Harbrinkhoek

Infoblad van de Stichting Heemkunde Albergen / Harbrinkhoek

Stichting Heemkunde Albergen / Harbrinkhoek bedankt de volgende ondernemers voor het realiseren van

De sponsoren vergeet hen niet! Met uw steun zijn zij ons van dienst.

Laat hier het tegellogo van uw bedrijf Plaatsen!

Bel 0546-441534


Jaargang 2012 nummer 14

Van de redactie Geachte donateurs van de Heemkunde, Voor u ligt de eindejaarsuitgave van de Oale Maarke. Deze keer weer met een grote variëteit aan verhalen zoals het laatste deel van het “Werkstuk Boeren- en Tuindersleergang” met daarin een beschrijving van de oprichting van de Boerenleenbank en een mooi verhaal over het ontstaan van de Markegronden vanaf de 12e en 13e eeuw. Ook doen we verslag van de geslaagde donateursavond die in november werd gehouden. En natuurlijk de vaste bijdragen en interviews zoals u gewend bent. Het zal u niet verbazen dat het samenstellen van dit boekje, het doen van interviews, het uitzoeken van foto’s, het schrijven van interessante artikelen en het distribueren van deze uitgaves redelijk tijdrovend zijn. Temeer omdat het bestuur van de Heemkunde een actieve maar relatief kleine groep leden kent. Want naast de Oale Maarke zijn er de normale, terugkomende werkzaamheden voor onze vereniging zoals het doen van onderzoek naar aanleiding van vragen van donateurs, het op orde houden en schikken van de binnengekomen schenkingen en bidprentjes in de ‘Heemkelder’, het sorteren en uitzoeken van foto’s, dia’s en krantenartikelen. En het veldwerk zoals het vastleggen op beeld van verdwijnende bebouwing, het conserveren van waardevolle voorwerpen en kleine bebouwing zoals het pomphuisje en als laatste voorbeeld de medewerking aan de totstandkoming van de Kadastrale Atlas. En niet te vergeten de bestuurswerkzaamheden zoals het secretariaat en het penningmeester- en voorzitterschap. Het bestuur van de Heemkunde wil u vragen of u mensen kent die bereid zouden zijn om een paar uur per week of maand voor de Heemkunde actief te zijn. Dit kan op allerlei gebied en ieder zijn eigen vak. Op pagina 41 vindt u de namen van de bestuursleden en e-mailadressen waar u zich kunt melden als u belangstelling heeft. Voor het samenstellen van de ‘Oale Maarke’ hebben we alvast versterking gekregen van Hans Zeelenberg en Wouter Brey. Dan rest mij u veel leesplezier toe te wensen en een gelukkig en gezond 2012! De redactie

Voorpagina Foto gemaakt aan de Ootmarsumseweg ter hoogte van de familie Ensink richting Bakenweg met op de achtergrond het Geziet.

-3-

Infoblad Heemkunde Albergen / Harbrinkhoek

Inhoudsopgave

Van de redactie

3

Heemkunde Albergen/Harbrinkhoek is op zoek naar ...

5

Dat waren nog eens tijden …

6

Verzoek van een lid van de Heemkundegroep

12

Verslag donateursavond van 17 november j.l.

14

Werkstuk Boeren- en Tuindersleergang 7

16

De Kadastrale Atlas van Tubbergen, 1832

23

Ontstaan van de markegronden

25

Liefe redaksie hier is sannie

27

Wie (her)kent deze personen?

28

Tiramisu met advocaat

29

Grootse huldiging van B.J. Assink (pbh) Albergen

30

Broedgeval van een Wespendief in Fleringen

33

Haarbich oet de weend ...

38

Overzicht schenkingen

40

Heemkunde Albergen / Harbrinkhoek

41

Maak ook uw buurman of buurvrouw lid

42

-4-


Heemkunde Albergen/Harbrinkhoek is op zoek naar ... Ongeveer in 1941 is een voormalige doorritschuur met hooiopslag door G. van Heek vanuit Albergen naar de Beekweg in Buurse verplaatst. In oorsprong dateert de schuur waarschijnlijk uit de achttiende eeuw. De vakwerkgevels zijn gevuld met handvormsteen en op sommige plaatsen met hout en vlechtwerk. Het rietgedekte schilddak steekt aan de voorzijde ver over. De doorrit bevindt zich ongeveer in het midden van de schuur. Het voorste gedeelte van de schuur heeft aan weerszijden twee aankappingen onder pannen lessenaardaken. Het is een van de weinig overgebleven doorritschuren in Twente en daarom van architectuurhistorisch belang.

Onze vragen zijn nu: 1.

Is bij iemand bekend waar deze schuur heeft gestaan?

2.

Zijn er nog mensen bekend die in de oorlog hebben meegewerkt om deze verplaatsing mogelijk te maken?

Indien u hier informatie over kunt geven, wilt u dan contact opnemen met een van onze leden (zie blz. 41) of uw antwoord mailen naar: [email protected]

Uit de Twentsche Courant van 8 maart 1919

Heden ontvangen Prima Prikkeldraad billijke prijs, bij

740

H.J. DEGGER, Smid, Albergen bij Almelo

-5-


Dat waren nog eens tijden… …in gesprek met oud-koster André Kroeze… We verdiepen ons eens in het Rijke Roomsche Leven. ’n Beetje althans. En dan is het goed praten met André Kroeze (78), die 29 jaar lang koster was van de kerk van Onze Lieve Vrouw van Altijddurende Bijstand in Mariaparochie. Nu woont hij met zijn vrouw Nelly (74) aan de Kolenbranderhof 22 in 7651 NA Tubbergen. “NA: Het moest zo zijn, Nelly André. Dat kan toch geen toeval zijn!” André komt uit het elf kinderen tellende gezin Kroeze-Booijink, bijnaam VriesGraats of de Melk-Kroes. Zijn vader Herman kwam uit Albergen, zijn moeder Aleida was van boer ‘de Kemper’ uit Mander. Ze woonden aan de Hamweg in Albergen, toen D 181 (“dat nummer André en Nelly Kroeze stond ook op de melkbussen”). Een gemengd boerenbedrijf zoals er zoveel in die tijd waren. De kinderschare bestond uit: Gerard, Jan, Harrie, André, Bernard, Herman, Anny, Siny, Henk, Theo en Alfons. Helaas zijn Gerard, Jan en Bernard overleden.

