HET BELOOFDE LAND VAN DE MUZIEK OVER DE GRENZEN MET NEDERLANDSE MUZIEK MUZIEK DIE GEHOORD MOET WORDEN SEIZOEN

VERKOOP ABONNEMENTEN (Online en telefonisch vanaf 27-2-2014) www.concertgebouw.nl/series ConcertgebouwSerielijn 020 3059977 10.00 - 17.00 u VERKOOP LOSSE KAARTEN (Online en telefonisch vanaf 1-6-2014) www.concertgebouw.nl Concertgebouwlijn 0900 6718345 10.00 - 17.00 u (€ 1,00 p.g.) Kassa ma - vr 13.00 - 19.00 u, za - zo 10.00 - 19.00 u

De NTR ZaterdagMatinee is een productie van NTR, AVROTROS en Radio 4, en wordt live uitgezonden op Radio 4. De radio-uitzendingen zijn maximaal drie maanden terug te luisteren via de website van Radio 4. Ga voor meer informatie naar radio4.nl/zaterdagmatinee NTR Televisie registreert een deel van de Matinees voor uitzending via Nederland 2 (NTR Podium) en het digitale themakanaal Cultura24. Zie ntrpodium.nl en cultura.nl Op Radio 4 kunt u 24 uur per dag genieten van klassieke muziek. Met de juiste afwisseling van licht klassiek, actualiteiten, de nieuwste cd’s en de beste concerten uit ’s werelds concertzalen. Radio 4 neemt jaarlijks ruim 300 live concerten op, maar organiseert ook zelf vier concertseries: De Vrijdag van Vredenburg, de NTR ZaterdagMatinee, Het Zondagochtend Concert en De Magische Muziekfabriek.

SEIZOEN 2014 | 2015

HET BELOOFDE LAND VAN DE MUZIEK

1

6 SEP

2

13 SEPT

SYMFONISCH I-1

Bernard Haitink: jubileum RFO | Haitink | Karg

OPERA-1

Anne Marie van Doorn (De Vrijdag van Vredenburg), Gemma Jansen (NTR ZaterdagMatinee)

marketing en communicatie

presentatie ntr zaterdagmatinee, radio 4

Hans Haffmans Anneke de Vries Mauricio Fernández

financiële administratie casting director

programmering de vrijdag van vredenburg, de magische muziekfabriek en omroepconcerten

Astrid in ’t Veld

Programmering en productie Radio 4 concertseries productie Manon Tuynman, Chris van de Ven, Anita Wijnen

in het zondagochtend concert

programmaboekjes, internet en brochure

programmering ntr zaterdagmatinee en artistiek leider

Onno Schoonderwoerd radioredactie Myrthe van Dijk radioproductie Karien Guinée

directeur stichting omroep muziek

programmering omroepconcerten holland festival

Robert Nasveld eindredactie radio 4

Peter Janssen

Kees Vlaardingerbroek Stan Paardekooper

HEDENDAAGS-3

Henze, Che en Ho Chi Minh RFO | GOK | Vlaams Radiokoor | Nationaal Jeugdkoor | Stenz | Trekel | Ruiten

3

20 SEP

OUDE MUZIEK-1

Mozart - Die Enführung aus dem Serail Akademie für alte Musik Berlin | Cappella Amsterdam | Jacobs

13 6 DEC

4

14 13 DEC

27 SEP

HEDENDAAGS-1

Betoverende klankwerelden: Maderna, Castiglioni, Widmann RFO | Pomàrico | Wegener 5

SYMFONISCH II-1

Een monument voor J.S.B. NDR Sinfonieorchester | Hengelbrock | Steinbacher

SYMFONISCH II-2

Sonoor koper: Wagner, Rihm, Prokofjev RFO | Davies | Dohr

OUDE MUZIEK-3

Weihnachts-Oratorium Barokorkest B’rock | RIAS Kammerchor | Jacobs

OVER DE GRENZEN MET NEDERLANDSE MUZIEK

4 OKT

15 20 DEC

SYMFONISCH III-2

16 17 JAN

SYMFONISCH I-3

Tijdloze tragedies: l jan s s e n Loevendie en pau Stravinsky RFO | GOK | Stenz 7

17 24 JAN

11 OKT

18 OKT

OPERA-2

SYMFONISCH III-1

8

1 NOV

HEDENDAAGS-2

OUDE MUZIEK-4

Falvetti’s zondvloed Choeur de Chambre de Namur Cappella Mediterranea | Alarcón 18 31 JAN

SYMFONISCH III-3

Italië door vreemde ogen: Rossini, Mendelssohn, Prokofjev Orchestra Filarmonica della Scala | Myung-Whun Chung

w23 i lle14 m MRT b r u ls

OPERA-4

Verdi - Rigoletto RFO | GOK | Gaffigan | Platanias | Rutkowski | Oropesa 24 21 MRT

HEDENDAAGS-5

25 28 MRT

SYMFONISCH I-5

Een Zweed en Italië: Verdi, Torstensson, Pizzetti GOK | Leenaars | De Vittorio | Laboratorio ’600

Homo ludens: Haydn, Adams, Stravinsky RFO | Stenz | Doric String Quartet

MUZIEK DIE GEHOORD MOET WORDEN

Ambachtelijkheid: Hindemith, Jeths, Beethoven RFO | Stenz | Bosgraaf Retourtje Italië: Respighi, Rachmaninov, Berlioz RFO | Petrenko | Trpčeski | Power

6

22 7 MRT

DE ‘ANDER’ IN DE OPERA

Tsjaikovski - Mazeppa RFO | GOK | Vedernikov | 12 29 NOV OUDE MUZIEK-2 Ataneli | Kowalojow | Grivnov | Händel en zijn Italiaanse k e e s vlaar d i n g e r b r o e k Gaskarova voorbeelden I barocchisti | Fasolis

Een nieuw begin? Wagner, Strauss, Brahms RPhO | Nézet-Séguin | Röschmann Informatie over de programmering & reacties online radio4.nl/concertagenda, radio4.nl/zaterdagmatinee, Facebook NTR ZaterdagMatinee en Twitter @ZaterdagMatinee per e-mail [email protected] postadres NTR ZaterdagMatinee, Postbus 125, 1200 AC Hilversum telefoon 035 6714176

11 22 NOV

SYMFONISCH II-3

DE SERIES

26 11 APR

SYMFONISCH II-5

27 18 APR

OUDE MUZIEK-5

28 25 APR

SYMFONISCH III-4

Op de fundamenten van de traditie: Larcher, Schubert RFO | Van Zweden | Goerne Vivaldi’s nimf La Cetra, Barockorchester Basel | Marcon | Espada | Gauvin | Basso | Lehtipuu Een Baskische Boléro RFO | Chichon | Ránki

Een nieuw symfonisch gedicht: 3 Mantovani, Grieg, Strauss Opera RFO | Roth | Gavrylyuk

29 2 MEI

Polyphony | Britten Sinfonia | Layton

Wagenaar, Rihm RFO | GOK | Stenz

OPERA-5

Muzikale Exotische verhalen: Ravel De mooisteinclusiviteit: van het land Ives, PA Van Rossum, Berio en Stravinsky STAN ARDEKOOPER 25 RFO | Tausk | Van Raat | RFO | GOK | Dutoit Tienduizenden 4 Symfonisch I 31 Synergy Vocals ‘concertbezoekers’... 19 7 FEB HEDENDAAGS-4 OUDE MUZIEK-6 MARWIL STR A AT Symfonisch II 30 9 MEI 37 9 8 NOV SYMFONISCH I-2 Virtuoos spel Bewondering voor Palestrina Vele jaren historie 64 Symfonisch III 43 ’t Plezier van nutteloze musikFabrik | Rundel | The Sixteen | Christophers PAUL JANS SENRavel, 49 bezigheden: Gringolts | Kobler Oude Muziek Saint-Saëns, Franck het Radio Onze huisensembles: Hedendaags 31 23 MEI SYMFONISCH 57III-5 20 14 FEB SYMFONISCH I-4 Aansprekende weerRPhO | Plasson | Lortie Filharmonisch Orkest en het Groot Górecki ná de Klaagliederen barstigheid: Szymanowski, 10 15 NOV OPERA-3 RFO | De Leeuw | Queyras Francesconi, Beethoven Omroepkoor 67 De genieën Rameau: RFO | Vänskä | Calefax Informatie en van bestellen 71 21 28 FEB SYMFONISCH II-4 Zaïs Chronologisch overzicht Oorlog 75 en schoonheid: 32 6 JUNI HEDENDAAGS-6 Les Talens Lyriques | Chœur Sjostakovitsj, NTR Pärt, Haydn Rijke harmonieën van nu: de Chambre de Namur | Bestelformulier 80 ZATERDAGMATINEE 2014-2015 Rousset

w ij z i g i n g e n vo o r b e h o u d e n

Italia mia! – in beeld “Kennst du das Land, wo die Zitronen blühn?” Niet alleen Goethe trok de bergen over, op zoek naar het land van cultuur, geschiedenis en levenskunst. Italië inspireerde menige kunstenaar, zeker ook talloze ‘oltremontani’. Evenzo begeesterde het de Zwitserse fotograaf Leonard von Matt (1909-1988), van wie u zes foto’s in deze brochure vindt. In 1937 besloot Von Matt zijn vak als boekhandelaar te verruilen voor een bestaan als (autodidact) fotograaf. In 1946 verliet hij zijn geboortegrond en reisde voor het eerst naar Rome af. Sindsdien legde hij het Italiaanse leven, de natuur, het platteland, de stadse schoonheid en de antieke resten vast in een geweldige hoeveelheid foto’s. Zwart-wit foto’s, vol liefde voor het leven en de architectuur. Gemaakt als buitenstaander, gekleurd door een bewondering van het ‘andere’, maar nog altijd treffend vanwege het ‘ware Italië’ dat hij in zijn beelden bevroor.

NTR ZaterdagMatinee op radio, televisie en internet De concerten van de NTR ZaterdagMatinee worden live uitgezonden op Radio 4 en de website van Radio 4. Een deel van deze concerten is via internet ook als webcast te zien. Op zaterdagen zonder Matinee in de zaal worden doorgaans Hans Haffmans, opvallende Matinee-concerten presentator uit het verleden herhaald. www.zaterdagmatinee.nl NTR Podium op Nederland 2 besteedt veel aandacht aan de concerten van de NTR ZaterdagMatinee. Op zondagmiddag om 13.00, en maandagnacht, zijn er regelmatig concertregistraties en documentaires of portretten rond de muziek, componisten en musici uit de ZaterdagMatinee-concerten. www.ntrpodium.nl Cultura24, het digitale themakanaal van de Publieke Omroep voor verdieping in kunst en cultuur, zendt een deel van de ZaterdagMatinee-concerten en de NTR Podium-documentaires uit. De digitale uitzendingen zijn te bekijken via de kabel, de ether, de schotel en internet. www.cultura.nl Op de Facebook-pagina van de NTR ZaterdagMatinee vindt u het laatste nieuws rond de concerten en uitzendingen. Blijf op de hoogte, en klik op ‘vind ik leuk’!

2

N T R Z AT E R D A G M AT I N E E

De mooiste van het land Met nauw verholen trots presenteren wij u het 54e seizoen van de NTR ZaterdagMatinee, de concertserie die door De Telegraaf recent werd aangeduid als “de mooiste van het land”. Als je die serie, die programma’s live kunt beluisteren in een van de mooiste concertzalen van de wereld – Het Koninklijk Concertgebouw – terwijl de uitvoerenden, waaronder het Radio Filharmonisch Orkest en het Groot Omroepkoor, van datzelfde topniveau zijn – dan is er alle reden om deze concerten te komen bezoeken. Radio 4 zendt de concerten allemaal rechtstreeks uit; vaak zijn ze ook te volgen als webcast. Of u nu een vertrouwde bezoeker bent, of een nieuwkomer: voor een aangenaam lage prijs kunt u bij voorbeeld kiezen voor de internationaal vermaarde Operaserie, voor de bijzondere oude-muziekproducties, of juist de premières van nieuw Nederlands werk selecteren. Ook profiteert u van onze internationale verbindingen met andere Europese zalen of series van naam, zodat u nieuwe werken hoort van Francesconi, Górecki, Larcher, Mantovani, Rihm en Widmann. De NTR ZaterdagMatinee is dé serie en hét podium om de orkestrale muziek van de eenentwintigste eeuw nagelnieuw te horen. De programmeur van de NTR ZaterdagMatinee, Kees Vlaardingerbroek, stelt zeer diverse programma’s voor u samen. Niet de vluchtigheid van het gekende en vertrouwde, maar de verdieping van het ongekende is zijn Leitmotiv. Dat geeft u de mogelijkheid te behoren tot het grote aantal liefhebbers en geïnteresseerden dat in de NTR ZaterdagMatinee en haar bezoekers gelijkgestemde zielen vindt. Topserie, toppodium en uitvoeren-

den van wereldklasse (zoals ook het orkest van het Teatro alla Scala), dat bieden wij u. Sinds 1 augustus 2013 zijn de programmeurs van de omroepseries Levende Muziek, waaronder de befaamde NTR ZaterdagMatinee, en het Radio Filharmonisch Orkest en het Groot Omroepkoor, onderdeel van de Stichting Omroep Muziek. Wij denken dat door deze samenvoeging de NTR ZaterdagMatinee nog beter geprogrammeerd en bespeeld wordt. Natuurlijk zijn wij over het verlies van de Radio Kamer Filharmonie nauwelijks heen, maar aan haar erfgoed zijn wij schatplichtig. Aan u, aan de Nederlandse samenleving, geven wij, in inhoudelijke verbondenheid met de Publieke Omroep, met de NTR en AVROTROS , nieuwe inhoud en kwaliteit aan de NTR ZaterdagMatinee: de concertserie die in de wereld, haar gelijke nauwelijks kent. Trots zijn we op dat verband, veerkrachtig tonen wij wat we waard zijn. Houdt u van muziek, houdt u van de NTR ZaterdagMatinee, houdt u van de uitvoerenden die aan deze serie meewerken, beleef de concerten dan met ons mee. Geef ons het cadeau van uw persoonlijke komst. Als we bovendien weten dat velen thuis, via oude of brandnieuwe media, meekijken en -luisteren, dan beseffen we wat de NTR ZaterdagMatinee waard is. De waarde van levende muziek voor u, geliefd publiek. Stan P.F.M. Paardekooper Directeur Stichting Omroep Muziek

S E I Z O E N 2 014 / 2 015

3

Tienduizenden ‘concertbezoekers’... Oude muziek, topensembles, wereldpremières Vierde symfonie, er zijn vele grote operaen sterdirigenten: waar kun je deze combinatie producties (o.a. Verdi’s Rigoletto, met vaste anders vinden dan in de NTR ZaterdagMatinee? gastdirigent James Gaffigan), en er klinkt Al 54 seizoenen lang is de ZaterdagMatinee nieuw werk van onder anderen Loevendie, een toonaangevende en verrassende Jeths en Wagenaar, gecomponeerd in concertserie die niet alleen in Nederland, opdracht van de ZaterdagMatinee. Naast maar ook internationaal hoog aangeschrechef-dirigent Markus Stenz kunnen we ook ven staat. En dat is niet alleen de mening oud-chef-dirigent Jaap van Zweden van de concertbezoekers; via Radio verwelkomen, die zijn visie op 4 zijn alle ZaterdagMatinees live Schuberts ‘Grote’ symfonie We voelen de en on demand te beluisteren, zal laten horen. noodzaak nóg nauwer waardoor deze prachtige samen te werken, zodat producties tienduizenden extra Live muziek is belangrijk in de ZaterdagMatinee haar de programmering van luisteraars bereiken. Geen andere concertserie had ooit Radio 4. De zender staat hoge artistieke niveau zo’n groot publiek! midden in het muzikale en kan blijven behouden Radio 4 is er trots op, samen met culturele leven. Radio 4 maakt de Stichting Omroep Muziek en de niet alleen concertopnames in omroepen NTR en AVROTROS de het hele land, maar produceert ook ZaterdagMatinee mogelijk te maken. zelf concertseries. De NTR ZaterdagMatinee De bezuinigingen van het kabinet op de is daar een voorbeeld van, naast De Vrijdag cultuursector en de Publieke Omroep zijn van Vredenburg en Het Zondagochtend nog steeds voelbaar. Omroepen zijn gefuConcert. Op deze manier krijgt een breed seerd, en we hebben vorig seizoen afscheid publiek de kans mee te genieten van al het moeten nemen van één omroeporkest. moois dat op de podia klinkt. Dankzij Radio 4 We voelen de noodzaak nóg nauwer samen gaan de deuren van de concertzalen nog te werken, zodat de ZaterdagMatinee haar verder open! U bent van harte welkom, in de hoge artistieke niveau kan blijven behouden. zaal en op Radio 4! Komend seizoen belooft weer veel moois: eminence grise (en oud-chef-dirigent) Bernard Haitink opent de serie met het Radio Filharmonisch Orkest en Mahlers

4


Marwil Straat Zendermanager Radio 4

Italië als muzikaal Utopia door de eeuwen heen

Het beloofde land van de muziek

Het land van de virtuozen, de Palestrinastijl, de opera, het postmodernisme. Het land met zijn onuitputtelijke geschiedenis, het land van het schone verval. Ooit hofleverancier van heel Europa, maar ook het land van dromen. Italië: een bron voor de kunsten, die sinds de Renaissance eigenlijk nooit opdroogde. Eeuwenlang was Italië – om de Nederlandse muziekliefhebber Jan Teding van Berkhout die in 1739-40 door Italië trok te citeren – “het beloofde land van de muziek”. Al in de Renaissance trokken de vele Italiaanse hoven en kerken, als evenzovele magneten, de beste componisten en musici uit geheel Europa aan. In de loop van de zestiende eeuw nam het plaatselijk talent steeds meer de plaats van de noordelingen in. Vanaf dat moment bracht het schiereiland een permanente stroom van musici en componisten voort en ging de beweging in omgekeerde richting: Italië werd grootleverancier van muzikaal talent dat in heel Europa de toon aangaf. In de negentiende eeuw nam die beweging wat af en werd Italië symbool

van (vervlogen) dromen en (onvervulbaar) verlangen naar schoonheid. Componisten als Berlioz, Liszt, Strauss, Tsjaikovski en Wolf lieten hun verbeelding de vrije loop en schreven hommages aan een vaak ‘gedroomd’, imaginair Italië. Italië – en zeker het Italië uit de Renaissance – kreeg de betekenis van een romantische utopie. In zekere zin had het land diezelfde betekenis nog steeds voor de onlangs overleden Duitse grootmeester Hans Werner Henze, die het grootste deel van zijn leven in Italië heeft gewoond. In de twintigste eeuw ging bij veel Italiaanse componisten de wil tot vernieuwing hand in hand met het respect voor de grote operatraditie. De S E I Z O E N 2 014 / 2 015

5

muziek van Luigi Dallapiccola is er het bewijs van, dat MiddenEuropees serialisme en Italiaanse zangerigheid elkaar zeker niet hoeven uit te sluiten. In de tweede helft van de twintigste eeuw kon Italië bogen op tal van internationaal succesvolle componisten, zoals Berio, Maderna, Castiglioni, Donatoni, Nono, Scelsi en Sciarrino. Een van de meest vooraanstaande Italiaanse componisten van dit moment is Luca Francesconi. Op verzoek van de Matinee en Het Koninklijk Concertgebouw schrijft hij een nieuw concert voor rietkwintet en orkest.

