jij wilt. Misschien merk je dat naar boven komt dat je een goede relatie (met bijvoorbeeld je echtgenoot) wenst. Je wilt de tijd vinden om je aan de relatie te wijden, het begrip om binnen de relatie verstandig te handelen en de mogelijkheid, de onderlinge afspraken die jullie hebben gemaakt na te leven. Maar je moet het alleen accepteren als jij dat voor jezelf wilt - niet omdat je bijvoorbeeld denkt dat je echtgenoot het wil. “Het is niet belangrijk wat ik wil.” Sommige mensen beweren dat het niet belangrijk is wat zij willen. Zij schrijven op wat het snelst bij hen opkomt, gewoon om een ‘oude visie die goed klinkt’ op papier te krijgen. Later als ze een samenhangende persoonlijke visie nodig hebben als basis voor verdere leerprocessen, blijkt dat hun haast inproductief is geweest. Kleineer jezelf niet; als je zoals velen van ons twijfels hebt over de vraag of je erkenning verdient, stel je dan de erkenning voor die je zou willen krijgen indien je ze wel verdiende. “Ik weet al wat ik wil.” Gedurende deze oefening mag je een nieuwe betekenis geven aan hetgeen je wilt, vooral als je jezelf deze vraag al enige tijd niet meer hebt gesteld. Een persoonlijke visie is niet iets dat vastligt en erop wacht om aan het licht gebracht te worden. Het is iets dat je kunt ontwikkelen en dat je gedurende je gehele leven opnieuw aan moet passen. “Ik ben bang voor hetgeen ik wil.” Soms zeggen mensen: “En wat, als ik deze baan niet meer wil uitoefenen?”. Anderen zijn bang dat als ze beginnen met voor zichzelf dingen te willen, ze er geen controle meer over hebben of verplicht zijn hun leven te veranderen. Vanaf het moment dat dit jouw visie wordt, kan het niet met je ‘op de loop gaan’; het kan alleen maar je bewustzijn vergroten. Niettemin raden wij je aan dat je je eigen grenzen aan de oefening stelt. Als een onderwerp je teveel schrik aanjaagt, negeer het dan. Hoewel het feit dat je je ongemakkelijk over iets voelt een sleutel kan zijn voor een mogelijk leerproces. Over een jaar of twee wil je misschien op dat onderwerp terugkomen - naar eigen goedvinden. “Ik weet niet wat ik wil.” In “The Empowered Manager’ geeft Peter Block een effectieve benadering aan mensen die zeggen dat ze geen persoonlijke visie (van eigenwaarde, zoals hij het noemt) van zichzelf hebben. In feite zegt hij dat hij ze niet gelooft. Het antwoord hierop is: “Stel dat je een grote visie had, wat zou die zijn?” Ieder van ons heeft een visie, ook al brengen we deze niet expliciet tot uitdrukking. Onze tegenzin om onze visie te uiten, is een maatstaf van onze wanhoop en een tegenzin om verantwoordelijkheid voor ons eigen leven, onze eigen afdeling en onze eigen organisatie te dragen. Een uitgesproken visie betekent een uitdrukking van hoop en als we geen hoop hebben, is het moeilijk om een visie te creëren. The Empowered Manager: Positive Political Skliss at Work Peter Block (1991, San Francisco)
© Busy To B.V. (1998)
2
“Ik weet wel wat ik wil, maar dit kan niet op het werk.” Sommige mensen zijn bang dat hun persoonlijke visie niet verenigbaar is met de houding van hun organisatie. Zelfs door erover te denken en deze verwachtingen tot uiting te brengen, kunnen ze hun positie en hun baan in gevaar brengen. Door deze houding zien velen ervan af hun visie te formuleren of vrij ver te gaan bij deze oefening. Dit is echt een vraag van actuele werkelijkheid. Daarom is deze waarneming de moeite waard om getest te worden. Bij gelegenheid kan iemand anders het testen, door andere leden van de organisatie te vragen wat ze echt denken van deze ‘gevaarlijke’ voorgestelde visie. Wanneer wij kiezen voor een directe benadering, zijn organisaties veel meer geneigd onze belangen en doelstellingen te accepteren dan wij zelf voor mogelijk houden. Daarentegen kan het zijn dat je gelijk hebt wat betreft de onaannemelijkheid van jouw visie. Als je het niet op deze plaats kunt waarmaken, dan