Heeft u ook kinderen? KOPP-zorg in de Huisartsenpraktijk Janet Miedema, POH GGZ Christine Weenink, kaderhuisarts GGZ Samen Sterker 22 januari 2015
• https://www.youtube.com/watch?v=S5vXyL9h XiM • http://www.youtube.com/watch?v=X3Sq4PSm0E&feature=youtube_gdata_player
Ervaring?
Wendy • • • • • • • •
Moeder recidiverende depressie Persoonlijkheidsproblemen? Alleenstaand Huisarts geeft pillen Hulpvraag moeder KOPP-groep, individuele begeleiding Systeembehandeling CPG Pleeggezin
KOPP/KVO-Kinderen
• Kinderen van ouders met een psychische of psychiatrische stoornis of verslaving • Kinderen tot 25 jaar
De cijfers 2012 • 405.000 ouders met psychische en/of verslavingsproblemen* • 577.000 kopp-kinderen < 18 jaar • 423.000 kopp-kinderen <12 jaar • 350 kopp-kinderen per 10.000 inwoners • 75 per normpraktijk • Verhoogd risico op psychische problemen * angst- en stemmingsstoornissen, ADHD, alcohol- of drugsafhankelijkheid (850.000)
Relaties tussen problemen
BUURT
Criminaliteit Armoede Opvoedings problemen
Huiselijk geweld
Stress management
Lage sociale cohesie Probleembuurt
Scholen Life skills
Suicide
KOPP KVO
Arbeid – wao werkeloosheid
Depressie
Angst alcohol
Teenage ouderschap
Hosman - Nijmegen Prevention Research Centre 2010
Gevolgen voor het kind • Schaamte, schuld, angst, woede, eenzaamheid, machteloosheid • Hechting, gedragsproblemen(55%), ontwikkelingsstoornis(70%) • Uitval op school, werk • Parentificatie • Grotere kans op ontwikkelen psychische aandoening (3-13x) • Groter beroep op GGZ (5x) • 2013: Bipolaire ouder: >50% kans op psychische stoornis.
Risico inventarisatie • • • • •
Risicofactoren bij het kind Risicofactoren bij de ouder Risicofactoren in de relatie ouder-kind Risicofactoren in relatie ouders Beschermende factoren!
Niet onnodig problematiseren!
Risicofactoren • • • • • • •
Leeftijd kind (0-5 grootste risico) Aard en ernst ouderlijke stoornis Dysfunctionele ouder-kind interactie Erfelijke factoren Conflicten tussen ouders Draagkracht partner Steunsysteem
Major Depressive Disorder Kans op depressie onder kinderen van ouders met zonder een depressieve stoornis Een of meer ouders depressie (n=101)
met
Geen ouder met depressie (n=50)
Kans op depressie bij kinderen
Leeftijd bij ontstaan depressie Weissman et al., 2006: 20-year follow up study
Relatieve Risico = 3.3 voor 30e jaar 60-70%
anxiety disorder Kans per leeftijdsgroep op angststoornissen bij kinderen van ouders met en ouders zonder een depressieve stoornis Een of meer ouders depressie (n=101)
met
Geen ouder met depressie (n=50)
Kans op angststoornis bij kinderen
Leeftijd bij ontstaan angststoornis
Relative Risk = 2.9 Weissman et al., 2006
RR (Phobia, Panic disorder) = 4.0
Meer suicidaal gedrag bij kinderen van ouder met een Borderline Persoonlijkheidsstoornis
Kinderen van moeders met Borderline persoonl.stoornis Geen psychiatrische stoornis Depressie Cluster C pers
Doodswens
Barnow et al. 2006 / Germany
Suïcidale ideeën / intenties
Suïcide poging N=257
Beschermende factoren • Goede ouder-kind relatie • Goede ondersteuning door partner • Sociale steun binnen en buiten gezin - Emotioneel - Praktisch • Kindfactoren, coping • Begrip/ kennis ouderlijk probleem
Doelstelling Project: Heeft U ook Kinderen? • Signalering • Handvatten bieden voor ondersteuning • Samenwerking GGZ-instellingen curatief en preventief Huisarts en POH GGZ Verslavingszorg Welzijn BJZ Gemeente Verzekeraar
In de praktijk • Screening in HIS op somberheid, depressie, angst • Screening handmatig op kinderen< 25 jaar • Bij ouders: Memo zijn er ook kinderen? • Bij kinderen: Memo is KOPP-kind! • Bij consult bespreking: hoe gaat het met de kinderen? Hoe gaat het met jou?
300
KOPP kinderen Binnenstad 2013 250
200
totaal Kinderen klachten
150
100
50
0 Depressie
Angst
Totaal 5100
Casuïstiekbespreking
• • • • • • • •
HA, POH GGZ, AMW, Psycholoog, Psychiater Vaste format bij bespreking Privacy Genogram Ouderlijk gezag, betrokken instanties Risicofactoren, Beschermende factoren Inschatten veiligheid Consultatievraag inbrenger
GENOGRAM
Risico-inventarisatie • Risico-inventarisatie: SIK-lijst.
Gebaseerd op: SIK-lijst van Boon, R., Dekkers, B. & Rikken, M. (1994)
Screening ouder en kind, koppeling met interventies Ouder in beeld: gezinssamenstelling, inzicht in functioneren, gezinsinteracties, andere ouder Kind in beeld: functioneren en welbevinden, klachten en reacties, zicht op problemen, ondersteuning, coping
POH GGZ
• Ouder in beeld: gezinssamenstelling, inzicht in functioneren, gezinsinteracties, andere ouder Hoe gaat het met de kinderen? Wie zorgt er voor de kinderen? Hoe reageren ze op uw situatie?
• Kind in beeld: functioneren en welbevinden, klachten en reacties, zicht op problemen, ondersteuning, coping Hoe gaat het met jou? Wat merk je thuis van zieke ouder? Bij wie kan jij terecht?
Interventies Huisartsenpraktijk • Gezinsarts • Signaleren • Preventief waar kan, curatief waar moet • Motiveren voor zorg • Goed ouderschap ondersteunen • Versterken goede, gezonde vaardigheden • Steun organiseren
Effecten in praktijk • • • • • • •
Alertheid bij HA en POH GGZ, ook assistentes! Meer volwassenen herkend als ex KOPP-kind Meer kinderen onderling besproken 93 kinderen codering KOPP-kind Kinderen verwezen naar AMW(4), KOPP-groep (4) Verwijzingen e-mental health(18) Meer overleg AMK (3)
Opbrengst • • • • • • •
Bekend met ieders expertise en werkwijze Laagdrempelig overleg en consultatie Multidisciplinaire casus besproken Handvatten voor vervolgbeleid Actieve verwijzing Ouders opgelucht! Samenwerking POP-Poli
Interventies • POH GGZ: Individuele begeleiding, motiveren tot hulp, versterken beschermende factoren • Buurtteams; ondersteuning opvoeding • Groepsaanbod; Piep zei de muis • Moeder-Baby interventies • AMK, SAVE • E-Health aanbod ouder en kind Kopopouders.nl Kopstoring.nl
Trimbos • • • •
Informatieve website E-mailservice Online groepscursus Op maat doorverwijzing naar hulpverlening • Handreiking KOPP Gemeente • Richtlijn KOPP Jeugdzorg
Effectiviteit Kopstoring.nl
• • •
Toename van zelfwaardering en positiever toekomstbeeld Betere band tussen cursist en ouder
Afname van parentificatie • Beter omgaan met het gedrag van ouder • Afname negatief gevoel over thuissituatie • Minder verborgen houden voor anderen van de problematiek van hun ouder(s)
•Bron: Van der Veen & Van der Zanden, 2007
Kopopouders Zelfhulp Trimbos
• • •
licht aanbod gericht op opvoedingsondersteuning thuis, op eigen gekozen tijdstip en in eigen tempo te doorlopen gecertificeerd (www.nji.nl)
Uitgangspunten KopOpOuders Zelfhulp
1.Vrij van negatieve gedachten 2.Goede ouder-kind interactie 3.Je kind snapt wat er aan de hand is 4.Sociale steun 5.Veerkracht van je kind
Hoe verder? • • • • • • • • •
www.ziekeouder.nl www.Survivalkid.nl www.drankjewel.nl www.familievan.nl Integratie KOPP-KVO in breder perspectief; Kind in de Knel Voorlichting vindplaatsen, scholen Deskundigheidsbevordering hulpverleners POP-Poli, preventie Financiering, gemeentes
Vragen?
Kans op overdracht problemen ook door stoornisspecifieke risicofactoren
OUDER
voorbeelden stoornis-specifieke factoren
Depressie
KIND Depressie
(Genetische factoren) Angst
Modelgedrag
Alcohol probleem
Overbeschermend gedrag
Antisociaal, agressie
imitatie
Stoornis-specifieke opvattingen Belonen angst en aggressie
Angst Alcohol probleem Antisociaal, agressie
Beïnvloedbaar via preventie © Hosman 2008 Nijmegen Prevention Research Centre
Volwassen kinderen van probleemdrinkers Life time prevalentie van psychische stoornissen in vergelijking tot risico bij kinderen van andere ouders (Cuijpers, Langedoen & Bijl, 1999)
100 80
Volwassen kinderen van probleem drinkers
60 40
Volwassen kinderen van ouders zonder drinkprobleem
20 0
enige stoornis
depressie
angst stoornis
alcohol probleem
Type stoornis bij de kinderen
Survey-onderzoek Nederlandse bevolking
Sikh-lijst Risico-inventarisatie Hulpmiddel bij screening van gezinssysteem Hulpmiddel bij risico-inventarisatie Koppeling aan interventies