De Italianen nemen in hun voordrachten zaken in acht, die onze uitvoeringen ont beren, want zij laten zoveel als zij kunnen de passies en emoties van de ziel en de geest zien. Boosheid, bijvoorbeeld, of razernij, wrevel, woede, hartf lauwte en vele andere passies. En dat met zo’n vreemde heftig heid, dat men zou kunnen denken dat zij zelf zijn aangedaan door de emoties die zij bij het zingen representeren. marin mersenne, De l’art de bien chanter, 1636

PALESTRINA MEETS BACH EN VERDI Italië mag dan voor veel musici het beloofde land zijn geweest, dat was zij de eeuwen door ook voor veroveraars en plunderaars. Philippe Arcadelt componeert vóór 1538 al een vijfstemmig madrigaal ‘Italia mia’, waarin Italië weliswaar als Gods favoriete land wordt bezongen, maar waarin de door oorlogen veroorzaakte ‘dodelijke wonden’ van het land vooral medelijden opwek6

ken. In die bewogen periode wordt Giovanni Pierluigi da Palestrina geboren, de eerste in Italië geboren componist die de hegemonie van de FransVlaamse componisten doorbreekt. Vooral zijn kerkmuziek wordt om haar schoonheid, gave techniek en haar respect voor de liturgische tekst zo bewonderd, dat zij na zijn dood als toonbeeld van ‘ware kerkmuziek’ in herinnering blijft. De geniale Spanjaard Tomás Luis de Victoria leerde tijdens zijn lange verblijf in Rome Palestrina’s muziek goed kennen, maar ontwikkelde een geheel eigen, uiterst expressief geluid (OUDE MUZIEK-6) . Zelfs de lutheraan Johann Sebastian Bach kon of wilde niet om Palestrina heen: rond 1742 maakte hij een bewerking van een zesstemmige mis van Palestrina, waarbij hij aan de zes vocale partijen twee cornetten, vier trombones en basso continuo toevoegde (OUDE MUZIEK-6) . Veel later zouden ook Giuseppe Verdi en Ildebrando Pizzetti zich aan de ‘eerste der musici’ schatplichtig betonen in respectievelijk het Ave Maria uit de Quattro pezzi sacri en het serene en lyrische Requiem uit 1922 (HEDENDAAGS-5) . BAROKKE OVERVLOED In de zeventiende en achttiende eeuw raakt Italië, dat in die periode uit tal van staten en staatjes bestaat, economisch steeds verder bij Frankrijk en West-Europa achterop. Muzikaal gezien bloeit het land echter als nooit tevoren. Tal van reizigers vergapen zich aan de muziek, die overal in kerken en theaters op het hoogste niveau wordt uitgevoerd. Onder hen is ook Heinrich Schütz, de zeventiende-eeuwse grootmeester van de lutherse kerkmuziek. In zijn Musicalische Exequien, de begrafenismuziek die hij in 1636 voor prins Heinrich Posthumus von Reuss componeert, combineert hij moeiteloos

de nieuwste Italiaanse stijl van Monteverdi met de taal van het lutherse koraal (OUDE MUZIEK-6) . Het is opvallend hoe onbekend de Italiaanse muziek uit de zeventiende eeuw ook nu nog is. Gabrieli en vooral Monteverdi – Schütz’ grote voorbeelden – zijn met zekere regelmatigheid te horen, evenals Corelli. Cavalli al veel minder, terwijl zelfs de grootste meesterwerken van Alessandro Scarlatti zelden of nooit worden uitgevoerd. Om over meesters als Giovanni Legrenzi of de Zuid-Italiaan Michelangelo Falvetti maar te zwijgen. Van laatstgenoemde brengt de Matinee de Nederlandse première van een opvallend dramatisch en meeslepend oratorium uit 1682, Il diluvio universale, dat zoals de titel al aangeeft de zondvloed als onderwerp heeft (OUDE MUZIEK-4) . Ook de muziek van Agostino Steffani, waarin de Franse en Italiaanse stijlen op geniale wijze worden verenigd, verdient veel grotere bekendheid. Zijn invloed op de kosmopolitische italofiel Georg Friedrich Händel is nauwelijks te overschatten (OUDE MUZIEK-2) . In de achttiende eeuw is het Antonio Vivaldi die “de halve wereld met zijn concerten vult”, zoals de Duitse fluitist en componist Johann Joachim Quantz schrijft. In de jaren ’20 van de twintigste eeuw wordt Vivaldi’s privéarchief, met honderden concerten, maar ook met een groot aantal cantates, opera’s en geestelijke werken, herontdekt. Mussolini en de zijnen proberen hem als de Italiaanse tegenhanger van Bach en Händel naar voren te schuiven, maar

slagen hier nauwelijks in. Na de Tweede Wereldoorlog komt de Vivaldi-renaissance alsnog op gang. Toch zijn Vivaldi’s opera’s pas in de laatste decennia internationaal doorgebroken; in Nederland zijn zij vrijwel uitsluitend in de Zaterdag Matinee te beluisteren geweest. La fida ninfa, in 1732 voor de opening van het nieuwe theater van de Accademia Filarmonica gecomponeerd, is het product van Vivaldi’s laatste scheppingsfase. Het werk valt op door zijn grote melodische rijkdom en de regelmaat waarmee Vivaldi het vaste schema ‘recitatief – aria’ doorbreekt. Muziek en tekst zijn doortrokken van een pastoraal-nostalgisch verlangen, al ontbreekt ook de heroïek niet. Aan het eind van het werk, dat op het Griekse eiland Naxos speelt, wordt aangekondigd dat de ‘kuise liefdes’ van de hoofdpersonen eens in een nieuw theater in ‘Italia bella’ zullen worden bezongen (OUDE MUZIEK-5) . ULTRAVIRTUOZE ROMANTIEK Vivaldi was een van de meest virtuoze violisten van zijn tijd. Een eeuw later zou Nicolò Paganini de technische mogelijkheden van het vioolspel tot voorheen onvermoede hoogten ontwikkelen. In heel Europa lagen de concertgangers, maar ook collega’s als Schubert en Liszt, aan zijn voeten. Maar Paganini was ook zelf in staat tot bewondering. In een tijd waarin maar weinigen waardering hadden voor de muziek van Hector Berlioz, bood Paganini zijn Franse collega een vorstelijk honorarium voor een nieuw werk voor altviool en orkest. Berlioz zou Berlioz niet zijn S E I Z O E N 2 014 / 2 015

7

geweest, als hij niet iets had geschreven dat maar weinig op een traditioneel altvioolconcert lijkt. Zoals Berlioz in zijn Mémoires beschrijft, wilde hij een symfonie met altviool solo componeren, waarin de altviool zowel zijn eigen zwerftochten door de Abruzzen als de melancholie van Lord Byrons alter ego Childe Harold moest verklanken (SYMFONISCH I-3) . Sergej Rachmaninov pakte het weer geheel anders aan, door het thema van Paganini’s beroemde 24ste Capriccio – net als de Italiaan zelf had gedaan – te benutten voor een variatiecyclus. De Rapsodie op een thema van Paganini voor piano en orkest contrasteert delen van een kwikzilverachtige virtuositeit à la Paganini met zwaarmoedige momenten waarin het de Rus zo dierbare gregoriaanse Dies iraethema domineert (SYMFONISCH I-3) . Rachmaninovs Italiaanse tijdgenoot Ottorino Respighi probeert tijdens het interbellum de grote instrumentale traditie van zijn land te doen herleven, onder andere in zijn symfonische gedicht Pini di Roma (SYMFONISCH I-3) . In de loop van de achttiende eeuw, en vooral in de negentiende eeuw, raakte de instrumentale muziek volledig in de schaduw van de opera. Spijtig, want de ouverture voor Guillaume Tell bewijst hoe effectief Rossini voor het romantische orkest kon schrijven (SYMFONISCH III-3) . Zijn jongere tijdgenoot Felix MendelssohnBartholdy beschrijft Italië in zijn reisbrieven als een land in diep verval, ook in muzikale zin, maar voltooit na zijn terugkeer in Berlijn toch een ‘Italiaanse’ symfonie, die al snel na de première in 1833 tot zijn meest populaire werken zal gaan behoren. Prokofjevs monumentale 8

balletmuziek Romeo en Julia heeft daarentegen minder met Italië of Verona te maken dan met de tragiek van Shakespeares gelijknamige toneelstuk (SYMFONISCH III-3) . DE GEEST VAN PAGANINI LEEFT VOORT Zelfs in onze tijd werkt de invloed van Paganini nog door. Het Duitse ensemble musikFabrik speelt een programma met hedendaagse werken van een ‘transcendentale’ moeilijkheidsgraad, gecomponeerd door Ligeti, Lachenmann, Andriessen en de Italiaanse Nederlander Anthony Fiumara (HEDENDAAGS-4) . György Ligeti wilde in zijn Etudes voor piano bewust de grenzen van de technische mogelijkheden opnieuw verleggen. Het eerste boek met etudes werd direct gevolgd door het Pianoconcert, waarin de solist “zijn instrument als een bezetene moet mishandelen”, zoals de Franse pianist Pierre-Laurent Aimard opmerkt. In Lachenmanns Mouvement ligt de nadruk vooral op razendsnel heen en weer schietende klankflarden, die de grootste precisie in het samenspel en in de klankvorming vereisen. In zijn nieuwe werk, geschreven in opdracht van de ZaterdagMatinee, zoekt ook Anthony Fiumara, in nauwe samenwerking met de musici van musikFabrik, de grenzen van hun technisch kunnen op. NIEUWE BLOEI In de tweede helft van de twintigste eeuw wordt het Italiaanse componeren gedomineerd door Luciano Berio.

Zijn Sinfonia uit 1968 geldt nog altijd als een sleutelwerk (HEDENDAAGS-2) . Hier geen uniform modernistisch geluid, maar een postmodernistische collage van oude en nieuwe klanken, met tal van verwijzingen naar Bach, Beethoven, Brahms, Mahler, Stravinsky, Berio zelf e tutti quanti. Berio maakt in dit werk soms gebruik van de hoketus, de middeleeuwse techniek die een soort hikachtige klanken voortbrengt en die Louis Andriessen – midden jaren ’60 student van Berio – in 1977 inspireerde tot het schrijven van zijn Hoketus voor twee identieke instrumentale groepen (HEDENDAAGS-4) . Een andere leerling van Berio is Luca Francesconi, die drie jaar lang nauw met zijn beroemde mentor samenwerkte. Francesconi heeft een brede belangstelling voor de meest uiteenlopende soorten muziek (klassiek, jazz, rock en wereldmuziek) en probeert die invloeden met elkaar te verzoenen in een kleurrijke muzikale taal, waarin ook de complexiteit van de naoorlogse avant-garde een rol van betekenis blijft vervullen. Al eerder componeerde Francesconi, mede in opdracht van de ZaterdagMatinee, de opera Gesualdo Considered as a Murderer en het trompetconcert Hard Pace. Nu schrijft hij op verzoek van de Matinee en Het Koninklijk Concertgebouw een hedendaags concerto grosso voor de musici van het blaaskwintet Calefax en het Radio Filharmonisch Orkest (SYMFONISCH III-5) . Veel andere Italiaanse componisten van na de Tweede Wereldoorlog zijn inmiddels (vrijwel) volledig vergeten. Zeker in

ons land is de muziek van bijvoorbeeld Niccolò Castiglioni zelden of nooit in de concertzaal te horen. Toch is hij een fascinerende componist met een volstrekt eigen geluid, waarin glasheldere figuurtjes in het hoogste register als lichtflitsen langsschieten. In de Matinee komt een laat orkestwerk, Altisonanza, aan bod, dat vier jaar vóór Castiglioni’s vroege dood in 1996 ontstond. Dezelfde Matinee wordt geopend met Aura van de ‘traditionele avant-gardist’ Bruno Maderna, een componist en dirigent die ook in Nederland uiterst actief is geweest, maar wiens muziek hier desondanks zelden meer op de lessenaars staat (HEDENDAAGS-1) . ITALIË OPNIEUW IN DE BELANGSTELLING Op verzoek van de ZaterdagMatinee schrijven zowel Klas Torstensson als Diderik Wagenaar koorwerken die terugblikken op grote momenten uit de Italiaanse literatuur. Torstensson maakt gebruik van de uiterst gestileerde taal die binnen de dichterskring van koningin Christina van Zweden werd gebezigd en contrasteert deze hoofse wereld met de elementaire directheid van het volkse Zweeds dat Christina in haar eigen land om zich heen had gehoord. Ook muzikaal is hier sprake van totaal gescheiden werelden. Zou Christina op straat ook de Siciliaanse volksliederen hebben gehoord, die Pino De Vittorio zo meeslepend zingt (HEDENDAAGS-5)? Diderik Wagenaar grijpt voor zijn Canzone all’infinito terug op het gedicht L’infinito (‘de oneindigheid’) van de vroeg-negentiende-eeuwse dichter Giacomo Leopardi, waarin classicistisch vorm gevoel en vroeg-romantische emotie op indrukwekkende wijze samengaan (HEDENDAAGS-6) . S E I Z O E N 2 014 / 2 015

9

VIVA VERDI! Is een Italiaans Matineeseizoen denkbaar zonder Verdi? De vraag stellen is haar beantwoorden. De Matinee heeft inzake Verdi een enorme traditie opgebouwd. Al in 1961, het jaar waarin de Matinee van start ging, was I Lombardi concertant te horen, in 1963 gevolgd door Rigoletto. Tal van bekende en onbekende titels zijn sindsdien de revue gepasseerd, soms zelfs verscheidene malen, maar Rigoletto niet meer. De legendarische Verdi-kenner Francis Toye concludeerde al in 1931: “As a work of art Rigoletto remains even today among the finest

manifestations of Verdi’s genius.” Ook in 2014 is het belangrijk ons opnieuw te realiseren dat de opera zoveel meer is dan een paar wereldberoemde aria’s (OPERA-4).

27 september 2014 | HEDENDAAGS-1 Castiglioni Altisonanza NP | Maderna Aura

14 maart 2015 | OPERA-4 Verdi Rigoletto

1 november 2014 | HEDENDAAGS-2 Berio Sinfonia

21 maart 2015 | HEDENDAAGS-5 Pino de Vittorio Traditionele Siciliaanse volksliederen (13.30 uur!) | Verdi Ave Maria Torstensson Arcadia 1689 WP Pizzetti Requiem

29 november 2014 | OUDE MUZIEK-2 Concerti grossi en ouvertures van Corelli, Steffani en Händel 17 januari 2015 | SYMFONISCH I-3 Respighi Pini di Roma | Rachmaninov Rapsodie op een thema van Paganini | Berlioz Harold en Italie 24 januari 2015 | OUDE MUZIEK-4 Falvetti Il diluvio universale NP 7 februari 2015 | HEDENDAAGS-4 Paganini Capricci | Lachenmann Mouvement | Andriessen Hoketus | Fiumara nieuw werk WP | Ligeti Pianoconcert 7 maart 2015 | SYMFONISCH III-3 Rossini Ouverture Guillaume Tell Mendelssohn Vierde symfonie ‘Italiaanse’ Prokofjev suite uit Romeo en Julia 10


Kees Vlaardingerbroek Artistiek leider Stichting Omroep Muziek, programmeur NTR Zaterdagmatinee

18 april 2015 | OUDE MUZIEK-5 Vivaldi La fida ninfa NP 9 mei 2015 | OUDE MUZIEK-6 Palestrina / Bach Missa sine nomine | Victoria Laetatus sum a 12 | Palestrina Vineam meam non custodivi | Victoria Nigra sum sed formosa | Palestrina Pulchrae sunt genae tuae | Schütz Musicalische Exequien 23 mei 2015 | SYMFONISCH III-5 Francesconi nieuw werk WP 6 juni 2015 | HEDENDAAGS-6 D. Wagenaar Preludio all’infinito | Canzone sull’infinito WP NP: NEDERLANDSE PREMIÈRE / WP: WERELDPREMIÈRE

De ‘ander’

in de opera Van oedipus tot

spinoza, van mazeppa tot bassa selim: buitenstaanders en eenlingen

spelen een hoofdrol in acht van de tien (!)

opera’s in dit seizoen. S E I Z O E N 2 014 / 2 015

11

Op 11 oktober 2014 zal de nieuwe opera van de Nederlandse componist Theo Loevendie in première gaan, getiteld Spinoza’s Destiny. Het is een werk over de filosoof Baruch Spinoza, die in 1656 door de Sefardische gemeenschap in Amsterdam werd verstoten wegens “vreselijke ketterijen en monsterlijke daden”. Waarom Spinoza precies werd buitengesloten is niet bekend, maar zijn filosofische opvattingen, waarin het goddelijke zich openbaart in de volledige natuur, zullen daaraan hebben bijgedragen. Spinoza’s beroemde ‘Deus sive Natura’ zou een van de belangrijkste grondslagen gaan vormen voor het rationalisme. Het pantheïsme en het atheïsme liggen er beide in vervat, en dat zette de orthodoxe joodse gemeenschap van Amsterdam ernstig aan het denken. Spinoza werd de representant van de onwelkome, verbannen denker, van de man die de waarheid sprak en daarvoor gestraft werd. Als Portugees-joodse migrantenzoon was het voor hem bovendien moeilijker, elders aansluiting te vinden. De protestantse en katholieke Nederlanders bekeken hem met nauwelijks minder argwaan. Als volslagen vreemdeling vond hij alleen troost bij enkele intellectuele tijdgenoten. 12


Loevendie: “Al vanaf mijn jeugd ben ik met Spinoza bezig geweest. Ik heb altijd veel sympathie gehad voor de manier waarop hij zich afzette tegen de orthodoxe denkbeelden van zijn tijd en trachtte de traditionele religieuze begrippen te ontmantelen. Eigenlijk gaan veel van mijn opera’s over outsiders en buitenstaanders, over enkelingen die zich teweerstellen tegen de autoriteiten. Dat was met Naima zo, die zich tegen de instituties verzet. Verzetstrijdster Esmée van Eeghen uit Esmée verzet zich tegen het verzet als instituut en heeft een relatie met een Duitser.” Daar kunnen de twee joodse muzikanten in Johnny en Jones, als buitengesloten Nederlanders, aan worden toegevoegd. HET WATER AAN DE LIPPEN Buitengesloten worden, en het thematiseren van de positie van de vreemdeling, is een oeroud thema in de kunst. Misschien ook wel omdat het te maken heeft met de positie van de kunstenaar zelf. Wie de thematiek van Loevendies theaterwerk bestudeert, kan zich bijvoorbeeld niet aan de indruk onttrekken dat de componist zich impliciet afzet tegen de heersende muzikale modes van zijn tijd, zoals het serialisme, en misschien zelfs het minimalisme en de Haagse school. De ouderdom van de thematiek van de vreemdeling en de uitsluiting laat zich in eerste instantie traceren in zowel de joods-bijbelse bronnen als in de klassieke oudheid. De zondvloed is ongetwijfeld de eerste ‘ideologische’

zuivering in de geschiedenis geweest – niet alleen in de bijbelse geschiedenis trouwens, want het gegeven van de zondvloed is afkomstig uit Babylonische bronnen. Desalniettemin is het de toornige God van Noach die vindt dat het genoeg is geweest met het zondige mensenbestaan. Met een daad van ultieme selectie – Noach, zijn familie en het dierenrijk – wordt de rest van de mensheid niet alleen buitengesloten, maar zelfs opgeofferd aan de idee van een bestaan zonder zonde. De Zuid-Italiaanse barokcomponist Michelangelo Falvetti schreef in 1682 een oratorium, Il diluvio universale, over het verhaal van de bijbelse zondvloed. De Goddelijke Rechtvaardigheid doet een beroep op de Vier Elementen om de zondige aarde te overspoelen en te vernietigen. Op het schip dat Noach met zijn zoons heeft gebouwd weet hij, met zijn familie en de dieren, te overleven. De tekst die Falvetti gebruikt, laat niet na te wijzen op de verschillende soorten van ernstig zondig gedrag, en het bestraffen ervan. De verdrinkingsdood als rigoureuze oplossing voor maatschappelijke problemen staat niet alleen centraal in Falvetti’s oratorium, maar ook in de opera Das Floss der Medusa van Hans Werner Henze. Niet de moreel-religieuze, maar de moreel-politieke vragen zijn voor deze componist, kind van de jaren ’60, belangrijk. De drenkelingen op het vlot, die de ondergang van het schip Medusa overleefd hebben, leven in miserabele omstandigheden. Honger, dorst en kou beheersen de dierlijke strijd om te

overleven. Voor Henze gold dat ook voor de onderklasse van de maatschappij, die door de machtigen en de rijken werd buitengesloten. Het water staat niet de zondigen, maar de armen aan de lippen. Toornige goden lijken, net als in Il diluvio universale, op de achtergrond ook te figureren in een van de meest iconische Griekse mythes, die van Oedipus. Hij wordt eerst uitgestoten uit zijn familie, omdat een orakel had voorspeld dat hij zijn vader zou vermoorden. Als vreemdeling keert hij terug naar Thebe, waar hij, zonder het te beseffen, zijn vader inderdaad doodt en met zijn moeder huwt. Er lijkt een moraal aan dit verhaal ten grondslag te liggen: een gemeenschap die mensen buitensluit zal daar ooit een hoge prijs voor betalen. Igor Stravinsky was, als Russische émigré, geïnteresseerd in verhalen over buitenstaanders en verdrevenen. Oedipus Rex is een schrijnend relaas over de ellende die de onwetende held aanricht, aan de bevolking van Thebe, aan zijn familie, en vooral aan zichzelf. Als Oedipus op tragische wijze heeft ervaren wie hij werkelijk is, en wat hij heeft aangericht, rest hem slechts het vertrek, de emigratie, opnieuw uitgestoten door het volk van Thebe. WIJ EN HET OOSTEN Het verbaast anno 2014 niet meer dat het propageren van de zogenaamde ‘judeo-christelijke bronnen’ van onze westerse beschaving vooral bedoeld is als uitsluitingsmechanisme van minderheden. In de eerste plaats wordt de doorslaggevende bijdrage van de antieke wereld – de Babylonische, Egyptische, Griekse en Romeinse culturen – hiermee gemarginaliseerd. Ten tweede doelt de ideologie van het judeo-christianisme op het diskwalificeren van het islamitische gedachtengoed. Er hoeft hier eigenlijk geen betoog te worden gehouden over de belangrijke bijdrage van de S E I Z O E N 2 014 / 2 015

13

islam aan de Europese cultuur. Het Moorse Spanje leverde ons, naast heel veel andere zaken, de Griekse denkers op. Zonder de Arabische ud, de rebab en de qanun hadden wij wellicht nooit de luit, de gitaar, de viool en de piano gekend. De Europese mars komt voort uit de Ottomaanse janitsarenmuziek, en het gebruik van koperblazers en slagwerk in de symfonische muziek en de opera, als aanvulling op de strijkers en de houtblazers, vindt zijn oorsprong vooral in diezelfde janitsarenmuziek. Het werk waarin bij uitstek deze exotische janitsarenmuziek wordt gebruikt is Mozarts Entführung aus dem Serail. Voor de goede orde: zijn compositie heeft weinig te maken met de authentieke muziek die de Ottomaanse militaire elitetroepen in de zestiende en zeventiende eeuw op het slagveld speelden. De Europese variant hierop is een zeer vrije interpretatie, die vooral als oriëntaalse couleur locale was bedoeld. Harmonie en ritme werden volledig aan de westerse muziek aangepast. Wel hebben de instrumenten een zweem van authenticiteit: de grote trom, de schelleboom, triangels, bekkens, de Turkse hobo, ze komen allemaal uit de Ottomaanse legereenheden. 14


