HERDENKINGSVIERING
WZC De Wingerd
Zaterdag 17 november 2012
Blauw was de kleur van de lucht toen ik jou voor het eerst weer voor ogen zag, herinnerde levenslucht. Levenslucht, dat zijn herinneringen in kleur.
MUZIEK ‘Lost soul’ Anton Walgrave When you reach the other side boy Will you tell me what it’s like? Dream ‘bout light and love and shelter? Will you tell me what it’s like? When you reach the other side? You’re cut adrift, maybe tonight When you reach the other side Lost Soul Lost Soul Hope you like what I have done boy Will you find some peace of mind When you see us from a distance Will you tell me what it’s like When you reach the other side Will things be better when you hide? On the other side Lost Soul
1
VERWELKOMING Vandaag zijn jullie opnieuw naar De Wingerd gekomen, zoals jullie vele keren in het verleden gedaan hebben om je partner, vader of moeder, oma of opa, … te bezoeken. Wellicht een moeilijke stap, er komen veel herinneringen terug naar boven. Vroeger kwam je op bezoek en was hij/zij nog in leven, nu is hij/zij aan de ‘andere kant’. We weten niets van die ‘overkant’, we zouden willen weten of hij/zij het goed stelt, of er een blij weerzien was met andere geliefden. Maar het blijft stil. We hebben het daar heel moeilijk mee. Familieleden van mensen met dementie zijn al lang bezig met rouwen, al een hele tijd voor de dood van hun geliefd familielid. Telkens opnieuw tastte de ziekte een groter deel van het brein aan, vielen mogelijkheden weg, bleek het thuis wonen niet meer mogelijk, kon hij/zij niet meer zelfstandig eten… telkens weer moesten jullie zich aanpassen aan hoe hij/zij geworden was. Doet de dood van een persoon met dementie dan minder pijn dan de dood van een niet-dementerend persoon? Neen, natuurlijk niet. Maar soms lijkt het wel of er reeds een weg gebaand was voor de stroom van verdriet die ons bij de dood overvalt. 2
Het voorbije jaar zijn er 44 mensen overleden in de Wingerd. We willen het komende uur met muziek, tekst en ritueel stilstaan bij elk van deze unieke mensen en bij de gevoelens van verdriet en rouw die we ervaren nu zij aan ‘de andere kant’ zijn. Aansluitend nodigen wij u uit om samen een glas te drinken. DE BESTE ZOON Een oude man die het einde van zijn leven voelde naderen riep zijn drie zoons bij zich en zei: ‘Ik kan mijn bezit niet door drieën delen, want wat ik nalaat is niet te verdelen. Daarom heb ik besloten alles wat ik heb na te laten aan degene die het slimste is en het helderste inzicht bezit. Op tafel ligt voor iedereen van jullie een muntstuk. Pak dat. Wie iets koopt waarmee de hut waarin wij wonen geheel gevuld kan worden, zal alles krijgen.’ De drie zonen vertrokken. De eerste zoon kocht stro, maar dat reikte slechts tot halverwege. De tweede zoon kocht zakken met veren, maar ook hem lukte het niet de hut te vullen. De derde zoon kocht iets heel kleins. Een kaars. Hij wachtte tot het donker was, stak de kaars aan en vulde de hut met licht. 3
MUZIEK
TEKST OVER ROUW Elke mens heeft zijn eigen verhaal elke mens heeft zijn eigen manier om te rouwen en elke mens sterft zijn eigen dood. Leven, sterven, afscheid nemen, alles loslaten we doen het op onze eigen unieke manier het is een zeer eenzame bezigheid. We kunnen elkaar nabij zijn Zorg dragen voor elkaar vrienden zijn. We kunnen ervan overtuigd zijn dat we een universeel proces ingaan toch blijft het ons unieke ‘ik’ dat zich vormt en ontvormt het is ons ik dat sterft en hunkert naar leven. Anderen kunnen ons steunen en troosten maar alleen wij nemen afscheid. Van wie ons voorging kunnen we leren welke betekenis leven en dood hebben. Claire Vanden Abbeele uit ‘Jij bent gekomen om te blijven’. 4
Ik neem je uitgestoken hand in de mijne. Welkom in onze woning! Ik neem je verkennende hand in de mijne. Wie ben je? Wat wil je, verwacht je? Ik neem je twijfelende hand in de mijne Mag ik? Laat je me toe? Ik neem je zoekende hand in de mijne. Je mag me vertrouwen. Ik neem je kwetsbare hand in de mijne. Waar ben je? Wat voel je? 5
