Herbestemming: Nieuw gebruik - oud gebouw

Herbestemming:  Nieuw  gebruik  -­‐  oud  gebouw     Herbestemming:  Nieuw  gebruik  -­‐  oud  gebouw,  het  thema  van  Open  Monumentendag  2011.  Voor   de  gemeente  Gouda,  architectuurcentrum  grAp  en  Stichting  Open  Monumentendag  Gouda  een   mooie  aanleiding  om  een  themadag  te  organiseren  over  herbestemming.  Die  themadag  vond   plaats  op  8  september,  op  een  toepasselijke  lokatie:  de  voormalige  Goudse  Machinale   Garenspinnerij,  nu  cultuurcentrum.       Opening   Dagvoorzitter  Jan  Vellekoop  opende  de  themadag.  Hij  is  hoofd  bedrijfsvoering  gemeente  Nuenen  en   op  verschillende  manieren  betrokken  bij  alle  facetten  van  de  instandhouding  van   cultureel  erfgoed.  Daarnaast  levert  hij  een  bijdrage  aan  de  cursus  Erfgoed  in  de  praktijk.  Jan   Vellekoop:  “Vaak  is  er  kritiek  op  de  gemeente  als  het  gaat  om  herbestemming.  Maar  vervang   ‘gemeente’  nou  eens  door  ‘gemeenschap’.  Herbestemming  is  immers  van  ons  allemaal  en  van  altijd.   De  laatste  tijd  is  er  extra  aandacht  voor  herbestemming  door  de  beleidsbrief  Modernisering   Monumentenzorg  van  het  ministerie  van  OCW  en  door  de  architectuurnota.  Het  adagium  is:  een   monument  zonder  functie  kun  je  afschrijven!  Het  gaat  bij  herbestemmen  om  het  zoeken  naar  andere   functies,  om  creativiteit  en  innovatie,  om  duurzaamheid.  Een  goede  herbestemming  past  in   duurzaam  denken  en  duurzaam  doen.”       Herbestemming:  een  actueel  thema     Vervolgens  was  het  woord  aan  Daphne  Bergman,  wethouder  cultuurhistorie  van  de  gemeente   Gouda.  Ook  zij  gaf  aan  dat  herbestemming  een  actueel  thema  is:  “De  financiële  crisis  is  één  van  de   aanleidingen  voor  leegstand  van  gebouwen.  De  economische  waarde  en  de  maatschappelijke  waarde   van  die  gebouwen  hoeven  elkaar  niet  te  bijten,  maar  het  is  een  hele  uitdaging  om  een  goede  functie   te  vinden  voor  leegstaande  gebouwen.”       Theoretisch  kader     Tijl  van  Straten  is  docent  vastgoedeconomie,  investeringen  en  beleggingen  aan  de  Hogeschool  van   Amsterdam.  Daarnaast  ondersteunt  hij  gemeenten  en  semi-­‐overheidsorganisaties  bij   herbestemmingstrajecten.  Hij  gaf  een  theoretisch  kader  voor  herbestemming:  “Centrale  vraag  is  hoe   je  gaat  herbestemmen  en  hoe  je  daarbij  omgaat  met  functies.  Daarbij  zijn  er  vier  fasen:     1. Functieselectie:  soms  is  de  functie  van  een  gebouw  duidelijk,  maar  vaak  is  de  praktijk   weerbarstig,  bijvoorbeeld  als  de  omvang  van  die  functie  nog  niet  bekend  is  (denk  aan  een   school  met  een  teruglopend  leerlingenaantal)     2. Functiecombinatie:  hoe  combineer  je  de  functies  in  een  gebouw?       3. Vlekkenplan:  passen  de  functies  wel  in  het  gebouw?       4. Financiële  toets:  het  is  wat  vreemd  dat  we  pas  na  al  dat  werk  van  de  eerste  drie  fasen  gaan   kijken  of  er  wel  geld  is.  Vaak  is  dat  er  onvoldoende  en  moeten  we  terug  naar  stap  2     Bij  de  vier  fasen  zijn  er  twee  processen  die  tegen  elkaar  in  bewegen:  de  betrokken  partijen  en  hoe  er   gerekend  wordt.  Een  voorbeeld:  een  gemeente  kijkt  naar  de  exploitatie  van  een  stuk  grond  en   bepaalt  of  er  vastgoed  verkocht  of  ontwikkeld  moet  worden.  In  het  geval  van  herbestemming  is  de   gemeente  vaak  de  verkopende  partij.  Verder  heb  je  te  maken  met  de  projectontwikkelaar,  de   belegger  en  de  gebruiker  (die  laatste  twee  kunnen  dezelfde  persoon  of  organisatie  zijn).     Daarnaast  heb  je  te  maken  met  het  financiële  proces.  De  grondexploitant  heeft  ooit  een  pand   gekocht  en  ieder  jaar  heeft  hij  daar  kosten  aan,  bijvoorbeeld  voor  het  onderhoud.  Hij  heeft  in  het   pand  geïnvesteerd  en  wil  bij  verkoop  zijn  investering  terug  én  wat  eraan  verdienen.  De  investeerder   investeert  in  de  tijd  die  nodig  is  om  een  plan  te  maken  voor  de  toekomst  van  het  pand  en  het   meekrijgen  van  mensen  daarin.  Stel  dat  het  plan  is  om  appartementen  in  het  pand  te  vestigen,  dan   zoekt  de  belegger  toekomstige  huurders.  Die  huurders  sluiten  een  contract  en  de   projectontwikkelaar  krijgt  ieder  jaar  een  beetje  van  de  huur.  En  moet  geld  in  het  pand  blijven  