Meer nog dan met de muzikale exotiek speelt Mozart een interessant spel met de oosterse en westerse personages in het verhaal van de opera. De Turkse pasja, Bassa Selim, houdt de westerse Konstanze gevangen in zijn harem. Hij begeert haar, maar zij wordt bevrijd door haar westerse minnaar Belmonte. Bassa Selim is de vreemdeling in dit verhaal, de spreekwoordelijke ‘ander’, de moslim. Zijn oriëntaalse cultuur botst met die van de westerlingen. Hij wordt in eerste instantie dan ook als een barbaar afgeschilderd. Dán laat Mozart de vragen rondom moraal en humaniteit in de loop van de opera subtiel kantelen. In plaats van wraak te nemen op de vluchtende Konstanze en Belmonte, toont Bassa Selim zich een nobele en rechtvaardige heerser, waarvoor Konstanze niet geheel ongevoelig blijkt te zijn. Sterker nog: hij wil zich niet schuldig maken aan de barbaarse behandeling die hijzelf ooit in het Westen heeft moeten ondergaan. Mozarts Verlichtings boodschap van cultuurrelativisme en verdraagzaamheid wordt in de slotwoorden van Bassa Selim samengevat: “Het [is] een veel groter genoegen geleden onrecht met weldaden te vergelden, dan kwaad met kwaad uit te wissen. [...] Van diegene, die je met weldaden niet voor je kunt winnen, moet je je ontdoen.” VERMALEN DOOR DE MACHT Toen Giuseppe Verdi zijn Rigoletto componeerde, midden negentiende eeuw, was er van het Verlichtingsdenken uit Mozarts tijd

niet zo heel veel overgebleven, in ieder geval niet ten aanzien van niet-Europese culturen. Maar ook binnen Europa kregen ideeën omtrent volk, natie, taal, cultuur en etniciteit steeds meer aandacht. De Europese staten baseerden hun nationale identiteit op deze ideeën – ook als die fictief waren – en konden zo de ‘anderen’ binnen en buiten de landsgrenzen gemakkelijker buitensluiten. Verdi liet dit politiek-nationale engagement in veel opera’s doorklinken, maar hij was een te grote kunstenaar om het daarbij te laten. In elke opera laat hij ook zien hoe individuen vermalen worden door ideologieën en religies. In Rigoletto illustreert hij dit principe op een meer persoonlijk vlak, alhoewel het politieke element – machtsmisbruik van een heerser – wel degelijk onderhuids aanwezig is. Rigoletto is de gebochelde hofnar van de hertog van Mantua, en daarmee een buitenstaander, zowel in fysiek als sociaal opzicht. Hij wordt vernederd door het hof en neemt draconische maatregelen om zijn jonge dochter Gilda te beschermen tegen de decadentie en het machtsmisbruik van de hertog. Tevergeefs, want het lukt de hertog om Gilda te misleiden en te verkrachten. In Rigoletto’s blinde wraakneming wordt zijn dochter het dodelijke slachtoffer. De tot waanzin gedreven buitenstaander vernietigt hiermee uiteindelijk zichzelf. Tsjaikovski, die als homoseksueel als weinig anderen voelde wat het betekende om ‘anders’ te zijn, toont in Mazeppa een onaangepaste buitenstaander. De Oekraïense kozak

Mazeppa strijdt voor zijn vaderland, maar als een overmoedige ‘loner’ voert hij tegelijkertijd een haast onmogelijk gevecht tegen het machtige Rusland. Hij wordt verraden door zijn politieke medestander, raakt zijn geliefde kwijt en bijt in het stof op het slagveld. Gedesillusioneerd trekt Mazeppa zich terug in het Ottomaanse rijk. Het is voor deze tragischromantische held niet meer mogelijk in de eigen maatschappij terug te keren. ACCEPTATIE Net als in Mozarts Entführung is er in Vivaldi’s La fida ninfa sprake van een ontvoering vanuit Europa naar een onbestemde Oriënt, waar nu piraten de dienst uitmaken. In deze opera lijkt Vivaldi echter veel meer te preluderen op Così fan tutte. Twee door de piraten ontvoerde mannen komen in aanraking met recent ontvoerde vrouwen, van wie er één de voormalige geliefde van een van de mannen is. Er ontspint zich een verfijnd spel van gewilde en ongewilde amoureuze verwarringen, waarbij een van de vrouwen valt voor een ‘exotische’ vreemdeling – de broer van haar vroegere geliefde. Andere exotische werelden figureren in de opera’s L’heure espagnole van Ravel en Le rossignol van Stravinsky. Beide componisten creëerden aan het begin van de twintigste eeuw op hun eigen manier klankwerelden die appelleerden aan een zucht naar het vreemde, het andere. Ravel doet dat met Spaanse volksmelodieën en de flamenco, die beide wortelen in de Moorse geschiedenis van het land. Stravinsky onderzoekt als modernist zo’n beetje de hele buiten-Europese muziekgeschiedenis en voert ons in Le rossignol mee naar quasi-Chinese klankwerelden. Dat er in de achttiende eeuw wat luchtiger en verdraagzamer werd gedacht over identiteit en nationaliteit, bleek al uit de werken van Mozart en Vivaldi. Jean-Philippe Rameau schreef met S E I Z O E N 2 014 / 2 015

15

Nässjö TORSTENSSON, 1951

Opera zijn pastorale opéra-ballet Zaïs een werk dat evenzeer door het Verlichtingsdenken werd beïnvloed. Bovendien laat het zien dat iemand die ‘afwijkend’ gedrag vertoont daarvoor niet buitengesloten hoeft te worden. De luchtgeest Zaïs is verliefd op het herderinnetje Zélidie, maar zal voor die liefde wel zijn onsterfelijkheid moeten opgeven. Uiteindelijk doet hij dat door te kiezen voor de liefde, waarmee hij zichzelf uit zijn eigen wereld buitensluit. Oromazès, de koning van de geesten, is daarentegen zo aangedaan door de trouwe liefde van Zélidie en Zaïs dat hij, in een groot gebaar van clementie, beiden onsterfelijkheid verleent. Begrip, verdraagzaamheid en een acceptatievermogen kunnen ook de andere kant op werken. Theo Loevendie kiest in zijn opera partij voor de verbannen Spinoza, maar dat betekent nog niet dat de ‘tegenpartij’ daarbij onherroepelijk veroordeeld moet worden. Loevendie: “Later ben ik mijn zwart-witbeeld over de buitengesloten Spinoza wat gaan nuanceren. Ik heb meer begrip gekregen voor de Amsterdamse rabbi’s die hem verbanden. Zij hadden een ander belang, namelijk dat van de kwetsbare joodse emigrantengemeenschap in Amsterdam, die er zich nog niet zo heel lang geleden had gevestigd. Met zijn radicale ideeën bracht Spinoza die in gevaar. Elke suggestie van atheïsme en ketterij zou voor die gemeenschap een bedreiging geweest zijn.” Willem Bruls 16


in 2014-2015

Utrecht ANDRIESSEN, 1939 WAGENAAR, 1946

Falvetti Il diluvio universale NP 24 januari 2015 | OUDE MUZIEK-4

Amersfoort JETHS, 1959

Henze Das Floss der Medusa NP 22 november 2014 | HEDENDAAGS-3

Amsterdam LOEVENDIE, 1930

Loevendie Spinoza’s Destiny (werktitel) WP 11 oktober 2014 | OPERA-2 Mozart Die Entführung aus dem Serail 20 september 2014 | OUDE MUZIEK-1 Rameau Zaïs 15 november 2014 | OPERA-3

Delft VAN ROSSUM, 1966

Ravel L’heure espagnole 2 mei 2015 | OPERA-5 Stravinsky Oedipus Rex 11 oktober 2014 | OPERA-2 Stravinsky Le rossignol 2 mei 2015 | OPERA-5 Tsjaikovski Mazeppa 13 september 2014 | OPERA-1 Verdi Rigoletto 14 maart 2015 | OPERA-4 Vivaldi La fida ninfa NP 18 april 2015 | OUDE MUZIEK-5 NP: NEDERLANDSE PREMIÈRE WP: WERELDPREMIÈRE

Tilburg FIUMARA, 1968

OVER DE GRENZEN MET NEDERLANDSE MUZIEK

S E I Z O E N 2 014 / 2 015

17

SI N DS JAAR E N DAG Z IJ N DE N E DE R LAN DSE COM PON ISTE N GOE D VE RTEG E NWOOR DIG D OP DE PROG RAM MA’S VAN DE NTR ZATE R DAG MATI N E E. Z ES COM PON ISTE N SCH R IJVE N N I E UW WE R K, E N VAN E E N KLI N KT E E N WAR E KLASSI E KE R. “DE ZATE R DAG MATI N E E IS ZO ONG EVE E R DE LAATST OVE RG E B LEVE N HOE DE R VAN DE N E DE R LAN DSE M U Z I E K, E N DI E TAAK VOE R E N WE M ET VE RVE U IT.”

“Wie heeft een mooi voorstel? Wie zijn de belangrijke componisten van dit moment? Wie krijgen er geen of te weinig kansen en moeten wel gehoord worden?” Kees Vlaardingerbroek, artistiek leider van de ZaterdagMatinee, is duidelijk over de richtlijnen die hij hanteert bij het verstrekken van opdrachten aan Nederlandse componisten. Piet-Jan van Rossum, Willem Jeths, Klas Torstensson, Diderik Wagenaar en Anthony Fiumara kregen een eervolle opdracht. Het rijtje namen wordt gecompleteerd met de twee nestors van het Nederlands componeren. Van Louis Andriessen klinkt de klassieker Hoketus, en Theo Loevendie kan dankzij de ZaterdagMatinee een oude droom realiseren: de opera die waarschijnlijk Spinoza’s Destiny gaat heten. “Theo is lange tijd ziek geweest, waardoor hij niet alle opdrachten van de ZaterdagMatinee kon realiseren,” zegt Vlaardingerbroek. “Spinoza fascineert hem al jarenlang. Met Theo over Spinoza praten – en dit operaproject – is misschien wel het leukste dat ik tijdens mijn carrière tot nog toe heb gedaan. Hij is enorm enthousiast, en ik al evenzeer.” N E DE R LAN D-ITALI Ë Vlaardingerbroek is ook blij dat hij het hoofdthema van dit seizoen, Italië, kan laten reflecteren in een deel van de compositieopdrachten. 18


“DI DE R I K WAG E NAAR ligt, als het op Italië aankomt, voor de hand. Hij richt zich al jaren op de Italiaanse taal en cultuur en werkt aan de hand van Italiaanse thema’s aan een cyclus, gewijd aan de oneindigheid. Het eerste deel, Preludio all’infinito, schreef hij al eerder voor de ZaterdagMatinee, en nu komt daar met Canzone sull’infinito een mooi vervolg bij.” KLAS TORSTE NSSON hield zich al eens bezig met de zeventiende-eeuwse Zweedse ex-koningin Christina, die zich bekeerde tot het katholicisme, naar Rome vertrok en daar inspirator werd voor vele kunstenaars. “Haar geschiedenis sluit schitterend aan op het thema van dit seizoen,” zegt Vlaardingerbroek. “Torstensson schrijft nu een groot werk voor koor a cappella waarin Zweden en Italië elkaar ontmoeten.” “Christina speelt een rol in Le dolci parole uit de liedcyclus In grosser Sehnsucht, die ik in 2004 schreef,” zegt Klas Torstensson over het nieuwe werk dat in zijn hoofd al grotendeels vorm heeft gekregen. “Ik heb grote belangstelling voor geschiedenis, en Christina blijft intrigeren. Zij gaf alles op, maar leefde in Rome nog steeds als een koningin en werd er mecenas van dichters en componisten. Zo werd Alessandro Scarlatti al op negentienjarige leeftijd ‘hofcomponist’ bij Christina.” Dat hij met Arcadia 1689, zoals de titel van het werk luidt, voor het eerst sinds de jaren ’80 weer voor koor schrijft, past volgens Torstensson prima in de ontwikkeling die hij als componist heeft doorgemaakt. “Vroeger schreef ik vrij hoekig. Het was zwart of wit. Mijn opera Expeditie was een breekpunt. Daar speelden thema’s als leven, dood en liefde een rol, en werd ik bijna gedwongen lyrischer te schrijven en mijn kleurenpalet te vergroten. Ik kan nu alle kleuren inzetten voor een koorstuk. En hoewel mijn taal herkenbaar zal blijven, is er een groot verschil met mijn instrumentale muziek. De harde en strakke articula-

“Ik hoop mijzelf én het publiek te verrassen. Aan het uitvoeringsapparaat – het Groot Omroepkoor – zal het niet liggen. Ik vind het eervol en prachtig dat de ZaterdagMatinee mij weer heeft gevraagd.” KLAS TORSTENSSON

S E I Z O E N 2 014 / 2 015

19

ties die daarin veel voorkomen, kan ik nu niet inzetten. De uitdrukkingsmiddelen zijn enigszins anders, en ik hoop daarom mijzelf én het publiek te verrassen. Aan het uitvoeringsapparaat – het Groot Omroepkoor – zal het niet liggen. Wat dat aangaat vind ik het heel eervol en prachtig dat de ZaterdagMatinee mij weer heeft gevraagd.” TUSSE N TWE E WE R E LDE N Ook ANTHONY FI U MARA is geen nieuw komer voor het Matineepubliek. Al in 2008 schreef hij Apertures voor strijkorkest, slagwerk en orgel. Nu componeert hij een werk voor musikFabrik waarin de virtuositeit centraal zal staan. “Ik doe niet alleen mijn best om Nederlandse componisten te laten horen, ik wil ze ook de grens over krijgen,” zegt Vlaardingerbroek. “Vandaar dat ik Anthony Fiumara aan het Duitse musikFabrik heb gekoppeld. Met de extreem virtuoze musici van dat ensemble kan hij de grenzen verkennen van wat met instrumenten mogelijk is. Dit in het licht van een programma waarin de virtuositeit centraal staat. Italië is voor mij de bakermat van die virtuositeit. Vandaar ook dat de Capricci van Paganini een rol spelen tijdens dit concert.” Fiumara verheugt zich op de samenwerking met musikFabrik: “Het is een solistenensemble, en de musici zijn niet bang om ‘over het muurtje’ te kijken. Wat dat betreft zijn ze met hun tijd meegegaan. Klassiek, pop, jazz: het komt allemaal in hun vocabulaire voor. Ik ben zelf iemand die tussen verschillende genres ‘hangt’. Bij de rigide scheiding tussen hoge en lage kunst die tot in de jaren ’80 ook in Nederland heerste, voel ik mij in het geheel niet thuis. Ik kom uit de popmuziek en heb nog elektrische gitaar in new-wavebandjes gespeeld. En ik kan nog steeds net zo genieten van Morton Feldman als van Massive Attack. Het is misschien niet altijd direct hoorbaar, maar ik vind het fijn als al deze kanten ook in mijn muziek aanwezig zijn. Voor mij is het één wereld.” 20


“Inclusiviteit, alle klanken en stromingen verbinden, is het thema van het post-modernisme”, zegt Vlaardingerbroek over de combinatie van genres en stromingen. “Een belangwekkend gegeven.” Vandaar dat de inclusiviteit het centrale thema is van het concert waarop het nieuwe Pianoconcert dat PI ET-JAN VAN ROSSU M voor Ralph van Raat schrijft in première gaat. “Hij liep al een tijd met het idee om een soort vervolg te schrijven op Orchestral Set Nº 2 van Charles Ives. Het pianoconcert volgt nu naadloos op het werk van Ives.” “Een pianoconcert is een groot woord”, zegt Van Rossum over zijn nieuwe werk. “Ik houd niet zo van het ‘circusaspect’ van een pianoconcert, de piano wordt zo’n bovenmenselijk ding. Ik ben veel meer van de menselijke gebaren in mijn muziek. De piano is in dit werk deel van het geheel, en samen met het orkest betrokken bij een queeste. Al mijn muziek gaat in feite over grote zaken in het leven. Welke dat zijn, doet er niet zoveel toe. Ik heb graag dat mensen hun eigen verhaal er in horen. Als ik het goed doe, pakken mensen de kern toch wel op. Ik heb ooit een stuk geschreven voor het Maarten Altena Ensemble, And somewhere in between. Dat was kort na een zwaar auto-ongeluk. Ik had een hersenschudding, en het stuk is brokje voor brokje ontstaan terwijl ik mij tussen twee werelden voelde zweven. Ik heb dat nooit verteld, maar toen een Argentijnse collega die in Nederland woonde het stuk hoorde, kwam hij mij zeggen dat hij zich door dit werk realiseerde dat Nederland nooit zijn vaderland kon worden. Dat hij hier ‘tussen twee werelden’ zweefde. Het is een thema dat in meer van mijn werken voorkomt. Het is een symbool voor ‘onrust’, voor het gevoel niet op mijn plaats te zijn. Componisten worden in Nederland beschouwd als zwervers die profiteren van de overheid, en niet als kunstenaars die iets moois willen maken. Ik probeer mij niet alleen in mijn werk, maar ook als voorzitter van Componisten ’96 hard

te maken voor de Nederlandse componisten.”

“Al mijn muziek gaat in feite over grote zaken in het leven. Welke dat zijn, doet er niet zoveel toe. Ik heb graag dat mensen hun eigen verhaal er in horen.” PIET-JAN VAN ROSSUM

PU R E KLAN K Het is de eerste keer dat Van Rossum een opdracht van de NTR ZaterdagMatinee krijgt. “Ik ben enorm blij. Ik ben een echte klankkleurenman en kan nu weer eens voor een groot instrumentarium schrijven, en ook nog over een fantastisch orkest beschikken.” Dat is ook het geluk van WI LLE M J ETHS , die door Kees Vlaardingerbroek met blokfluit virtuoos Erik Bosgraaf in contact gebracht werd. “Erik is als geen ander bezig componisten te inspireren en nieuwe werken te genereren,” zegt Vlaardingerbroek. “En dit is een wel heel mooie combinatie. Willem Jeths heeft veel ervaring met soloconcerten, en hij heeft iets met dit instrument.” S E I Z O E N 2 014 / 2 015

21

“Ik heb het niet zo op de blokfluit,” zegt Willem Jeths op zijn beurt. “Maar ik heb wel iets met Erik Bosgraaf. Hij weet het instrument boven het stoffelijke van de blokfluit uit te tillen. Hij maakt echt muziek. Ik gebruik het instrument in mijn nieuwe werk ook niet echt als blokfluit, meer als een representant van de zuiverheid, van de kinderziel. Men verwacht van een blokfluit dat het instrument enorm tekeer gaat; dat doe ik niet, ik wil de pure klank laten horen.” Willem Jeths schreef al meermalen voor de NTR ZaterdagMatinee. Ook in seizoen 2012-2013 stond hij met een nieuw werk op het programma, zijn Eerste symfonie, en eerder klonk de opera Hôtel de Pékin. Jeths: “De ZaterdagMatinee is voor een componist het allermooiste podium.”

Toonkunst is opgegaan in het Fonds Podium kunsten, komt daar steeds minder geld vandaan, maar wij blijven doorgaan met opdrachten verstrekken aan Nederlandse componisten. Tot de laatste snik.”

in de Matinee

ALTIJ D WOR DT ‘G ROTE’ M U Z I E K VOOR

COM POSITOR ISCH E TALE NTE N “Je kunt niet spreken van dé Nederlandse muziek,” zegt Vlaardingerbroek over de diversiteit aan Nederlandse componisten die de Zaterdag Matinee dit seizoen voor het voetlicht brengt. “Er is een tijd geweest dat de Haagse School het componeren in Nederland domineerde, maar tegenwoordig is de stilistische breedte immens. Ik kwam laatst de componist Pēteris Vasks tegen, die lovend sprak over de zwelgende klanken van Joep Franssens, dat is toch heel wat anders dan de Haagse strengheid. En dan zit er nog van alles tussenin. Het is onmogelijk in één seizoen de volle breedte te laten horen, maar ik hoop iedere keer een aardige doorsnee te kunnen presenteren. Mijn eigen smaak is daarbij niet zo van belang. Het gaat mij om grote compositorische talenten. Als iemand wat te vertellen heeft, moet hij gehoord worden, om het even welke stijl hij hanteert. Het is niet mijn taak om mijn eigen stokpaardjes te berijden. De ZaterdagMatinee is zo ongeveer de laatst overgebleven hoeder van de Nederlandse muziek, en die taak voeren we met verve uit. Nu het Fonds voor de Scheppende

Fiumara nieuw werk opdrachtwerk NTR ZaterdagMatinee WP 7 februari 2015 | HEDENDAAGS-4

Het negentiende-eeuwse orkest, al dan niet aangevuld met extra instrumenten, biedt nog steeds een niet te evenaren rijkdom aan kleuren. In zijn ruim drie kwartier durende compositie Drittes Labyrinth laat JÖRG WI DMAN N (*1973) de koperblazers achterwege, maar gebruikt wel zes hoorns; schrijft geen hobopartijen, maar zoekt de extremen van de houtblazerssectie op: hoge piccolo’s tegenover duistere contrafagotten en contrabasklarinetten. De sopraan staat bovendien niet vastgenageld op haar plaats naast de dirigent, maar beweegt zich gedurende het stuk door de zaal. “Het labyrint staat symbool voor het leven, voor de liefde – zoals je je helemaal in iemand kunt verliezen”, aldus Widmann. “Het is ook een beeld van ons kunstenaars. Wij zoeken altijd. Als je alles al wist, zou het maar half zo spannend zijn.” Meer nog dan in zijn eerdere twee ‘Labyrinth’-stukken heeft hij geprobeerd dat “existentiële niet-verderweten, het dan in paniek rondhollen” in de muzikale vorm te vangen. Widmann is ook een fenomenaal klarinettist. Zijn Oostenrijkse collega THOMAS LARCH E R

22


WIDMANN

LARCHER

Muziek die gehoord moet worden

Paul Janssen

MANTOVANI

NIEUWE NEDERLANDSE MUZIEK

Jeths Blokfluitconcert opdrachtwerk NTR ZaterdagMatinee WP 20 december 2014 | SYMFONISCH III-2 Loevendie Spinoza’s Destiny (werktitel) opdrachtwerk NTR ZaterdagMatinee WP 11 oktober 2014 | OPERA-2 Van Rossum Pianoconcert opdrachtwerk NTR ZaterdagMatinee WP 1 november 2014 | HEDENDAAGS-2 Torstensson Arcadia 1689 opdrachtwerk NTR ZaterdagMatinee WP 21 maart 2015 | HEDENDAAGS-5 D. Wagenaar Canzone sull’infinito opdrachtwerk NTR ZaterdagMatinee WP 6 juni 2015 | HEDENDAAGS-6 WP: WERELDPREMIÈRE

H ET SYM FON I EOR KEST AFG ESCH R EVE N, E E N M USEALE H E R I N N E R I NG? NOG G ROOT OR KEST G ECOM PON E E R D.