Ontmoeten, verkennen, samen zoeken, troost geven en krijgen, plezier maken, discussies proberen op te lossen,… Telkens weer heten we nieuwe bewoners welkom in onze woning. Telkens weer tasten we af met wie we te maken hebben, leren we met hen omgaan en komen we gaandeweg vaak heel dicht bij hen en hun familie staan. Maar telkens weer is er ook dat moment van loslaten en afscheid nemen. Ik krijg dikwijls de vraag “Hoe hou je dat toch vol?” Ik wil niet naïef-idealistisch klinken, maar als je een verhaal van verlies en loslaten kan ombuigen naar één van verrijking en ontmoeting hou je niet alleen vol, maar kan je jezelf ook ver-vol-ledigen. Ik krijg mensen vaak op hun puurst te zien, los van titel en functie, op hun kwetsbaarst en op hun sterkst tegelijkertijd. Met hun angsten, boosheid, bekommernissen, maar ook met hun levenservaring en de wil om die door te geven. Dus ja, ik voel me oprecht verdrietig als ik aan het sterfbed van een bewoner sta en hem de laatste zorgen geef. Maar ik voel ook dankbaarheid omdat ik daar màg staan, dat bewoner en familie me in dat pure moment toelaten. Ik neem je stille hand nog even in de mijne. Hou vast, laat los. Laat los… Catherine Ackermans
6
MUZIEK
RITUEEL VAN HET LICHT Omdat we soms geen licht zien in ons verdriet maar wel naar licht verlangen daarom ontsteken we dit licht. ***
Omdat verdriet ons zo zwaar kan vallen en de dagen donker zijn als de nacht daarom ontsteken we dit licht. ***
Omdat geen mens soms ziet hoe verdriet de glans van zoveel wegneemt daarom ontsteken we dit licht. ***
Omdat mensen om mee te praten ons verdriet lichter kunnen maken daarom ontsteken we dit licht. ***
Omdat we ons niet willen blindstaren op ons verdriet daarom ontsteken we dit licht. *** 7
Omdat we niet vergeten maar gedenken wie je was, wat je betekende, hoe je zelf licht bracht: daarom ontsteken we dit licht. ***
Omdat we hopen te genezen van wat verwondde van wat duisternis bracht daarom ontsteken we dit licht. *** Marinus van den Berg
MUZIEK
8
AFSCHEID NEMEN Afscheid nemen… Er wordt zoveel over geschreven Er wordt zoveel over gezegd Maar de diepe leegte blijft leeg. De leegte wordt de echo van het leven En in iedere weerklank Komen beelden op je netvlies. Het ene moment een beeld uit de kinderjaren, dan weer de weerklank van tedere verbondenheid. Soms ook de pijn van wat niet lukte. Dan weer tedere en zorgzame handen, ooit die van je eigen dierbaren later jouw handen om hen zo nabij te zijn. Afscheid nemen is een nieuwe weg inslaan die geen einde kent omdat de volheid van het leven on-eindig is, en de leegte ze nooit zal vullen. Maar op een dag zullen wij dankbaar zijn en kunnen zeggen: ‘Ik ben blij met de leegte, want zij heeft mijn leven ‘heel’ gemaakt.’ 9
HEIMWEE Het is heimwee, dat zo zeer doet, dat me doet terugverlangen. Dat de dagen van je ziekte vaak zwaar waren, ben ik niet vergeten, maar heimwee doet me zeggen: je was er nog, ik kon je nog aanraken, ik kon nog met je praten. Het is heimwee, dat me terugvoert naar de dagen van geborgenheid en de dagen die gewoon waren, de dagen overvol van geluk, ook al hadden we onze misverstanden en woordenwisselingen. Het is heimwee dat me telkens weer 10
doet overlopen van verdriet. MUZIEK
Marinus Van Den Berg
GETUIGENISSEN *** MUZIEK Een muziekstuk gebracht door Johan voor zijn schoonvader Marcel Lombaerts: Aria 'Schlummert ein, ihr matten Augen, fallet sanft und selig zu' uit Kantate 'Ich habe genug' BWV 82 - J.S.Bach Uitvoerders: Johan Uytterschaut, basbariton en Peter Jeurissen, piano EEN WITTE ZEILBOOT Ik sta aan de kust. Een witte zeilboot ontvouwt zijn zeilen in de ochtendbries en zet koers naar de blauwe oceaan. De boot is schitterend en vol kracht en ik blijf hem gadeslaan tot hij niet méér is dan een wit wolkensliertje en verdwijnt daar waar zee en lucht in elkaar overgaan.
