Heeft de jonge Nederlandse man meer behoefte aan mannelijkheid zoals deze wordt geuit in de Amerikaanse hip-hop cultuur?
Jazz Kuipers
juni 2013
Introductie In de zomer van 2011 mocht ik via het Honours Programme tien dagen in Parijs doorbrengen. Deze studiereis vond tegelijkertijd plaats met de Paris Fashion menswear fashion week. Een van de shows die ik bezocht was de show van Boris Bidjan Saberi (BBS), een menswear ontwerper die zijn inspiratie voornamelijk haalt van de straat; hip-hop en de skaters-scene. Bovenal voelde zijn show voor mij op en top mannelijk aan. Modellen die met een gejaagde agressie aan je voorbij vlogen over een duistere catwalk en een bas die diep het lichaam in drong, maakten de show in combinatie met de nomadische collectie een ware beleving. Het publiek bevond zich op het randje van de stoel en alle elementen bij elkaar zorgden ervoor dat de adrenaline door je lijf gierde. Hier is mijn liefde voor de menswear begonnen en deze show is heeft mijn designidentiteit gevormd. Deze designidentiteit houdt in dat ik mij als designer enkel en alleen nog richt op het maken van mannencollecties, met als doel: de ultieme mannelijkheid creëren middels kleding. Het gevoel dat een man heeft wanneer hij mijn kleding draagt is voor mij veel belangrijker, dan wat dan wat de buitenwereld ervan vindt. Mijn ervaring leert dat het erg belangrijk is om binnen de menswear veel gebruik te maken van bepaalde referenties. Dus om een gevoel te geven van totale mannelijkheid heb ik voor mijn projecten altijd onderzoek gedaan naar verschillende culturen en bewegingen, om zo op zoek te gaan naar referenties die bepalend zijn voor het ontwerp. Al snel kwam ik terecht bij een subcultuur die naar mijn mening een en al mannelijkheid ademde: de hip-hop-scene. Deze behoefte om mannelijkheid te creëren is ontstaan vanuit een frequente irritatie in mijn dagelijkse leven. Naar mijn mening verliest de Nederlandse man namelijk meer en meer zijn mannelijkheid. Steeds vaker loop ik tegen het fenomeen 'de metroman' aan: mannen die niet bang zijn om hun vrouwelijke kant te tonen. Als tegenreactie hierop wil ik ultieme mannelijkheid aanbieden aan de markt in de vorm van kleding. Maar heeft een Nederlandse man wel behoefte aan meer mannelijkheid? Niet alleen qua uiterlijk, maar ook in zijn verdere dagelijkse leven? Om te onderzoeken of de Nederlandse man hier daadwerkelijk behoefte aan heeft, duik ik allereerst in hoofdstuk 1 de geschiedenis van de hip hop in. Zoals ik al eerder benoemde is dit een cultuur die naar mijn mening mannelijkheid ademt. In het tweede gedeelte van hoofdstuk 1 ga ik 2
deze geschiedenis analyseren, om zo te kijken hoe het ontstaan in relatie staat met mannelijkheid. In hoofdstuk 2 ga ik het gedrag van de mannen binnen de hip-hop-scene analyseren, om te kijken hoe dit gedrag zich relateert tot mannelijkheid. Het gedrag van de mannen binnen de het gebied waar hip-hop is ontstaan, wordt daarna vergeleken met mannen die zich in hun vrije tijd met hip-hop bezighouden, maar in hun werkende leven daar totaal van los staan. Met de overeenkomsten en verschillen tussen deze twee groepen, worden er bepaalde voorwaarden voor mannelijk gedrag neergezet, betreffende de Amerikaanse hip-hop cultuur. In het eerste gedeelte van hoofdstuk 3 wordt er eerst gekeken naar de mannelijkheid van de Nederlandse man, om deze later af te zetten tegen de man uit de Amerikaanse hip-hop. Het tweede gedeelte van hoofdstuk 3 bestaat uit een groepsgesprek tussen jonge mannen, tussen de 20 en 27 jaar oud, die als huisgenoten samenleven. In dit gesprek wordt hen ook gevraagd om de deze twee groepen tegen elkaar af te zetten, om hen later te vragen om antwoord te geven op de hoofdvraag:
Heeft de jonge Nederlandse man meer behoefte aan mannelijkheid zoals deze wordt geuit in de Amerikaanse hip-hop cultuur?
3
Hoofdstuk 1. In dit hoofdstuk wordt er dieper ingegaan op de geschiedenis en het ontstaan van de hiphop. De hiphopcultuur van tegenwoordig heeft zich verspreid over de hele wereld en is vertaald in verschillende subculturen. In deze subculturen worden nog altijd op verschillende manieren veel referenties gemaakt naar de beginjaren van de hiphop. Niet alleen in de muziek, dans en kunst, maar ook in het gedrag. Het is daarom belangrijk om terug te gaan en te kijken hoe de geschiedenis van de hiphop, de hiphop van vandaag de dag beïnvloedt en hoe mannelijkheid zich relateert tot dit ontstaan.
1.1 Het ontstaan van de hiphop
In 1929 kwam de New York Regional Plan Association met een meesterplan. Dit plan moest er voor zorgen dat Manhattan zich zou transformeren tot een centrum van welvaart dat direct in verbinding zou staan met de buitenwijken van New York. Robert Moses stond aan het hoofd van deze gigantische klus en werd dan ook gezien als de master-builder van die tijd (Chang, 2005, p. 10). Dit door Moses geplande wegennetwerk zou de toekomst van de middenklasse wijk de Bronx gaan bepalen. Om de droom van Moses te verwezenlijken was het essentieel om een enorme zesbaans snelweg aan te leggen die de South-Bronx zou doorkruisen, genaamd The Cross-Bronx Expressway (NYCroads online). Door middel van dit wegennetwerk wilde Moses ervoor zorgen dat Manhattan omgetoverd werd tot een Center of Wealth. Om dit plan te realiseren moesten er 60,000 huishoudens gevestigd in de Bronx worden platgewalst. Met behulp van de stedelijke vernieuwingsrechten liet Moses bloeiende bedrijven in de Bronx verdwijnen en middenklasse Afro-Amerikaans, Puerto Ricaanse en Joodse families werden gedwongen hun huizen te verlaten. Om deze mensen nieuw onderdak te geven werden er gigantische woningcomplexen gebouwd volgens het Tower-in-a-park model. Dit is een concept bedacht door de modernistische Franse architect Le Corbusier. Complexen zoals Bronx River Houses en Millbrook Houses werden geopend. Deze twee gebouwen bevatten elk 1 200 eenheden. Er werd zelfs een complex gebouwd wat uit 1 700 eenheden bestaat, de Patterson Houses. Deze complexen waren de oplossing voor de vele mensen die hun huizen hadden verloren. Het waren goedkope woningen die enorm efficiënt in de omgeving geplaatst werden (Plunz, 1990, p. 257, 267-273). Het zijn complexen gebouwd voor de armere gezinnen, dus al snel verhuisden de welvarende blanke families via de nieuwe Cross-Bronx Expressway meer naar het centrum van de stad, terwijl arme Afro-Amerikaanse, Afro-Caribische en Latino families juist naar het gebied toe 4
trokken. Het was een gebied waar geen werkgelegenheid was. Door het toedoen van Moses waren er 600 000 fabrieksbanen verdwenen en het officiële jeugdwerkeloosheidspercentage kwam tot 60%, maar volgens velen lag dit percentage op sommige plekken zelfs op 80% (Chang, 2005, p. 13) Dit zorgde ervoor dat er al snel wrijving ontstond tussen de achtergebleven blanke jeugd en de nieuwkomers. Het criminaliteitscijfer groeide enorm en al snel krioelde het van de drugsdealers, junkies en dieven in de straten van de South-Bronx. Gangs namen de macht in de straten. In het kaartje hieronder is te zien hoe de gangs verdeeld waren over de wijk van 1970 tot 1973. Eén van de meest gevreesde gang was de Savage Skulls, een agressieve gang met vele vijanden (Chang, 2005, p. 43-44).