“Twente meets Friesland”

Vlnr: Opa Gerard Kroeze, tante Trui, oom Jans, vader Herman en oma Johanna Kroeze-Averesch

-6-

André kreeg tbc begin jaren ’50 van de vorige eeuw. Eerst kuurde hij thuis maar dokter Eshuis wilde hem naar een


Voor het ouderlijk huis van moeder Booijink aan de Broekdijk in Mander. Vlnr: tante Hanna Booijink, Sien (vrouw van Geert), oom Geert Booijink en achter de wagen oma Booijink-Pegge

sanatorium hebben. Het Krönnensommer in Hellendoorn kon niet want dat was niet katholiek. Zo kwam hij in een rusthuis in Harderwijk terecht, waar hij van zijn 18e tot zijn 22e levensjaar kuurde. En laat daar nou net Nelly Wilbrink aan haar opleiding zijn begonnen. Het was liefde op het eerste gezicht, zeggen ze allebei. “Ik kon de hele dag wel zingen”, lacht Nelly. Ze hebben elkaar stapels briefjes gestuurd in die tijd. Nelly komt uit een gezin met tien kinderen uit Harlingen, Friesland. Ze moest eigenlijk coupeuse worden van haar vader. Dan kon ze fijn de kleren verstellen van haar vele broers. Maar Nelly wilde per se de zorg in. “Het moest gewoon zo zijn dat we elkaar ontmoetten.” In 1961 zijn ze in Harlingen getrouwd. Er werd een bus gehuurd voor familie en buren. De bruiloft was om 11 uur afgelopen, maar door de dichte mist waren ze pas om 4 uur ’s nachts thuis. Hotsend en botsend door de kuilen naar hun nieuwe huis in Harbrinkhoek, want de straat was nog niet aangelegd. Ze kregen twee zoons, Rob en Peter, en een dochter Clementine. Inmiddels zijn er zeven kleinkinderen bijgekomen. André en Nelly zijn al 50 jaar getrouwd.

“Da’s nen goeien” Vanwege zijn tbc-verleden werd André afgekeurd. “Maar ik pakte alles aan. Metaal, elektra, ik heb van alles geprobeerd al was het zwaar. Dat heeft me wel handig gemaakt, ja.” De kerk in Mariaparochie vroeg in 1973 iemand

-7-

Infoblad Heemkunde Albergen / Harbrinkhoek voor de tuin, want de heer Krukkert zou ermee stoppen. Het liep storm aan de pastorie. De pastoorsmeid Marie Hofmeijer zei tegen pastoor Gerard Kerkhof dat André aan de deur was geweest. De pastoor zei meteen, “da’s nen goeien.” Hij liet de andere sollicitaties voor wat het was en kwam bij André aan de deur: “Wanneer ku’j beginn’n?” Op de eerste werkdag nam hij André mee en zei, “Hier he’j al het gereedschap, hier de tuin, om 10 uur is er koffie en geen minuut later. Ziezo, ie redt oe wa.” Voor zijn werk kreeg André een vergoeding naast zijn uitkering. En met Kerstmis gaf pastoor Kerkhof hem een envelop, uit eigen zak betaald. In het midden oma Booijink tijdens de kerkgang in Vasse Dat was het. De tuin vol onkruid was al gauw gepiept. André werd steeds meer de koster van de kerk. “Het was veel werk maar ik heb het met onmeunig völ plezeer doan.” Regelmatig moest het koper worden gepoetst. André laadde de auto vol koperwerk en ’s avonds ging het hele gezin aan het poetsen. Ook Nelly werkte achter de schermen altijd mee. Ze wisten niet anders, het gezinsleven stond in het teken van de kerk. De kerststal zetten in de kerk, de kerstbomen. Het hele gezin op de versiertoer met Pasen en Kerstmis. Later kwam daar de aula nog bij. “Ik wilde dat eigenlijk niet maar het kerkbestuur zei, “probeer ’t es efkes”. En toen ben ik dat blijven doen. Heel dankbaar werk.”

“n Weektaak” Ze herinneren zich nog goed dat op een zaterdagmiddag het halve plafond in de kerk naar beneden kwam. Overal kalk en rotzooi. Met de buurvrouwen Lansink en Oude Weernink hebben ze geploeterd om de kerk voor de mis van 5 uur schoon te krijgen. En vroeger had je ook nog een kachel! Het was weer op een zaterdagmiddag toen André bericht kreeg dat hij direct moest

-8-


Foto bij het 25-jarig huwelijk van Herman & Aleida Kroeze: vlnr: Bernard, Herman, Siny, André, Theo, Alfons, Henk, Jan, Annie, Harrie en Gerard

komen. De kachel spuwde roet uit, de hele kerk was zwart. Ook toen werd Jan en alleman ingeschakeld voor de schoonmaak. “Ik was er elke dag”, zegt André. “De kerk was elke dag open, nu niet meer. Vakantie? Dat moest je zelf maar regelen.” Als het had gesneeuwd, maakte hij voor de vroegmis met de sneeuwschep gauw een pad naar de kerk. Elke morgen om half 12 riep Marie hem voor een bordje verse soep, en als er niemand bij hem was zei ze gewiekst, “André kom je even, er zit een schroefje los.” “Het was zo’n best meenske”, zegt André. Ook met pastoor Frans Kerkhof, met wie hij het langst samenwerkte, kon André prima opschieten. ’s Winters kregen ze van de boeren een stuk van de slacht. Marie maakte er zelf balkenbrij van, bak- en leverworst. André kreeg altijd een schaaltje mee naar huis. Ook werd er nog jarenlang elke dag een melkbusje naar de pastorie gebracht, elke keer door een andere boer.

“Het vliegende evangelie” In september 1979 volgde Frans Kerkhof zijn broer Gerard op. De mensen uit zijn vorige parochie Doetinchem, zeiden bij de eerste kennismaking: “Als jullie niet goed voor hem zijn, halen we hem zo weer op!” Ze noemden Frans ‘Het vliegende evangelie’, hij was zeer gezien. “Pastoor Kerkhof was heel mo-

-9-

Infoblad Heemkunde Albergen / Harbrinkhoek dern”, vertelt André, “hij was erg voor vrouwen op het altaar. Je kon enorm goed met hem overleggen. Zijn tuin was hem alles. Vlak voor de mis stond hij nog met laarzen aan onder zijn pak in de vijver. Dan riep je hem dat het tijd was, waarop hij zei, “zonder mij kunnen ze toch niet beginnen.” Altijd was de pastoor zijn bril kwijt. Bij de afwas waste Marie steevast ook de bril van de pastoor mee. Want die zat altijd onder de `sputters`. Als het geen wijwater was dan was het wel André in de tuin van pastoor Kerkhof met Marie van de Pastorie tuinaarde. Tot zijn dood in 2005 had Frans Kerkhof nog een aantal mensen dat bij hem wilde biechten, soms aan de keukentafel. De mensen hielden van hem en hij hield van de mensen.” Op een dag zei pastoor Kerkhof: “We gaan even naar Twello, een kippenhok ophalen bij mijn zuster. Daar kunnen we mooi het gereedschap in opbergen.” André moest rijden want ja Frans’ rijstijl was ongeëvenaard: scheuren, hard optrekken, parkeren onder het motto ‘boem is ho’. Uiteindelijk was het een enorm spektakel dat André op een aanhanger moest vervoeren. ’n Wonder dat ze er heel mee over zijn gekomen. En dan die jaarlijkse misdienaarsreisjes. “Ging je zo met 30 jongelui en de pastoor op pad. En het is altijd goed gegaan.”

“Rijk noch Roomsch” “Het is allemaal anders geworden”, zegt André, “vroeger hingen ze er met de benen uit, nu loopt de kerk leeg. Er

Pastoor Kerkhof in zijn werkkamer (2004)

- 10 -

Jaargang 2012 nummer 14 komen zelfs vieringen zonder communie. Waarom? “Ie jaagt de leu de kerk oet”. Communies consacreren kunnen ze toch voor die tijd, en waarom mag een leek ze dan niet uitdelen? We moeten gewoon een jongere paus hebben, je kunt niet terug naar het verleden.” Het doet hem zeer. Daarbij wil interviewster vermelden, dat Frans Kerkhof in een ander interview zei: “Als Jezus nu weer terug zou komen op aarde, zou Hij schrikken van alle geen verboden die de Kerk heeft ingesteld in de loop van de tijd.” In 2002 is André gestopt als koster van de kerk in Mariaparochie. Maar hij is nog steeds behulpzaam in Tubbergen. Elke dinsdagmorgen is hij koster op de Eeshof. Voor uitvaartonderneming Hams regelt hij de familiebezoeken in de aula en bij de avondwakes. Overdag is de basiliek van Tubbergen altijd open, “en er gebeurt nooit wat negatiefs. De mensen lopen in en uit. Een goede zaak.” Elke zondagavond sluit André de basiliek. En zo gaan de dagen in vreugde voorbij voor André en Nelly, met altijd dat lijntje naar het Rijke Roomsche Leven. Maar ze hopen nog heel wat jaren te genieten van het leven hier op aarde, dat dan weer wel.

Tekst: Betsy Telgenkamp-Bos Fotobewerking: Elise Goossen-Haarhuis

Uit de Twentsche Courant van 21 mei 1919 GETROUWD: G.J. KEMERINK en H.A. DISSEL die mede namens wederzijdsche familie hartelijk dank zeggen voor de blijken van belangstelling voor en bij hun huwelijk Ondervonden.

385-14

Harbrinkhoek, 21 mei ‘19.

- 11 -


Hierbij een verzoek van een lid van de Heemkunde Albergen/Harbrinkhoek Wie helpt mij? Zoals bekend heet de boerderij van de fam. Alberink in Harbrinkhoek aan de Almelose weg bij de Heiningsbrug van oudsher Erve Heineman. Dit erf is (lang geleden) de boerderij geweest vanwaar de familie ter Heine (ter Heijne) afstamt. Ik bereid een boekje voor over het Erve Heineman en de familie ter Hei(j)ne. Graag zou ik daarbij foto’s of andere gegevens van het Erve Heineman gebruiken. Mijn vraag: wie heeft van deze boerderij gegevens/foto’s die ik in het boekje zou kunnen plaatsen? Graag contact met ondergetekende, waarvoor bij voorbaat veel dank. Gerard ter Heijne, Lindengracht 27, 1015 KB Amsterdam. Tel: 020 – 6227942 Mail: [email protected]

Uit de Twentsche Courant van 15 december 1917 Op de nieuwe R.K. Kerk te Mariaparochie (Harbrinkhoek) bij Almelo, kan Geld geplaatst worden tegen 4 pct. (3739) J.F.H. ESHUIS, R.K. Priester, Langestraat 51, Enschede.

Wat leu bliewt aait keend, allenig ‘t spölgood veraandert. - 12 -

Jaargang 2012 nummer 14 Uitslag van een gehouden marswedstrijd d.d. 18 juni 1939 van de wandelsportvereniging afd. dames uit Albergen

Een oude advertentie van De Pannenloods

Geregeld voorradig alle soorten Betonbuizen en Putringen, Cement-Dakpannen, Prima Sindicaat-Cement merk “Wicking”. Vraagt prijs Fa. TER BEEK & LOOHUIS -Albergen.

- 13 -


Verslag van de donateursavond van 17-11-2011 Rijke historie brengt landschap Albergen tot leven Met de lezing over het Nationaal landschap Noordoost-Twente was de jaarlijkse donateursavond van de heemkunde Albergen meer dan geslaagd. Fons Eysink wist de goed gevulde zaal van het Kultuurhoes zeer te boeien. Fons heeft bijna 30 jaar bij Staatsbosbeheer gewerkt en is sinds drie jaar overgestapt naar de Bosgroepen. Een landelijke organisatie op het gebied van bosen natuurbeheer. In drie geografische gebieden is zij actief voor haar leden. Vooral particuliere landgoederen, maar ook gemeenten, provincies, waterschappen en terreinbeherende organisaties maken gebruik van hun diensten. Misschien is een lidmaatschap van de Bosgroepen ook aan u besteed. Aan de hand van geologische en oude topografische kaarten liet hij de bijzondere kwaliteiten van het landschap passeren en Albergen kreeg daarin een prominente plek. Tot op de dag van vandaag zijn hier nog enkele markante elementen van de een na laatste ijstijd zichtbaar. De grote escomplexen van Albergen rusten op de keileem van zo’n stuwwalrestant. Van Langeveen via Geesteren tot aan de Mekkelenberg ligt een langgerekte grindrijke smeltwaterafzetting; een zogenaamd esker. Het is de enige esker in ons land en dicht bij de poort van het nationaal landschap Noordoost-Twente. Maar blijkbaar een verzwegen geheim… En het Hondenven, mogelijk de verbastering van hooggelegen ven op het landgoed Schultenwolde aan de voet van het Dr. Schaepmanbeeld op de Tubberger es is een ijstijdrelict. De hoge rand om het ven is een van de kenmerken wat met een woord pingo-ruïne wordt genoemd. Geologisch dus een rijke historie. Hij memoreerde aan Clemens van Bönninghausen als een van de eerste bekende botanisten uit deze streek en bewoner van Herinckhave. Een plantensoort werd zelfs naar hem vernoemd Carex x boeninghausia. Hij was ook degene die de landbouwpraktijken in de 19de eeuw uitvoerig beschreef. Dat het landschap rond Albergen bijzonder was, illustreerde hij met plantensoorten als moerasklokje (nu alleen nog als herbariumexemplaar) en Canadees hertshooi. De kadoeshoonder (kemphanen) pronkten vroeger met hun krulveren tijdens de balts in het Albergerveld. De basisschool pronkt nu met de veren van de kadoes. De kwaliteiten van essen en beekdalen kwam goed

- 14 -

Jaargang 2012 nummer 14 tot zijn recht. Als grote bijzonderheid noemde hij de bronnen van Noordoost Twente met kenmerkende soorten als goudveil en beekprik. Het Waterschap Regge en Dinkel is projectleider van het project “Terug naar de Bron” om de watersystemen tot in de haarvaten zorgvuldig te behouden en of te herstellen. Maar ook de houtwallen met fraaie knoteiken, waarin soorten als meikever en vliegend hert huizen, krijgen hun aandacht in het nationaal landschap. Eigenaren van houtFons Eysink weet met zijn lezing de toehoorders te boeien wallen kunnen via de gemeente een contract afsluiten voor groene diensten met bijbehorende financiering voor het in stand houden en beheer. Na de pauze ging hij in op een nieuwe vorm van natuurbeheer. Naast het traditionele beheer van natuurterreinen en agrarisch natuurbeheer is Boeren voor Natuur een nieuwe optie. De gelijknamige stichting Boeren voor Natuur Twente heeft een pilot onder haar hoede op het landgoed Twickel bij Delden. Drie landbouwbedrijven doen mee om de nieuwe aanpak te testen. De belangrijkste spelregels zijn: geen mest en voer van buiten het bedrijf aanvoeren en een zo natuurlijk mogelijke waterhuishouding. Dat laatste is in het belang van de bedrijfsvoering om de mineralen van het kwelwater en het overstromingswater zo goed mogelijk te benutten. De boeren krijgen een vergoeding per hectare en zijn verder zelf verantwoordelijk voor een levensvatbare bedrijfsvoering. Al met al een mooie uitdaging.

- 15 -


Werkstuk Boeren- en Tuindersleergang 7 In de zestiger jaren heeft de heer J.B.M. Kleissen een studie gemaakt van het ontstaan en ontwikkeling van de landbouwcoöperaties de toenmalige C.A.V.V. A.B.T.B. te Albergen. Dit werkstuk geeft nieuwe informatie over het ontstaan van de coöperaties en banken.

IV. BOERENLEENBANK TE ALBERGEN Door gebrek aan copij heb ik over de coöperatieve boerenleenbank niet een dermate uitvoerige beschrijving kunnen geven als van de voorgaande coöperaties. Algemeen Het is voor elk ondernemen en dus ook voor de boer beslist noodzakelijk, dat hij de beschikking heeft over voldoende kapitaal om zijn bedrijf op de juiste wijze te kunnen voeren. Anders is het hem immers onmogelijk om de nodige kunstmest veevoeders, machines, gereedschappen e.d. te kopen of verbeteringen te laten uitvoeren. Bovendien zou hij vaak gedwongen zijn om zijn producten te verkopen op een tijdstip, dat deze een slechte prijs opbrengen. Beschikt de boer zelf niet over voldoende bedrijfskapitaal, dan zal hij dit op een gemakkelijke manier moeten kunnen lenen. Vroeger liet de credietvoorziening in de landbouw veel te wensen over, wat de vooruitgang op dit gebied ernstig remde. Aangezien de handelsbanken geen belangstelling hadden voor de verlening van credieten aan de boeren, waren deze wel voor een belangrijk deel aangewezen op credieten van leveranciers en afnemers. Dit had een zeer sterke en vaak zeer noodlottige gebondenheid van de boeren tengevolge. De bezwaren van deze gebrekkige credietvoorziening kwam vooral naar voren in tijden van malaise. De Duitse plattelandsburgemeester

- 16 -


Frierich Wilhelm Raiffeisen trachtte door onderlinge hulpverlening de grote armoede in zijn streek op te heffen. In 1866 werd door hem daartoe in Heddesdorf de eerste boerenleenbank opgericht. Dit voorbeeld werd in Nederland pas in 1896 gevolgd (Lonneker). Bij de eeuwwisseling waren er al 67 boerenleenbanken. Dit aantal is intussen gestegen tot 1320. Meer dan het aantal gemeenten in ons land. Ontstaan Boerenleenbank te Albergen In Albergen is als eerste coöperatie de boerenleenbank opgericht. Reeds hier blijkt, evenals elders in Nederland, dat wanneer de boer actief wilde deelnemen aan de voortschrijdende ontwikkeling in de verschillende opzichten, een bepaalde vorm van credietvoorziening een eerste vereiste was. Ook in Albergen was de credietwaardigheid der landbouwers slecht. Op initiatief van de in 1898 ontstane Centrale Coöperatieve Boerenleenbank te Eindhoven, werd op 20 maart 1908 de coöperatieve boerenleenbank te Albergen opgericht. De werkring der bank strekte zich destijds uit over de buurtschap Albergen, Fleringen en Harbrinkhoek. Door parochie mutaties heeft de buurtschap Harbrinkhoek zich reeds in 1922 van Albergen afgesplitst en beschikt thans over een eigen coöperatieve boerenleenbank. De boerenleenbank startte met een aantal leden van 50 personen terwijl het bestuur bestond uit 5 leden, waaronder een directeur. Door de leden werden drie personen benoemd tot de Raad van Toezicht. Als éérste kassier werd benoemd wijlen de Heer H. Morshuis, wiens zoon thans 50 jaar later als kassier fungeert. De kantoorruimte was zeer beperkt, zodat de administratie in een achterkamertje ten huize van de kassier werd afgedaan. De aansprakelijkheid was in de vorm van W.A. geregeld, zodat alle leden tezamen voor het volle bedrag

- 17 -


aansprakelijk zijn. De boerenleenbank te Albergen is aangesloten bij de Centrale Coöperatieve Boerenleenbank te Eindhoven. Bestuursverkiezing Een bestuurslid wordt hierbij gekozen voor de tijd van vijf jaar. Na de leeftijd van 65 jaar bereikt te hebben is een bestuurslid niet meer herkiesbaar (in de statuten opgenomen). Deel der boerenleenbank Evenals alle andere credietcoöperaties werd ook deze boerenleenbank opgericht om de slechte credietwaardige bedrijven de helpende hand te bieden. Oorspronkelijk trad de boerenleenbank alleen op in de vorm van een spaar- en credietinstelling d.m.v. het aannemen van spaargelden en het uitgeven van voorschotten. Geleidelijk aan laten de leden hoe langer hoe meer hun geldzaken over de bank verzorgen. Betalingen en ontvangsten hebben dan hoofdzakelijk door gireren plaats. De bank beschikte hierdoor over behoorlijke bedragen in lopende rekening. Een belangrijk voordeel hiervan is, dat de boer weinig kasgeld meer heeft. Bovendien brengt dit geld op de bank nog rente op en wordt het risico voor verlies, brand en diefstal etc. uitgesloten. Tenslotte zij vermeld, dat het voor de boer een vergemakkelijking is in het doen van geldzaken en eveneens een belangrijke hulp voor een goede boekhouding. Het uitgeven van voorschotten ging de eerste jaren na de oprichting nogal met enige moeilijkheden gepaard. De inleg van spaargelden was namelijk niet opgewassen tegen de grote vraag van voorschotten, hetzij met persoonlijke of zakelijke zekerheidsstelling. De oorzaak hiervan was gelegen in de zeer slechte credietwaardigheid van onze landbouwbedrijven. Mede doordat de boer steeds meer gebruik maakt van de aankoop van de veevoeders en

- 18 -


kunstmest, hetgeen aanleiding gaf tot een steeds grotere behoefte aan crediet. De boerenleenbank kan voorts tal van diensten aan leden en spaarders verstrekken o.a. het geven van nodige instructies bij een eventuele credietopname, het verstrekken van vreemde valuta’s e.d.. Credietaanvragen Hierbij wordt op de eerste plaats aandacht besteed aan de persoon. Tegenover een crediet verstrekking is n.l. een bepaalde zekerheidsstelling vereist. Men kent hiervoor twee vormen en wel de persoonlijke zekerheid, door het aantrekken van twee borgen, die er goed voor tekenen en daarmee de volle verantwoordelijkheid dragen voor het door de geldopnemer opgenomen bedrag. Bij de credietverstrekking voor de aankoop of verbetering van onroerende goederen maakt men gebruik van de z.g. zakelijke zekerheidsstelling (hypotheken). Hierbij geeft de hypotheekgever een bepaald onroerend goed in onderpand dus als zekerheidsstelling aan de hypotheeknemer. Bij de laatstgenoemde credietverstrekking treedt de plaatselijke bank thans alleen maar op als bemiddelingsbank. De eigenlijke credieten op lange termijn, dus tot maximaal 40 jaar, worden door de N.V. Boerenhypotheekbanken een dochteronderneming van de Centrale Coöperatieve Boerenleenbank te Eindhoven afgesloten. Wil een boer van bovenstaande aanvragen gebruik maken, dan kan deze zich vervoegen bij zijn kassier van de bank. Deze maakt dan de nodige notities op omtrent, grootte van het crediet, vorm van zekerheidstelling enz., hetwelk vervolgens in een eerstkomende bestuursvergadering nauwkeurig bekeken en besproken wordt. Bij dergelijke transacties is steeds de goedkeuring van de Centrale Bank noodzakelijk. Een der belangrijkste voordelen van een plaatselijke bank als

- 19 -


deze is o.a. een klein en overzichtelijk werkgebied. Hierdoor is het mogelijk dat bestuur en leden steeds op de hoogte kunnen zijn van de toestand waarin de leden verkeren. Dit is van zeer groot belang en kan daardoor gemakkelijk werken bij een eventuele credietaanvraag. Ontwikkeling der Bank Doordat ook de ontwikkeling op het platteland steeds toenam, vooral door het gebruik van kunstmest, speelde de credietvoorziening voor de boer een steeds grotere rol. De Coöperatieve Boerenleenbank te Albergen telt thans 260 leden. Omtrent de ontwikkeling van de bank geef ik u onderstaand enige omzetcijfers over de jaren 1941 en 1950. Jaar 1941

Jaar 1950

Spaargelden

ƒ. 632.621,25

ƒ. 2.425.953,97

Voorschotten

“

164.007,33

“

711.274,00

Rek. courant(Debet)

“

27.363,07

“

150.687,75

“

“

8.343,24

“

45.090,49

“

(Credit)

Aan de cijfers kan men concluderen, dat de boerenleenbank ook in Albergen steeds meer is uitgegroeid tot spaarbank. Zowel de voorschotten als de spaargelden zijn toegenomen doch, de voorschotten in grotere mate dan de spaargelden. Als teken mag zeer zeker vermeld worden van ontwikkeling, dat in juli 1958 een nieuw bankgebouw werd geopend. SAMENVATTING Zoals vermeld is de eerste coöperatie in Albergen de Boerenleenbank, welke reeds in 1908 werd opgericht. Doordat de boer steeds meer gebruik maakte van het aankopen van veevoeders en kunstmest kwam de behoefte

- 20 -


Vooraanzicht boerenleenbank

aan een bepaalde vorm van credietvoorziening ook meer op de voorgrond. De boerenleenbank in Albergen is met de vorengenoemde omzetten één van de grootste coöperatie boerenleenbanken in Twente. Steeds meer maken de boeren gebruik van de rekening courant de z.g. lopende rekening, waardoor de werkzaamheden op de bank aanzienlijk zijn vermeerderd. Ook aan de in 1959 ontstane jeugdspaarwet wordt door de Coöperatieve Boerenleenbank te Albergen actief deelgenomen. ALGEMENE SLOTCONCLUSIE De conclusie die men uit voorgaande hoofdstukken heeft kunnen trekken is, dat de landbouwcoöperaties na de negentiende eeuw, zowel in Albergen, Twente als in geheel Nederland een geweldige grote vlucht hebben genomen. Pas in het begin van de 20e eeuw beseften de boeren, dat samenwerking, in de meest geëigende vorm van coöperatie, het gewezen redmiddel was, als verweer tegen de verschrikkelijk grote economische machten. Men heeft gezien, dat de landbouwcoöperaties in