11
En dan zegt iemand naast me: "Daar, hij is verdwenen." Verdwenen? Waar naartoe? Verdwenen uit mijn gezichtsveld. Dat is alles. Zijn mast, romp en rondhout zijn nog precies even groot als toen hij de haven verliet en hij is nog even goed in staat zijn levende lading naar zijn bestemming te varen. Het kleine formaat zit eigenlijk in mij, niet in hem. En precies op het ogenblik dat iemand naast me zei: "Daar, hij is verdwenen", zijn er elders stemmen die vreugdevol roepen: "Daar komt hij!" En dat is sterven.
12
RITUEEL VAN HET VUUR We hebben onze overledenen bij naam genoemd, een kaars voor hen doen branden, ze zijn heel de tijd in onze gedachten. Waarom zouden we ons ook niet even tot hen wenden? Wellicht wil je hem of haar nog iets zeggen. Daarom nodigen we je uit om wat je nog zou willen zeggen neer te schrijven op de briefjes die hiervoor klaar liggen. Misschien wil je gewoon vol liefde zijn of haar naam op het briefje schrijven, zonder meer. Als je hebt neergeschreven wat je zeggen wou, zou ik iedereen willen uitnodigen om mee naar buiten te gaan. Daar kan je het briefje bij de vlam houden, zodat de vlammen je liefdevolle woorden kunnen verteren. Die woorden zijn iets tussen jou en hem of haar, ze gaan in de vlammen niet verloren, maar zijn enkel door je geliefde gekend. Kinderen mogen ook een tekening maken die ze op het graf kunnen leggen of thuis bij een foto bewaren. MUZIEK
Een tijd van omarmen een tijd van omarmd te worden een tijd van zorgen en dragen 13
een tijd om verzorgd en gedragen te worden Een tijd van troosten een tijd van getroost te worden een tijd om te omhullen een tijd om omhuld te worden een tijd om geboren te worden een tijd om te sterven. Eens komt je tijd om te voelen dat het licht van de liefde de donkere dagen overwint. MUZIEK AL BEN JE VER WEG Al ben je ver weg toch ben je zo dichtbij. Ik voel je huid en handen. Ik hoor je stem, ik zie je blozen. Ze zeggen dat je dood bent. Toch ben jij het aan wie ik mijn diepste zielenroerselen vertel. Ik glimlach om wat je zou antwoorden. Weet je, wat wij samen hebben gekend, gaat verder dan de dood. Claire Vanden Abbeele 14
MUZIEK
Muziek: ‘Lost Soul’ Anton Walgrave Harp: Reka Fintor Gitaar: Rudi Thomassen Medewerkers: Rudiger De Belie, Piet Debruyn, Brenda Van Espen, Mia De Brabander, Marte Kerkhof, Sofie Tange, Annemie De Geyter en Jeanette Van den Biggelaar.
15