FRANCESCONI

(*1963) treedt dikwijls op als pianist. Larchers muziek is een zoektocht, een worsteling met het materiaal, maar het resultaat is altijd vol energie, ritmisch, sprankelend: het plezier van het maken en musiceren straalt ervan af. Hij componeert altijd voor musici die hij persoonlijk kent, met wie hij optreedt. Nu werkt hij aan een omvangrijk werk voor de bariton Matthias Goerne, voor wie hij eerder al Die Nacht der Verlorenen schreef, en met wie hij de liederen van Eisler nieuw leven inblies. B R U NO MANTOVAN I (*1974) componeert en dirigeert. Door te kiezen voor de benaming Poème symphonique verwijst de Fransman expliciet naar de negentiende eeuw, en naar een van de laatste grote beoefenaren van het genre: de 150 jaar geleden geboren meester-orkestrator (en dirigent) Richard Strauss. De muziek van LUCA FRANCESCON I (*1956) is tegendraadser en vergt veel van de luisteraar. De voormalige sterleerling van Luciano Berio, en net als Mantovani een begenadigd dirigent, maakte de laatste jaren naam met opera’s als Ballata (1999), Gesualdo Considered as a Murderer (2004; geschreven in opdracht van o.a. de Matinee) en Quartett (2011). In zijn nieuwe werk voor orkest plus rietensemble, verwijst hij – alleen qua idee – terug naar het barokke concerto grosso. S E I Z O E N 2 014 / 2 015

23

RIHM

BIER Welke indruk de nieuwe orkestmuziek in de zaal zal achterlaten, weten we pas na de première. Ook 24


OPERA

AANSPR E KE N DE NOTE N In de jaren ’70 van de vorige eeuw spatte het droombeeld van een totaal-serialistische muziek, muziek waarin ieder muzikaal element voortvloeit uit één vooropgesteld constructieprincipe, als een zeepbel uiteen. De Duitser WOLFGANG R I H M (*1952) werd het serialisme als het ware met de paplepel ingegoten, maar koos een andere richting. Zijn muziek, hoe geavanceerd ook, spreekt niet alleen het intellect aan, maar a priori ook het gemoed, zoals zal blijken als zijn Hoornconcert zijn Nederlandse première beleeft. H E N RYK M I KOŁAJ GÓR ECKI (1933-2010) begon zijn carrière als een van de grote avantgardisten van Polen. Maar hij brak met de modernistische muzikale grammatica. Een opname van zijn Derde symfonie (1976), de ‘Symfonie der Klaagliederen’, stond in 1992 hoger op de Britse hitlijsten dan Madonna, Mick Jagger en Michael Jackson. De oorspronkelijk in 2010 geplande Nederlandse première van de Vierde symfonie, ‘Tansman-episodes’, moest worden uitgesteld tot dit seizoen; Górecki’s zoon Mikołaj heeft de partituur inmiddels kunnen uitwerken. Een herhaling van zetten na het succes van de Derde symfonie – drie trage delen, een ogenschijnlijk kinderlijkreligieuze eenvoud – is deze Vierde niet. Gebleven zijn de vele drieklanken en de simpele, dikwijls herhaalde melodische formules, waarvan de noten voor een groot deel zijn gebaseerd op de letters in de naam van zijn landgenoot Aleksander Tansman (1897-1986). De contrasten zijn echter groot, in dynamiek, in tempo, en in de dichtheid van de akkoorden.

GÓRECKI

al staat hem een klankideaal voor ogen tijdens het componeren, “op het moment dat de muziek in de zaal klinkt, is het stuk niet meer alleen van mij, maar ook van het orkest”, aldus Widmann. Natuurlijk maakt dat een uitvoering spannend. Maar als hij alles zelf in de hand zou willen houden, dan had hij wel elektronische muziek geschreven, stelt hij droogjes vast. De muziek móést echter geschreven worden, móét gehoord worden. Want “als je zonder muziek kunt leven, een dag of twee, drie,” hield Górecki zijn studenten voor, “schrijf dan niet – dan kun je de tijd misschien beter doorbrengen met een meisje of een pot bier.”

I NTE R NATIONALE PR E M I È R ES Francesconi nieuw werk opdrachtwerk NTR ZaterdagMatinee – WP 23 mei 2015 | SYMFONISCH III-5

Górecki Vierde symfonie opdrachtwerk NTR ZaterdagMatinee – NP 14 februari 2015 | SYMFONISCH I-4

Larcher nieuw werk opdrachtwerk NTR ZaterdagMatinee – WP 11 april 2015 | SYMFONISCH II-5

Mantovani Poème symphonique opdrachtwerk NTR ZaterdagMatinee – NP 31 januari 2015 | SYMFONISCH II-3

Rihm Hoornconcert opdrachtwerk NTR ZaterdagMatinee – NP 6 december 2014 | SYMFONISCH II-2

Widmann Drittes Labyrinth opdrachtwerk NTR ZaterdagMatinee – NP 27 september 2014 | HEDENDAAGS-1 NP: NEDERLANDSE PREMIÈRE WP: WERELDPREMIÈRE

OPERA

5 CONCERTEN

Prijs per concert € 56,00 Kortingsprijs € 49,00 Abonnement € 245,00

De markt van Nicastro, 1957

S E I Z O E N 2 014 / 2 015

25

OPERA-1 Radio

Filharmonisch Orkest zat 13 sep 2014 Groot Omroepkoor NB 13.00 uur Alexander Vedernikov dirigent Lado Ataneli bariton (Mazeppa) Vitalij Kowaljow bas (Vasili Kotsjoebej) Vsevolod Grivnov tenor (Andrej) Gelena Gaskarova sopraan (Maria) Ekaterina Semenchuk mezzosopraan (Ljoebov) Yuri Kissin bas (Orlik) Gregory Warren tenor (Iskra / dronken kozak) Tsjaikovski Mazeppa

Alexander Vedernikov

Ivan Stepanovitsj Mazeppa is een historische figuur. Hij was de leider – hetman – van de Oekraïense kozakken, die zonder succes tegen Peter de Grote in opstand kwamen. Zowel Lord Byron als Aleksandr Poesjkin lieten zich door deze tragische held inspireren. Poesjkins gedicht Poltava vormde voor Tsjaikovski het uitgangspunt voor zijn opera Mazeppa. Het werk werd in 1884 vrijwel gelijktijdig in Moskou en Sint-Petersburg ten doop gehouden. Na de Moskouse première reisde Tsjaikovski echter niet naar Ruslands hoofdstad, maar naar het buitenland. Het componeren had hem vermoeid en de koele ontvangst van het werk slokte zijn laatste energie op. Hoewel Mazeppa nooit de populariteit van Jevgeni Onegin en Schoppenvrouw heeft gekend, is het een haast duivels meeslepende opera. De muziek die hij voor de rol van bariton Mazeppa schreef, weerspiegelt diens tegenstrijdige en complexe karakter. Aangrijpende lyrische scènes zijn er voor zijn geliefde Maria, en het werk kent imposante, revolutionaire passages voor het koor. wb

OPERA

OPERA

MAZEPPA DUIVELS MEESLEPEND

Tim Mead

Katrien Baerts

TIJDLOZE TRAGEDIES OPERA-2 Radio

Filharmonisch Orkest zat 11 okt 2014 Groot Omroepkoor 14.15 uur Markus Stenz dirigent

“Al sinds mijn puberteit koester ik diepe bewondering voor Spinoza. Vanaf die tijd heb ik de hartenwens gehad om een muziekstuk aan leven en werken van Tim Mead countertenor (Spinoza) de filosoof te wijden,” aldus componist Katrien Baerts sopraan (Clara) Theo Loevendie. Hij kreeg van de Marcel Reijans tenor NTR ZaterdagMatinee uiteindelijk (François van den Ende) de opdracht tot het componeren van Huub Claessens bas-bariton een opera over deze zeventiende(Rabbijn Morteira) eeuwse filosoof. Het werk beslaat de gebeurtenissen in de zomer van 1655, Khachatur Badalyan tenor (Oedipus) toen de jonge Baruch Spinoza werd Janina Baechle mezzosopraan verbannen uit de joodse gemeenschap (Jocasta) van Amsterdam. Andrew Schroeder bariton Loevendies nieuwe opera gaat in (Creon / Bode) première naast Oedipus Rex, een Dimitry Ivashchenko bas (Tiresias) van de theatrale hoogtepunten in het Wesley Rogers tenor (herder) oeuvre van Igor Stravinsky. Samen met Jean Cocteau maakte de Rus een Loevendie Spinoza’s Destiny bewerking van deze tijdloze tragedie van (werktitel; opdrachtwerk NTR Sophocles. Het werk vertelt het verhaal ZaterdagMatinee - wereldpremière) van de held Oedipus, die zonder het te Stravinsky Oedipus Rex weten zijn vader vermoordde en met zijn moeder trouwde. Stravinsky zette met Oedipus Rex de eerste stappen in het neoclassicisme en creëerde een sublieme en mysterieuze klankwereld, met een groot aandeel voor het koor. wb

Lado Ataneli

26

E katerina Semenchuk N T R Z AT E R D A G M AT I N E E

S E I Z O E N 2 014 / 2 015

27

DE GENIEËN VAN RAMEAU Lyriques zat 15 nov 2014 Chœur de Chambre de Namur NB 13.00 uur Christophe Rousset dirigent Julian Prégardien tenor (Zaïs) Marie Arnet sopraan (Zélidie) Benoît Arnould bariton (Cindor) Amel Brahim-Djelloul sopraan (Sylphide/La grande Prêtresse de l’amour) Konstantin Wolff bas-bariton (Oromazès) Hasnaa Bennani sopraan (Amour) Zachary Wilder tenor (Un sylphe) Rameau Zaïs

Jean-Philippe Rameau componeerde Zaïs in 1748, op het hoogtepunt van zijn carrière. Het is een ballet-héroïque, dat wil zeggen: een opera met dans, opgebouwd uit een proloog en vier akten, gebaseerd op één verhaallijn. In deze pastorale vertelling verkleedt de genius Zaïs zich als een herder om de liefde van het herderinnetje Zélidie te winnen. Zijn doorzettingsvermogen overtuigt Oromazès – Zaïs’ vader en de koning der genieën – ervan om ook Zélidie onsterfelijk te maken, zodat de twee gelieven kunnen trouwen. De ouverture van het werk, waarin met imposant slagwerk muzikaal wordt verbeeld hoe de vier elementen uit de chaos voortkomen, beïnvloedde zelfs Die Schöpfung van Haydn. Verder volgen de verrukkelijkste sarabandes, gavottes, passepieds, tambourins en rigaudons elkaar op in de uitgebreide balletdelen. De titelrol van Zaïs is geschreven voor de typische hoge en lyrische Franse tenor, de haut-contre. wb

Christophe Rousset

Marie Arnet

Lisette Oropesa

OPERA

OPERA

OPERA-3 Les Talens

Dimitri Platanias James Gaffigan

RIGOLETTO OPERA-4 Radio

Filharmonisch Orkest zat 14 mrt 2015 Groot Omroepkoor NB 13.30 uur James Gaffigan dirigent Dimitri Platanias bariton (Rigoletto) Arnold Rutkowski tenor (Duca di Mantova) Lisette Oropesa sopraan (Gilda) Carlo Lepore bas (Sparafucile) J’nai Bridges mezzosopraan (Maddalena) Sergio Vitale bariton (Marullo) Gregory Bonfatti tenor (Borsa) Christophoros Stamboglis bas (Duca Monterone) Lisandro Abadie bas-bariton (Ceprano) Maria Fiselier mezzosopraan (Contessa di Ceprano) Wilke te Brummelstroete mezzosopraan (Giovanna) Laetitia Gerards sopraan (Page) Verdi Rigoletto

Julian Prégardien

28


‘La donna è mobile’ schijnt de bekendste opera-aria aller tijden te zijn. Dat de melodie meteen zou beklijven, wist Giuseppe Verdi in 1851 zelf al. Om te voorkomen dat de draaiorgels er al vóór de eerste uitvoering mee aan de haal gingen, kreeg de tenor de aria pas op de dag van de première, zo gaat het verhaal. Rigoletto is een opera vol lyrische schoonheid. De twee grote aria’s van de Hertog van Mantua en de muziek die Verdi voor de jonge Gilda schreef behoren tot zijn meest virtuoze en tegelijkertijd meest aangrijpende compositorische vondsten. De vocale karakterisering van de gebochelde nar Rigoletto, met zijn complexe karakter, was revolutionair voor die tijd. Verdi had het toneelstuk waar hij zich op baseerde, Le roi s’amuse van de politiekkritische Victor Hugo, goed begrepen. Samen met Il trovatore en La traviata vormt Rigoletto het beroemde triptiek van Verdi’s succesvolle middenperiode, een tijd waarin hij internationaal doorbrak. wb S E I Z O E N 2 014 / 2 015

29

EXOTISCHE VERHALEN OPERA

OPERA-5

Radio Filharmonisch Orkest zat 2 mei 2015 Groot Omroepkoor 14.15 uur Charles Dutoit dirigent

Erik Slik tenor (Torquemada) Julie Boulianne mezzosopraan (Concepción) Blagoj Nacoski tenor (Gonzalve) Thomas Oliemans bariton (Ramiro) David Wilson-Johnson bariton (Don Iñigo Gomez) Ravel L’heure espagnole Stravinsky Le rossignol

Charles Dutoit Anna Christy

SYMFONISCH I

Anna Christy sopraan (Nachtegaal) Lisette Bolle sopraan (Kokkin) Blagoj Nacoski tenor (Visser) David Wilson-Johnson bariton (Keizer van China) Anatoly Sivko bariton (Kamenier) Alexander Milev bas (Bonze) Julie Boulianne mezzosopraan (De dood)

Maurice Ravel schreef slechts twee opera’s, beide eenakters: L’enfant et les sortilèges en L’heure espagnole. In 1911 beleefde de laatste zijn niet bepaald succesvolle première. Tien jaar later brak het werk toch internationaal door. Spaanse muziek kende de Franse Bask Ravel al sinds zijn vroegste jeugd, en L’heure espagnole zit vol exotische referenties aan flamenco-vormen als jotas, habaneras en malagueñas. De komische plot speelt zich af rond de centrale sopraanrol van Concepción, die haar echtgenoot met achtereenvolgens drie mannen wil bedriegen. Ook Igor Stravinsky schreef, naast enkele grote titels voor het muziek theater, veel kleinere werken en eenakters. Voor Le rossignol, tot stand gekomen tussen 1907 en 1914, baseerde hij zich op het sprookje De Chinese nachtegaal van Hans Christian Andersen. De rol van de Nachtegaal, geschreven voor een coloratuursopraan, is een paradepaardje voor elke zangeres met dat stemtype. Met haar hartveroverende zang weet de Nachtegaal de Dood te vermurwen en de Keizer van China te redden. wb

SYMFONISCH I

5 CONCERTEN De Dom van Bergamo 1954

30


Julie Boulianne

Prijs per concert (Symfonisch I-1: Kortingsprijs (Symfonisch I-1: Abonnement

S E I Z O E N 2 014 / 2 015

€ € € € €

36,00 56,00) 31,00 49,00) 175,00

31

BERNARD HAITINK: JUBILEUM 60 JAAR DIRIGENT Radio Filharmonisch Orkest zat 6 sep 2014 Bernard Haitink dirigent 14.15 uur Christiane Karg sopraan

Wagner Isoldes Liebestod (uit Tristan und Isolde) Berg Sieben frühe Lieder Mahler Vierde symfonie

Eind jaren ’50 was hij chef-dirigent, en inmiddels is hij beschermheer van het orkest: Bernard Haitink. Nu keert hij terug bij het Radio Filharmonisch Orkest en dirigeert, als aftrap van het seizoen, een programma dat hem op het lijf geschreven is. Isolde, die stervend neerzijgt bij het lichaam van ‘haar’ Tristan – zelden werd de ‘liefdesdood’ zo aangrijpend in noten gevangen als in de slot-scène uit Wagners Tristan und Isolde. Ook de Sieben frühe Lieder van Alban Berg zijn doortrokken van weemoed, maar dan vormgegeven als een typisch romantisch gevoel van onvervuld verlangen. Een heel andere sfeer ademt de Vierde symfonie van Mahler, de meest opgewekte symfonie die hij schreef. Tinkelende sleebellen verbinden het eerste met het en laatste deel, waarin een sopraan gelukzalig zingt over de vreugde die ons, na de dood, in de hemel wacht. td

Louis Lortie

César Franck, Belg in Frankrijk, schreef één symfonie – het genre stond in Parijs niet in hoog aanzien. Hoon was zijn deel bij de première. Het respect voor de bijzondere balans tussen oerdegelijkheid en souplesse van het werk kwam pas later. Ook Saint-Saëns zocht evenwicht: hij was gehecht aan klassieke vormen en een Mozart-achtig spel van klare lijnen, maar kon daarmee wonderlijke werelden oproepen. Het Vijfde pianoconcert, geschreven tijdens een reis door Egypte, heeft een dromerige exotische ondertoon die alleen een Fransman rond 1900 kon realiseren. Ravel wil in zijn muziek nog wel eens zwelgen in een schaamteloze (en stijlvolle) genotzucht. Zijn Valses nobles et sentimentales voorzag hij van het poëtische bijschrift “… Het eeuwige plezier van een nutteloze bezigheid” (naar Henri de Régnier). Muziek was voor hem geen drager van een boodschap maar iets louter sensueels – en daarin bereikte hij een niet te imiteren perfectie. mc

Rotterdams Philharmonisch zat 8 nov 2014 Orkest 14.15 uur Michel Plasson dirigent Louis Lortie piano SYMFONISCH I-2

Bernard Haitink

32

Christiane Karg N T R Z AT E R D A G M AT I N E E

Ravel Valses nobles et sentimentales Saint-Saëns Vijfde pianoconcert Franck Symfonie S E I Z O E N 2 014 / 2 015

33

SYMFONISCH I

SYMFONISCH I

SYMFONISCH I-1

’T PLEZIER VAN NUTTELOZE BEZIGHEDEN

RETOURTJE ITALIË Radio Filharmonisch Orkest zat 17 jan 2015 Vasily Petrenko dirigent 14.15 uur Simon Trpčeski piano Lawrence Power altviool Respighi Pini di Roma Rachmaninov Rapsodie op een thema van Paganini Berlioz Harold en Italie

Vasily Petrenko Lawrence Power

Italië profileerde zich zó nadrukkelijk als een land van zangers, dat orkestmuziek er rond 1900 opnieuw uitgevonden moest worden. Ottorino Respighi slaagde daarin, nadat hij lessen had gevolgd bij meester-orkestrator Nikolaj Rimski-Korsakov. Van zijn drie symfonische gedichten over Rome is Pini di Roma het effectiefst: muziek als een 3D-film, sfeervol en nostalgisch – maar met een militante ondertoon waarin het Italië van Mussolini meeresoneert. Hector Berlioz, met zijn hyper romantische abonnement op het onbereikbare, hoefde niet in Italië te zijn om het voor zich te zien: hij componeerde zich er naartoe. In Harold en Italie, losjes gebaseerd op Lord Byrons gedicht ‘Childe Harold’s Pilgrimage’, vertolkt een altviool de rol van een romantische zwerver in een imposant orkestraal decor. De virtuoos Paganini, opdrachtgever van het werk, schoof het teleurgesteld terzijde: niet moeilijk genoeg. Eén van Paganini’s zelfgeschreven deuntjes nestelde zich als een koekoeksjong in andermans composities. Rachmaninov onderwierp dat onsterfelijke thema aan zijn eigen inventiviteit: één van de meest geslaagde coproducties uit de muziekgeschiedenis, zo zou je de Paganini-variaties kunnen noemen.