past het misschien tevens binnen je visie om een andere plek te zoeken waar je kunt groeien. DE DERDE STAP : BESCHRIJF JOUW PERSOONLIJKE VISIE Beantwoord nu deze vragen. Gebruik weer de tegenwoordige tijd en de ik-vorm, zodat het lijkt alsof het nu gebeurt. Indien de categorieën niet voldoen, dan ben je vrij om deze aan te passen. Ga door totdat je een compleet beeld hebt van wat je wilt. Stel je voor dat je de doelstellingen bereikt die je het liefste wenst. Hoe zouden deze eruit zien? In welke bewoordingen zou je deze omschrijven? Zelfbeeld: Als je precies diegene zou zijn die je zou willen zijn, wat voor sterke kanten zou je dan hebben? Zaken: Welke materiële dingen zou je willen bezitten? Verblijf: Wat is jouw ideale leefomgeving? Gezondheid: Wat zijn je wensen wat betreft gezondheid, sport en alles wat met je lichaam te maken heeft? Relaties: Wat voor soort relatie zou je willen hebben met vrienden, familie en anderen? Werk: Wat is jouw ideale beroepsomgeving? Persoonlijk streven: Wat zou jij graag doen op het gebied van zelfstudie, reizen, lezen of andere activiteiten? Samenleving: Wat is jouw beeld over de maatschappij waarin je leeft of wilt leven? Overigen: Wat zou je in welke periode van je leven dan ook nog anders willen doen? Levensdoel: Stel je voor dat jouw leven volledig aan jouw doelstelling beantwoordt. Het beantwoordt aan datgene waar je mee bezig bent, je wederzijdse betrekkingen en aan je leefstijl. Beschrijf deze doelstelling dan als een extra reflectie van jouw aspiraties.
© Busy To B.V. (1998)
3
DE VIERDE STAP : VERRUIMING EN VERHELDERING VAN JE VISIE Als je keuzes, zoals bij de meeste mensen, bestaan uit een mengeling van onbaatzuchtige en egocentrische elementen, dan vragen mensen soms of het wel juist is veel diamanten of een luxe sportwagen te willen bezitten. Heel belangrijk binnen de doelstelling van deze oefening is dat je je oordeel van wat de moeite waard is om te hopen van je afzet, en in plaats hiervan vraagt: Welke van deze beelden benaderen het dichtst mijn diepste verlangens? Door dit uit te vinden, verruim en je verhelder je ieder onderdeel van jouw visie. In deze fase bekijk je nogmaals hetgeen je hebt opgeschreven, ook wat betreft je zelfbeeld, zaken, verblijf, relaties, werk, persoonlijk streven, samenleving, levensdoel en overigen. Overweeg ieder onderdeel bij de onderstaande vragen, voordat je aan de volgende vraag begint. Als ik het nu zou kunnen krijgen, zou ik het dan nemen? Mensen weten soms ook voor zichzelf niet precies wat ze willen. Momenteel heb je misschien opgeschreven dat je graag een kasteel zou bezitten. Maar als iemand je nu een kasteel zou schenken met alle bezwaren die eraan verbonden zijn, zoals onderhoud en renovatie, dan zou je leven misschien alleen maar slechter worden. Nadat je je bewust bent van deze verantwoordelijkheid, zou je dit kasteel dan alsnog willen? Of zou je je wens wijzigen: “Ik wil een grote ruimte om te leven, met een gevoel van oudheid en zekerheid, terwijl ik toch beschik over alle moderne gemakken.” Stel ik heb het nu: Wat levert mij dit bewust of vooral onbewust op? Deze vraag vereist een rijkere verbeelding van je visie, zodat je de onderliggende implicaties duidelijker kunt zien. Bijvoorbeeld: misschien heb je opgeschreven dat je een sportwagen wilt. Waarom wil je dit? Wat zou je hiermee kunnen bereiken? “Ik wil het”, zul je misschien zeggen, “voor een grotere vrijheid.” Maar wat is de betekenis van een gevoel van vrijheid voor jou? Het voornaamste is het om je visie tot zover niet zwart te maken. Het is fijn om een sportwagen te willen - maar werk dit uit. Als een gevoel van vrijheid werkelijk belangrijk voor je is, waarin kan dit dan nog meer resulteren? En als een gevoel van vrijheid vanwege een achterliggende gedachte belangrijk is, hoe kun je dan deze dieperliggende motivatie beter begrijpen? Je ontdekt misschien dat je andere vormen