stoppen  om  het  te  kunnen  onderhouden.  Partijen  weten  vaak  weinig  van  de  (financiële)  positie  van   anderen  en  daardoor  ontstaat  wrijving.  Wat  opvalt,  is  dat  partijen  vroeger  na  elkaar  aan  de   overlegtafel  kwamen  en  dat  ze  nu  allemaal  tegelijkertijd  aan  tafel  schuiven.”       Goudse  Praktijkschool     Vervolgens  ging  Tijl  van  Straten  in  op  een  voorbeeld,  namelijk  de  Goudse  Praktijkschool  in  de   Kadebuurt:  “Bij  de  herbestemming  van  dit  pand  speelden  allerlei  problemen  een  rol.  Het  mooie  was   dat  de  gemeente  zich  bewust  was  van  die  problemen  én  van  het  feit  dat  er  iets  met  het  gebouw   moest  gebeuren.  Tegelijkertijd  speelde  de  financiële  crisis  en  hadden  we  te  maken  met  een   verandering  op  het  gebied  van  milieunormering.  Het  plan  was  om  op  de  begane  grond  een   kinderdagverblijf  te  vestigen,  maar  door  een  wijziging  in  de  milieuwetgeving  mochten  er  geen   kwetsbare  groepen  meer  in  de  buurt  van  het  spoor  gehuisvest  worden;  zij  kunnen  immers  niet  zelf   vluchten  als  er  bijvoorbeeld  iets  gebeurt  met  een  transport  met  giftige  stoffen.  We  hebben   marktpartijen  gevraagd  om  met  oplossingen  te  komen,  waarbij  ze  moesten  zoeken  naar  een  balans   tussen  financiën  en  ruimtelijke  ordening  /  monumentenzorg.  Daarnaast  moest  rekening  gehouden   worden  met  de  buurt.  Bij  de  onderhandelingen  met  organisaties  die  plannen  hadden  voor  de   herbestemming  van  de  Goudse  Praktijkschool  sprong  het  paramedisch  zorgcentrum  eruit.  Het   centrum  heeft  het  pand  gekocht  én  gebruikt  het,  waarmee  twee  rollen  in  elkaar  schuiven.  Er  zijn  bij   de  realisatie  van  het  paramedisch  zorgcentrum  bouwkundige  hoogstandjes  verricht.  Zo  is  er  een  lift   gemaakt  en  de  voormalige  gymzaal  is  nu  een  conferentieruimte.  In  de  kap,  die  6  meter  hoog  is,  zijn   ramen  gemaakt,  zodat  de  ruimtes  hier  ook  geëxploiteerd  kunnen  worden.       Van  kerk  tot  school     Eén  van  de  Nederlandse  voorbeelden  van  herbestemde  gebouwen  is  de  Hengelose  Kerk  van  het   Heilige  Hart  van  Jezus.  Ronald  Olthof  (architect  bij  Leijh,  Kappelhof,  Seckel,van  den  Dobbelsteen   architecten)  nam  het  initiatief  voor  de  herbestemming  van  de  kerk.  De  herbestemming  wordt   beschreven  op  http://www.herbestemdekerkeninoverijssel.nl.  Hierop  staat  onder  andere:  “Het   gebouwde  religieuze  erfgoed  van  Overijssel  omvat  vooral  christelijke  kerkgebouwen,  maar  de   provincie  kent  natuurlijk  ook  synagogen  en,  sinds  meer  recente  tijden,  ook  moskeeën.  Het  spreekt   voor  zich  dat  de  religieuze  bouwwerken  in  de  eerste  plaats  beantwoorden  aan  de  liturgische   vereisten  van  de  gebruikers.  Het  liturgisch  gebruik  verklaart  de  opzet  en  plattegrond  van  deze   gebouwen  in  grote  mate.  Het  provinciale  religieuze  erfgoed  tezamen  vormt  een  staalkaart  van  de   culturele,  religieuze,  politieke,  maatschappelijke  en  menselijke  geschiedenis  van  de  provincie.  De   gebouwen  zijn  door  hun  schaal  en  positionering  vaak  beeldbepalende  gebouwen  in  een  stad  of  dorp.   De  bijzondere  (architectuur)historische  en  maatschappelijke  betekenis  van  kerkgebouwen  vraagt  om   een  zorgvuldige  behandeling  van  dit  erfgoed.  Voor  leegstaande  of  leegkomende  kerken  zullen   maatschappelijk  aanvaardbare  oplossingen  gevonden  moeten  worden.  Deze  oplossingen  zullen  van   geval  tot  geval  verschillen,  waarbij  rekening  gehouden  moet  worden  met  de  specifieke  kenmerken   van  het  gebouw,  zoals  omvang,  schaal,  bouwtype,  architectuur  etc.  Herbestemmen  is  echter,  net  als   de  bouw  van  religieuze  gebouwen,  een  proces  van  alle  tijden  en  alle  generaties.”     Eén  van  de  voorbeelden  is  de  Kerk  van  het  Heilige  Hart  van  Jezus.    

 

  Op  de  site  staat:  “De  kerk  van  het  Heilige  Hart  van  Jezus  werd  in  1954/55  gebouwd  naar  ontwerp  van   de  architect  Johannes  Sluijmer.  Sluijmer  ontwierp  veelvuldig  voor  de  katholieke  kerk.  Zijn   kerkgebouwen  uit  deze  periode  kenmerken  zich  door  een  sobere  baksteenarchitectuur.  Kort  voor   zijn  50-­‐jarig  bestaan  werd  op  19  oktober  2003  de  Heilige  Hart  van  Jezuskerk  aan  de  eredienst   onttrokken.  De  reden  hiervoor  was  het  samengaan  van  Hengelose  parochies,  waardoor   kerkgebouwen  overbodig  werden.  Het  gebouw  stond  op  de  nominatie  voos  sloop  om  plaats  te   maken  voor  woningbouw.  Het  gebouw  werd  niet  monumentaal  beschermd.  Door  een  gelukkige   samenloop  van  omstandigheden  hoefde  het  echter  niet  tot  sloop  te  komen.  In  2004  werden  namelijk   de  mogelijkheden  onderzocht  voor  de  uitbreiding  van  de  basisschool  Sint  Plechelmus”.  Deze  school   had  te  kampen  met  een  teruglopend  leerlingenaantal,  tot  de  nieuwe  schooldirecteur  het   Daltononderwijs  invoerde.  Architect  Ronald  Olthof  zag  potentie  in  de  leegstaande  kerk,  ondanks  dat   het  gebouw  en  de  directe  omgeving  door  de  jaren  heen  was  verwaarloosd.      

 

 

 

 

Ronald  Olthof:  “Bij  herbestemming  is  een  belangrijke  vraag:  hoe  houd  je  het  pand  waardevol?  In  het   geval  van  de  kerk  van  het  Heilige  Hart  van  Jezus  kun  je  daarbij  denken  aan  het  doopkapelletje,  de   biechtstoelen,  de  bogen,  het  karakter,  de  sfeer,  het  glas-­‐in-­‐lood  (dat  werd  er  trouwens  al  uitgehaald   door  mensen,  onder  het  mom  van:  “Dat  heeft  mijn  familie  ooit  geschonken  aan  de  kerk!”).     De  inbouw  van  de  school  contrasteert  opzettelijk  met  de  kerkarchitectuur  door  een  minimalistische   vormgeving  en  de  kleuren  paars,  groen  en  oranje.  Het  exterieur  van  de  oorspronkelijke  kerk  wordt  zo   veel  mogelijk  gerespecteerd.  Wel  zijn  vensters,  lichtbeuken  en  grote  deuren  toegevoegd  voor  de   benodigde  lichttoevoer.  We  hebben  gebruik  gemaakt  van  details  die  verwijzen  naar  de   oorspronkelijke  functie  van  het  gebouw,  zoals  lampen  in  de  vorm  van  kruizen.  De  biechtstoelen   hebben  we  maar  niet  gebruikt  voor  de  tien-­‐minutengesprekken  met  ouders,  maar  voor  de  opslag  van   de  rapporten!”     Van  meelpakhuizen  tot  woningen  voor  mensen  met  een  beperking     Dirk  Bergvelt  is  senior  projectleider  bij  Architectuur  Lokaal,  een  landelijk  kenniscentrum  dat  onder   andere  bekijkt  welke  lessen  je  kunt  leren  uit  gerealiseerde  herbestemmingsprojecten.  Hij  ging  in  op   de  rol  van  de  opdrachtgever  bij  herbestemmingsprojecten.  Dat  deed  hij  aan  de  hand  van  de   meelpakhuizen  in  Zierikzee.  Zierikzee  is  met  10.000  inwoners  de  grootste  woonkern  van  de   gemeente  Schouwen-­‐Duiveland.  De  stad  heeft  een  centrumfunctie  voor  het  gehele  eiland.  In  de  stad   bevinden  zich  de  winkelvoorzieningen  en  de  meeste  publieke  voorzieningen  zoals  het  stadhuis  en  de   scholen.  Zierikzee  is  sinds  1971  beschermd  stadsgezicht  en  telt  561  historische  gebouwen  met  de   status  van  rijksmonument.  Op  www.kcwz.nl  (de  site  van  het  Aedes-­‐Actiz  Kenniscentrum  Wonen-­‐ Zorg)  staat:  “Anders  dan  in  steden  als  Leiden  of  Amsterdam  is  in  Zierikzee  slechts  weinig  vraag  naar   monumenten  om  te  verbouwen  tot  woonhuis  of  bedrijfshuisvesting.  Delen  van  de  binnenstad  lopen   daardoor  het  gevaar  in  verval  te  raken.  In  de  Meelstraat  is  het  tij  gekeerd  door  pakhuizen  met   monumentenstatus  te  herbestemmen  als  huisvesting  voor  mensen  met  verstandelijke  beperkingen.”    

    Dirk  Bergvelt:  “De  bedoeling  was  dat  er  een  combinatie  zou  komen  van  wonen  en  werken.  De   bewoners  zouden  hun  eigen  brood  bakken  en  dat  verkopen  in  een  winkeltje.  Dat  plan  is  uiteindelijk   niet  gerealiseerd,  maar  de  woonfunctie  wel.  Bij  de  herbestemming  waren  verschillende  partijen   betrokken:  de  gemeente,  de  woningcorporatie,  de  zorgaanbieder,  de  bewoners  en  de  omwonenden.   Het  viel  me  op  dat  er  best  wat  weerstand  was  bij  die  omwonenden;  ze  waren  bijvoorbeeld  bang  dat   er  geluidsoverlast  zou  komen.  Verder  bleek  dat  de  gemeente  niet  alleen  fungeert  als   medeopdrachtgever,  maar  ook  als  plantoetser;  daarbij  kunnen  tegenstrijdige  belangen  spelen.   Daarnaast  was  het  nog  een  hele  puzzel  om  de  meelpakhuizen  zo  te  herbestemmen  dat  het  financieel   en  technisch  haalbaar  was.  Maar  het  is  gelukt;  de  panden  staan  er  weer  prachtig  bij  en  mensen  met   een  beperking  wonen  in  de  binnenstad.”    

Dirk  Bergvelt  noemt  een  aantal  andere  voorbeelden  van  herbestemming,  die  ook  te  vinden  zijn  op   www.architectuurlokaal.nl:     • De  Nieuwe  Energie  Leiden:  “Ook  hiervoor  gold  dat  er  sprake  was  van  weerstand  bij  de   bewoners,  omdat  er  een  daklozenopvang  werd  gerealiseerd  in  deze  voormalige  spinnerij.   Uiteindelijk  werd  die  weerstand  minder  toen  bleek  dat  er  ook  andere  activiteiten  in  het  pand   kwamen,  zoals  de  woningcorporatie  zelf,  creatieve  bedrijven  en  een  restaurant  van  ROC   Leiden”    

•

•

De  kazerne  in  Steenwijk:  “Een  mooi  voorbeeld  van  de  onvoorspelbaarheid  van   herbestemming:  het  gebouw  bleek  er  zo  slecht  aan  toe  te  zijn,  dat  het  opnieuw  moest   worden  opgebouwd.”  

   

    De  Daniël  in  Nijmegen:  “De  Daniël  is  een  voormalige  R.K.  kerk,  die  gesloopt  zou  worden.  De   buurt  kwam  in  opstand  en  sinds  2007  zijn  er  mogelijkheden  voor  gehandicapte  jongeren  en   kinderen  voor  wonen,  dagopvang  en  onderwijs.

    Dick  Bergvelt  sloot  af  met  drie  principes  die  belangrijk  zijn  bij  herbestemming:     • “Samen  uit,  samen  thuis     • Bereid  je  voor:  het  wordt  niet  makkelijk!   • Het  resultaat  telt”    

De  architect:    verantwoordelijkheid  naar  omgeving  en  samenleving   Jorrik  van  Cruchten  werkt  als  architect/projectmanager  bij  bbn  adviseurs,  een  onafhankelijk   adviesbureau  dat  ondersteuning  biedt  aan  alle  partijen  die  betrokken  zijn  bij  het  ontwikkelen,   realiseren  en  beheren  van  gebouwen  en  gebieden.  Ook  heeft  hij  zich  aangesloten  bij   Architectuurcentrum  grAp.  Hij  ging  tijdens  de  themadag  in  op  de  rol  van  de  architect  bij   herbestemmingsprojecten.  Maar  wat  is  eigenlijk  de  definitie  van  architect?  Op  www.wikipedia.nl   staat:  “Met  architect  (Grieks:  architektón:  bouwmeester;  archi:  opper,  tektón:  hij  die  bouwt)  wordt  in   het  algemeen  een  ontwerper  van  gebouwen  bedoeld,  die  dit  ontwerp  visualiseert  (op  tekening  zet)   en  de  verwerkelijking  van  dit  concept  technisch  en  administratief  begeleidt.”   Woorden-­‐boek.nl  gebruikt  als  definitie:  “iem.  die  bouwwerken  ontwerpt  en  toezicht  houdt  op  de   totstandkoming  daarvan;  bij  uitbreiding  ontwerper  van  landschappelijke  of  stedelijke  projecten”.   Jorrik  van  Cruchten:  “Maar  de  rol  van  een  architect  gaat  verder;  hij  heeft  ook  een   verantwoordelijkheid  naar  de  omgeving  en  de  samenleving.  Dat  is  niet  altijd  zo  geweest;  in  de  17e   eeuw  was  een  architect  iemand  met  een  schildersachtergrond,  die  uitvoerde  wat  de  opdrachtgever   zei,  terwijl  in  de  19e  eeuw  de  architect  meer  een  vertrouwenspersoon  van  de  opdrachtgever  was.  En   nu  zit  er  vaak  een  tussenpersoon  tussen  de  opdrachtgever  en  adviseurs,  waaronder  de  architect.”   Vervolgens  ging  Jorrik  van  Cruchten  in  op  herbestemming.  “Bij  herbestemming  gaat  het  niet  alleen   om  het  geven  van  een  andere  functie  aan  een  bestaand  gebouw,  maar  ook  om  het  slopen  van   gebouwen  om  het  gebied  een  nieuwe  functie  te  geven.  Een  voorbeeld  daarvan  is  één  van  de   Philipsgebouwen  in  Eindhoven.”      

    “Tijdens  de  themadag  gaat  het  wel  over  de  herbestemming  van  gebouwen.  Voorbeelden  daarvan   zijn:       De  CaballeroFabriek  in  Den  Haag:     Het  badhuis  in  Gouda:    

      Andere  voorbeelden  zijn  de  bibliotheek  in  de  Spieringstraat  en  de  Werkschuit  aan  de   Bloemendaalseweg.  Architectuurcentrum  grAp  heeft  zes  architecten  gevraagd  om  hier  plannen  voor   te  maken  (over  die  plannen  is  in  het  middagdeel  van  de  themadag  gediscussieerd).”    

Daarnaast  heeft  grAp  op  basis  van  een  eerdere  bijeenkomsten  over  herbestemming  de  volgende  tips   geformuleerd:     • Zoek  eerst  en  vooral  nieuwe  gebruikers   • Zonder  bezieling  en  enthousiaste  ‘gekken’  lukt  het  niet     • Druk  bevlogen  initiatiefnemers  aan  je  hart     • Herken  karakter  en  koester  markante  gebouwen;  het  zijn  de  krenten  in  de  pap   • Neem  hindernissen  weg,  of  liever:  trap  af  en  toe  een  deur  open   • Durf  los  te  laten;  wees  soepel  met  regels   • Gemeente,  herzie  bestaand  beleid  dat  herbestemming  onbedoeld  belemmert   (parkeernormen  bijvoorbeeld)   • Verstik  initiatieven  niet  in  regels;  maak  bestemmingsplannen  flexibeler   • Rekenen  en  tekenen  gaan  hand  in  hand;  wees  realistisch   • Zorg  dat  gemeente  gecommitteerd  is,  persoonlijke  inzet  van  wethouder  helpt  enorm   • Wees  niet  te  gulzig;  ontwikkel  een  gebouw  stapsgewijs   • Je  kunt  niet  alles  behouden,  sloop  is  soms  onvermijdelijk   • Verzin  eerst  tijdelijk  gebruik  en  ‘koop’  tijd  voor  definitieve  bestemming   • Roep  de  gemeente  op  tot  hergebruik  in  plaats  van  nieuwbouw  voor  publieke  functies     Toekomstige  herbestemmingsprojecten     Na  de  pauze  werd  gediscussieerd  over  twee  toekomstige  herbestemmingsprojecten:  de  Werkschuit   aan  de  Bloemendaalseweg  en  de  bibliotheek  aan  de  Spieringstraat.  Per  pand  hebben  drie  architecten   bekeken  wat  de  mogelijkheden  zijn.       Werkschuit     Erik  van  Zanten  van  HET  Architectenbureau  uit  Naaldwijk  presenteerde  de  mogelijkheden  die  de   Werkschuit,  een  pand  uit  1880,  biedt.  Er  kwamen  plannen  om  een  rondweg  om  Gouda  te  maken,  die   gevolgen  zouden  hebben  voor  de  Bloemendaalseweg.  Uiteindelijk  ging  de  rondweg  niet  door,  maar   stonden  er  al  wel  heel  wat  boerderijen  leeg.  Daarvoor  werd  een  nieuwe  bestemming  gezocht;  denk   aan  de  kinderboerderij.  Doordat  de  Werkschuit  en  de  Muziekschool  Gouda  zijn  gefuseerd  tot   Kunstpuntgouda  en  deze  organisatie  naar  de  Garenspinnerij  verhuist,  komt  het  pand  van  de   Werkschuit  leeg  te  staan.  Of  eigenlijk  gaat  het  om  panden,  want  achter  de  boerderij  staan  de  stallen   en  er  is  een  toneelschuur  gemaakt.  Ook  zijn  er  kantoren  gebouwd.  Erik  van  Zanten:  “We  kregen  van   grAp  de  opdracht  om  ‘ns  te  bekijken  wat  de  mogelijkheden  voor  herbestemming  zijn.  De  Werkschuit   ligt  aan  de  Bloemendaalseweg,  een  verbindingsroute  door  de  wijk  Bloemendaal  van  Waddinxveen   naar  het  centrum  van  Gouda.  Aan  de  weg  liggen  groene  kavels,  die  omsloten  worden  door   waterpartijen.    

De  kavel  van  de  Werkschuit  zou  gebruikt  kunnen  worden  als  rustpunt  voor  fietsers.  Denk  aan  een   camping,  een  bed  &  breakfast,  slaapzalen…”      

   

 

   

 

 

“Een  andere  mogelijke  functie  is  een  cosmetische  kliniek,  met  een  onderzoekscentrum,   behandelkamers  en  slaapruimtes.”        

   

 

 

 

    In  de  discussie  naar  aanleiding  van  deze  twee  mogelijke  nieuwe  functies,  kwamen  de  volgende   punten  aan  de  orde:     • Je  zou  eigenlijk  moeten  kijken  naar  de  hele  wijk  en  niet  alleen  naar  de  Bloemendaalseweg   • Het  pand  zou  ook  weer  een  woonbestemming  kunnen  krijgen;  het  heeft  immers  dienst   gedaan  als  boerderij.  Laat  aan  de  markt  over  of  er  behoefte  is  aan  een  commerciële  functie   voor  het  pand   • Er  is  steeds  meer  behoefte  aan  zorg;  je  zou  ook  kunnen  denken  aan  een  functie  als   woongemeenschap  voor  ouderen     • Het  pand  kan  ook  ter  beschikking  worden  gesteld  aan  een  ecologische  woongemeenschap     Bibliotheek     In  de  eerste  helft  van  de  zeventiende  eeuw  werd  een  weeshuis  gebouwd,  aan  wat  nu  de   Spieringstraat  is.  Nu  biedt  het  pand  huisvesting  aan  de  openbare  bibliotheek,  maar  in  de  toekomst   verhuist  deze  wellicht  naar  het  Huis  van  de  Stad.  Drie  architecten  hebben  op  verzoek  van  grAp   gekeken  naar  de  mogelijkheden  van  het  pand  aan  de  Spieringstraat  1  en  hun  bevindingen  werden   gepresenteerd  door  Harold  de  Beer  van  atelier  Architecten  uit  Gouda.  Hij  gaf  aan:  “Het  is  een  uniek   pand,  zowel  in  formaat  als  in  beleving.  Het  heeft  een  publieke  functie,  die  we  als  volgt  hebben   omschreven:  ‘Een  centrale  plek  waar  Jan  en  alleman  terechtkan.  Het  is  een  plek  van  cultuur  en  een   plaats  die  collectief  bekend  is  bij  alle  Gouwenaren.  Een  plek  van  kennisoverdracht  in  een  gebouw   met  een  heel  sterk  karakter’.  De  bibliotheek  is  gevestigd  in  een  gebied  waar  op  cultureel  gebied  heel   veel  kan  gebeuren.  Tegelijkertijd  kun  je  er  heel  rustig  zitten;  de  gebouwen  aan  weerszijden  van  de   binnenplaats  beschermen  de  bezoeker  tegen  de  drukte.     De  lokatie  zou  bijvoorbeeld  dienst  kunnen  doen  als  muziekcentrum.  Ook  het  Amsterdamse  Paradiso   en  het  Haagse  Paard  van  Troje  zijn  immers  gevestigd  in  historische  panden.  In  het  centrum  kunnen   popconcerten,  huiskamermuziek  en  openluchtoptredens  ten  gehore  gebracht  worden.  Er  zijn  veel   mensen  die  van  muziek  houden.  Als  ze  naar  het  muziekcentrum  gaan,  eten  en  drinken  ze  voor  of  na   het  optreden  nog  wat  in  de  stad,  wat  zorgt  voor  levendigheid  in  de  omgeving.”      

   

 

“Een  andere  mogelijke  nieuwe  functie  is  een  campus  voor  jongeren  en  studenten  die  bijvoorbeeld  in   een  andere  stad  studeren.  Of  misschien  ziet  de  Erasmus  Universiteit  Rotterdam  wel  wat  in  een   Goudse  dependance!  Op  de  lokatie  kunnen  studentenwoningen,  collegezalen  en  gebedsruimten  voor   verschillende  geloven  komen.  Met  dat  laatste  maak  je  ruimte  voor  een  discussie  tussen  verschillende   religieuze  groepen.”      

    In  de  discussie  naar  aanleiding  van  deze  twee  mogelijke  nieuwe  functies,  kwamen  de  volgende   punten  aan  de  orde:   • Gouda  komt  er  armoedig  vanaf  als  het  gaat  om  pleinen;  je  zou  de  lokatie  dus  ook  een   pleinfunctie  kunnen  geven     • Waarom  geen  winkelfunctie?  Winkels  in  bijzondere  panden  maken  een  stad  een  stuk   aantrekkelijker!     • Waarom  geen  woonfunctie?  Nadeel  hiervan  is  volgens  Harold  de  Beer  dat  het  karakteristieke   poortje  bij  de  ingang  algauw  achter  een  hek  zou  terechtkomen,  om  de  privacy  van  de   bewoners  te  waarborgen     • Belangrijk  is  om  de  omgeving  te  betrekken  en  mensen  te  vragen  om  met  plannen  te  komen   • Voor  een  herbestemmingsproject  als  dit  moet  de  tijd  worden  genomen,  zonder  dat  het   proces  aan  actualiteit  inboet     • Je  zou  een  groep  kunnen  formeren  die  over  de  herbestemming  van  een  pand  brainstormt;   die  herbestemming  is  immers  van  belang  voor  de  gemeenschap    

  Discussie     Vervolgens  kwam  een  discussie  op  gang  over  herbestemming  in  het  algemeen.  Tijl  van  Straten:  “Het   feit  dat  de  wethouder  en  medewerkers  van  de  gemeente  meediscussiëren  over  herbestemming,  zie   ik  als  iets  heel  waardevols.  Ook  is  het  waardevol  dat  er  ruimte  wordt  gegeven  aan   Architectuurcentrum  grAp.  Er  leeft  veel  en  er  wordt  dagelijks  hard  gewerkt  aan   herbestemmingsprojecten.  Laten  we  de  partijen  die  daarbij  betrokken  zijn,  vaker  bij  elkaar  brengen.   Rekening  houdend  met  de  financiering,  want  die  wordt  vaak  gezien  als  een  enge  stap  helemaal  aan   het  eind  van  een  traject.”      

    Ciska  Jansz  gaf  aan:  “Ik  ben  heel  benieuwd  welke  mogelijkheden  architecten  zien  voor  de   herbestemming  van  het  Spaardersbad!  Wie  ideeën  heeft,  mag  mailen  naar  [email protected]!  O   ja,  en  ik  heb  geen  geld!”     Samenvatting     Dagvoorzitter  Jan  Vellekoop  vatte  de  themadag  als  volgt  samen:  “Herbestemming  is  een  weerbarstig   onderwerp.  Belangrijk  is  dat  partijen  op  een  goed  moment  bij  elkaar  komen.  Je  hebt  die  partijen   immers  nodig,  zet  ze  zo  vroeg  mogelijk  in  het  traject  met  z’n  allen  in  een  hok!  Breng  expertise  bij   elkaar;  er  zijn  zoveel  prachtige  voorbeelden  van  herbestemming  in  Nederland.”       Jan  Vellekoop  gaf  een  aantal  tips  voor  het  maken  van  een  goed  herbestemmingsplan:     • Creëer  een  aanleiding  (soms  is  die  er  al;  denk  aan  de  sluiting  van  het  Spaardersbad)   • Zoek  goede  voorbeelden  van  vergelijkbare  panden  die  een  nieuwe  functie  hebben  gekregen     • Kijk  naar  de  mogelijkheden  die  het  pand  (in  wat  voor  functie  dan  ook)  heeft  voor  de   omgeving;  schakel  die  omgeving  in     • Bepaal  welke  deskundigen  je  inhuurt     • Denk  vooraf  na  over  verschillende  scenario’s     • Houd  er  rekening  mee  dat  herbestemming  een  lang  proces  is  en  dat  je  wellicht   tussenstappen  moet  zetten  (denk  aan  tijdelijke  herbestemming)   • Doe  recht  aan  de  cultuurhistorische  betekenis     • Let  op  de  details  van  het  pand  en  huur  eventueel  een  vakman  in  om  aan  die  details  te   werken     • Maak  gebruik  van  de  Argumentenkaart  Herbestemming.  Op  deze  kaart  wordt  aandacht   besteed  aan  ruimte,  economie  /  financiën,  milieu  /  duurzaamheid,  cultuur  en  de  gemeente  /   gemeenschap     • Verwacht  niet  dat  de  gemeente  op  dit  moment  veel  geld  kan  stoppen  in   herbestemmingsprojecten.  Wel  kan  de  gemeente  advies  en  voorlichting  geven,  actief  contact   zoeken  met  eigenaren  van  panden  en  partijen  bij  elkaar  brengen.  Verder  is  het  belangrijk  dat   mensen  die  contact  zoeken  met  de  gemeente,  via  één  loket  geholpen  kunnen  worden      

Afsluiting     Wethouder  Daphne  Bergman  sloot  de  themadag  af:  “Het  is  al  gezegd  in  één  van  de  presentaties:  het   gaat  om  ‘Samen  uit,  samen  thuis’.  Gouda  heeft,  net  als  andere  steden,  te  maken  met  enorme   uitdagingen.  Denk  bijvoorbeeld  aan  het  Stadhuis,  een  pand  van  en  voor  de  Gouwenaren.  Over  de   herbestemming  van  dit  pand  organiseert  de  gemeente  Gouda  een  expertmeeting.     Gemeenten  zijn  tijdens  deze  themadag  aangeduid  als  veelkoppig  monster.  Dat  proberen  we   natuurlijk  zoveel  mogelijk  te  voorkomen,  onder  andere  door  te  werken  aan  de  één-­‐loket-­‐functie.   Toch  houden  we  een  dubbelrol:  we  zijn  aanjager  van  herbestemmingsprojecten,  maar  moeten  ons   óók  houden  aan  wet-­‐  en  regelgeving.  Maar  ik  gelóóf  in  Gouda  én  in  de  gemeenschap;  het  komt  wel   goed  met  onze  stad!”