Radio Filharmonisch Orkest zat 14 feb 2015 Reinbert de Leeuw dirigent 14.15 uur Jean-Guihen Queyras cello SYMFONISCH I-4

Górecki Vierde symfonie (opdrachtwerk London Philharmonic Orchestra, Southbank Centre, Los Angeles Philharmonic en NTR ZaterdagMatinee - Nederlandse première) Sibelius De bard Sjostakovitsj Tweede celloconcert

Reinbert de Leeuw

In 1976 voltooide Henryk Mikołaj Górecki zijn Derde symfonie, de ‘Symfonie der klaagliederen’. Het duurde echter tot 1992 voor Górecki’s schepping vanuit het niets de klassieke hitlijsten aanvoerde. Een millionseller was het gevolg, en Górecki was op slag wereldberoemd. Een Vierde symfonie werd dan ook met ingehouden adem verwacht. In 2010 was de uitvoering voorzien – ook in de Matinee. Górecki werd ernstig ziek en overleed in november van dat jaar. Zijn eveneens compo nerende zoon Mikołaj heeft het werk voor uitvoering gereedgemaakt. Sjostakovitsj’ Tweede celloconcert ontstond in 1966, grotendeels binnen de muren van het sanatorium waar de Rus, al verzwakt, vertoefde: zeven jaar nadat hij zijn Eerste had afgerond, en drie jaar nadat hij Schumanns Celloconcert onder handen had genomen. Het concert vertoont al trekken van Sjostakovitsj’ finale componeerstijl: franjeloos, nogal duister werk, zonder de eigenlijk verplichte Sovjetbombast. De mechanisch wegtikkende coda is mogelijk een eerbetoon aan Prokofjevs Zevende symfonie van 1952. In elk geval is het een voorbode van Sjostakovitsj’ eigen Vijftiende (en laatste) symfonie uit 1971. s r

mc

Simon Trpčeski

34


Jean-Guihen Queyras

S E I Z O E N 2 014 / 2 015

35

SYMFONISCH I

SYMFONISCH I

SYMFONISCH I-3

GÓRECKI NÁ DE KLAAGLIEDEREN

SYMFONISCH I

HOMO LUDENS

Radio Filharmonisch Orkest zat 28 mrt 2015 Markus Stenz dirigent 14.15 uur Doric String Quartet SYMFONISCH I-5

Haydn Symfonie nr. 22 ‘Der Philosoph’ Adams Absolute Jest (Nederlandse première) Stravinsky Petroesjka (volledige balletmuziek)

SYMFONISCH II

5 CONCERTEN


De moestuin van het klooster Santo Speco, Subiaco 1959

SYMFONISCH II

Markus Stenz

Homo ludens: de spelende mens. De Amerikaanse componist John Adams trof hem aan in de virtuoze scherzi van Beethovens late strijkkwartetten. In Absolute Jest rijgt Adams tal van Beethovencitaten aaneen tot wat wel eens ’s werelds langste scherzo zou kunnen zijn. Tijdens dit concert beleeft het energetische, goedgeluimde werk voor strijkkwartet en orkest zijn Nederlandse première. Naar eigen zeggen ontleende Adams het idee voor zijn leentjebuurspel aan Igor Stravinsky, die voor zijn ballet Pulcinella gretig te rade ging bij Italiaanse barokcomponisten. Ook in Petroesjka greep Stravinsky terug op bestaande muziek. In de partituur van het revolutionaire ballet is het een komen en gaan van verbasterde Russische volksliedjes, die voor de gelegenheid van een fel modernistisch jasje worden voorzien. Als contrast: Joseph Haydns Tweeën twintigste symfonie staat beter bekend als ‘Der Philosoph’. Het werk ontleent zijn diepzinnige bijnaam aan het eerste deel, waarin hoorns en althobo’s verwikkeld raken in een plechtstatig spel van vraag en antwoord. jc

Doric String Quartet

36


S E I Z O E N 2 014 / 2 015

37

EEN MONUMENT VOOR J.S.B. SYMFONISCH II-1 NDR

Sinfonieorchester zat 4 okt 2014 Thomas Hengelbrock dirigent 14.15 uur Arabella Steinbacher viool Bach Vierde orkestsuite BWV 1069 Berg Vioolconcert Brahms Vierde symfonie

Thomas Hengelbrock

Arabella Steinbacher

38


SYMFONISCH II-2 Radio

Filharmonisch Orkest zat 6 dec 2014 Dennis Russell Davies dirigent 14.15 uur Stefan Dohr hoorn

Wagner Ouverture Tannhäuser Rihm Hoornconcert (opdrachtwerk Lucerne Festival, Philharmonie Luxembourg & Orchestre Philharmonique de Luxembourg, Zweeds Radio Symfonieorkest en Stichting Omroep Muziek & NTR ZaterdagMatinee Nederlandse première) Prokofjev Zesde symfonie

Stefan Dohr

De onnavolgbare veelschrijver Wolfgang Rihm is een componist van uitersten. Van het grote expressieve gebaar tot intieme fluisterklank: hij heeft het allemaal in de vingers. Hoe complex zijn werk ook, hij verliest de traditie nooit uit het oog. Amper drie jaar terug was Rihm huiscomponist bij de ZaterdagMatinee en gingen er maar liefst twee gloednieuwe opdrachtwerken van zijn hand in première. Tijdens dit concert klinkt zijn Hoornconcert voor het eerst op Nederlandse bodem. Ook Richard Wagner wist wel raad met de sonore klank van het koper. In zijn Ouverture Tannhäuser laat hij een majesteitelijke hymne aanzwellen tot plechtstatig trombonegeschal. Sergej Prokofjevs Zesde symfonie heeft een donkere, sombere ondertoon. De muziek uit 1947 is een aangrijpende klaagzang over de verschrikkingen van de Tweede Wereldoorlog. Dat was tegen het zere been van Stalin: het land had de oorlog immers gewónnen: waar was dan de jubelstemming? Al na een paar maanden deed het Sovjetregime het werk in de ban. jc

Dennis Russell Davies

S E I Z O E N 2 014 / 2 015

39

SYMFONISCH II

SYMFONISCH II

In 1928 schrijft Alban Berg aan zijn vrouw Helene: “Gisteren de Kunst der Fuge gehoord. Heerlijk! Een werk, dat tot nog toe als wiskunde beschouwd werd. Uiterst diepe muziek!” Zeven jaar later voltooit hij zijn Vioolconcert, waarin zijn diepe verering voor Johann Sebastian tot klinken komt. Berg vindt inspiratie in Cantate 60, ‘O Ewigkeit, du Donnerwort’. Met een notengetrouw citaat van het ontroerende slotkoraal ‘Es ist genug’ sluit hij zijn zwanenzang af. De aanleiding tot het componeren is tragisch: de dood van de achttienjarige Manon, dochter van Alma Mahler en Walther Gropius. Brahms is een zo mogelijk nog grotere bewonderaar van Bach. In zijn omvangrijke bibliotheek bevinden zich de complete werken van de meester. Hij streeft er heel bewust naar, de Duitse traditie van Bach te combineren met de erfenis van Beethoven en Schumann. In zijn Vierde symfonie voegt hij de daad bij het woord. Voor de finale, een Chaconne, kiest hij het thema uit het slotkoor van Cantate 150 ‘Nach dir, Herr, verlanget mich’. In 34 variaties verrijst een monument voor J.S.B. s r

SONOOR KOPER

EEN NIEUW SYMFONISCH GEDICHT SYMFONISCH II-3 Radio

Filharmonisch Orkest zat 31 jan 2015 François-Xavier Roth dirigent 14.15 uur Alexander Gavrylyuk piano

Polyphony SYMFONISCH II-4 Polyphony

Ondanks dood, verderf en hartverscheurend leed leidt oorlog zo nu en dan ook tot meeslepende muziek. Dmitri Sjostakovitsj’ Kammersinfonie is een bewerking van zijn Achtste strijkkwartet, een werk dat hij in slechts drie dagen neerpende tijdens een verblijf in Dresden, hevig aangegrepen door de verwoestingen die de geallieerde bombardementen er in de Tweede Wereldoorlog hadden aangericht. Joseph Haydn voorzag zijn Elfde mis van de onheilspellende ondertitel ‘Missa in angustiis’. Anno 1798 waren het inderdaad ‘duistere tijden’ voor Oostenrijk, dat maar met moeite weerstand kon bieden aan de Napoleontische legers. Toen de Engelse admiraal Horatio Nelson een klinkende overwinning boekte op de Fransen, werd Haydns meesterlijke miszetting van de weeromstuit bestempeld tot Nelson-Messe. Arvo Pärts (katholieke!) Berliner Messe vormt een staalkaart van zijn spirituele geloofsbrieven. Flarden neogregoriaans en renaissancepolyfonie komen samen in een magische muziek van meditatieve eenvoud. jc

zat 28 feb 2015 Britten Sinfonia 14.15 uur Stephen Layton dirigent Sjostakovitsj Kammersinfonie opus 110a Pärt Berliner Messe Haydn Missa in angustiis ‘Nelson’

Alexander Gavrylyuk

40


S E I Z O E N 2 014 / 2 015

41

SYMFONISCH II

SYMFONISCH II

Mantovani Poème symphonique (opdrachtwerk Teatro alla Scala di Milano, NTR ZaterdagMatinee, Orchestre de Paris en BOZAR Brussel - Nederlandse première) Grieg Pianoconcert Strauss Also sprach Zarathustra

“Een soort hommage aan Strauss”, zo stelde Bruno Mantovani zich zijn Poème symphonique voor toen hij eind 2012 de eerste schetsen maakte. Hoe de vooraanstaande Franse componist dit eerbetoon aan de Duitse laat-romanticus heeft vormgegeven, is te horen bij de Nederlandse première. Mantovani, die komend najaar zijn veertigste verjaardag viert, schrijft muziek van onze tijd, maar zoekt daarbij graag de confrontatie met grote genres uit het verleden zoals het madrigaal, het soloconcert en (nu) het negentiende-eeuwse symfonisch gedicht. Ter vergelijking klinkt een meesterwerk van Richard Strauss in dit genre, Also sprach Zarathustra. Na het plechtige – en dankzij Stanley Kubrick wereldberoemde – openings gebaar is het nog een halfuur lang genieten van een ongekend virtuoze orkestschildering, waarbij het gelijknamige boek van Nietzsche als rode draad dient. Daartussen klinkt het geliefde Pianoconcert van Edvard Grieg, een temperamentvol én lyrisch werk waarin de romantische erfenis van Schumann en de eigen stem van de jonge Noor samenkomen: een kolfje naar de hand van meesterpianist Alexander Gavrylyuk. m kh

OORLOG EN SCHOONHEID

SYMFONISCH III

5 CONCERTEN

De dood van paus Pius XII, St. Pietersplein Rome 1958

Prijs per concert (Symfonisch III-3: Kortingsprijs (Symfonisch III-3: Abonnement

€ € € € €

36,00 56,00) 31,00 49,00) 175,00

Matthias Goerne

OP DE FUNDAMENTEN VAN DE TRADITIE

SYMFONISCH II

SYMFONISCH II-5 Radio

Filharmonisch Orkest zat 11 apr 2015 Jaap van Zweden dirigent 14.15 uur Matthias Goerne bariton

Jaap van Zweden

SYMFONISCH III

Larcher nieuw werk (opdrachtwerk NTR ZaterdagMatinee, Gewandhausorchester Leipzig en National Symphony Orchestra Washington - wereldpremière) Schubert Negende symfonie ‘Grote’

De Oostenrijkse componist Thomas Larcher heeft een warme relatie met de ZaterdagMatinee. Vorig seizoen ging zijn Dubbelconcert voor viool en cello in première, eerder al schreef hij mede in opdracht van de Zaterdag Matinee een Vioolconcert, en nu componeert hij in opdracht van onder andere de ZaterdagMatinee een cantate voor de Duitse bariton Matthias Goerne. In de hoedanigheid van pianist nam Larcher vorig jaar een hooggeprezen cd met liederen van Eisler met Goerne op, en als componist schreef hij al meerdere werken voor de Duitse bariton die “een nieuwe standaard voor liedzangers heeft gezet”. De kracht van Larcher is zijn omgang met de traditie: hij zet zich niet af, maar beweegt zich dankbaar op de fundamenten van zijn voorgangers. Vandaar dat Schuberts Negende symfonie een passende metgezel is voor Larchers cantate. Het Radio Filharmonisch Orkest wordt geleid door zijn voormalige chef-dirigent Jaap van Zweden – de dirigent die in Dallas Schuberts ‘Grote’ symfonie al eens “groter en grootser” maakte, volgens de plaatselijke krant. pj

Valery Gergiev

42


S E I Z O E N 2 014 / 2 015

43

AMBACHTELIJKHEID Radio Filharmonisch Orkest zat 20 dec 2014 Markus Stenz dirigent 14.15 uur Erik Bosgraaf blokfluiten

SYMFONISCH III-2

Hindemith Symfonie Mathis der Maler Jeths Blokfluitconcert (opdrachtwerk NTR ZaterdagMatinee - wereldpremière) Beethoven Zevende symfonie Yannick Nézet-Séguin

EEN NIEUW BEGIN? Rotterdams Philharmonisch zat 18 okt 2014 Orkest 14.15 uur Yannick Nézet-Séguin dirigent

Dorothea Röschmann sopraan

Wagner Siegfried-Idyll Strauss Vier letzte Lieder Brahms Derde symfonie

44


Was het een slotakkoord van de Romantiek? Of een voorstel om het beste uit de Romantiek te behouden in een tijd waarin Europa in puin lag? In elk geval waren de Vier letzte Lieder ongeveer het laatste dat Richard Strauss aan deze wereld achterliet. Het kind van de romantiek dat het symfonisch gedicht herdefinieerde en vervolgens operageschiedenis schreef, vatte de late Romantiek, zoals Richard Wagner en Johannes Brahms deze ieder op eigen wijze gedefinieerd hadden, samen in vier aangrijpende juweeltjes. En dat, terwijl de componisten die het Modernisme aanhingen al bezig waren elke herinnering aan het nabije (Duitse) verleden uit te wissen. Dat bleek uiteindelijk tevergeefs. Wagner, Strauss en Brahms bieden componisten vandaag de dag nog vele aanknopingspunten. Bovendien behoort deze muziek tot de specialiteiten van het Rotterdams Philharmonisch Orkest en zijn chef-dirigent Yannick Nézet-Séguin. Orkest en dirigent namen de Vier letzte Lieder al eens ‘sereen’ en ‘fris, als was het een nieuw begin’ op met de briljante Duitse sopraan Dorothea Röschmann. pj

Markus Stenz

Erik Bosgraaf S E I Z O E N 2 014 / 2 015

45

SYMFONISCH III

SYMFONISCH III

SYMFONISCH III-1

Dorothea Röschmann

Ambacht en visioen gaan in de kunst samen. Dit heeft Paul Hindemith tot uitdrukking willen brengen in zijn opera Mathis der Maler, een hommage aan de zestiende-eeuwse schilder Matthias Grünewald, schepper van het beroemde Isenheimer altaar te Colmar. Nog vóór zijn opera voltooid was, werkte Hindemith delen daaruit om tot een driedelige, zelfstandige symfonie. Dat de schilder zijn leven als eenvoudige molenaar besloot, had Hindemiths sympathie: “Dit aangrijpende einde... na zoveel uitbarstingen van artistieke kracht... stilzwijgend afscheid nemen, gezien de nietigheid van alle aardse werk...” Over ambachtelijkheid gesproken: Hindemith componeerde muziek voor vrijwel elk denkbaar solo-instrument. Het verkennen van de specifieke eigenschappen van een instrument is ook de passie van Willem Jeths, die in zijn nieuwste, in opdracht van de Matinee geschreven werk de expressieve klankmogelijkheden van de blokfluit onderzoekt. Het laatste woord in dit Matineeprogramma heeft Beethoven. Zijn Zevende symfonie is beroemd en geliefd, vooral vanwege het Allegretto, dat na de eerste uitvoering in Wenen op verzoek van het publiek herhaald moest worden. En dat in 2006 ook door de film (‘The Fall’) werd ontdekt. cs

ITALIË DOOR VREEMDE OGEN SYMFONISCH III-3

zat 7 mrt 2015 14.15 uur

Orchestra Filarmonica della Scala Myung-Whun Chung dirigent

Karel Mark Chichon

Dezsö Ránki

Tot een heel eind in de negentiende eeuw luisterde je naar nieuwe muziek. Een kersvers pianoconcert van Beethoven – daar keek het publiek gewoon naar uit. Componisten van vandaag hunkeren ernaar om iets van die relatie met het publiek te herstellen. Andris Dzenītis (1978, Riga) is zo’n componist. De Spanjaard Manuel de Falla beproefde zijn geluk in Parijs, maakte er kennis met Ravel en bemerkte tot zijn stomme verbazing dat hij moeiteloos in zijn eigen taal kon converseren met diens moeder! Zijn leraar Dukas wist hem ervan te overtuigen ook in zijn muziek toch vooral Spaanse teksten te gaan gebruiken. Zodra De Falla in zijn vaderland terug was, schreef hij de pantomime El corrigedor y la molinera. De impresario Diaghilev zag het, en was verkocht. De Falla herschreef de partituur voor Les Ballets russes tot El sombrero de tres picos; de première in 1919 in Londen werd een overtuigend succes. Over de Boléro was Ravel, een Bask in hart en nieren, kort: “Iedereen had het kunnen verzinnen, alleen voor het slot is een componist nodig.” s r

cs

Radio Filharmonisch Orkest zat 25 apr 2015 Karel Mark Chichon dirigent 14.15 uur Dezsö Ránki piano

SYMFONISCH III-4

Myung-Whun Chung

46


Dzenītis Prelude Light (Nederlandse première) Beethoven Vijfde pianoconcert ‘Keizersconcert’ De Falla Suite uit El sombrero de tres picos Ravel Boléro S E I Z O E N 2 014 / 2 015

47

SYMFONISCH III

SYMFONISCH III

Rossini Ouverture Guillaume Tell Mendelssohn Vierde symfonie ‘Italiaanse’ Prokofjev suite uit Romeo en Julia

“Het is hier al te grappig om me heen,” schrijft de romantische kunstreiziger Felix Mendelssohn-Bartholdy vanuit Napels. Net als Goethe in zijn Italienische Reise neemt ook hij zijn indrukken mee naar huis en verwerkt ze in zijn uitbundige ‘Italienische’ symfonie. Hij ziet het land van de kunsten, gezegend met een gunstig klimaat en een klaarblijkelijk gelukkige bevolking, door de bril van Noord-Duitser – en schreef een van de helderste en lichtvoetigste symfonieën van de negentiende eeuw. Sergej Prokofjev bekijkt het verhaal van het beroemde Veronese liefdespaar Romeo en Julia vanuit een dubbel perspectief: met de ogen van Shakespeare en als twintigste-eeuwse Rus. Zijn balletsuite is een intrigerende mengeling van klassieke en brutale nieuwe akkoorden, en bekoort – zoals in het deel ‘Maskers’ – door haar Italiaanse couleur locale. Het Matineeconcert opent met het werk van een rasechte Italiaan: Gioacchino Rossini’s ouverture bij zijn opera Guillaume Tell – naar Schiller – weerspiegelt met onmiskenbaar Italiaans pathos het verlangen naar vrijheid.

EEN BASKISCHE BOLÉRO

AANSPREKENDE WEERBARSTIGHEID

SYMFONISCH III

Osmo Vänskä

Radio Filharmonisch Orkest zat 23 mei 2015 Osmo Vänskä dirigent 14.15 uur Calefax

SYMFONISCH III-5

6 CONCERTEN


De tempel van Concordia, Agrigento 1957

OUDE MUZIEK

Szymanowski Concertouverture Francesconi nieuw werk (opdrachtwerk NTR ZaterdagMatinee en Het Koninklijk Concertgebouw wereldpremière) Beethoven Vijfde symfonie

Luca Francesconi geldt als een van de grootste levende Italiaanse componisten van dit moment. Zijn werken bevatten doorgaans een hoge graad van complexiteit, klinken vaak weerbarstig, maar spreken desondanks direct aan. Dat maakt Francesconi de aangewezen componist om in opdracht van de ZaterdagMatinee en Het Concertgebouw een modern concerto grosso te schrijven, met in de hoofdrol de virtuoze blazers van Calefax. Francesconi en Calefax kennen elkaar goed, dus het wordt een werk dat de musici past als een handschoen. De combinatie met Beethovens Vijfde symfonie stelt Beethovens werk wellicht in een ander daglicht. Het kopmotief van de Vijfde is overbekend, maar wat volgt is een zeker voor Beethovens tijd buiten gewoon complex en tegendraads werk. Beethoven als de Francesconi van zijn generatie… In ieder geval zorgt dirigent Osmo Vänskä, de Finse dirigent die het afgelopen decennium het Minnesota Orchestra tot grote hoogte stuwde, voor een geheel nieuw licht op het werk van deze reus van de klassieke periode. pj

OUDE MUZIEK

Calefax

48


S E I Z O E N 2 014 / 2 015

49

HÄNDEL EN ZIJN ITALIAANSE VOORBEELDEN

MOZARTS EXOTISCHE ‘DUITSE’ OPERA Akademie für alte Musik Berlin zat 20 sep 2014 Cappella Amsterdam NB 13.30 uur René Jacobs dirigent OUDE MUZIEK-1

Robin Johannsen sopraan (Konstanze) Mari Eriksmoen sopraan (Blonde) Daniel Behle tenor (Belmonte) Julian Prégardien tenor (Pedrillo) Dimitriy Ivashchenko bas (Osmin) Cornelius Obonya spreekstem (Bassa Selim)

I barocchisti zat 29 nov 2014 Diego Fasolis dirigent 14.15 uur OUDE MUZIEK-2

Corelli Concerto grosso opus 6 nr. 8 ‘Fatto per la notte di Natale’ Händel Concerti grossi uit opus 6 Steffani instrumentale dansen uit diverse opera’s

I barocchisti

René Jacobs

50


In 1739 beleefde Engeland een van de strengste winters van de eeuw. Op de dichtgevroren Theems kon men zelfs ossen braden aan het spit, zo koud was het. Vrijwel alle theaters waren gesloten. Na veertig opera’s en vijftien oratoria moest Georg Friedrich Händel de grote genres laten voor wat zij waren. Maar in deze magere tijd schreef hij zijn absolute meesterconcerten: de twaalf Concerti grossi opus 6. Ze gelden als een hoogtepunt van barokke instrumentale muziek, naast de Brandenburgse concerten van Bach. In een eigenzinnig mengsel van destijds gangbare vormen van kerksonate, Italiaans concert en Franse suite overdondert Händel de luisteraar met aangrijpende affecten en dynamische contrasten. Bravoure, flair, zangerigheid, diepzinnigheid, hoekigheid en ronding wisselen elkaar in een ideale verhouding af. Op het menu van Diego Fasolis en zijn I barocchisti staat verder muziek van twee mannen op wier schouders Händel stond. Een ‘kerst concert’ van de grootmeester van het Italiaanse concerto grosso, Arcangelo Corelli, die Händel ontmoette in Rome. En werken van Corelli’s landgenoot Agostino Steffani, die als de grote motor achter de opera in Hannover de weg wees aan Keiser, Telemann, Bononcini en Händel. cr

Akademie für Alte Musik Berlin S E I Z O E N 2 014 / 2 015

51

OUDE MUZIEK

OUDE MUZIEK

Mozart Die Entführung aus dem Serail

Op 16 juli 1782 dirigeerde Wolfgang Amadeus Mozart de première van Die Entführung aus dem Serail. Het was het eerste grote theaterwerk waarmee hij zich in Wenen presenteerde. Om bij keizer Josef II in de smaak te vallen had hij er een Duitstalig Singspiel van gemaakt, een genre dat de nieuwe nationale operastijl moest worden. Mozarts ‘Duitse’ opera op een exotisch oriëntaals onderwerp werd een groot succes. Zeker ook de vele janitsarenmuziek, een westerse interpretatie van de Ottomaanse legermarsen, was daar debet aan. Met grote (Turkse) trom, bekkens, piccolo, triangel en schelleboom zorgt Mozart voor veel couleur locale. Konstanze, een westerse schone, is in de harem van Bassa Selim in Turkije terechtgekomen. Zij zal daaruit bevrijd worden door haar eveneens westerse geliefde Belmonte. De mooiste muziek schreef de componist dan ook voor haar, en de grote virtuoze aria ‘Martern aller Arten’ vormt het hartstuk van de opera. wb

BACHS STRALENDE KERSTORATORIUM OUDE MUZIEK-3 zat

13 dec 2014 NB 13.30 uur

Barokorkest B’rock RIAS Kammerchor René Jacobs dirigent Sunhae Im sopraan Bernarda Fink mezzosopraan Bernard Richter tenor Johann Weissner bariton