(Chang, 2005, p.44) Kinderen die in de Bronx leefde zagen niets anders dan het gangleven om hun heen. Deze kinderen hadden ook weinig ouderlijke controle, omdat ouders vaak van huis weg waren vanwege dubbele banen, zodat ze in staat waren om hun gezin financieel te onderhouden. De tieners kregen hierdoor weinig aandacht en werden snel verleid om in het loyale gangleven te duiken. 'Our family wasn't really there for us, so our family was the gang', dit is een van de uitspraken die er wordt gedaan in de documentaire (History Channel, 2007). Zoals op het kaartje te zien is had iedere gang zijn territorium: zijn eigen gebied waarin alleen zij mochten 'opereren'. Met opereren wordt voornamelijk drugs dealen bedoeld. Heroïne was 5
aan de orde van de dag in die tijd. Gangs verkochten hun product op straat aan de bewoners van het district. Dit werd echter niet tegengehouden door de politie, maar eerder gestimuleerd. De politie was corrupt in die tijd in de Bronx. Ze namen de drugs in van de dealers en verkochten het later zelf door. Natuurlijk verloren de buurtbewoners die geen lid waren van de gangs hun vertrouwen in de autoriteiten en werden aan hun lot overgelaten (History Channel, 2007). Dit zorgde voor enorme spanningen en zodoende ontstonden er groeperingen die de waarheid aan het licht wilden helpen zoals The Black Panther Party en de Young Lords Party. Zij waren er van overtuigd dat ze een revolutie teweeg konden brengen, maar niets bleek minder waar toen op 4 April 1968 Martin Luther King Jr. werd doodgeschoten en vervolgens Bobby Hutton (het eerste lid van de Black Panther Party) op 6 April 1968 (Chang, 2005, p. 44-46). De gemoederen liepen hoog op en in september van dat jaar verklaarde J. Edgar Hoover, de directeur van de FBI in New York, de oorlog tegen de Panthers. Maar de Panthers gingen door en eisten vrijheid, werk, rechtvaardigheid, woongelegenheid en een einde aan de corruptie. De gangs en de politieke organisaties ondervonden dat zij dezelfde vijand hadden, de politie. Samen gingen ze de strijd aan, maar helaas was deze relatie van korte duur, wanneer de focus van de politieke partijen uitging naar Puerto Rica. Wederom werden de gangs de heersers van de straat. De bloeddorst tussen de gangs werd groter dan ooit en op 2 december 1971 werd dan ook de leider van de Ghetto Brothers, Cornell 'Black Benjie' Benjamin, vermoord door leden van The Spades, The Mongols en The Seven Immortals (History Channel, 2007). Wat de toekomst van de gehele Bronx zou gaan worden lag in de handen van de Ghetto Brothers. De gangs gingen zich voorbereiden op een oorlog, maar toen besloot de nieuwe woordvoerder van de Ghetto Brothers iets te doen wat niemand had aan zien komen. Er werd een bijeenkomst georganiseerde de volgende dag in het clubhuis van de Ghetto Brothers. De pers en de andere gangs waren aan het wachten op maar één ding: een verklaring van de oorlog. Het tegenovergesteld gebeurde echter. De Ghetto Brothers vroegen alle gangs van de Bronx bijeen te komen in het clubgebouw van de Bronx Boys Club, om daar op 8 december 1971 een wapenstilstand verkondigen. Op die avond werd er een wapenstilstand getekend door alle gangs. Dit alles voor betere leefomstandigheden in de Bronx. Ze wilden zich niet meer profileren als gangs, maar als organisaties. Alle verschillende gangs werden nog steeds gezien als aparte 'organisaties' met een leider, maar samen vormde zij één grote organisatie: 'The Family'. Echter geloofde de New York Police Department (NYPD) niet in de wapenstilstand en begonnen met het oprollen van de organisaties. Stuk voor stuk werden de leiders opgepakt en achter de tralies gezet. Dit maakte dat de afspraak om samen één te zijn, minder en minder waard werd. De organisaties verdeelde zich langzamerhand in verschillende kleinere groepen, maar dit keer ontstond er niet alleen maar onheil in de straten. De jeugd werd creatief en muziek vulde de straten 6
van de Bronx. Een paar jongens van de Ghetto Brothers begonnen een funk-band en al snel werd deze band een groot succes. Ze maakte vrolijke muziek, zonder politieke lading. Al snel organiseerde de band op vrijdag avonden block parties. Ze tapte stroom af van de straatverlichting voor hun versterkers en begonnen met spelen. Alle gangs waren uitgenodigd en terwijl de band in het midden van hun nummers begon aan een drum en conga breakdown werden de 'kids' uit de Bronx helemaal gek. Deze block parties werden een hit en er volgden er al snel meer. Jonge gangsters werden Dj’s, breakdancers en graffiti artiesten. Overal in de Bronx waren posters te vinden met aankondigingen van feestjes. Eén van deze feestjes was het verjaardagsfeestje van Cindy Campbell en dit verjaardagspartijtje bleek achteraf legendarisch te zijn. Aan het eind van de zomer van 1973 wilde Cindy Campbell, een van Jamaicaanse 'Highschool girl' uit de Bronx, een verjaardagsfeestje geven en zij vroeg haar broer Clive om hulp. Clive was een achttienjarige getalenteerde DJ met een enorm soundsystem. Hij stemde hiermee in, wanneer zijn zusje ervoor zorgde dat er genoeg mensen zouden komen opdagen. In voorgaande block parties was Clive er achter gekomen dat zijn publiek het meest los ging in de muzikale breakdowns, daarom wilde hij deze zo lang mogelijk rekken. Dit effect bereikte hij door twee draaitafels te gebruiken die ieder dezelfde muziekplaat draaide. De ene plaat stond begon aan het begin van de break en de andere plaat aan het einde van de break. Door middel van zijn uitgevonden techniek scratchen kon hij de break oneindig lang door laten gaan. (Scratch, documentaire). Tijdens het feest van zijn zusje probeerde hij dit voor de eerste keer uit samen met zijn vriend Coke la Rock, die de microfoon in zijn handen had, en vanaf dat moment staat hij bekent als DJ Cool Herc, 'The Father of Hiphop' (Coke la Rock, 2010)
1.2 De geboorte van hip-hop in relatie tot mannelijkheid
Hip-hop is ontstaan als een reactie op de enorme hoeveelheid criminaliteit en geweld in de Bronx. Ook al werd het gezien als een bevrijding van al deze onheil, toch werd de criminaliteit als vanzelfsprekend wel op opgenomen in de cultuur. Hip-hop ging na zijn ontstaan al snel de wereld over en overal op aarde ontstonden kleine subculturen gebaseerd op die van de hiphop. De hip-hop roots gingen echter nooit verloren en zijn vandaag de dag nog steeds terug te vinden in de muziek, dans en graffiti kunst. De geschiedenis van het ontstaan van de hiphop heeft gezorgd voor een bepaalde vorm van mannelijkheid in de Bronx. Een mannelijkheid waarin agressiviteit, egoïsme en dominantie een grote rol spelen (Damien Arthur, 2006, p 106). Oorzaak van het ontstaan hiervan, is het gebrek aan educatie en economische kansen. De kans om als man je gezin te voorzien van een financiële zekerheid was nihil in deze ghetto's. Een van de weinige manieren om een inkomen te hebben was 7
het dealen in drugs, dus velen van de bewoners van de Bronx bevonden zich dan ook in de gevaarlijke wereld van de drugshandel. Wanneer je je bevond in deze handel zat je ook direct verbonden aan de verschillende gangs en hun districten. Uit deze geschiedenis blijkt dat er door de gangs een zekerheid werd gecreëerd in de totale chaos die er heerste. Je gang was je familie en alleen naar hen was het zaak om loyaal te zijn. Het was dus zaak om voor hen te zorgen en dit gebeurde door middel drugshandel en geweld. Wanneer je loyaal was aan je 'familie' werd je gezien als een man. Hip-hop artiesten verwijzen vaak naar het zijn van een 'man' in hun muziek. Een manbeeld wat zij vaak hebben gevormd tijden hun jeugd, opgroeiende in de sloppenwijken en projects. Vaak worden thema's als moord, wapens, drugs, seksisme en homofobie aangehaald op een extreem overdreven manier om een, volgens hen, nog machtiger manbeeld neer te zetten naar de buitenwereld. Een manbeeld dat naar mijn mening in verschillende vormen wordt nageleefd door de luisteraar, want natuurlijk niet overal op de wereld zijn de omstandigheden zo heftig als dat ze in de Bronx in de jaren ’70 waren. Mannelijkheid is in de Bronx gevormd door deze brute omstandigheden en in een cultuur waarin het dagelijkse leven een veel constantere factor is, zoals bijvoorbeeld in Nederland, is deze hip-hop vorm van mannelijkheid niet nodig om te overleven. In het volgende hoofdstuk zal ik ingaan op hoe deze mannelijkheid zich in de hip-hop-scene uit, om vervolgens te bekijken hoe het gedrag van de Nederlandse man hiermee te vergelijken is in hoofdstuk 3.
8
Hoofdstuk 2
2.1 Mannelijke uitingen in de hip-hop
In het vorige hoofdstuk is te lezen dat hiphop is ontstaan onder barre omstandigheden. Een cultuur die ontstond in een gebied van armoede, waar gangs de macht hadden en waar drugs de normaalste zaak van de wereld was. Omstandigheden die het van de bewoners eisten om 'hard' te zijn. Volgens Douglas H. Holt (2002, p.17-23) kan deze mannelijke bewoner omschreven worden als een rebel. Tegenwoordig is hip-hop niet enkel en alleen meer te vinden in de Bronx. De cultuur heeft zich over de wereld verspreid. Hip-hop is nu dus ook te vinden in welvarende gebieden. Mensen pikten de muziek, dans en kunst op en langzaam maar zeker ontstonden er wereldwijd allerlei subculturen in gebieden die het niet van de man vereisen om 'hard' te zijn. In het kader van mijn onderzoek is het dus interessant om te bekijken wat voor gedrag mannen vertonen die zich wel in de hiphop cultuur bevinden, maar niet zijn opgegroeid in wijken die worden gerund door gangs en waar je op iedere hoek van de straat harddrugs kunt kopen. Mannen die werk hebben en in hun vrije tijd hip-hop consumeren. Volgens Douglas H. Holt kan er grofweg een lijn worden getrokken tussen twee verschillende groepen. Allereerst mannen die in ghetto’s en projects leven en binnen deze gemeenschap een hip-hop cultuur hebben gevormd en ten tweede mannen die in een welvarende gemeenschap leven, maar in hun vrije tijd hun toevlucht vinden in een hip-hop-subcultuur. Om het verschil en de overeenkomsten van deze twee groepen goed te kunnen begrijpen is het belangrijk om dieper in te gaan op een onderzoek van Hol t(2002, p.17-23). Holt heeft de Amerikaanse mannelijkheid grofweg weten op te delen in twee uitersten: de breadwinner en de rebel. Volgens Holt moet iedere man zijn mannelijkheid kwijt in het dagelijks leven. Zo komt de breadwinner voort uit een traditionele mannelijkheid. Een man die zorgt voor zijn familie door hard te werken en zo brood op de plank te brengen. Deze man houdt zich aan de regels en heeft een materialistische houding. De breadwinner streeft naar status binnen een sociaaleconomische en een georganiseerde hiërarchie. Deze breadwinner staat recht tegenover de rebel. De rebel wordt volgens het onderzoek van Holt gezien als een gevaarlijke asociale outlaw, die een moraal gevaar is voor zijn nabije omgeving. 'More warrior than father, more seducer than husband, more class clown than serious worker' (Damien Arthur, 2006, p.107). Een rebel is een overlever met een groot oerinstinct. In dit onderzoek wordt een hiphop gangster gepersonifieerd als een typerend geval van de rebel. Zoals in hoofdstuk 1 naar voren kwam was er een bepaald soort mannelijkheid nodig om te overleven in de projects, een mannelijkheid die dus gezien kan worden als het gedrag van een rebel. Mannen uit de projects 9
hadden niet de kans om zich in een rol van breadwinner te bevinden, omdat de sociaaleconomische omstandigheden zich daar absoluut niet voor dienden, waardoor veel mannen dus vanzelfsprekend in de rol van rebel terecht kwamen. Natuurlijk wordt er gepraat over extremen wanneer je mannen gaat opdelen in twee groepen. Er kan gezegd worden dat mannen uit de Bronx zich vaak gedragen als de rebel, maar hoe gedragen welvarende mannen zich die wel in de subcultuur van hip-hop zitten? Een man die doordeweeks werkt en zich in de weekenden in overvolle hip-hop clubs bevindt? De afgelopen jaren is de rol van de Westerse man behoorlijk veranderd. Mannen zijn niet meer de enige kostwinner van het gezin. Vrouwen worden steeds beter opgeleid en hebben dus ook een groter aandeel op de arbeidsmarkt (Damien Arthur, 2006, p.106). Hierdoor vervalt de traditionele rol als breadwinner voor een groot deel voor de man en is het dus lastiger om de mannelijkheid een plek te geven (Kimmel and Tissier-Desbordes, 1999). Kimmel en TissierDesbordes suggereren dat deze verschuiving van rollen in de maatschappij voor een identiteitscrisis zorgen bij vele mannen. Het gat tussen de traditionele breadwinner en de moderne breadwinner wordt steeds groter. Dit tekort aan mannelijke uitlatingen in de rol als breadwinner wordt dan ook door de man vaak opgevuld met mannelijke consumptie. In dit onderzoek focus ik me op de consumptie van hip-hop. in de vorm van muziek, kleding, uitgaansgelegenheden. Uit onderzoek blijkt dat geslachtsgebonden gedrag zich veel meer in een publieke situatie uit dan dat het zich uit in privésituaties van een persoon (Patterson and Hogg, 2004). Dit betekent dat in publieke situaties mannen een grotere behoefte hebben om hun mannelijkheid te uiten, zich te gedragen 'zoals dit van een man verwacht wordt' en alleen mannelijke producten te consumeren. Terwijl ze in een thuissituatie veel meer handelen vanuit een veel oprechter zelfbeeld (Damien Arthur, 2006, p.107). Sportclubs en cafés zijn voorbeelden van locaties waar mannen naar toegaan om weer wat van hun mannelijkheid kwijt te kunnen en dus te consumeren. Een gevoel van een mannelijke identiteit kan alleen worden bereikt wanneer er tijd wordt gespendeerd met andere mannen, er moet met elkaar geconcurreerd worden om een informele hiërarchie te creëren (Damien Arthur, 2006, p.107). De aangelegenheden die traditioneel gezien worden als mannelijk, zoals voetbal- en golfclubs, worden nu steeds vaker en frequenter bezocht door vrouwen en dus is er voor de man minder gelegenheid om met elkaar te concurreren. Mannelijkheid staat dan ook recht tegenover vrouwelijkheid. Wanneer er vrouwelijke aspecten ontnomen worden van een persoon, situatie of ruimte, wordt deze mannelijker. Deze vrouwelijke aspecten draaien meestal om clichés, een aantal voorbeelden van typerende vrouwelijke aspecten zijn: kleurrijk, zacht en frivool (http://geerthofstede.com/dimensions.html). Een omgeving waar sterke vrouwelijke invloeden niet aanwezig zijn en waar traditionele mannelijke 'rituelen' belangrijk zijn. Maar de plekken waar alleen mannen 10
te vinden zijn, zijn tegenwoordig ook een stuk schaarser geworden. Mannen zoeken nieuwe plekken waar zij met ander mannen kunnen 'hangen' en waar mannelijkheid aan de orde van de dag is. Hiphop is in de Westerse wereld zo'n toevluchtsoord geworden. Binnen deze hiphop wereld is de vrouwelijke aanwezigheid schaars en daardoor is er ruimte voor de man om nieuwe mannelijke rituelen te ontwikkelen en om met elkaar te concurreren (Damien Arthur, 2006, p.107). Met Hip-hop wordt een wereld gecreëerd waarin een fantasie geleefd kan worden. In de muziek wordt veel gesproken over het geweld in de ghetto's, de drugs in de straten en prachtige vrouwen aan beide zijdes. Een wereld waarin mannelijkheid en hiërarchie een grote rol spelen. Het samenkomen van mannen binnen een hip-hop subcultuur, om samen naar dezelfde soort muziek te luisteren en daar helemaal in op te gaan, biedt dus de juiste mogelijkheid voor mannen om de mannelijkheid die hij niet meer kwijt kan in zijn rol als breadwinner, kwijt te kunnen in zijn rol als rebel. Deze hip-hop bijeenkomsten zijn aangelegenheden waar mannen onder elkaar bezig zijn met hogerop komen in ongeschreven hiërarchie, streven naar het zijn van de alfa man. Hoe mannelijker een man zich profileert, des te hogerop komt hij in de hiërarchie. Volgens Russel K. Robinson (2011) is mannelijkheid namelijk niet iets waarmee je geboren wordt, maar het is een eigenschap die constant bewezen moet worden. Mannen die falen hun mannelijkheid constant te waarborgen, worden gezien als vrouwelijk en/of homoseksueel. Om zichzelf zo mannelijk mogelijk te profileren ontnemen de mannen hun uiterlijk van alle vrouwelijke aspecten. Een uiterlijk voorbeeld hiervan is het kaalscheren van het hoofd. Hoofdhaar staat in de Westerse wereld voor vrouwelijke sensualiteit (M. Tiggermann & S.J. Kenyon, 1998, p.873), door zichzelf van dit haar te ontnemen wordt hun mannelijkheid dus versterkt. Niet alleen een kaalgeschoren hoofd is een uiterlijk kenmerk van de hiphopcultuur. Het kaalgeschoren hoofd komt namelijk voort uit het gevangenisleven. Wanneer een veroordeelde de gevangenis betrad, werd hij door het gevangenispersoneel kaalgeschoren, zodat iedere gevangene ‘gelijk’ werd in zijn uiterlijk. Iedere gevangene had dezelfde overall, schoenen en dus hetzelfde haar. Het gevangenisleven in de Bronx in de jaren ’70 had een grote invloed op het ontstaan van de hip-hop. Vanwege de gangcultuur die heerste tijdens de geboortejaren van de hip-hop, heeft een groot deel van de gangmembers een tijd in de gevangenis doorgebracht. Wanneer deze mannen weer op vrije voeten kwamen namen ze de gevangeniscultuur terug mee de straten van de Bronx op. Veel uiterlijke kenmerken in de hip-hop komen voort uit het gevangenisleven dat is ontstaan in de geboortejaren van de hiphop. Vanwege de gangcultuur die heerste tijdens het ontstaan van de hiphop, is hip-hop tot op de dag van vandaag, sterk gerelateerd met het gevangenis leven. In de gevangenissen was het alleen ‘de mannen onder elkaar’, de theorie van Damien Arthur gaat hier dus op: ‘Een gevoel van een mannelijke identiteit kan alleen worden bereikt wanneer er tijd wordt 11
gespendeerd met andere mannen, er moet met elkaar geconcurreerd worden om een informele hiërarchie te creëren (Damien Arthur, 2006, p.110)’. Nog meer dan in het straatleven, heerst er in gevangenissen een hiërarchie. Er kan zelfs gesproken worden van een hyper-masculinity. Hypermasculinity is een psychologische term voor een extreme vorm van stereotyperend mannelijk gedrag, zoals het tonen van agressie, seksualiteit en fysieke kracht. Het gaat dus om dierlijke alfamannetjes gedragspatronen. Dit ontstaat doordat er in gevangenissen uitsluitend mannen te vinden zijn. Deze mannen zijn door hun criminele achtergronden vaak agressief en gewelddadig aangelegd. Mannelijkheid wordt dus bewezen met brute kracht en het principe van 'the survival of the fittest'. Mannen die hun tijd in de gevangenis hadden uitgezeten, kwamen terug in de straten en namen hun principes vanuit de gevangenis mee terug in hun dagelijkse leven. Niet alleen gedragspatronen, zoals de extreme uitingen in hiërarchie, kwamen vanuit de gevangenis terug de straat op, maar ook uiterlijke kenmerken van het gevangenisleven werden uitgedragen. Kaalgeschoren hoofden, gespierde lichamen, gevangenistatoeages en laaghangende oversized broeken zijn uiterlijke kenmerken uit de gevangenis. Als vanzelfsprekend werden deze uiterlijke kenmerken ook opgenomen in de hiphopcultuur en tot op de dag vandaag zijn deze uiterlijke kenmerken typerend voor de hiphop cultuur wereldwijd. Niet alleen het uiterlijk werd mee teruggenomen de straat op, ook het gevangenis-gedrag kwam mee terug de straten op en ook dit speelt tegenwoordig nog een grote rol in de hip-hop cultuur. De agressie en het geweld van het gevangenisleven vond zijn plek binnen de cultuur. Agressie en geweld zijn de meest simpele vormen om jezelf als mannelijk te profileren (Damien Artur, 2006, p.110.) Uit het onderzoek van Damien Arthur blijkt dat de mannen die in hun vrije tijd hip-hop consumeren agressie en geweld niet zozeer fysiek gebruiken, maar eerder verbaal. Zoals eerder te lezen is wordt er in raps veel gebruik gemaakt van songteksten die gaan over wapens, moord en drugs, alleen wordt in veel extremere maten neergezet. Hetzelfde geldt voor de verbale communicatie tussen de mannen in de cultuur. Grootpraat om zichzelf als 'hard' voor te doen, wat dus betekent dat zij als meer man worden gezien. Dit verbale gedrag wordt ook in een omgekeerde vorm gebruikt. Tijdens bijeenkomsten van hip- hop liefhebbers worden er vaak freestyle competities gehouden. Dit houdt in dat twee mannen het tegen elkaar opnemen door middel van korte raps, die ter plekken verzonnen worden. Een verbaal duel met de bedoeling om jezelf zo mannelijk mogelijk neer te zetten. Uiteindelijk besluit het publiek wie de winnaar is. In deze freestyles wordt de tegenstander dus zo vrouwelijk mogelijk afgeschilderd. Wederom zie je hier dat vrouwelijkheid als een zwakte wordt gezien. Voorbeelden van vrouwelijke eigenschappen zijn: aanhankelijkheid, emotioneel, zacht en vriendelijk.
12
Een voorbeeld van een freestyle songtekst door een jongen genaamd 4Pac:
Along with your girls panties, and your girls earrings. I aint seen no man in you, and if you try to fuck with me, I’ll eat your flesh, like a cannibal do. Your girl is mad at you, fool, I got both hands on her boobs (topix online) Wanneer je dit korte stukje freestyle analyseert zie je dat in de eerste regel de tegenstander al naar beneden wordt gehaald, door zijn kledingstijl neer te zetten als vrouwelijk. In de tweede zin claimt 4Pac meer man te zijn dan zijn tegenstander en zegt dat hij hem fysiek zou verslaan. In de derde zin trekt 4Pac de mannelijkheid van zijn tegenstander in twijfel en suggereert hij dat hij de vriendin van zijn tegenstander met gemak van hem afneemt. Deze drie zinnen zijn maar een kleine selectie uit de complete freestyle, maar in dit kleine stukje is al goed te zien dat iedere zin de mannelijkheid van de ander in twijfel trekt of zelfs naar beneden haalt. In de songtekst van hierboven is te lezen dat de vrouw meer wordt beschouwd als een seksueel object dan een gelijkwaardig persoon. Vrouwen zijn dan ook erg schaars in de hiphop wereld en wanneer er vrouwen aanwezig zijn worden zij vaak niet serieus genomen. De vrouwen die wel serieus worden genomen door de mannen zijn dan ook vrouwen die zich mannelijk profileren. Neem bijvoorbeeld de wereldberoemde Missy Elliot (zie afbeelding op pagina 14) en EVE. Dit zijn beide vrouwen met tatoeages en kort haar en beiden rappen ze en met deze teksten halen ze andere vrouwen en mannen naar beneden. Een voorbeeld van één van EVE haar teksten, genaamd My enemies:
‘Chicks mad they ain’got this job like me Money makin’ bitch called E-V-E Million dollar itch, nigga can’t stop me Used to be broke and you used to love me On tour, now you don’t fuck with me’ (azlyrics online) In de eerste drie regels suggereert EVE dat andere vrouwen jaloers zijn op haar, omdat ze als vrouw veel geld verdient. In de vierde regel vertelt ze dat ze vroeger arm was, maar nu is ze financieel onafhankelijk en dus heeft ze de rol van breadwinner tot zich genomen. In deze regel spreekt ze ook haar ex-man aan en in de vierde regel doet ze dat wederom, alleen nu vertelt ze hem dat hij geen kans meer maakt. Al met al is er dus in dit kleine stukje tekst te zien dat een vrouw zich zo mannelijk mogelijk neer probeert te zetten, door andere omlaag te halen en te laten weten aan de wereld dat zij de rol als breadwinner én rebel heeft aangenomen. 13
(Stuffflypeoplelike online)
14
2.2 Mannelijke waardes in de hip-hop scene
Grofweg zijn er dus twee groepen mannen binnen de Amerikaanse hip-hop scene: de rebel en de breadwinner die in zijn vrije tijd hip-hop consumeert. Deze tweede groep is naar mijn idee een groep die zich buiten werk om als een rebel probeert neer te zetten. Een man die niet de mogelijkheid heeft om al zijn mannelijkheid kwijt te kunnen in zijn rol als breadwinner en daarom in zijn vrije tijd heftige gangsters uit de Bronx als zijn voorbeeld neemt. Deze man ziet de hip-hop cultuur dus onbewust, of misschien wel bewust, als een toevluchtsoord. Een fantasie waar hij een rebel kan zijn en waar hij zich omhoog kan werken in een ongeschreven hiërarchie, door middel van verbale agressie en geweld. Niet zoals de ‘echte gangsters’ in de Bronx een pikorde scheppen door brute kracht te gebruiken, maar door anderen verbaal naar beneden te halen. Eigenlijk kan er dus gesproken worden van een ‘softere’ man die zich harder voor probeert te doen. Andere mannen vrouwelijker neerzetten, om vervolgens zelf zo mannelijk mogelijk over te komen. Niet alleen het verbaal concurreren met andere mannen schept een informele hiërarchie. Ook wordt het mannelijke uiterlijk ontzien van alle vrouwelijke aspecten, zoals het kaalscheren van het hoofd. Naar mijn idee wordt dit gedaan om zichzelf niet alleen als mannelijk neer te zetten, maar ook om zichzelf bij voorbaat in te dekken. Vrouwelijkheid binnen de hip-hop cultuur wordt gezien als een zwakte. Wanneer er zo min mogelijk vrouwelijke aspecten in het uiterlijk te detecteren zijn, des te lastiger het voor andere mannen wordt om dit op te merken en dus is de positie in de pikorde stabieler. Al met al draait mannelijkheid binnen de hip-hop cultuur om concurreren en deze concurrentie kan alleen met mannen onder elkaar plaatsvinden. Vrouwen spelen geen enkele rol in deze competitie, buiten het feit dat het als mannelijk gezien wordt om een constant verlangen naar vrouwen te hebben op seksueel gebied. Zelfs al dekt een vrouw zich in met allerlei mannelijke waardes, zoals kort haar, tatoeages en de rol als breadwinner in te nemen, als nog wordt een vrouw nooit als gelijkwaardig gezien en dus zal een vrouw nooit mee kunnen concurreren. De mannen uit de hip-hop cultuur hebben blijkbaar behoefte aan omgevingen waar alleen mannen in te vinden zijn. Iets wat in deze tijd lastiger te vinden is, doordat vrouwen tegenwoordig geëmancipeerder zijn en hierdoor ook een bredere interesse krijgen. Voetbalkantines zijn bijvoorbeeld geen plekken meer waar alleen nog maar mannen te vinden zijn. De Amerikaanse hiphop cultuur laat dit echter niet toe en heeft hierdoor veel meer ruimte voor mannelijkheid.
15
Hoofdstuk 3
3.1 Nederlandse mannelijkheid vs Amerikaanse hip-hop mannelijkheid
In hoofdstuk 2 is te lezen hoe mannen binnen de Amerikaanse hip-hop cultuur een zo mannelijk mogelijk beeld van zichzelf proberen neer te zetten en er alles aan doen om bovenaan de pikorde te komen. Maar hoe zit dit met de jonge Nederlandse man? Heeft hij ook de behoefte om mannelijkheid op dezelfde manier te uiten als mannen in de hiphop cultuur dit doen? Volgens Geert Hofstede is de Nederlandse cultuur veel vrouwelijker dan de Amerikaanse cultuur. In de tabel hieronder zijn de posities en de scores van beide landen te vinden.
(Geert Hofstede online)
Voor het maken van deze ranking maakt Hofstede gebruik van mannelijke waardes ten opzichten van vrouwelijke waardes. Onder de mannelijke waardes verstaat hij: -
Dominantie
-
Materialistisch
-
Assertief
-
Ambitieus
-
Hard
Onder vrouwelijke waardes verstaat hij: -
Samenwerking
-
Bescheidenheid
-
Zorgzaamheid
-
Overeenstemmend 16
In de Amerikaanse hip-hop cultuur is er, in vergelijking met Nederland, duidelijk meer ruimte voor het uiten van deze mannelijke waardes. Nederland raakt meer en meer geëmancipeerd, hierdoor hebben mannen nog maar weinig aangelegenheden waarbij er enkel en alleen mannen aanwezig zijn (Geert Hofstede online). Zoals in hoofdstuk 2 te lezen is, hebben Amerikaanse ‘hip-hoppers’ ruimte voor zichzelf gemaakt om hun mannelijkheid plaats te geven, doordat ze geen vrouwelijke waardes toelaten. Dit maakt het voor hen mogelijk om met elkaar te concurreren en dus, volgens het model van Hofstede, mannelijker te zijn.
3.2 Groepsgesprek Om er achter te komen hoe de Nederlandse man tegen mannelijke waardes aankijkt en om er achter te komen of er door hen meer behoefte is aan ruimte voor mannelijkheid in de Nederlandse samenleving, heeft er een groepsgesprek plaatsgevonden waarin deze onderwerpen werden besproken. In het groepsgesprek participeerden vier mannen met een leeftijd tussen de 20 en 27 jaar, die als huisgenoten samenleven. Alle vijf de mannen hebben verschillende studierichtingen en interesses. De deelnemers waren:
-
Louike
Leeftijd: 21 Studierichting: Literatuurwetenschappen
-
Bart
Leeftijd: 22 Studierichting: Theaterschool Amsterdam
-
Leroy
Leeftijd: 27 Studierichting: Econometrie
-
Nils
Leeftijd: 20 Studierichting: Verpleegkunde
Het zijn jonge mannen die samenwonen in een studentenflat samen met negen andere huisgenoten, bestaande uit zes vrouwen en drie andere mannen. Iedere student heeft zijn eigen slaapkamer en badkamer, de keuken en woonkamer worden met elkaar gedeeld. In de avonden worden er vaak activiteiten gedaan door de huisgenoten in verschillende samenstellingen. De gezamenlijke ruimtes hebben dus zowel mannelijke als vrouwelijke invloeden. Er zijn seksueel getinte posters van vrouwen te vinden, maar in tegenstelling tot deze mannelijke invloed zijn er ook bloemen slingers te vinden, wat stereotyperend als vrouwelijk gezien wordt. Voor het gesprek is deze groep mannen genomen, omdat zij samenleven met beide geslachten en dus de mogelijkheid hebben om met alleen mannen hun avonden door te brengen, maar ook in een gemixte samenstelling. Aan de groep van 17
vier mannen zijn verschillende vragen gesteld. Allereerst werd er gevraagd: Wat is mannelijkheid? Mannelijkheid werd gezien als een nonchalante autoriteit, een initiatiefnemer en als een dominant persoon. Deze definitie werd gegeven wanneer het de Nederlandse man betrof, maar wanneer er gevraagd werd naar hoe zij een man zagen in de Amerikaanse hip-hop scene, werden er termen als macho en alfa man gebruikt. Er werd gesproken over mannen die doormiddel van haantjesgedrag boven aan de pikorde proberen te komen. Er is dus duidelijk een verschil te zien in de twee antwoorden. Louike: ‘De Nederlandse man is nuchterder, maar wel meer feminien. Het typerende ‘show-off –gedrag’ van de Amerikaanse hip-hop cultuur: daar is helemaal geen aandacht voor, hier in Nederland is dat niet nodig.’ Een macho-man werd de Amerikaanse hip-hopper genoemd, een man die zijn mannelijkheid afdwingt door agressiviteit, geweld en een imposant uiterlijk. Met dit imposante uiterlijk werd vooral een ontzettend afgetraind, gespierde torso bedoeld. Deze macho-man werd door de groep echter gezien als een zwakke man. Voorbeelden als Arie Boomsma en Arnold Schwarzenegger werden door de mannen aangehaald. Volgens hen zijn dit mannen die hun mannelijkheid etaleren, maar daardoor juist hun mannelijke waardes verliezen. Bart: ‘Deze spierbundels doen veel te veel moeite om er zo gespierd mogelijk uit te zien. Een echte man moet lak hebben aan uiterlijke kwaliteiten.’ Alleen wanneer spieren functioneel zijn, zoals bij atleten, werd het als mannelijk gezien. Andere stereotyperende uiterlijke kenmerken van een man werden aangehaald, zoals gezichtsbeharing. Dit werd wel gezien als een ultiem mannelijk, maar wederom werd er direct opgemerkt dat het alleen mannelijk is wanneer er niet teveel uiterlijke verzorging aan te pas moest komen. Naar aanleiding van deze opmerking werd de groep een voorbeeld voorgelegd: In Nederland is er reeds een nieuwe kapperszaak geopend te Rotterdam: ‘Schorem’. Een barbier, waar alles draait om baarden, tatoeages en bier, kortom authentieke mannelijkheid. Vrouwen mogen de zaak niet binnen en dit zorgt voor een mannelijk onderonsje en dus biedt dit een kans voor bezoekende mannen om hun mannelijkheid te bewijzen en met elkaar te concurreren. Dit voorbeeld werd gekoppeld aan het gevangenisleven en de hyper-masculinity hiervan. Vanuit dit voorbeeld werd de vraag gesteld: is er vanuit jullie meer behoefte aan aangelegenheden, waar enkel en alleen mannen aanwezig zijn, zoals bijvoorbeeld ‘Schorem’? ‘Nee’, was het antwoord wat direct in koor gegeven werd. Wederom werd er benoemd dat het ging om een kapper en dus om uiterlijke verzorging. Het feit dat er alleen mannen naar binnen mogen, geeft dus niet een garantie voor een mannelijke omgeving. Wel werd er door de mannen aangegeven dat ze de drang naar het vormen van een mannelijke hiërarchie binnen een situatie begrepen, maar zoals Bart zei: ‘Zelf neem ik die drang niet zo serieus’. Wel gaven de mannen wel aan dat ze het prettig vinden wanneer er alleen mannen in 18
de woonkamer aanwezig zijn, zodat ze ‘lekker een potje FIFA’ op de Xbox tegen elkaar kunnen spelen. Opvallend is dat de mannen zichzelf hierin tegenspreken. Bart vertelde eerder dat hij de drang naar competitie niet zo serieus neemt, maar tegelijkertijd geeft hij aan dat hij hoe dan ook wil winnen wanneer hij FIFA speelt tegen de andere jongens in het huis. Op deze uitspraak stemde alle mannen volmondig in. Ook werd er gezegd dat er dus niet een extreme behoefte was naar situaties waar alleen mannen bij aanwezig waren, maar later werd er wel gezegd dat ze het allemaal prettig vonden wanneer er alleen maar mannen in de huiskamer aanwezig waren, dus ook hierin spreken ze zichzelf behoorlijk tegen. Nils is een student verpleegkunde en heeft volgens zijn eigen zeggen daardoor in zijn dagelijkse leven bijna alleen maar vrouwen om zich heen. Nils: ‘Wanneer ik een hele dag met vrouwen om mij heen gewerkt heb, ben ik blij wanneer ik thuis een woonkamer aantref met alleen mannen, op die manier kan ik al die vrouwelijke invloeden een beetje compenseren.’ Nils zit dus in de verpleegkunde, waar het overgrote deel naar zijn ervaring vrouw is. Het aantal vrouwen is tegenwoordig niet alleen in de verpleegkunde groot. In 2012 was de arbeidsdeelname van de vrouw namelijk zo’n 64%, terwijl dit in 2000 54% was. Niet alleen is de arbeidsdeelname ontzettend gestegen, ook de economische zelfstandigheid van de vrouw is van 38% in 2000, naar 52% in 2012 gestegen (A. Merens, 2012). In het vorige hoofdstuk is te lezen dat vrouwen in de hip-hop cultuur schaars zijn, waardoor er tussen de mannen meer geconcurreerd kan worden. Ook kan de rol als breadwinner niet aangenomen worden, omdat de sociaaleconomische kansen klein zijn. De mannelijkheid die volgens Holt door een man moet worden kwijtgeraakt, krijgt in de hip-hop cultuur de ruimte in de rol als rebel, maar hoe zit dit met de Nederlandse man? Voelen de mannen dat hun mannelijkheid bedreigd wordt, door de opkomst van de vrouw op de arbeidsmarkt? Wederom was het antwoord van alle participerende mannen: ‘Nee’. Ze voelden allemaal niet de drang om te concurreren met vrouwen binnen hun vak. Wel werd er door Louike een opvallende opmerking gemaakt: ‘Een vrouw die in een hogere positie op mijn werk zit, zie ik niet als een bedreiging, maar wanneer een vrouw zich bevindt in dezelfde positie, als dat ik me bevind, voel ik mij wel hoger. Ik voel me dan ook gekrenkt wanneer deze vrouw mij een opdracht geeft. Wanneer een man, die in dezelfde positie zit als dat ik zit, mij een opdracht zou geven, zou ik dit niet als kwetsend ervaren, maar als een uitdaging. Dan wordt het een competitie voor me.’ Als reactie op deze opmerking vertelde Leroy dat hij vrouwen in hogere posities niet als een bedreiging ziet, maar wel als intimiderende persoonlijkheden, met mannelijke eigenschappen. ‘Dat zijn vrouwen waar ik bang van word’, werd zelfs door Leroy gezegd. Het is opvallend dat vrouwen nooit als competitie worden gezien door de mannen. De strijd om de hoogste rang in de pikorde heeft niets te maken met de formele hiërarchie die er in het bedrijfsleven heerst, maar eerder met een ongeschreven hiërarchie, waarin mannelijke waardes de 19
pikorde bepalen. Doordat de mannen de vrouwen niet opnemen in deze informele competitie is er dus genoeg ruimte om hun mannelijkheid aan elkaar te bewijzen. Waar in de hip-hop cultuur vrouwen gewoon weg niet worden toegelaten, wordt er door deze mannen gewoon geen aandacht besteed aan de vrouwen die aanwezig zijn. Uiteindelijk trokken de mannen de gezamenlijke conclusie dat mannelijkheid over de wil naar macht gaat. Louike: ‘Mannelijkheid draait gewoon om competitie: de wil tot macht. Met macht bedoel ik niet alleen maar politieke macht, maar ook dat je iets overheerst, dat je controle kunt uitoefenen. Macht doordat je meer geld bezit, doordat je aantrekkelijker bent bij de vrouwen, macht in al zijn facetten van het maatschappelijke leven’.
3.3 Reflectie van het gesprek Niet alleen uit het gesprek is veel informatie te halen over de mannelijke waardes binnen de groep huisgenoten, ook doormiddel van observatie waren veel mannelijke kenmerken te ontdekken. Zoals ook in de tekst duidelijk naar voren komt, waren er voornamelijk twee mannen aan het woord, namelijk Louike en Bart. Nils en Leroy waren stille participanten en haakten af en toe in op de meningen van Louike en Bart, maar hadden weinig eigen inbreng. Er was een duidelijk pikorde. Nils vertelde helemaal aan het begin van het gesprek dat hij zich niet als een van de meest mannelijke personen aan tafel beschouwde en later bleek dit ook waar te zijn uit zijn gedrag. Hij was stil en bracht niet veel zin, Leroy vertoonde ongeveer hetzelfde gedrag als Nils. De vier mannen waren samen tot de conclusie gekomen dat mannelijkheid draait om dominantie, initiatief tonen en nonchalante autoriteit. Geen van deze drie eigenschappen was echt aan de orde bij Nils en Leroy. In tegenstelling tot Louike en Bart. Zij streden onbewust, maar duidelijk voor een buitenstaander, om ‘de eerste plek’. Zij waren het meest aan het woord en gingen met elkaar in discussie. Eén van de eerste eigenschappen die door de mannen werd benoemd als mannelijk, was dominantie. De observatie van het gesprek liet duidelijk blijken wie er het meest dominant aanwezig was en dat was Louike. Hij was het meest aan het woord en bovenal zat hij gepositioneerd aan het hoofd van de tafel. Opvallend was dat Louike constant zijn mening benadrukte: ‘Mannelijkheid, daar moet je geen moeite voor doen, dan ben je pas een man’, terwijl hij er onbewust juist erg veel moeite deed om zo dominant mogelijk te zijn. Al met al spraken de mannen zichzelf in bijna ieder punt dat ze maakten tegen. Ook wat betreft uiterlijke verzorging. Louike haalde constant aan dat een echte man lak heeft aan zijn uiterlijk. Hij pronkte er dan ook mee dat zijn moeder al zijn kleding voor hem koopt en dat hij in zijn eigen woonkamer op deze manier kan beslissen welke stukken van deze gekochte kleding hij wil houden en welke zijn moeder terug naar de winkel kan brengen. Opvallend aan deze opmerking is dat hij dus eigenlijk een vorm van omgekeerde psychologie gebruikt. Hij pronkt met dit verhaal 20
naar de andere jongens in de ruimte met zijn mannelijkheid door te zeggen dat hij lak aan zijn uiterlijk heeft, omdat zijn moeder het voor hem koopt. Hij heeft dus ook duidelijk het gevoel dat hij een vorm van macht in deze situatie heeft, doordat hij kritisch kan zijn op de keuzes van zijn moeder en het beslissende oordeel kan vellen in zijn eigen woonkamer. De andere mannen in de ruimte gaven Louike nadat hij deze opmerking had gemaakt, complimenten op zijn uiterlijk en zijn aanpak naar zijn moeder toe. Hij doet er dus moeite voor om zijn mannelijkheid te bewijzen, zoals mannen in de hip-hop dit ook constant doen, terwijl ze eerder in het gesprek juist vertelden dat een echte man dit niet hoeft te doen. Bij de vraag of de mannen meer behoefte hadden aan ruimte waarin de mannen hun mannelijkheid in kwijt kunnen werd direct negatief op geantwoord. Ze vonden het onzin dat mannen uit de hip-hop cultuur vrouwen niet toelaten zodat er meer ruimte voor competitie is en dus ruimte om hun mannelijkheid te bewijzen. Echter spraken de jonge mannen zichzelf ook hierin tegen. In werkelijkheid hebben ze, net als de hip-hoppers, al mannelijke ruimte gecreëerd. Ze vertelden over de dagelijkse digitale voetbalpartijtjes die ze houden op de Xbox, een bezigheid die ze als mannen onder elkaar doen. De vrouwelijke huisgenoten worden hierin niet toegelaten en wanneer deze vrouwen zich toch in dezelfde ruimte bevinden als de mannen tijdens deze wedstrijden, worden ze totaal genegeerd. Eigenlijk wordt er dus door deze mannen hetzelfde gedaan als door de hip-hop man, de vrouw wordt namelijk niet toegelaten. De vrouwelijke huisgenoten worden nooit opgenomen in de competitie die er tussen de mannen heerst, maar deze competitie is absoluut aanwezig. Naar mijn mening is er een na dit gesprek een goed antwoord te geven op de hoofdvraag, namelijk: nee deze jonge Nederlandse man heeft geen behoefte aan de mannelijkheid zoals de Amerikaanse hip-hop man deze uit. Deze jongens lieten duidelijk zien dat ze in principe hetzelfde gedrag vertonen als de Amerikaanse hip-hop man, alleen doen ze dit in veel mindere mate. Beide mannen pronken even hard met hun mannelijkheid, alleen doet de Amerikaanse hip-hop man dit bewust en een Nederlandse jonge man dit onbewust (of ze doen het bewust, maar het komt onbewust over). De Nederlandse man is meer bescheiden in het tonen van zijn mannelijkheid, terwijl de Amerikaanse hip-hop man echt met zijn mannelijke waardes pronkt.
Conclusie 21
Aanleiding voor deze scriptie was mijn grote behoefte om menswear te ontwerpen die de drager een gevoel geeft van ultieme mannelijkheid. De Amerikaanse hip-hop wereld is voor mij altijd een grote inspiratiebron geweest vanwege het feit dat ik deze cultuur als een van de mannelijkste op aarde zag. In tegenstelling tot deze Amerikaanse hip-hop man, is de Nederlandse man naar mijn mening niet erg mannelijk. Daarom vind ik het interessant om deze twee tegenpolen naast elkaar te zetten en de Nederlandse man te vragen of hij meer behoefte heeft aan de Amerikaanse hip-hop waardes van mannelijkheid. Hip-hop is ontstaan als een reactie op de enorme hoeveelheid criminaliteit en geweld in de Bronx in de jaren ’70. De muziek, dans en kunst die aan de basis van de hip-hop staan, voelden als een bevrijding van al het onheil voor de bewoners van de Bronx. Het dagelijks leven van de jongeren in de wijk werd als vanzelfsprekend opgenomen in de hip-hop. Op deze manier kwamen mensen overal ter wereld indirect in contact met de mannelijke waardes die door dit onheil zijn ontstaan in de Bronx. Agressiviteit, egoïsme en dominantie waren de ingrediënten om te kunnen overleven op straat. Doordat jonge mannen in de Bronx werden omringd door geweld en ze geen financiële kansen hadden, ontwikkelde zij een heel heftig beeld van mannelijkheid. Als man moest je ‘hard’ zijn om te kunnen overleven. De Nederlandse jonge man is over het algemeen opgegroeid met veel financiële kansen in een omgeving die, in tegenstelling tot de Bronx, erg veilig is. Daardoor heeft hij geen behoefte om agressief, egoïstisch of dominant te zijn op dezelfde manier als de mannen in de Bronx. Voor hem is er geen noodzaak om zichzelf op die manier te gedragen. De Nederlandse man kan gezien worden in de rol als breadwinner, een rol die recht tegenover de rol als rebel staat. In de rebel rol bevinden zich de Amerikaanse hip-hoppers. Volgens Holt moet iedere man zijn mannelijkheid kwijt in één van deze twee rollen. De breadwinner is een man die door voor zijn gezin te zorgen zijn mannelijkheid kwijt kan. Deze man is materialistisch en hecht veel waarde aan zijn status binnen een sociaaleconomisch systeem. De opkomst van de arbeidsdeelname van de vrouw gooit echter roet in het eten van de traditionele breadwinner. Doordat vrouwen financieel steeds onafhankelijker worden, kan deze man zijn mannelijkheid steeds minder kwijt in zijn rol als kostwinnaar voor het gezin. Voor deze man kan de hip-hop cultuur een uitweg zijn om hun rebel naar boven te laten komen. De Nederlandse man lijkt echter niet de drang te hebben om zich in een rol als rebel te uiten. Hij ziet de opkomst van de vrouw in de arbeidsmarkt namelijk niet als een bedreiging. De vrouw wordt door deze jonge Nederlandse man helemaal niet opgenomen in de informele hiërarchie die er heerst tussen de mannen.
Volgens Damien Arthur kan een gevoel van een mannelijke identiteit alleen worden bereikt 22
wanneer er tijd wordt gespendeerd met andere mannen, er moet met elkaar geconcurreerd worden om een informele hiërarchie te creëren. Door het, zo goed als, uitsluiten van vrouwen in de hip-hop scene is hier dus erg veel ruimte voor. Doordat vrouwen een prominentere rol spelen in de Nederlandse cultuur, valt deze informele hiërarchie minder op. Je kop boven het maaiveld uitsteken, zoals dit gebeurd in de Amerikaanse hip-hop cultuur, wordt door de Nederlandse man als ‘haantjesgedrag’ gezien. In tegenstelling tot de Amerikaanse hip-hop cultuur, wordt dit dominante gedrag niet als mannelijk gezien. De Nederlandse man is meer bescheiden in het tonen van zijn mannelijkheid, terwijl de Amerikaanse hip-hop man echt met zijn mannelijke waardes pronkt. Door dit grote verschil in het tonen van mannelijkheid zou je dus kunnen stellen dat de Nederlandse man niet meer behoefte heeft om zich te uitten als de Amerikaanse hip-hoppers.
Literatuurlijst 23
1. Chang, J., 2005, Can’t stop won’t stop: a history of the hip-hop generation. St. Martin’s press, New York City. 2. Plunz, R., 1990, A history of housing in New York City Columbia University Press. 3. Damien, A., 2006, Authenticity and consumption in the Australian hip hop culture, qualitative market research: an international journal, jrg. 8, nr. 2, p. 140-156. 4. Holt, Douglas H., 2002, Man-of-action-heroes: How the American ideology of manhood structures men’s consumptions, Nr. 03-04 5. Kimmel, Allan J. en Tissier-Desbordes, E., 1999, Males, masculinity, and consumption: an exploratory investigation, European advances in consumer research, nr. 4. 6. Patterson, Claudine E. En Hogg, Margaret K., 2004, Gender Identity, gender salience and symbolic consumption. 7. Robinson, Russel K., 2011, Masculinity as prison: Sexual identity, race and incarcerations. 8. Tiggemann, M. En Kenyon, Sarah J., 1998, The hairlessness norm: the removal of body hair in women. 9. Drs. Merens, A, 2012, CBS emancipatiemonitor 10. New York City roads, http://www.nycroads.com/roads/cross-bronx/ Datum van raadpleging 1 april 2013 11. Geert Hofstede, http://geert-hofstede.com/dimensions.html Datum van raadpleging 29 april 2013 12. Lyrics 4-Pac, www.topix.com/forum/music/hip-hop/T3R4L939MSM2B1G42 Datum van raadpleging 29 april 2013 13. Lyrics EVE, www.azlyrics.com/lyrics/eve/myenemiesskit.html Datum van raadpleging 29 april 2013 14. Coke la Rock, http://www.youtube.com/watch?v=Hqi-_g894ss Datum van raadpleging 1 april 2013 15. History channel, 2007, Gangsters and Gangs of New York: "Streets of New York" Crime . Film, Verenigde Staten. 16. Pray, D., 2001, Scratch. Film, Palm Pictures, Verenigde Staten. 17. Missy Elliot, www.stuffflypeoplelike.com/wp-content/uploads/2011/06/up-Missy_Elliot_lg.jpg Datum van raadpleging 4 mei 2013
24
25