- 21 -


Albergen een belangrijk aandeel hebben in de krediet voorziening, de aankoop van veevoeders en kunstmest, de afzet van melk- en zuivelproducten verder door tal van nuttige diensten-verleningen. Tegen de concentratie van economische macht in het particuliere bedrijfsleven staat de individuele boer machteloos. Allen samenwerking van de boeren in hun coöperaties stelt hun in staat de eigen onafhankelijkheid te bewaren. Dus: “ EENDRACHT MAAKT MACHT ”. Einde van het Werkstuk: Boeren- en Tuindersleergang

Nen döl döt wat he nich laot’n kan; nen wiez’n löt wat he nich doon kan. Advertentie uit de Twentsche Courant van 14 juli 1915

Roggeverkoop te ALBERGEN Deurwaarder Kerkdijk te Almelo zal a.s. Woensdag 21 juli 1915, des nam. 4 uur ten verzoeke van de Firma GEBR. TER BEEK te Albergen op de groeiplaats aldaar Publiek verkoopen: Ongeveer 35 vim beste Rogge.

- 22 -


De Kadastrale Atlas van Tubbergen, 1832 Evenals elders in Nederland is in 1832 het kadaster ook in de gemeente Tubbergen ingevoerd. Van ruim 11.000 percelen is gedetailleerde informatie vastgelegd over: 

eigendom



eigenaar



ligging



oppervlakte,



grondgebruik



belastbare waarde

Rijke bron Hiermee is een rijke bron van gegevens beschikbaar gekomen over de geschiedenis van het landschap en de bebouwing. Maar ook over de 5.000 mensen die rond 1832 in de gemeente leefden is nu veel meer te achterhalen, vooral hun bezittingen en hun economische activiteiten. De kadastrale atlas is een onmisbare bron voor de beoefening van de geschiedenis “dicht bij huis”.

Tekstdeel en kaartenmap De atlas bestaat uit een tekstdeel en een kaartenmap met de 76 kadastrale kaarten (minuutplans) van Tubbergen op A3-formaat. Bijzonder is dat de schetsen die behoren bij het proces-verbaal van grensbepaling uit 1827 in kleur zijn gedrukt.

- 23 -


Samenwerking De atlas is het resultaat van jarenlange samenwerking tussen de acht heemkundeverenigingen binnen de gemeente Tubbergen en de Stichting Kadastrale Atlas Overijssel van 1832, die gefaciliteerd wordt door het Historisch Centrum Overijssel. De publicatie is financieel mogelijk gemaakt door de gemeente Tubbergen en het Nationaal Landschap Noordoost-Twente. Op 13 december 2011 is op het gemeentehuis te Tubbergen het eerste exemplaar van de Kadastrale Atlas van de gemeente Tubbergen aangeboden aan de burgemeester. U kunt de atlas bestellen door een e-mail te sturen naar: [email protected] of te bellen met de leden van de heemkunde die genoemd staan op blz. 41 van dit boekje. De verkoopprijs bedraagt 30,00 euro, excl. verzendkosten.

Advertentie uit de Twentsche Courant van 8 april 1918

Almelo Boerenbond. In de gisteren gehouden vergadering van de afd. Almelo van den A.B.T.B. werden de statuten en het reglement vastgesteld. Aan het voorloopig bestuur werd nog toegevoegd de heer J. Grooten. Algemeen was men van gevoelen, dat ’t verkieslijk zou zijn, wanneer de nieuwe parochie te Mariaparochie één afdeeling van den A.B.T.B. vormde met de parochie Almelo. Binnenkort zal te Harbrinkhoek een vergadering van landbouwers worden bijeengeroepen, waar dan de Bondsadviseur de zaak uiteen zal zetten.

- 24 -


Het ontstaan van de markegronden De marken zijn ontstaan om het gebruik van de gemeenschappelijke woeste gronden onderling te regelen. Met andere woorden men had er behoefte aan het een en ander voor eigen volk te behouden. Zo werden er markegenootschappen gevormd, die in de loop van de twaalfde en dertiende eeuw zijn ontstaan. Men bakende de grenzen van de marke af met grote veldkeien en verbood buitenstaanders daarbinnen hun vee te laten grazen, turf of plaggen te steken en te jagen of te vissen. Zij beheerden de gemeenschappelijke niet in cultuur gebrachte terreinen binnen hun marke of grondgebied. Er waren regels opgesteld voor gebruik van deze markegronden. Zo moesten de varkens gekramd zijn om vroeten te voorkomen, het loslopend vee moest gebrandmerkt zijn. Voor het hakken van bomen moest men toestemming hebben van het markebestuur en was het verboden plaggen te steken Aan het hoofd van de marke stond een markerichter, terwijl de dagelijkse leiding berustte bij de boerrichter, bijgestaan door de "gezworenen". De eerste schriftelijke vermelding over de marken in Overijssel staan in een oorkonde uit 1207. In de periode 1400-1500 zijn de marken Albergen, Fleringen en Dulder in kaart gebracht. De boeren kregen een aantal wahren toegedeeld naar grootte van hun erf. Daarna werd het gebruik van markegronden verdeeld onder de gewahrte boeren en kotters of bankzitters. Deze laatsten kregen meestal een halve wahre. Zij hadden naast het boerderijtje, dat meestal het eigendom was van een grotere gewahrte boer, een aanvullend inkomen als bankzitter of dagloner. Zij namen dan 's morgens plaats op de boerbank waar de boeren voor die dag een dagloner in dienst namen meestal voor het verrichten van het zwaardere werk. De aandelen in de markegronden werden wahren genoemd. De markegenoten die ook wel erfgenamen, goedsheren of gewahrden werden genoemd, kwamen geregeld bij elkaar om over markezaken te spreken. Een dergelijke bijeenkomst, ook wel holtsprake of holtink genoemd, stond onder het voorzitterschap van de markerichter. Hoeveel vee men mocht weiden of hoeveel plaggen men mocht steken, hing af van het aantal wahren dat men bezat. Naast de eigenaren van de gewahrde boerderijen konden ook de niet gewahrden (de keuters, katers of kotters) op beperkte schaal gebruik maken van

- 25 -

Infoblad Heemkunde Albergen / Harbrinkhoek de markegronden. Zij mochten er eveneens enkele beesten laten grazen en wat plaggen steken. Die plaggen waren nodig in de potstal, waar het vee in de wintermaanden stond gestald. Ze werden gebruikt om meer humus in de mest te krijgen en daarmee de schrale zandgronden te bemesten. Bovendien konden ze zich tegen betaling ook een stukje markegrond toe-eigenen en ontginnen. De markerichter kon overtreders van de markeregels straffen door hen te korten op hun rechten op het "heiden" (heideplaggen steken) en weiden of door hen een geldboete te laten betalen. Ook een boete in natura, meestal een aantal tonnen bier, was een gebruikelijke sanctie in die tijd. De markebestuurders hielden zich niet alleen bezig met het toezicht op de gemene gronden maar ze behartigden ook zaken die later, in de eerste helft van de negentiende eeuw, aan het gemeentebestuur zouden worden toevertrouwd; zoals de zorg voor het onderwijs, de politie en het onderhoud van de (zand) wegen en waterlopen. Ook andere waterstaatszaken vielen vaak onder hun verantwoordelijkheid. De marken vormden volwaardige bestuurlijke eenheden. Daarom was het stempel dat ze op het platteland drukten zo groot. Men moet een marke niet verwarren met een buurschap of het kerspel. Het grondgebied van het kerspel is meestal gelijk aan dat van het schout- of richtersambt. Een kerspel en marke vallen slechts zelden samen. Een buurschap was (en is ook nu nog) een kleine lokale kern van de plattelandsbevolking. Het kerspel is de oude kerkelijke gemeente (de parochie) met aanvankelijk als enige taak het verzorgen van de geestelijkheid en kerkelijke gebouwen. In de zeventiende en achttiende eeuw was het kerspel ook belast met het aanstellen en betalen van de predikant en de koster/schoolmeester. Ook werd men samen met de marke en buurschap, belast met het innen van belastingen. In de loop van de negentiende eeuw zijn de markegenootschappen opgeheven in opdracht van koning Willem III en werden de woeste gronden onder de gewahrde boeren verdeeld. Dit proces kwam vooral na de jaren dertig in een stroomversnelling. Tussen 1840 en 1860 verdwenen maar liefst 77 van de oorspronkelijke 112 marken in Overijssel. In 1886 was er nog maar een onverdeelde marke in de provincie Overijssel. André Vleerbos

- 26 -


Liefe redaksie hier is sannie heb jij ook tellefoon redaksie. wij wel. wij hebben ut pas gekregen. twee mannen fan de peeteetee hebben ut apperaat met soon zwarte pet op ut hooft bij ons aan de muur fastgemaakt. ons fientje kan dur net niet bei. weet jij wat peeteetee betekent redaksie. ik hep ut nog niet gefraagt maar ik geloof dat se dat op de pet hebben staan omdat ze foor paalen (tellefoonpaalen) tellefoon en tellefisie zorgen. wij hebben dur ook soon groot boek bei gekregen. ons henkie sei astas dat fan de gidsen was. maar dat is niet waar. dur staan allemaal fan die zijfers in net sommen. bei ons tuis kan dur nog niemant feel uit wijs worden. toen we ut nog maar net hadden begon dat swarte ding dat er los boofen op ligt al te rammelen. ons moeder wouw ut aanpakken. se deet eerst nog eefen haar schort af en toen wouw se de bril ook nog eerst ophebben. toen se um aanpakte sei ons moeder niks enan ut andere end fan de kabel sei ook niemant iets. alleen maar tuut-tuut-tuut. ons fader sei astas ut met die schort en die bril en so feels te lang duurde. en hij sei ook astas ons moeder ook direks wat hat moeten seggen anders kunnen se nooit weten of ons moeder dur klaar foor is. toen heeft se so maar foor de grap un nummer gedraait. met de pasterie sei de jufvrouw zachtjes. o jee foei toch sei ons moeder alleenig maar. toen was ut gesprek afgeloopen. toen sijn ons fientje en ik gaan kijken bij de pasterie of se daar ook un kabeltje in de gront hebben gegrafen. toen we daar in de sloot saten was de pastoor net met sein femilie in de tuin aan de gang. met un emmer deden se ut omkruit in een grote kruiwagen. de pastoor was soon beetje de opsichter. hij hat un grote snoeisgaar in de hant. toen froeg sijn femilie hem ook waarom astas hij dat vestje niet uitdeet as ut so warm was. hij kon tog feel beter soon swart overhemt aantrekken net as de kaplaan. toen sij hij astas dat onmogelluk was want dan kon hij sijn spullen nergens meer opbergen seidie. soon festje is un soort magesijn redaksie. daar hat hij fan alles in. fan die kleine segaartjes briefjes un sigrettenaansteker sijn horloozje soon ding waar je un stukje mee fan un segaar kunt afsnijden senten sakmesje segarenpijpje schaartje sleuteltje fan de outo un bril foor feraf te kijken en nog feel meer. ons fientje heeft dat ook tegen ons fader vetelt. hij begon te laggen en hij sei ik wouw dat ik ook maar un beetje meer in ut vestje hat. de groeten fan ons fader ons moeder ons opa ons geriet ons bennie en ons henkie en fan ons fientje en fan. s

ann

ie

- 27 -


Wie (her)kent deze personen? ? 8 7

6

5

4 3 2

1

De oale Maarke nr. 13 op blz. 15 Van de groepsfoto van het onderwijzend personeel van de Lagere school in Harbrinkhoek op pag. 15 kwamen onderstaande namen binnen. Van rechtsvoor naar linksboven: 1 = meester Bake

5 = juffrouw ter Beek

? = Burg. Kolenbrander

2 = juffrouw Bake

6 = meester Evers

? = Lenferink

3 = juffrouw Kock

7 = Aleida HaarhuisHondebrink (vrouw van Johan Haarhuis)

? = Ten Broeke

4 = meester Snoeyink

8 = Johan Haarhuis (bestuur)

Van de persoon achter het echtpaar Haarhuis werden drie namen doorgegeven. Weet iemand bij welke gelegenheid deze foto gemaakt is ?