Bach Weihnachts-Oratorium BWV 248

Bernarda Fink

52


Choeur de Chambre de Namur

Choeur de Chambre de Namur zat 24 jan 2015 Cappella Mediterranea 14.15 uur Leonardo García Alarcón dirigent OUDE MUZIEK-4

Falvetti Il diluvio universale (1680) (Nederlandse première)

Wie was Michelangelo Falvetti? Wat is Il diluvio universale? Soms worden er nog onbekende meesterwerken ontdekt, en Il diluvio universale (De zondvloed, 1682) van deze Siciliaanse priester-componist is zo’n meesterwerk. Falvetti’s barokke stijl kent eenzelfde eenvoud en puurheid als Monteverdi, die hem waarschijnlijk beïnvloed heeft. Zijn oratorium over de zondvloed maakt deel uit van een hele reeks oratoria over bijbelse onderwerpen, zoals La Giuditta en Il Nabucco. Hier vertelt Falvetti het verhaal over de Goddelijke Rechtvaardigheid die de Vier Elementen oproept de zondige aarde te overspoelen en te vernietigen, met Noach, zijn familie en de dieren als uitzonderingen. De muzikale natuurschilderingen van de diverse stormen spreken zeer tot de verbeelding, terwijl de partijen voor de solisten – de liefde tussen Noach en zijn vrouw bijvoorbeeld – in een emotionele stijl zijn geschreven. De Argentijnse dirigent Leonardo García Alarcón maakte een prachtige reconstructie en instrumentatie van deze partituur en is inmiddels uitgegroeid tot een ware ambassadeur van Falvetti’s muziek. wb

Leonardo García Alarcón S E I Z O E N 2 014 / 2 015

53

OUDE MUZIEK

OUDE MUZIEK

Sunhae Im

Op eerste kerstdag van het jaar 1734 zit een grote menigte van kerkgangers samengepakt in de Thomaskirche in Leipzig. Er staat iets bijzonders op het programma. Cantor Bach heeft niet de gebruikelijke blijmoedige kerstcantate ingestudeerd, zoals in de voorgaande jaren, maar een grootschalig werk in maar liefst zes afleveringen: het Weihnachts-Oratorium. Indrukwekkende paukenslagen galmen door de ruimte. Fluiten en hobo’s vallen in, gevolgd door schetterende trompetten en wervelende strijkers. In de muziek heerst jubelstemming. Hier klinkt de blijdschap over de geboorte van Jezus Christus. Fluiten en hobo’s staan voor het landelijke karakter van het verhaal, voor herders en herderinnen. In het tekstboekje dat de gelovigen bij de ingang hebben gekocht, staat de tekst van het openingskoor: ‘Jauchzet, frohlocket, auf, preiset die Tage’. Voor de Amsterdamse uitvoering tweehonderdtachtig jaar later treedt een gouden team aan van Barokorkest B’rock, het RIAS Kammerchor en vocale solisten onder wie de wereldwijd geliefde mezzo Bernarda Fink; op de bok: oude-muziekmaestro René Jacobs. cr

FALVETTI’S ZONDVLOED

BEWONDERING VOOR PALESTRINA

María Espada

Andrea Marcon

VIVALDI’S NIMF La Cetra, Barockorchester Basel zat 18 apr 2015 Andrea Marcon dirigent NB 12.30 uur María Espada sopraan Karina Gauvin sopraan Romina Basso mezzosopraan Franziska Gottwald mezzosopraan Topi Lehtipuu tenor Carlos Mena countertenor Ismael Arroniz bas Luca Tittoto bas Vivaldi La fida ninfa (Nederlandse première)

54


Al meer dan een decennium wordt de ene na de andere opera van Antonio Vivaldi herontdekt, maar het einde van deze ontdekkingsreis is nog niet in zicht. Gelukkig heroveren deze werken nu ook de concertzalen en operahuizen. La fida ninfa schreef de Venetiaanse componist in grote haast in december 1731: het werk moest al in januari 1732 in première gaan in het nieuwe Teatro Filarmonico in Verona. Zo snel als Vivaldi schreef echter bijna niemand, en omdat hij de beschikking had over een uitstekend orkest en de beste zangers werd La fida ninfa toch een meesterwerk; te meer omdat hij voor de twee hoofdrollen – sopraan en castraat – zijn meest virtuoze vocale muziek kon schrijven. In dit ‘dramma pastorale’ wil de nimf Licori trouw blijven aan haar geliefde Morasto, die vele jaren geleden verdween. Bij terugkeer herkent ze hem niet meer en verwisselt zij hem met zijn broer. Dat leidt tot vele scènes vol sensuele verwarring en al even sensuele muziek. wb

The Sixteen

The Sixteen zat 9 mei 2015 Harry Christophers dirigent 14.15 uur OUDE MUZIEK-6

alestrina / Bach Missa sine nomine P Victoria Laetatus sum a 12 Palestrina Vineam meam non custodivi Victoria Nigra sum sed formosa Palestrina Pulchrae sunt genae tuae Schütz Musicalische Exequien

Harry Christophers S E I Z O E N 2 014 / 2 015

55

OUDE MUZIEK

OUDE MUZIEK

OUDE MUZIEK-5

In de zestiende eeuw bloeit Rome op als stad van de kunsten. In het kader van de contrareformatie en het geloof in ‘unam sanctam ecclesiam catholicam’ richt de paus met de bouw van de Pieterskerk overduidelijk een teken van zijn macht op. Veel kunstenaars vestigen zich in de stad en zetten de pauselijke ceremonies luister bij. Ook Palestrina doet dat, en groeit uit tot de meest gelauwerde componist van zijn tijd. De zogeheten ‘Palestrinastijl’ werd een begrip; zijn polyfone techniek en contrapuntleer worden eeuwen later nog als baanbrekend beschouwd. Ook Bach is een bewonderaar en maakt een bewerking van de Missa sine nomine. De roem van Palestrina lokt collega’s als de Spanjaard Victoria naar de pauselijke residentie. Zijn werken kunnen zich, met hun volmaakte melodische lijnvoering en gloedvolle harmonieën, met die van zijn voorbeeld meten. De Duitser Schütz leert zijn ambacht niet in Rome, maar in het niet minder op prestige gerichte Venetië. Hij neemt zijn kennis mee naar zijn noordelijke vaderland. Met fameuze composities als Musicalische Exequien wordt hij de beroemdste Duitse componist van zijn eeuw. cs

6 CONCERTEN


De boog van Constantijn, 1949

Markus Stenz

56


S E I Z O E N 2 014 / 2 015

57

HEDENDAAGS

HEDENDAAGS

BETOVERENDE KLANKWERELDEN HEDENDAAGS-1

zat 27 sep 2014 14.15 uur

Radio Filharmonisch Orkest Emilio Pomàrico dirigent Sarah Wegener sopraan

Maderna Aura Castiglioni Altisonanza (Nederlandse première) Widmann Drittes Labyrint (opdrachtwerk WDR en NTR ZaterdagMatinee - Nederlandse première)

Otto Tausk

Radio Filharmonisch Orkest zat 1 nov 2014 Otto Tausk dirigent 14.15 uur Ralph van Raat piano Synergy Vocals HEDENDAAGS-2

Terwijl Europa na de Tweede Wereldoorlog zijn wonden likte en probeerde op de fundamenten van het verleden iets nieuws te bouwen, werd de wereld van de klassieke muziek gedomineerd door de modernisten. Zij wezen de traditie in eerste instantie zo veel mogelijk af en zochten naar een nieuwe muziek, een nieuwe objectiviteit. Toch waren er ook andere geluiden: componisten die bestaande muzikale vormen betrokken in hun zoektocht, die uitgingen van een ‘inclusiviteit’. De grote wegwijzer werd Luciano Berio, die in 1968-1969 met Sinfonia voor orkest en acht versterkte stemmen “na de pessimistische jaren ’60 een nieuwe richting in de muziek inluidde”, aldus Leonard Bernstein. Het werk, met vele teksten muziekcitaten uit heden en verleden, geldt nu als het begin én het meesterwerk van het postmodernisme. Diezelfde inclusiviteit speelt een rol bij het Pianoconcert dat Piet-Jan van Rossum in opdracht van de ZaterdagMatinee schreef voor Ralph van Raat. Het bijzondere werk haakt in op Orchestral set No. 2 van Charles Ives. pj

Ives Orchestral Set No. 2 Van Rossum Pianoconcert (opdrachtwerk NTR ZaterdagMatinee - wereldpremière) Berio Sinfonia

HEDENDAAGS

HEDENDAAGS

Emilio Pomàrico

De componist en dirigent Bruno Maderna was in de jaren ’60 een belangrijk voorvechter van nieuwe muziek in ons land, net als Emilio Pomàrico dat nu is. Veel tijd om zelf te componeren restte hem daardoor niet. Aura (1972) is zijn laatste orkestwerk. Het is uiterst lyrisch en communicatief, en geschreven met een geweldig gevoel voor klankkleur. Ook in het werk van Niccolò Castiglioni gaan een modern klankidioom en poëtische zeggingskracht samen. Zijn Altisonanza werd gecomponeerd in de Dolomieten, waar Castiglioni aan het eind van zijn leven woonde. Het werk ademt de stilte van eenzame bergtoppen, een rust die af en toe doorbroken wordt door staccato uitroepen van het koper en vogelgekwetter van de houtblazers. De Duitse klarinettist en componist Jörg Widmann, die al regelmatig in de Matinee te horen was, is een meester in het bedenken van nieuwe klankwerelden. Door elkaar krioelende lijnen die nauwelijks samenhang lijken te vertonen weeft hij tot betoverende klanktapijten. Vaak schemeren hier draden van composities uit vroeger tijden doorheen: Widmann zoekt de verrassing, maar koestert ook de traditie. td

MUZIKALE INCLUSIVITEIT

Sarah Wegener Ralph van Raat

58


S E I Z O E N 2 014 / 2 015

59

HENZE, CHE EN HO CHI MINH

Roman Trekel

Lenneke Ruiten

Radio Filharmonisch Orkest 22 nov 2014 Groot Omroepkoor 14.15 uur Vlaams Radiokoor Nationaal Jeugdkoor Markus Stenz dirigent Roman Trekel bariton (Jean-Charles) Lenneke Ruiten sopraan (Der Tod) n.t.b. spreekstem (Charon) HEDENDAAGS-3 zat

Henze Das Floss der Medusa (Nederlandse première)

musikFabrik zat 7 feb 2015 Peter Rundel dirigent 14.15 uur Ilya Gringolts viool Benjamin Kobler piano HEDENDAAGS-4

Paganini Capricci Lachenmann Mouvement Andriessen Hoketus Fiumara nieuw werk (opdrachtwerk NTR ZaterdagMatinee - wereldpremière) Ligeti Pianoconcert

Hoewel technisch meesterschap van alle tijden is, heeft de mythe van de virtuoze duivelskunstenaar haar wortels in de negentiende eeuw. De ultieme belichaming was de Italiaanse violist Nicolò Paganini, die met zijn Capricci de uiterste mogelijkheden van zijn instrument verkende. Het bijna-onmogelijke inspireert nog altijd. Uiterst virtuoos zijn bijvoorbeeld de onorthodoxe speeltechnieken in Helmut Lachenmanns Mouvement. Of het ragfijne ensemblespel in György Ligeti’s Pianoconcert, door de componist zelf ooit bestempeld als zijn “meest complexe en moeilijke partituur ooit”. In Louis Andriessens Hoketus worden massieve blokakkoorden met uiterste ritmische precisie heen en weer geslingerd tussen de instrumenten, hetgeen een vlekkeloze timing vergt. Meer technisch hoogstaand werk van eigen bodem klinkt met een gloednieuwe compositie van Anthony Fiumara. jc

HEDENDAAGS

HEDENDAAGS

9 december 1968: In de reeks van schandalen in de muziek- en operageschiedenis kan de verhinderde wereldpremière van Das Floss der Medusa van Hans Werner Henze – een requiem voor Che Guevara – niet ontbreken. Bij de première ontrolde een student een groot doek met Che’s portret vanaf een balkon in de zaal. Niet iedereen was bereid onder deze beeltenis te spelen of te zingen, de politie moest erbij komen en de uitvoering werd afgeblazen. Het verhaal van Das Floss der Medusa refereert aan de geschiedenis van het Franse schip dat in 1816 verging en dat door Géricault werd vereeuwigd op zijn schilderij in het Louvre. Henze schreef een politiek oratorium voor sopraan, bariton, spreekstem, koor, jongenskoor en orkest. Het koor – als collectieve massa – speelt een grote rol en drukt zijn doodsvisioenen uit in zwevende, haast onwerkelijke klanken. In de apotheose, waarin de Vietnam-oorlog figureert, baseert Henze zijn ritmische figuren zelfs op de spreekkoren voor Ho Chi Minh. wb

VIRTUOOS SPEL

Peter Rundel

60


Benjamin Kobler S E I Z O E N 2 014 / 2 015

61

EEN ZWEED EN ITALIË HEDENDAAGS-5

zat 21 mrt 2015 NB 13.30 uur

Groot Omroepkoor Gijs Leenaars dirigent

Verdi Ave Maria Torstensson Arcadia 1689 (opdrachtwerk NTR ZaterdagMatinee - wereldpremière) Pizzetti Requiem

Markus Stenz

Radio Filharmonisch Orkest zat 6 jun 2015 Groot Omroepkoor 14.15 uur Markus Stenz dirigent HEDENDAAGS-6

D. Wagenaar Preludio all’infinito (opdrachtwerk NTR ZaterdagMatinee) D. Wagenaar Canzone sull’infinito (opdrachtwerk NTR ZaterdagMatinee - wereldpremière) Rihm Derde symfonie (Nederlandse première)

In de jaren ’70 denderde Diderik Wagenaar het Nederlandse muziekleven binnen met stukken als Tam tam, een muzikaal spijkerschrift van ijzerenheinige ritmes, obsessieve herhalingen en het karakteristieke ruwe klank gemiddelde van de Haagse School. In Preludio all’infinito, dat in 2009 in première ging tijdens de Zaterdag Matinee, liet de componist horen ook een fijnzinniger idioom in de pen te hebben. De rijke harmonieën, gelaagde texturen en felle kleurcontrasten van toen krijgen tijdens dit concert een vervolg met de wereldpremière van Canzone sull’infinito. In diezelfde jaren ’70 schreef de piepjonge Wolfgang Rihm drie ambitieuze symfonieën. Naast internationale erkenning leverde de trits hem het predicaat ‘neoromanticus’ op. Rihms Derde symfonie, voor orkest, solisten en koor, laat inderdaad duidelijk horen hoe er bewust wordt aangeknoopt bij de Duitse symfonische traditie van het fin de siècle. Hoe de structuralistische geest van Stockhausen en Boulez resoluut wordt verruild voor het grote, expressieve gebaar à la Bruckner en Mahler. jc

HEDENDAAGS

HEDENDAAGS

voorprogramma 13.30 uur Pino De Vittorio/ Laboratorio ’600 Siciliaanse volksliederen

Italië is het land van de opera. Toch komen uitgerekend twee van de mooiste requiems aller tijden uit datzelfde Italië. Giuseppe Verdi is ongewild verantwoordelijk voor beide: door zijn Requiem en de Quattro pezzi sacri. Het eerste van de vier Pezzi is een Ave Maria voor vier stemmen zonder begeleiding. Het was niet bedoeld voor publicatie, maar heeft wel zijn sporen nagelaten in het Italiaanse componeren van de volgende generatie. Een van die opvolgers is Ildebrando Pizzetti, die zich door het Ave Maria liet inspireren tot een Requiem voor gemengd koor a cappella. Pizzetti heeft met zijn Requiem, net als Verdi, een onbetwistbaar meesterwerk geschapen. Een slapend meesterwerk, dat wel, want door de bescheiden bezetting zal het nooit de glitterstatus van Verdi’s tophit bereiken. Klas Torstensson, een Zweed in Nederland, liet zich al eerder inspireren door teksten rond de Zweedse koningin Christina, die in Rome genezing zocht. Het derde deel van de liederencyclus In grosser Sehnsucht was nog een simpele monodie, het opdrachtwerk Arcadia 1689 is het meerstemmige vervolg. Een mooi voorprogramma: Pino De Vittorio zingt Siciliaanse volksliederen. s r

RIJKE HARMONIEËN VAN NU

Gijs Leenaars

62


S E I Z O E N 2 014 / 2 015

63

∏ sinds 1961

Vele jaren historie

“Luister nou eens, probeer het eens,” zo luidde het advies van Hans Kerkhoff, hoofd van de afdeling muziek van de VARA. Hij initieerde in 1961 de Matinee op de Vrije Zaterdag. Wat begon als een mogelijkheid om de nieuw verworven vrije zaterdag van de arbeider een goede culturele invulling te geven, groeide dankzij de creativiteit en de artistieke onafhankelijkheid waarmee Kerkhoff programmeerde uit tot een mooie aanvulling op de concerten in het Amsterdamse Concert gebouw en tot een bij pers en publiek zeer gewaardeerd monument van het Nederlandse programmeren. Onbekend repertoire, concertante opera’s, Nederlandse muziek en eigentijds repertoire werden de vier pijlers die het artistieke beleid van Kerkhoff kenmerkten en die nog altijd de fundamenten van de huidige NTR ZaterdagMatinee vormen. Door de omroeporkesten in te schakelen bij zijn ambitieuze programmering creëerde Kerkhoff terloops een paar belangrijke neveneffecten. Zo werd het aanbod van levende muziek op de radio, en later op televisie, groter en diverser. De omroeporkesten en het omroepkoor kwamen bovendien veel vaker buiten de studiomuren. Dat gaf weer een belangrijke artistieke impuls aan de musici. Grote solisten | Door de innovatieve programmering en de snel stijgende uitvoeringskwaliteit wist de Matinee een even snel groeiend als trouw

64


publiek te bereiken. De bezoekers kwamen vooral voor de eigentijdse Nederlandse componisten en de internationale voorhoede van de toenmalige avant-garde, die als vanzelfsprekend een plek op de concertprogramma’s kregen. Ook grote solisten als Plácido Domingo, Nelly Miricioiù, Martha Argerich en Itzhak Perlman maakten al jong hun Nederlandse debuut tijdens een Matineeconcert. Vele dirigenten stonden al aan de vooravond van een grote internationale carrière op het Matinee podium. Zo maakten in de jaren ’80 Mariss Jansons en Valery Gergiev op initiatief van de Matinee hun Nederlandse debuut bij het Radio Filharmonisch Orkest, dirigenten die tegenwoordig geen introductie meer behoeven. Internationale aandacht | Met themaseries en retrospectieven als ‘Starring Stravinsky’ en ‘Brahms en de Weense School’, de serie rond de vijftien symfonieën van de in die tijd nog omstreden Dmitri Sjostakovitsj, en de over drie seizoenen lopende serie ‘Mahler en de muziek van onze eigen tijd’ wist de ZaterdagMatinee vanaf de jaren ’80 definitief de internationale aandacht op zich te vestigen. Ook meer recentelijk trok de Matinee veel belangstelling met retrospectieven van de Duitse componist Hans Werner Henze, de serie ‘Benjamin Britten en het Verre Oosten’ en een uitgebreide reeks concerten rond de Amerikaanse muziek. Ook de zes concerten in de serie ‘Clocks and Clouds, de imaginaire klankland-

schappen van György Ligeti’ waren in het seizoen 2006-2007 voor velen een openbaring. Huidige lijn | 2007-2008 was het eerste seizoen dat volledig onder verantwoordelijkheid van de huidige artistiek leider Kees Vlaardingerbroek tot stand is gekomen. Hij zette de lijn van zijn voorgangers – na Kerkhoff waren Kees Hillen, André Hebbelinck en Jan Zekveld verantwoordelijk voor de programmering – voort en plaatste voortvarend eigen accenten: met het thema ‘Sibelius en de nieuwe muziek’ bijvoorbeeld, dat de rode draad vormde in het seizoen 2007-2008. De oude muziek kreeg een belangrijkere plaats in de programmering, met eerste uitvoeringen in onze tijd van grootschalige werken van bijvoorbeeld Antonio Vivaldi en Georg Gebel. Daarnaast haalde hij de contacten aan met de jongere generatie Nederlandse componisten en gaf hij Jaap van Zweden, chef-dirigent van de omroeporkesten, de ruimte om grote Wagneropera’s te dirigeren. In 2010-2011 vormde ‘muziek, magie en mystiek’ de rode draad. Zo beleefde Suster Bertken van Rob Zuidam zijn geslaagde vuurdoop, en Richard Rijnvos was composer in residence. Ook seizoen 2011-2012 kende diverse hoogtepunten, zoals het officiële afscheidsconcert van Jaap van Zweden als chef-dirigent van de omroeporkesten. Het seizoen trok ook internationaal de aandacht door het overkoepelende thema ‘Rihm-Resonanz’, S E I Z O E N 2 014 / 2 015

65

∏ (drie concerten als artist in residence), de dirigensinds ten Jaap van Zweden en Valery Gergiev, altviolist 1961 Lawrence Power met het Ensemble Resonanz en

waarin de Duitse componist Wolfgang Rihm centraal stond. Recente hoogtepunten | De werken van Rihm, en de context waarin hij geplaatst werd, vormden een mooie opmaat voor de uitgebreide aandacht voor de Duitse symfonicus Karl Amadeus Hartmann die in het seizoen 2012-2013 voor een nieuwe reeks memorabele concerten zorgde met, naast de acht symfonieën, de Nederlandse première van zijn opera Simplicius Simplicissimus – uitvoeringen die inmiddels ook op cd zijn verschenen. In seizoen 2013-2014 is het woord aan de illustere Fransman Henri Dutilleux, de componist van een relatief klein maar rijk oeuvre die op 22 mei 2013 op 97-jarige leeftijd overleed. Hij heeft nog geweten van de aandacht die de Zaterdag Matinee aan zijn symfonische werk zou besteden, en was daarmee zeer verguld. Zeker ook met de keuze, zijn muziek nu eens te verbinden met de romantiek (L’arbre des songes), dan weer met muziek uit Rusland (Correspondances, The shadows of time), Midden-Europa (de Tweede symfonie) en vanzelfsprekend met die uit zijn eigen Frankrijk (de Eerste symfonie, Tout un monde lointain en Métaboles). Hoogtepunten zijn verder de Nederlandse première van de opera Caligula van Detlev Glanert, gedirigeerd door Markus Stenz, chef-dirigent van het Radio Filharmonisch Orkest, de ‘reconstructie’ van Monteverdi’s Kerstvespers die Andrea Marcon en La Cetra naar de Matinee brengen, en optredens van sopraan Barbara Hannigan 66


mezzo-sopraan Susan Graham en het Ensemble intercontemporain onder leiding van Pablo Heras-Casado. In een koorconcert door het Groot Omroepkoor onder leiding van chefdirigent Gijs Leenaars klinkt het nieuwe werk Canti ornati van Daan Manneke. Ook wereld premières van Louis Andriessen, Willem Boogman, Micha Hamel, Reinbert de Leeuw, Florian Magnus Maier, Reza Namavar en Bart Visman doen recht aan het doel om de nieuwe Nederlandse muziek in haar volledige breedte te laten horen. Premières zijn er bovendien van werk van Hans Abrahamsen, Yves Chauris, Thomas Larcher en James MacMillan. Dynamische plek | Ook seizoen 2014-2015 heeft vanzelfsprekend vorm gekregen onder verantwoordelijkheid van Kees Vlaardingerbroek, die inmiddels ook artistiek leider is van het Groot Omroepkoor en het Radio Filharmonisch Orkest. Hij zet de historie voort die Kees Hillen ooit als volgt samenvatte: “Hans Kerkhoff heeft onder heel moeilijke omstandigheden de bouwstenen voor de Matinee gelegd. In mijn tijd is het een beetje boven de grond gekomen en Jan Zekveld heeft er een fantastisch kasteel van gebouwd.” Het kasteel heet tegenwoordig voluit NTR ZaterdagMatinee. Het is aan Vlaardingerbroek om het kasteel mooi te houden in een tijd dat zwaar weer de pijlers van ons muziekleven teistert. Al meer dan een halve eeuw oud – een nog altijd jong kasteel dus – en een dynamische plek. Een plek waar, aldus Vlaardingerbroek, “de grote klassieke traditie en het hedendaags componeren elkaar aanvullen en verrijken.”

Paul Janssen

Onze huisensembles Radio Filharmonisch Orkest Groot Omroepkoor In menig opzicht bezetten het Groot Omroepkoor en het Radio Filharmonisch Orkest een unieke plaats in het Nederlandse en internationale muziekleven. De twee ensembles bestrijken een uiterst breed, en dikwijls niet alledaags repertoire. Mede door de aard en de omvang van beide ensembles ligt het zwaartepunt bij de symfonische muziek en de grote koorwerken uit de negentiende en twintigste eeuw. Componisten van nu schrijven nog altijd, en graag, voor een groot orkest en een omvangrijk koor. Meer dan welk ander Nederlands orkest speelt het Radio Filharmonisch Orkest juist ook die muziek van dit moment: niet zelden betreft het wereldpremières van muziek die in opdracht van de omroepseries NTR ZaterdagMatinee en De Vrijdag van Vredenburg wordt geschreven. Het Groot Omroepkoor, het enige professioneel opererende koor van

deze omvang in Nederland, zingt niet alleen de koorpartijen in de opera’s, oratoria en cantates in beide series. Het brengt ook, en méér dan enkele jaren geleden, a cappella-concerten: in het Amsterdamse Concertgebouw, in de nieuwe Utrechtse muziektempel TivoliVredenburg, maar ook in de Utrechtse Jacobikerk. Het Groot Omroepkoor en het Radio Filharmonisch orkest verzorgen een aanzienlijk deel van de series met levende muziek op de radio, in de concerten die vanuit Utrecht en Amsterdam op Radio 4 worden uitgezonden. Sinds de zomer van 2013 werken zij samen met het team Levende Muziek van de omroepen in een nieuwe organisatie: de Stichting Omroep Muziek, gehuisvest in het Muziekcentrum van de Omroep aan de Heuvellaan in Hilversum. S E I Z O E N 2 014 / 2 015

67

Radio Filharmonisch Orkest chef-dirigent markus stenz

Het Radio Filharmonisch Orkest, in 1945 opgericht door Albert van Raalte, werd achtereenvolgens geleid door de chef-dirigenten Paul van Kempen, Bernard Haitink, Jean Fournet, Willem van Otterloo, Hans Vonk, Sergiu Comissiona, Edo de Waart en Jaap van Zweden. Sinds het seizoen 2012-13 is Markus Stenz chef-dirigent. Het orkest wist bovendien een aantal befaamde gastdirigenten aan zich te binden, onder wie Leopold Stokowski, Kirill Kondrasjin, Antal Doráti, Riccardo Muti, Kurt Masur, Mariss Jansons, Michael Tilson Thomas, Gennady Rozhdestvensky en Valery Gergiev. De jonge Amerikaan James Gaffigan is vaste gastdirigent sinds het seizoen 2011-12. In december 2013 verlengde hij zijn verbintenis met het orkest tot 2018. Het orkest onderhoudt nog altijd speciale contacten met dirigenten die een belangrijke rol in zijn geschiedenis hebben gespeeld. Niet voor niets verleende het bijzondere eretitels aan Jaap van 68


Zweden (honorary chief conductor), Edo de Waart (eredirigent) en Bernard Haitink, die in december 2012 het beschermheerschap heeft aanvaard. De laatste viert op 6 september 2014 zijn zestigjarig dirigentenjubileum, mét het Radio Filharmonisch Orkest, als opening van het nieuwe Zaterdag Matinee-seizoen. Van een groot aantal composities verzorgde het Radio Filharmonisch Orkest de eerste uitvoering. Het betreft werken van niet de minste componisten: van Messiaen, Berio, Boulez, Henze, Carter en Oestvolskaja tot Adams, Birtwistle, Adès, De Raaff, Verbey, Vriend en Rijnvos. Het orkest heeft bovendien een indrukwekkende plaat- en cd-catalogus opgebouwd. Op verschillende labels verschenen vanaf de jaren ’70 legendarische grammofoonplaten met dirigenten als Stokowski, Doráti en Fournet. Opnamen van onder meer de complete symfonieën van Mahler onder leiding van Edo de Waart verschenen op cd, alsook een unieke Wagner-box, plus orkestwerken van Rachmaninov. Cd’s met werken van hedendaagse componisten als Jonathan Harvey, Klas Torstensson

en Jan van Vlijmen werden onderscheiden met prijzen en eervolle vermeldingen. Met dirigent Mark Wigglesworth realiseerde het orkest, samen met het BBC National Orchestra of Wales, een integrale Sjostakovitsj-serie. Met Jaap van Zweden legde het orkest een Bruckner-cyclus vast, en ook alle symfonieën van Karl Amadeus Hartmann – vorig seizoen uitgevoerd in de NTR ZaterdagMatinee – zijn inmiddels op cd verschenen. Onder leiding van James Gaffigan zullen de zeven symfonieën van Prokofjev worden opgenomen. In de afgelopen jaren werden opnamen van Wagners Lohengrin, Die Meistersinger von Nürnberg en Parsifal (door het RFO onder Jaap van Zweden uitgevoerd in de NTR ZaterdagMatinee) lovend ontvangen; de live-registratie van Parsifal werd onderscheiden met de Edison Klassiek 2012 in de categorie Opera. Een opname van Martins opera Der Sturm, in 2008 uitgevoerd in de NTR ZaterdagMatinee, werd bekroond met de International Classical Music Award 2012. www.radiofilharmonischorkest.nl

Groot Omroepkoor chef-dirigent gijs leenaars

Al sedert zijn oprichting, kort na de Tweede Wereldoorlog, is het Groot Omroepkoor het enige koor dat het grote koor-symfonische repertoire op professionele wijze uitvoert. Het koor is nauw verbonden met de Publieke Omroep; het merendeel van de concerten vindt dan ook plaats in de omroepseries: de NTR ZaterdagMatinee, De Vrijdag van Vredenburg en Het Zondagochtend Concert. Het repertoire in deze series beweegt zich tussen hedendaags werk – vaak opdrachtwerken aan Nederlandse componisten zoals Wagemans, Visman en Vleggaar en premières van werk van hedendaagse buitenlandse componisten, onder wie MacMillan, Henze en Adams – en al ‘klassieke’ twintigste-eeuwse componisten als Boulez, Stockhausen, Kagel, Ligeti en Messiaen. Op het programma staan daarnaast vele hedendaagse en negentiende-eeuwse opera’s en het romantische repertoire. Uiteraard wordt daarbij S E I Z O E N 2 014 / 2 015

69

samengewerkt met de beste orkesten: in de omroepseries doorgaans met het Radio Filharmonisch Orkest onder leiding van chef-dirigent Markus Stenz en gastdirigenten als Jaap van Zweden, Edo de Waart, James Gaffigan en Vladimir Jurowski. Ook met het Koninklijk Concertgebouworkest bestaat een lange en zeer gewaarde samenwerking. De vele concerten met Bernard Haitink, Riccardo Chailly en Nikolaus Harnoncourt maken deel uit van het collectieve muzikale geheugen van het koor. Met Mariss Jansons bestaat een warme band. Naar aanleiding van een uitvoering van Mahlers Tweede symfonie schreef de ‘Amsterdamse’ chef-dirigent enthousiast over “the exceptionally high level of this choir.” Van het Groot Omroepkoor wordt een zeer grote muzikale en vocale flexibiliteit verwacht. Bij het

realiseren daarvan speelt chef-dirigent Gijs Leenaars een belangrijke rol. Hij is verantwoordelijk voor de vocale en artistieke ontwikkeling van het koor en is erop gericht dat uiteenlopend repertoire artistiek en vocaal stijlgetrouw, en naar de wens van de orkestdirigent, kan worden uitgevoerd. Gijs Leenaars zelf zal het koor dit seizoen dirigeren in een a cappella-concert met werken van Verdi, Torstensson en Pizetti (NTR ZaterdagMatinee, 21 maart 2015). Sigvards Klava dirigeert een concert met muziek van onder anderen Pärt en Rachmaninov (31 oktober 2014, De Vrijdag van Vredenburg). Ook op diverse cd-registraties is het Groot Omroepkoor te horen in een veelzijdig repertoire: er zijn opnamen van werk van onder anderen Keuris, Diepenbrock, Mahler, Wagner, Elgar, Rihm en Poulenc. De cd-opname van James MacMillans Sun-Dogs voor koor a cappella onder leiding van Celso Antunes werd in vakbladen uit de gehele wereld zeer lovend beschreven. www.grootomroepkoor.nl

colof on Uitgave NPO Radio 4 / Stichting Omroep Muziek te k stb i j d rag e n Willem Bruls, Joep Christenhusz, Michiel Cleij, Thea Derks, Paul Janssen, Michel Khalifa, Siebe Riedstra, Clemens Romijn, Christiane Schima, Kees Vlaardingerbroek r e dacti e Onno Schoonderwoerd f oto ’ s le onar d von matt © Leonard von Matt c/o Pictoright Amsterdam 2014 f otog rafi e Dario Acosta, Clive Barda, Suzanne Blanchard, Marco Borggreve, Mats Bäcker, Basja Chanowski, Norbert Croonenberg, C. Daguet, Elias, Andrea Felvégi, Simon Fowler, Sandra Geeve, Gunter Glücklich, Claudia Hansen, Matt Henneck, Bert Hulselmans, Gerry Hurkmans, Henrik Jordan, Mark Kohn, Leander Lammertink, Eric Larrayadieu, H. Leka, Jack Liebeck, Lilac, Priska Ketterer, Kirsten Loken Antsey, Rob Marinissen, Ann Marsden, Roberto Masotti, Mark McNulty, Jean-Baptiste Millot, Matthew Murphy, Riccardo Musacchio, Francesca Patella, Franca Pedrazzetti, Marion Rittershaus, Monika Rittershaus,

70


Sheila Rock, Frank van Rossum, Keith Saunders, Gisela Schenker, Michael Slobodian, Robert Taylor, Victor Thomas, Rogier Veldman, Jacques Verrees, Frederick Vidal, Molina Visuals, Julia Wesely, Peter Witt, Hans van der Woerd, G. Zucchiatti. vor m g evi n g Norbert Croonenberg d r u k Van der Weij BV, Hilversum Fotografen en andere rechthebbenden die menen aan deze uitgave aanspraken te kunnen ontlenen, wordt verzocht contact op te nemen met de uitgeefster. Copyright 2014 © NTR ZaterdagMatinee, Hilversum alle rechten voorbehouden

Niets uit deze uitgave mag worden verveelvoudigd en/of openbaar gemaakt in enige vorm, hetzij door druk, foto kopie, microfilm of enige andere manier, tenzij met uitdrukkelijke voorafgaande toestemming van de uitgeefster.

INFORMATIE

EN

BESTELLEN

Zoals altijd kunt u ook dit seizoen een passe-partout bestellen voor alle 32 ZaterdagMatinees. Bij een passe-partout komt de gemiddelde toegangsprijs op € 18,28 per Matinee (een korting van ruim 56% ten opzichte van de prijs van 32 losse kaartjes). Abonnementen en passe-partouts zijn niet persoonlijk. U kunt dus heel goed met anderen samen een passe-partout of serie kopen. Passe-partout: € 585,00 voor 32 concerten

GRATIS DOWNLOADS Op de website van Radio 4 kunt u vanaf begin maart twee mooie opnamen gratis downloaden. Allereerst het Requiem van Duruflé, uitgevoerd door het Groot Omroepkoor onder leiding van Gijs Leenaars en organist Leo van Doeselaar (ZaterdagMatinee, 12 oktober 2013). En bovendien Mahlers Eerste symfonie, gespeeld door het Radio Filharmonisch Orkest onder leiding van Markus Stenz (De Vrijdag van Vredenburg, 1 november 2013). EXCLUSIEF VOOR ABONNEES Als u een abonnement voor seizoen 20142015 hebt besteld, krijgt u in september 2014 de mogelijkheid extra opnamen te downloaden.

PRIJZEN OPERA 5 CONCERTEN abonnement € 245,00 (u bespaart € 35,00) losse kaarten € 56,00 | kortingsprijs € 49,00 SYMFONISCH I 5 CONCERTEN abonnement € 175,00 (u bespaart € 25,00) losse kaarten € 36,00/Symfonisch I-1: € 56,00 kortingsprijs € 31,00/€ 49,00 SYMFONISCH II 5 CONCERTEN abonnement € 155,00 (u bespaart € 25,00) losse kaarten € 36,00 | kortingsprijs € 31,00 SYMFONISCH III 5 CONCERTEN abonnement € 175,00 (u bespaart € 25,00) losse kaarten € 36,00/Symfonisch III-3 € 56,00 kortingsprijs € 31,00/€ 49,00 OUDE MUZIEK 6 CONCERTEN

abonnement € 220,00 (u bespaart € 38,00) losse kaarten € 43,00 | kortingsprijs € 37,00 HEDENDAAGS 6 CONCERTEN

abonnement € 185,00 (u bespaart € 31,00) losse kaarten € 36,00 | kortingsprijs € 31,00 PASSE-PARTOUT 32 CONCERTEN passe-partout € 585,00 (u bespaart € 749,00)

S E I Z O E N 2 014 / 2 015

71

INFORMATIE

EN

BESTELLEN

BESTELLEN EN VERLENGEN VAN PASSE-PARTOUTS EN SERIES • online Uw series bestelt of verlengt u het makkelijkst, snelst én goedkoopst online. Kies vanaf 27 februari 2014 zelf uw plaatsen in de zaal op concertgebouw.nl/series. Bij verlenging van een abonnement kunt u uw stoelen behouden, maar u kunt ook andere, vrije stoelen in het stoelenplan kiezen. Als u inlogt in uw persoonlijke account, dan ziet u uw huidige serie(s) voor u klaarstaan om te verlengen. Verlengen kan tot en met 19 maart. U betaalt met een eenmalige machtiging en ontvangt meteen een bevestiging van de transactie per e-mail. Voor deze service wordt € 4,00 per transactie gerekend. • telefonisch U kunt bovendien telefonisch uw series of passe-partouts verlengen en nieuwe series bestellen. Bel van 27 februari tot en met 19 maart 2014 de speciale ConcertgebouwSerielijn: 020 3059977 (dagelijks tussen 10.00 en 17.00 uur). Bij verlenging kunt u uw vaste plaatsen behouden, of andere nog vrije stoelen kiezen. Ná 19 maart 2014 kunt u voor het bestellen van series terecht bij de reguliere Concertgebouwlijn: 0900 6718345 (dagelijks tussen 10.00 en 17.00 uur, € 1,00 per gesprek). U ontvangt een bevestiging van de transactie per e-mail. Voor deze service wordt € 8,00 per transactie gerekend.

72


• schrif telijk U kunt ook schriftelijk uw series en passe-partouts verlengen of nieuwe series kopen. Gebruik daarvoor de bestelbon uit de brochure. Let wel: deze bestelwijze kost beduidend meer verwerkingstijd. U hebt dus minder kans op mooie plaatsen wanneer u bij uw vaste serie(s) van plaats wilt wisselen of nieuwe series wilt bestellen. Voor deze service wordt € 10,00 per transactie gerekend. De verlengperiode loopt voor alle bestelmethodes – online, telefonisch of schriftelijk – tot en met woensdag 19 maart 2014.

BELANGRIJKE DATA 19 maart 2014 Laatste dag waarop u uw series met behoud van uw plaatsen van het vorige seizoen kunt verlengen. 1 juni 2014 Sluitingsdatum voor seriebestellingen. Na deze datum zal het verschuldigde bedrag van uw serieaankoop worden afgeschreven. Bestelt u ná 1 juni 2014, dan hebt u géén verlengrecht in het volgende seizoen, maar wél seriekorting. juni / juli 2014 Verzending van de toegangskaarten voor de series. Vragen over seriebestellingen? Neem contact op met de afdeling Klantcontact en Verkoop: [email protected]. Tot en met 19 maart 2014 kunt u tevens bellen met de speciale ConcertgebouwSerielijn: 020 3059977 (dagelijks tussen 10.00 en 17.00 uur). Ná 19 maart kunt u terecht bij de reguliere Concertgebouwlijn: 0900 6718345 (dagelijks van 10.00 tot 17.00 uur; € 1,00 per gesprek).

BESTELLEN VAN LOSSE KAARTEN Vanaf 1 juni 2014 kunt u ook losse kaarten kopen. Dan zijn kaarten beschikbaar voor alle stoelen die in de serieverkoop nog niet zijn verkocht. • online Bestel uw losse kaarten eenvoudig via de Concertagenda op www.concertgebouw.nl. Hier kunt u uitgebreid zoeken, uw eigen plaatsen kiezen en direct bestellen en betalen. • telefonisch De Concertgebouwlijn: 0900 6718345 (€ 1,00 per gesprek) is voor seizoen 2014-2015 vanaf 1 juni dagelijks bereikbaar van 10.00 tot 17.00 uur. • a an de k assa De kassa is van maandag t/m vrijdag geopend van 13.00 tot 19.00 uur en op zaterdag en zondag van 10.00 tot 19.00 uur. Als er geen avondconcert is, sluit de kassa om 17.00 uur. Kortingen Speciale kortingstarieven op de losse kaarten gelden voor CJP, 65+ en seriehouders van ZaterdagMatineeseries (seriehouders wordt bij inloggen automatisch een aangepaste bestellijst getoond). Deze kortingsprijzen zijn tevens van toepassing voor tweederangs podiumplaatsen bij de volgende concerten: Opera 1, 2, 3, 4, 5 Symfonisch I 1, 2, 3 Symfonisch II 3, 4, 5 Symfonisch III 1, 4 Oude muziek 1, 3, 4, 5, 6 Hedendaags 1, 2, 3, 4, 5, 6

ALGEMENE INFORMATIE Kijk voor extra informatie op www.radio4.nl/concertagenda en www.concertgebouw.nl. Informatie over de programmering is te verkrijgen via een bericht naar [email protected] of bel tijdens kantooruren naar 035 6714176. Programmawijzigingen De NTR ZaterdagMatinee behoudt zich het recht voor, zonder voorafgaande aankondiging wijzigingen in het programma aan te brengen. Dit geeft u geen recht op restitutie. Uitverkocht Soms zijn de NTR Zaterdag Matinees uitverkocht. Toch komen er wel eens kaarten vrij voor een uitverkocht concert. U kunt op www.concertgebouw.nl zien of er nog plaatsen beschikbaar zijn. Is een Matinee geheel uitverkocht, dan deelt de kassa vijf kwartier voor aanvang van het concert volgnummers uit voor eventueel niet afgehaalde kaarten. Sprintplaats voor jongeren tot 30 jaar Sprintplaatsen zijn voor € 12,50 verkrijgbaar vanaf 45 minuten voor aanvang van een concert en uitsluitend op vertoon van een geldige legitimatie. Sprintplaatsen kunnen niet worden gereserveerd en zijn niet overdraagbaar. Meer informatie vindt u op www.concertgebouw.nl. Openbaar vervoer Het Concertgebouw is bereikbaar per tram (lijn 2, 3, 5, 12, 16 en 24) en bus (lijn 145 en 170). Uw abonnement is binnen Amsterdam tevens uw vervoersbewijs in S E I Z O E N 2 014 / 2 015

73

CHRONOLOGISCH OVERZICHT

INFORMATIE

EN

BESTELLEN

de trams en bussen van het GVB. Dit vervoersbewijs is geldig van drie uur vóór tot vier uur ná aanvangstijd van het concert (of tot de laatste rit). Voor losse kaarten heeft het GVB van deze regeling moeten afzien. Auto Rond Het Concertgebouw geldt betaald parkeren. Parkeren kan ook in Q-park, de parkeergarage onder het Museumplein. U kunt ook gebruik maken van het P+R-aanbod van Amsterdam. U parkeert dan voor € 8,00 per dag uw auto aan de rand van de stad en krijgt daarbij een gratis OV-vervoersbewijs. Meer informatie hierover vindt u op www.amsterdam.nl/penr. Taxi Voor de hoofdentree van Het Concert gebouw aan het Concertgebouwplein vindt u een taxistandplaats. Voorzieningen voor minder validen Het Concertgebouw is rolstoelvriendelijk en beschikt over een infraroodvoorziening voor slechthorenden. Er zijn vier parkeerplaatsen naast de hoofdingang voor minder validen met een geldige Europese Gehandicapten Parkeerkaart. Minder valide bezoekers van buiten Amsterdam kunnen een gratis dagkaart aanvragen waarmee zij ook kunnen parkeren buiten de invalidenparkeerplaatsen. Meer informatie hierover vindt u op www.cition.nl. Concertgebouw Café U bent altijd hartelijk welkom in Het Concertgebouw Café. Dit café is dagelijks geopend van 08.00 tot 23.00 uur. Bagage Grote tassen, pakjes, paraplu’s en koffers moet u bij de garderobe afgeven. 74


De (gratis) garderobe is tot 15 minuten na elk concert geopend. Drankje inclusief Voor aanvang en in de pauze óf na afloop van het concert bieden wij u een drankje aan in een van de foyers van Het Concertgebouw. De kosten van het drankje, met uitzondering van de champagne, zijn inbegrepen bij uw concertkaartje voor de NTR ZaterdagMatinee. Toegang concertzalen De deuren van de concertzaal gaan 40 minuten voor aanvang open. Als u te laat komt, laten wij u bij een passende onderbreking binnen. Mobiele telefoons Uit respect voor de musici en overige bezoekers verzoeken wij u dringend in de concertzaal uw mobiele telefoon uit te zetten.

OUDE MUZIEK-1 20 SEPT 13.30U

SYMFONISCH I-1 6 SEPT 14.15U

Bernard Haitink: jubileum De vroegere chef-dirigent viert zijn 60-jarig jubileum met het Radio Filharmonisch Orkest en sopraan Christiane Karg Wagner Isoldes Liebestod (uit Tristan und Isolde) Berg Sieben frühe Lieder Mahler Vierde symfonie pag 32

Opnamen beeld en geluid Alle concerten worden opgenomen voor uitzending op radio, en sommige ook voor uitzending op televisie of via internet. Uiteraard beperken we daarbij de overlast voor u tot een minimum. In Het Concertgebouw mag u zelf geen audio-, video- en foto-opnamen maken. Algemene Bezoekersvoorwaarden De Algemene Bezoekersvoorwaarden van de VSCD zijn van toepassing, gedeponeerd ter griffie van de Arrondissementsrechtbank in Amsterdam onder nummer 66/2012. Een exemplaar kunt u kosteloos aan de kassa verkrijgen. Meer informatie: www.concertgebouw.nl.

OPERA-2 11 OKT 14.15U

Mozarts exotische ‘Duitse’ opera Couleur locale bij de Akademie für alte Musik Berlin, Cappella Amsterdam en René Jacobs Mozart Die Entführung aus dem Serail pag 50

Tijdloze tragedies Markus Stenz dirigeert Stravinky en een nieuwe Loevendie Loevendie Spinoza’s Destiny (werktitel) (WP) Stravinsky Oedipus Rex pag 27

HEDENDAAGS-1 27 SEPT 14.15U

Een nieuw begin? Strauss’ laatste grote werk, met Dorothea Röschmann, het Rotterdams Philharmonisch Orkest en chef Yannick NézetSéguin Wagner Siegfried-Idyll Strauss Vier letzte Lieder Brahms Derde symfonie pag 44

SYMFONISCH III-1 18 OKT 14.15U

Betoverende klankwerelden Lyrische muziek – made in Italy (en Duitsland) Maderna Aura Castiglioni Altisonanza (NP) Widmann Drittes Labyrint (NP) pag 58

OPERA-1 13 SEPT 13.00U

Mazeppa – duivels meeslepend Iets minder bekend, maar niet minder boeiend dan Schoppenvrouw of Jevgeni Onegin. Met Lado Ataneli (Mazeppa), Radio Filharmonisch Orkest, Groot Omroepkoor en Alexander Vedernikov Tsjaikovski Mazeppa pag 26

SYMFONISCH II-1 4 OKT 14.15U

Een monument voor J.S.B. Thomas Hengelbrock laat horen wat Brahms en Berg met Bach hadden Bach Vierde orkestsuite BWV 1069 Berg Vioolconcert Brahms Vierde symfonie pag 38

HEDENDAAGS-2 1 NOV 14.15U

Muzikale inclusiviteit Berio’s post-moderne meesterwerk, de immer bijzondere Ives en een even verrassend pianoconcert Ives Orchestral Set No. 2 Van Rossum Pianoconcert (WP) Berio Sinfonia pag 59

S E I Z O E N 2 014 / 2 015

75


SYMFONISCH I-2 8 NOV 14.15U

’t Plezier van nutteloze bezigheden Het Rotterdams Philharmonisch Orkest, dirigent Michel Plasson en pianist Louis Lortie in een 100% Frans programma Ravel Valses nobles et sentimentales Saint-Saëns Vijfde pianoconcert Franck Symfonie pag 33

OUDE MUZIEK-2 29 NOV 14.15U

Händel en zijn Italiaanse voorbeelden I barocchisti en Diego Fasolis excelleren in kleurrijk barokrepertoire Corelli Concerto grosso opus 6 nr. 8 ‘Fatto per la notte di Natale’ Händel Concerti grossi uit opus 6 Steffani instrumentale dansen uit diverse opera’s pag 51

Górecki Vierde symfonie (NP) Sibelius De bard Sjostakovitsj Tweede celloconcert pag 35


SYMFONISCH III-2 20 DEC 14.15U

Ambachtelijkheid Willem Jeths zoekt nieuwe klanken met blokfluitist Erik Bosgraaf Hindemith Symfonie Mathis der Maler Jeths Blokfluitconcert (WP) Beethoven Zevende symfonie pag 45

SYMFONISCH II-3 31 JAN 14.15U

Een nieuw symfonisch gedicht Twee symfonische gedichten (één nieuw, één wat ouder), plus Griegs Pianoconcert door Alexander Gavrylyuk Mantovani Poème symphonique (NP) Grieg Pianoconcert Strauss Also sprach Zarathustra pag 40

SYMFONISCH II-4 28 FEB 14.15U

Oorlog en schoonheid Polyphony, Britten Sinfonia en dirigent Stephen Layton brengen muziek uit duistere tijden Sjostakovitsj Kammersinfonie opus 110a Pärt Berliner Messe Haydn Missa in angustiis ‘Nelson’ pag 41

OPERA-4 14 MRT 13.30U

Rigoletto De nar en zijn complexe karakter, met Dimitri Platanias (Rigoletto), Arnold Rutkowski (Duca di Mantova) en vaste gastdirigent James Gaffigan Verdi Rigoletto pag 29

OPERA-3 15 NOV 13.00U

De genieën van Rameau De onmogelijke liefde wordt mogelijk gemaakt – met Les Talens Lyriques en Christophe Rousset Rameau Zaïs pag 28

SYMFONISCH I-3 17 JAN 14.15U

SYMFONISCH II-2 6 DEC, 14.15U

Sonoor koper Een Nederlandse première van Rihms Hoornconcert en de duistere Zesde symfonie van Prokofjev Wagner Ouverture Tannhäuser Rihm Hoornconcert (NP) Prokofjev Zesde symfonie

Retourtje Italië Een Italiaans thema, pijnbomen en een romantische zwerftocht – met Vasily Petrenko, Simon Trpčeski en Lawrence Power Respighi Pini di Roma Rachmaninov Rapsodie op een thema van Paganini Berlioz Harold en Italie pag 34

HEDENDAAGS-4 7 FEB 14.15U

Virtuoos spel Ensemble musikFabrik verkent de grenzen van het (on)mogelijke Paganini Capricci Lachenmann Mouvement Andriessen Hoketus Fiumara nieuw werk (WP) Ligeti Pianoconcert pag 61

pag 39

HEDENDAAGS-3 22 NOV 14.15U

Henze, Che en Ho Chi Minh Hans Werner Henze’s geruchtmakende opera heeft niets aan actualiteit ingeboet Henze Das Floss der Medusa (NP) pag 60 76

SYMFONISCH III-3 7 MRT 14.15U

OUDE MUZIEK-4 24 JAN 14.15U

OUDE MUZIEK-3 13 DEC 13.30U

Weihnachts-Oratorium René Jacobs dirigeert Bachs meesterwerk Bach Weihnachts-Oratorium BWV 248 pag 52


Falvetti’s zondvloed Storm en liefde in een onterecht vergeten meesterwerk uit Sicilië Falvetti Il diluvio universale (NP) pag 53

SYMFONISCH I-4 14 FEB 14.15U

Górecki ná de Klaagliederen Reinbert de Leeuw dirigeert Górecki’s lang verwachte Vierde symfonie, en Jean-Guihen Queyras speelt Sjostakovitsj

Italië door vreemde ogen Het Orchestra Filarmonica della Scala en dirigent Myung-Whun Chung serveren ‘Italiaanse’ muziek van een Rus, een Duitser en echte Italiaan Rossini Ouverture Guillaume Tell Mendelssohn Vierde symfonie ‘Italiaanse’ Prokofjev suite uit Romeo en Julia pag 46

HEDENDAAGS-5 21 MRT 13.30U

Een Zweed en Italië Het Groot Omroepkoor en dirigent Gijs Leenaars reizen af naar Italië, plus een Siciliaans voorprogramma Pino De Vittorio & Laboratorio ’600 Siciliaanse volksliederen Verdi Ave Maria Torstensson Arcadia 1689 (WP) Pizzetti Requiem pag 62

S E I Z O E N 2 014 / 2 015

77


Palestrina Pulchrae sunt genae tuae Schütz Musikalische Exequien

HET CONCERTGEBOUW 2014 AMSTERDAM 2015

pag 55

OPERA

SYMFONISCH I-5 28 MRT 14.15U

SYMFONISCH III-4 25 APR 14.15U

SYMFONISCH II-5 11 APR 14.15U

OPERA-5 2 MEI 14.15 UUR

Exotische verhalen Charles Dutoit dirigeert twee opera’s op één middag Ravel L’heure espagnole Stravinsky Le rossignol pag 30

pag 48

OUDE MUZIEK-6 9 MEI 14.15 UUR

78


B E STE LFOR M U LI E R VOOR SERIES EN PASSE-PARTOUTS

HEDENDAAGS

OUDE MUZIEK-5 18 APR 12.30U

Vivaldi’s nimf Een herontdekking: een dramma pastorale van de Rode Priester, met Andrea Marcon, María Espada, Karina Gauvin, Romina Basso en Topi Lehtipuu Vivaldi La fida ninfa (NP) pag 54

Rijke harmonieën van nu Twee delen van Wagenaars werk in wording, en een expressieve Rihm D. Wagenaar Preludio all’infinito D. Wagenaar Canzone sull’infinito (WP) Rihm Derde symfonie (NP)

OUDE MUZIEK

HEDENDAAGS-6 6 JUNI 14.15U

Bewondering voor Palestrina De stem uit Rome, en de gevolgen: The Sixteen onder leiding van Harry Christophers Palestrina / Bach Missa sine nomine Victoria Laetatus sum a 12 Palestrina Vineam meam non custodivi Victoria Nigra sum sed formosa

SYMFONISCH III

Op de fundamenten van de traditie Matthias Goerne zingt een nieuw werk van Thomas Larcher, en Jaap van Zweden maakt Schuberts ‘Grote’ symfonie grootser dan ooit Larcher nieuw werk (WP) Schubert Negende symfonie ‘Grote’ pag 42

SYMFONISCH III-5 23 MEI 14.15U

Aansprekende weerbarstigheid Nagelnieuw naast zeer vertrouwd, door het Radio Filharmonisch Orkest, Osmo Vänskä en de rietblazers van Calefax Szymanowski Concertouverture Francesconi nieuw werk (WP) Beethoven Vijfde symfonie

SYMFONISCH II

Een Baskische Boléro Muziek uit Letland, Spanje en ‘bijna Spanje’, plus Beethovens ‘Keizersconcert’ door Deszö Ránki Dzenītis Prelude Light (NP) Beethoven Vijfde pianoconcert ‘Keizersconcert’ De Falla Suite uit El sombrero de tres picos Ravel Boléro pag 47

SYMFONISCH I

Homo ludens Speelse muziek door Markus Stenz en ‘zijn’ Radio Filharmonisch Orkest Haydn Symfonie nr. 22 ‘Der Philosoph’ Adams Absolute Jest (NP) Stravinsky Petroesjka (volledige balletmuziek) pag 36

pag 63

NP: NEDERLANDSE PREMIÈRE WP: WERELDPREMIÈRE S E I Z O E N 2 014 / 2 015

79

✁

B E S T E L FO R M U L I E R VOO R

SE R I E S E N PASSE- PAR TOUTS s . v . p . i nvu lle n m et b loklette rs NTR of b e ste l on li n e via www . conce rtg e bouw . n l / s e rDe ies

ZaterdagMatinee isdit een productie roze vlak niet invullen van NTR, AVROTROS en Radio 4, en wordt voorle t ters / na am live uitgezonden op mRadio / v 4. ordnr . De radio-uitzendingen zijn maximaal drie str a at/ huisnummer maanden terug te luisteren via de website VERKOOP ABONNEMENTEN van Radio 4. Ga voor meer informatie naar (Online en telefonisch vanaf 27-2-2014) postcode / woonpl a ats radio4.nl/zaterdagmatinee www.concertgebouw.nl/series ConcertgebouwSerielijn 020 3059977 tel . NTR Televisie registreert een deel van de 10.00 - 17.00 u Matinees voor uitzending via Nederland 2 e - mail VERKOOP LOSSE KAARTEN (NTR Podium) en het digitale themakanaal (Online en telefonisch vanaf 1-6-2014) Cultura24. Zie ntrpodium.nl en cultura.nl geboortedatum www.concertgebouw.nl Is dit een verlenging van Concertgebouwlijn 0900 6718345 Op Radio 4 kunt u 24 uur per dag genieten uw vorige serie of passeBestelt deuvolgende series 10.00 - 17.00 (€ 1,00 p.g.) van klassieke muziek. Met de juiste afwispartout? Kassa ma - vr 13.00 - 19.00 u, seling van licht klassiek, actualiteiten, de za - xzoPasse-partout 32 concerten à € 585,00 ja nee* 10.00 - 19.00 voor u nieuwste cd’s en de beste concerten uit ’s werelds concertzalen. Radio 4 neemt jaarlijks x Opera à € 245,00 ja nee ruim 300 live concerten op, maar organiseert zelf vier concertseries: DejaVrijdag van x Symfonisch I à ook € 175,00 nee Vredenburg, de NTR ZaterdagMatinee, Het Concert en De x Symfonisch II à Zondagochtend € 155,00 ja Magische nee Muziekfabriek.

x Symfonisch III x Oude Muziek

ja

à € 175,00 à € 220,00

x Hedendaags

à € 185,00

nee

ja

nee

ja

nee

marketing en communicatie Anne Marie van Doorn Informatie over de programmering & reacties * aankruisen wat van Administratiekosten: €(De 10,00 Vrijdag van Vredenburg), Gemma Jansen online radio4.nl/concertagenda, toepassing is (NTR ZaterdagMatinee) radio4.nl/zaterdagmatinee, Facebook NTR presentatie ntr zaterdagmatinee, radio 4 ZaterdagMatinee en Twitter @ZaterdagMatinee Ik verleen een eenmalige machtiging aan Het Concertgebouw N.V. Hans Haffmans per e-mail [email protected] om het totaalbedrag af te schrijven van mijn bank- of gironummer: financiële administratie Anneke de Vries postadres NTR ZaterdagMatinee, Postbus 125, casting director Mauricio Fernández 1200 AC Hilversum programmering de vrijdag van vredenburg, telefoon 035 6714176

Datum

Handtekening

Programmering en productie Radio 4 concertseries productie Manon Tuynman, Chris van de Ven, Anita Wijnen programmaboekjes, internet en brochure

de magische muziekfabriek en omroepconcerten in het zondagochtend concert

Astrid in ’t Veld

programmering omroepconcerten holland festival

Robert Nasveld eindredactie radio 4

Uw adresgegevens kunnen

door de NTR ZaterdagMatinee Peter Janssen

worden gebruiktleider om u programmering ntr zaterdagmatinee en artistiek

Kees Vlaardingerbroek Onno Schoonderwoerd directeur stichting omroep radioredactie Myrthe van Dijk te zenden aan: Het Concertgebouw Gelieve in een envelop N.V. radioproductie Karien Guinée Antwoordnummer 17902 1000 WR Amsterdam (postzegel niet nodig)

te informeren over eventuele programmawijzigingen en om u op de muziek Stan Paardekooper hoogte te stellen van activiteiten en speciale aanbiedingen.

SEIZOEN 2014 | 2015 1

6 SEP

2

13 SEPT

SYMFONISCH I-1

Bernard Haitink: jubileum RFO | Haitink | Karg

OPERA-1

Tsjaikovski - Mazeppa RFO | GOK | Vedernikov | Ataneli | Kowalojow | Grivnov | Gaskarova 3

20 SEP

OUDE MUZIEK-1

11 22 NOV

HEDENDAAGS-3

12 29 NOV

OUDE MUZIEK-2

Henze, Che en Ho Chi Minh RFO | GOK | Vlaams Radiokoor | Nationaal Jeugdkoor | Stenz | Trekel | Ruiten Händel en zijn Italiaanse voorbeelden I barocchisti | Fasolis

Mozart - Die Enführung aus dem Serail Akademie für alte Musik Berlin | Cappella Amsterdam | Jacobs

13 6 DEC

4

14 13 DEC

27 SEP

HEDENDAAGS-1

Betoverende klankwerelden: Maderna, Castiglioni, Widmann RFO | Pomàrico | Wegener 5

4 OKT

SYMFONISCH II-1

Een monument voor J.S.B. NDR Sinfonieorchester | Hengelbrock | Steinbacher

SYMFONISCH II-2

Sonoor koper: Wagner, Rihm, Prokofjev RFO | Davies | Dohr

OUDE MUZIEK-3

Weihnachts-Oratorium Barokorkest B’rock | RIAS Kammerchor | Jacobs 15 20 DEC

SYMFONISCH III-2

Ambachtelijkheid: Hindemith, Jeths, Beethoven RFO | Stenz | Bosgraaf 16 17 JAN

SYMFONISCH I-3

Tijdloze tragedies: Loevendie en Stravinsky RFO | GOK | Stenz

Retourtje Italië: Respighi, Rachmaninov, Berlioz RFO | Petrenko | Trpčeski | Power

7

17 24 JAN

6

11 OKT

18 OKT

OPERA-2

SYMFONISCH III-1

Een nieuw begin? Wagner, Strauss, Brahms RPhO | Nézet-Séguin | Röschmann 8

1 NOV

HEDENDAAGS-2

9

8 NOV

SYMFONISCH I-2

Muzikale inclusiviteit: Ives, Van Rossum, Berio RFO | Tausk | Van Raat | Synergy Vocals ’t Plezier van nutteloze bezigheden: Ravel, Saint-Saëns, Franck RPhO | Plasson | Lortie 10 15 NOV

OPERA-3

De genieën van Rameau: Zaïs Les Talens Lyriques | Chœur de Chambre de Namur | Rousset

w ij z i g i n g e n vo o r b e h o u d e n

OUDE MUZIEK-4

Falvetti’s zondvloed Choeur de Chambre de Namur Cappella Mediterranea | Alarcón 18 31 JAN

SYMFONISCH II-3

22 7 MRT

SYMFONISCH III-3

Italië door vreemde ogen: Rossini, Mendelssohn, Prokofjev Orchestra Filarmonica della Scala | Myung-Whun Chung 23 14 MRT

OPERA-4

24 21 MRT

HEDENDAAGS-5

25 28 MRT

SYMFONISCH I-5

26 11 APR

SYMFONISCH II-5

27 18 APR

OUDE MUZIEK-5

28 25 APR

SYMFONISCH III-4

Verdi - Rigoletto RFO | GOK | Gaffigan | Platanias | Rutkowski | Oropesa Een Zweed en Italië: Verdi, Torstensson, Pizzetti GOK | Leenaars | De Vittorio | Laboratorio ’600

Homo ludens: Haydn, Adams, Stravinsky RFO | Stenz | Doric String Quartet Op de fundamenten van de traditie: Larcher, Schubert RFO | Van Zweden | Goerne Vivaldi’s nimf La Cetra, Barockorchester Basel | Marcon | Espada | Gauvin | Basso | Lehtipuu Een Baskische Boléro RFO | Chichon | Ránki

Een nieuw symfonisch gedicht: Mantovani, Grieg, Strauss RFO | Roth | Gavrylyuk

29 2 MEI

OPERA-5

19 7 FEB

HEDENDAAGS-4

30 9 MEI

OUDE MUZIEK-6

20 14 FEB

SYMFONISCH I-4

21 28 FEB

SYMFONISCH II-4

Virtuoos spel musikFabrik | Rundel | Gringolts | Kobler

Górecki ná de Klaagliederen RFO | De Leeuw | Queyras Oorlog en schoonheid: Sjostakovitsj, Pärt, Haydn Polyphony | Britten Sinfonia | Layton

Exotische verhalen: Ravel en Stravinsky RFO | GOK | Dutoit

Bewondering voor Palestrina The Sixteen | Christophers 31 23 MEI

SYMFONISCH III-5

32 6 JUNI

HEDENDAAGS-6

Aansprekende weerbarstigheid: Szymanowski, Francesconi, Beethoven RFO | Vänskä | Calefax Rijke harmonieën van nu: Wagenaar, Rihm RFO | GOK | Stenz

S E I Z O E N 2 014 / 2 015

81

32 CONCERTEN IN HET CONCERTGEBOUW AMSTERDAM

54 E SEIZOEN

DESIGN: NORBERT CROONENBERG

82


HET BELOOFDE LAND VAN DE MUZIEK OVER DE GRENZEN MET NEDERLANDSE MUZIEK MUZIEK DIE GEHOORD MOET WORDEN SEIZOEN

Recommend Documents