van vrijheid belangrijk vindt, zoals wat te maken heeft met een gezond lichaam. En waarom zou jij een goed uitziend lichaam willen? Om iedere nacht uren de liefde te bedrijven? Om beter te kunnen tennissen? Of alleen omdat… je het om wille van jezelf wilt? Deze redenen zijn allemaal geldig, als je jouw waarheid betekenen. Alle aspecten van een visie de revue laten passeren, kost tijd. Het is een beetje alsof je de lagen van een ui pelt, met het verschil dat elke laag bij jou zijn waarde houdt. Je mag je wens om een sportwagen te bezitten nooit verwerpen, maar blijf proberen om te begrijpen wat de betekenis daarvan is. Bij ieder punt vraag je jezelf nogmaals: Als ik het zou kunnen krijgen, zou ik het dan nemen? Als ik het had, wat zou het mij dan opleveren? Als ik dat dan wil, vermijd ik er dan onbewust iets mee? Als een sportwagen vrijheid voor je betekent, zoek je dan vrijheid of vermijd je (ben je bang voor) gebondenheid? Als je geld wilt verdienen en het betekent zekerheid, vermijd je dan onzekerheid? Of ben je bang dat je net als vroeger thuis, van een uitkering moet leven? Elk Streven Naar betekent vaak (onbewust) ook een Vermijden Van het tegendeel. De volgende dialoog laat zien hoe iemand met dit gedeelte van de oefening is omgesprongen: Mijn belangrijkste doelstelling om te werken op dit moment, bestaat eruit mijn inkomen te verhogen. Wat zou dat jou opleveren? Ik zou een huis in Wassenaar kunnen kopen. En wat zou dat jou opleveren? Ten eerste zou ik dan dichter bij mijn zuster komen te wonen. En wat zou dat jou opleveren? Een gevoel van huiselijkheid en verbondenheid. Heb je op je lijst vermeld dat je verlangde naar meer huiselijkheid en verbondenheid? Nee, dat heb ik niet gedaan. Pas nu realiseer ik me wat er achter mijn andere verlangens schuilgaat. En wat betekent voor jou een gevoel van huiselijkheid en verbondenheid? Een gevoel van tevredenheid, bevrediging en veiligheid. En wat zou dat jou opleveren? Ik neem aan dat er verder niets meer is. Dit is wat ik wil. Ik wil nog steeds een betere relatie met mijn zus. Maar het gevoel van bevrediging en veiligheid lijkt de bron te zijn waarnaar ik streef.
© Busy To B.V. (1998)
4
Dus een onbewust motief om te werken, is zorgen voor bevrediging en veiligheid? Ja, nu je het zegt. Betekent dit dan ook dat je ‘onveilige’ situaties vermijdt of probeert af te dekken? Ik zoek wel makkelijk medestanders en wacht met mijn ideeën te vertellen tot ik het gevoel heb dat het kan. Dus het belangrijkste (onbewuste) motief om te werken is niet het verhogen van je inkomen, maar zorgen voor bevrediging en veiligheid? Oké, maar wat kan ik hiermee? - Je bent het je nu bewust, dus kun je per situatie ervoor kiezen of niet. Ook kun je je afvragen of een werksituatie dit zo sterk moet bieden. Het betekent dat hoe meer veiligheid en bevrediging er buiten je werk is, des te minder is het in je werk nodig en des te vrijer kun je kiezen, dus des te flexibeler ben je. Misschien vind je dat veel onderdelen van jouw visie tot dezelfde drie of vier primaire doelstellingen leiden. Ieder mens heeft zijn eigen primaire doelstellingen, maar soms zitten deze zo diep verborgen, dat het niet ongebruikelijk is dat mensen in tranen raken als ze zich van deze doelstellingen bewust worden. Als je je blijft afvragen “Wat zou dat mij opleveren?” dan zorg je voor een blijvende structuur, waarin je wordt verplicht de tijd te nemen en te ontdekken wat je werkelijk wilt. Het is aan te raden deze oefening niet alleen nu te doen, maar bijvoorbeeld jaarlijks. Goed te combineren met bijvoorbeeld een terugblik van het oude jaar en een oriëntatie op het nieuwe.
Veel succes met deze reflectie. Anjo Schuite BUSY TO b.v.
© Busy To B.V. (1998)
5
SAMENVATTING REFLECTIE-OEFENING
Eerste stap:
Tweede stap:
Derde stap:
Vierde stap:
Visie:
Persoonlijk motief om te werken:
Ik streef naar:
Ik vermijd:
Persoonlijke doelstellingen:
