Herfstproject voor de midden- en bovenbouw , 2007
Dit project kan als voorbereiding op de tentoonstelling in het museum ’t Oude Slot gebruikt worden. Inleiding op school: -kopieer de werkbladen voor tweetallen -verzamel de benodigde materialen: onderleggers, potloden, loeppotjes, hoogtemeters, rolmaten, kompassen, thermometers, mesjes. -vertel dat we onderzoek gaan doen naar eiken; we werken in tweetallen en proberen zoveel mogelijk dingen over de eik te weten te komen. Let vooral op allerlei pukkels (gallen) op de bladeren. Probeer zoveel mogelijk verschillende soorten te verzamelen en neem ze mee voor een tentoonstelling op school. Excursie: -vraag schoolgidsen en/of ouders om de groep te begeleiden. -kies een bosgebied met veel eiken. Vooral kleine boompjes zijn goed te onderzoeken. Aanbevolen terrein: Nagelmekerse weg, (het verlengde van de Runstraat, in de bocht na het Witven, rechtdoor, parkeren op het zandpad), langs het pad veel eiken met gallen en stoere eiken. Verwerking op school: -maak een tentoonstelling over de eik. -teken of knip een grote eik en plak daar gevonden materialen in. Veel succes namens de Scholenwerkgroep Johan van Zijll Langhout
Najaarsproject 2007: De stoere eik
Achtergrond informatie bij ‘De stoere eik’ De oude eikenboom Eiken groeien in tuinen, parken en bossen. Door het gehele land komt de eikenboom voor. In het duin of bij een boerderij heb je de eik misschien wel eens gezien als struik. We spreken dan van eikenhakhout. In oude parken en bossen staan soms heel grote eikenbomen met zware stammen en grote bladerkronen. Men noemt die grote, oude eiken wel "wodanseiken", De bladeren van een eikenboom geven bescherming aan mens en dier. Bij regen sta je onder een eik een poosje droog en bij warm weer vind je eronder koelte in de schaduw. Toch is het loof weer niet zo dicht dat er geen regen of zonlicht kan doordringen. Na een poosje schuilen gaat de boom "lekken". Onder eiken groeien vaak allerlei planten. Als er helemaal geen licht onder de boom kwam zou dat niet kunnen. De planten zijn wel met weinig licht tevreden. We noemen ze schaduwplanten. De stam, de takken, de schors en de bladeren bieden aan veel dieren voedsel, bescherming en nestgelegenheid
Onder de boom Onder de boom vinden we afgevallen bladeren en eikels. De bladeren zijn meestal vochtig en half vergaan. Je ziet soms bladeren die een eindje in de grond zitten Het onder de grond trekken van bladeren doen wormen. Zij eten van de bladeren. Slakken doen dat ook. Door het eten van deze afgevallen bladeren helpen deze dieren niet alleen zichzelf, maar ook de boom. Het blad wordt daardoor verteerd. Verteerde bladeren vormen goede voedingsstoffen in de grond voor planten en bomen. Wilde zwijnen lusten graag eikels.
eikenzaailing
Worm trekt dor blad in de grond
2
Najaarsproject 2007: De stoere eik
Zij zoeken ernaar in het bos en woelen de grond daardoor los. Als de grond los is kunnen lucht en water gemakkelijk in de bodem doordringen. De wortels van planten en bomen hebben voor groei lucht en water nodig Bosmuizen en eekhoorns eten ook eikels veel eikels in het bos liggen verzamelen het najaar als er die vruchten en maken kleine voorraadjes Zij verstoppen de eikels onder bladeren en takjes en zoeken later, als er niet veel meer te eten is in het bos, het verborgen voedsel weer op. Zij vinden natuurlijk niet alle verstopte eikels terug, zodat sommige in de grond blijven liggen en in het voorjaar ontkiemen. Zo'n kiemplantje kan een grote eik worden. Eekhoorns en bosmuizen helpen aan de verspreiding van de eik
Op de stam Langs de stam zie je een heleboel mieren lopen. Zij gaan omhoog en omlaag. Zij lopen naast en achter elkaar. De dalende mieren zijn dikker dan de stijgende. Waar gaan ze heen er waar komen ze vandaan? De stijgende mieren komen van de mierenhoop en gaan naar de takluizen in de boom. Ze bekloppen met hun tasters de luizen waardoor deze een zoet vocht afscheiden. De mieren likken het zoete vocht op. Een verzadigde mier gaat van het takje langs de stam naar de mierenhoop Een hongerige mier gaat langs de stam naar boven. In de spleten tussen de schors wonen allerlei diertjes Daar heeft een rups zich verpopt, een spin heeft er eitjes gelegd en er wonen kevertjes. Vogels zoeken langs de stam naar voedsel en eten van de rupsjes en de schorskevertjes. Sommige vogels hakken een gat in de stam en maken binnen in de boomstam hun nest, Andere vogels slapen op een verborgen plekje bij d stam, beschut tegen regen, wind en zonlicht. IN DE BLADEREN Sommige bladeren zijn opgerold. Het lijken wel sigaartjes. Als je zo'n sigaartje openmaakt vind je er een eitje of een larfje in. Het eitje is erin gelegd door een kevertje. Het kevertje is zwart met een rood schildje en maar 6 mm groot. Eerst heeft het kevertje een stukje blad afgesneden en het daarna opgerold. Het lartje voedt zich met het verwelkende eikenblad. Er zijn nog meer vreemde blaadjes. De jonge blaadjes aan de toppen van sommige takken zijn wit. Het lijkt wel of er wit poeder of meel op de bladeren ligt, maar je kunt het er niet gemakkelijk afvegen. Het is een zwam Eikenbladroller die woekert op het blad. We noemen die zwam meeldauw. De bladeren krullen en verdorren door de zwam.Gelukkig krijgt de eik hulp van een klein vriendje: een lieveheersbeeslje. Het is een bijzonder soort lieveheersbeestje: geel met 22 stippen. Let maar eens op de lieveheersbeesljes en tel de stippelljes. De kevertjes en ook de larven van de kevertjes eten de meeldauw. De mens spuit met gifstoffen om bv. Het onkruid dat onder bomen groeit te bestrijden en daardoor sterven ook duizenden insecten en wormen. Door het eten van de vergiftigde insecten sterven vogels. Doordat de wormen gedood worden blijft het blad liggen en wordt er geen humus gevormd.
3
Najaarsproject 2007: De stoere eik
Een mens die houdt van de natuur, een mens die houdt van het leven, zorgt ervoor dat de bomen gespaard blijven opdat ook duizenden dieren kunnen blijven leven “In de oude eikenboom".Op eikenbladeren vind je kleine en soms ook vrij grote bolletjes. Dat zijn galappelijes. Die galappeltjes ontstaan door de steek van een wesp. Die wespjes zijn zo klein dat je ze haast niet opmerkt. Zij leggen eitjes op de onderkant van het blad. Rondom die eitjes zwelt het blad op. Het zwelt op tot een bolletje, een galappeltje, eerst geel, later bruin of rood. In de galappel is een kamertje en in dat kamertje woont de larf die uit het eitje kroop. Als het lartje Meeldauw met 22 stippelig lieveheersbeestje lekker dik is verpopt het en uit de pop komt weer een wespje. Er komen op eikenbomen veel soorten gallen voor. Ook op de takjes en op de eikels. Je hebt wel gemerkt dat al de dieren die bij elkaar in een boom leven iets met elkaar te maken hebben. De zwam leeft van het eikenblad, het lieveheersbeesije leeft van de zwam en vogels eten lieveheersbeesijes, Rupsen leven van het eikenblad, jonge spreeuwen eten de rupsjes en uilen vangen en eten spreeuwen. Zo houdt de natuur zichzelf in evenwicht. Het evenwicht wordt verstoord door de mens. De mens kapt een boom en alle leven is weg. De mens werpt achteloos een sigaret weg, honderden bomen verbranden en duizenden dieren sterven. De eik is een boom, die gelukkig niet gemakkelijk brandt In de bossen wordt het vuur door een "eikenwal" tegengehouden. De bosbouwers laten in de bossen brede stroken grond open: de z.g. brandgangen. Langs de brandgangen worden vaak eiken geplant om het overslaan van de vlammen tegen te houden Eikenblad met gallen
4
Najaarsproject 2007: De stoere eik
5
Najaarsproject 2007: De stoere eik
Meetgegevens
Paspoort - boomsoort............................................................ - geslacht: mannelijk vrouwelijk onzijdig - leeftijd : ongeveer ................................................jaar. - standplaats (naam van het bos, gebied): ................................... - hoogte (neem de hoogtemeter en de rolmaat): .........cm - omtrek (op 1 m. hoogte, neem de rolmaat):................... cm
- metingen gedaan op (datum) ............., (tijd) .............uur - windkracht : ......... - windrichting (neem het kompas): ............. - temperatuur (neem de thermometer): in de zon: ………oC in de schaduw : ………oC
Mijn eigen Boom - geef jou boom een naam, die bij hem past: ................................................................................................... - schrijf op wat je zo mooi aan je boom vindt : .......................... ................................................................................................... - Mijn wens voor mijn boom is : ................................................. ................................................................................................... Tekening totale boom
plattegrond
- Staat de boom op een mooie plek? Wat vind je er mooi aan? ................................................................................................... - staat er meer van dezelfde soort in de buurt? Kunnen die familie zijn? Vader, moeder, broer, zus, kind? ................................................................................................... - bomenleed. Zie je vernielingen, beschadigingen of stormschade bij je boom? Waar? Hoe? ................................................................................................... - Zie je vreemde dingen aan je boom of bladvraat? ..............................................................................................
Tekening boomblad
tekening vrucht of knop 6
Najaarsproject 2007: De stoere eik
Verder onderzoek Dierenleven
De stoere eik een boom onderzoek van : …………………………………..
- vogels (neem de verrekijker, sporentabel):
............................................................................................. - Insecten (neem de insectenloep en het zuigpotje);
............................................................................................. - Andere dieren:
.............................................................................................
Planten rond de boom: - Bloemen : .......................................................................... - Grassen : .......................................................................... - Mossen : ........................................................................... Vruchten, zaden van mijn boom:
Opdracht: Noteer op de etiketten de gevonden dieren en planten bij je boom. Trek lijnen naar de plek waar je ze vond. - schimmels : ………………………………………………………. 7
Najaarsproject 2007: De stoere eik
8