- 28 -


De oale Maarke nr. 13 op blz. 37 De ontbrekende naam (??) op de foto uit De oale Maarke nr. 13 op blz. 37 is Jan Brent de Vries. De foto is van 1953 en de Fam. G. de Vries woonde toen aan de Tichelweg. Jan woont nu in Almelo, en is als weduwnaar opnieuw getrouwd. Wilt u evt. oplossingen doorgeven aan Jan Velthof tel.: 0546 – 441521?

Tiramisu met advocaat 250 gram mascarpone 50 gram witte basterdsuiker 2 dl. Advocaat 1 en 1/4 dl. slagroom, lobbig geklopt 14-16 lange vingers 1 dl. Sterke koffie 30 gr. geschaafde amandelen Poedersuiker Klop de mascarpone luchtig met de suiker en de advocaat. Spatel de slagroom er door. Doop de lange vingers in de koffie en leg ze op de bodem van een rechthoekige schaal. Verdeel het mascarpone mengsel erover. Rooster de amandelen goudgeel in een droge koekenpan, laat ze afkoelen en strooi ze over de tiramisu. Laat het mengsel 3-4

uur in de koelkast opstijven en bestuif

voor het serveren dun met poedersuiker. Wil Roosendaal

- 29 -


Grootse huldiging van B.J. Assink (pbh) Albergen

Uit de Twentsche Courant van Woensdag 7 Februari 1962

Vele cadeaus Albergen. – Het kan niet anders of de heer Assink moet dinsdagmiddag beduusd zijn geweest van de meer dan overweldigende belangstelling, die hij van alle zijden op zijn 25-jarig ambtsjubileum als secretaris, plaatselijke bureauhouder mocht ondervinden. Het werd voor de jubilaris een onvergetelijke dag, waarop hij gedurende zijn verdere leven met groot genoegen zal kunnen terugzien. Alles was door de heer Oosterveld, provinciaal voedselcommissaris te Zwolle tot in de puntjes georganiseerd. Als eerste sprak de heer Oosterveld. Hij deelde het ambtsjubileum van de jubilaris in, in drie gedeelten nl. vóór, tijdens en na de oorlog met al hun verschillende en moeilijke problemen. Het is geen gemakkelijke taak geweest, die de heer Assink op zich nam, maar zijn tact en wijsheid zijn, aldus de heer Oosterveld, boven alle lof verheven. Hij liet zijn gelukwensen vergezeld gaan van een enveloppe met inhoud.

Richtige Bauer Burgemeester Kolenbrander had zich ook met zijn staf vrijgemaakt en feliciteerde de feesteling op zijn frisse, humoristische manier. Zelfs de Duitsers hadden respect voor Assinks persoonlijkheid, getuige de woorden van een Feldwebel: ,,Das ist nun ein richtiger Bauer”. De heer Borghuis sprak namens de districten Albergen, Geesteren, Vasse en Ootmarsum, en bracht dank namens alle geregistreerde leden voor de prettige samenwerking. Hij bood namens de districten een diepvrieskist aan. Ook de ,,noaberschop” vierde het feest mee. Zij bracht bij monde van de heer Hulshof dank voor de steeds grote gastvrijheid en liet deze dank van een enveloppe met inhoud vergezeld gaan. Zelfs Den Haag was vertegenwoordigd in de persoon van de heer Greve, die namens de directeurgeneraal van de Landbouw zijn waardering voor Assink niet onder stoelen of banken stak.

- 30 -


Magen gevuld De heer Windershoven van de algemene inspectie voor Overijssel en Roetman van het hoofdkantoor van de p r o v i n c i a l e voedselcommissaris spraken over de nauwe contacten met de p.b.h.'s. De voorschriften en beschikkingen waren bij Assink steeds in Burgemeester G.B.P. Kolenbrander van Tubbergen goede handen. Hij bekeek feliciteert de heer B.J. Assink (links) met zijn 25jarig ambtsjubileum. ze met de spreekwoordelijke Hollandse nuchterheid en ging dan steeds verantwoord te werk. Gastvrijheid was boven alles verheven en hongerige magen werden vaak gevuld. De heer Weersink uit Saasveld vertegenwoordigde de A.B.T.B. als voorzitter van de kring Overijssel. Als bureauhouder, boer en bestuurslid van de A.B.T.B. heeft Assink veel voor het maatschappelijk welzijn van de boeren gedaan, aldus de heer Weersink. Oud provinciaal voedselcommissaris noemde het een groot voorrecht deze dag mee te mogen maken. Assink had steeds de moed om op tijd ,,nee” te zeggen en wist dan zelfs de boeren nog tot lachen te bewegen.

Prettig nieuws De heer Verbrugge als algemeen secretaris van het Landbouwschap noemde de jubilaris een prettig mens om mee te gaan. Hij verleende steeds grote medewerking. De heer Ten Hag uit Haaksbergen sprak namens alle bureauhouders z’n grote waardering uit en beschreef de vriendschap die tussen hem en Assink bestaat. Buitengewoon sympathiek deden de woorden aan van de heer Lansink namens A.B.T.B. en O.L.M. van Ootmarsum en Breklenkamp. Zij waren een der laatsten die bij het district Albergen werden gevoegd, maar achtten hun belangen evengoed behartigd, als die van hen die vlak bij ,,de pot” zaten. De heer Wissink noemde de feesteling een eerlijke oprechte Twentenaar, die steeds ,,boer” is gebleven. In de oorlogsjaren stond hij ook klaar voor burger en arbeider en maakte zich vele vrienden.

- 31 -

Infoblad Heemkunde Albergen / Harbrinkhoek Ervaring en wijs overleg maakten deze mens tot raadsman van velen. Namens pastoor Bos sprak tot slot kapelaan Beudeker. Tussen wat de heer Assink doet en de geestelijkheid bestaat diepe verwantschap. Beiden hebben we te doen met de boer, die uitging om te zaaien. Door zijn voorzittersschap van het armbestuur ging Assink ook uitzaaien: ,,liefde voor Christus”. Hij heeft een groot begrip voor zijn medemensen en groot vertrouwen bij de mensen. Talloze telegrammen, bloemstukken fruitmanden etc. legden verder getuigenis af, dat Assink een bemind persoon is. De jubilaris bracht ontroerd dank aan allen, die hem deze onvergetelijke dag bezorgden. Concordia bracht ’n serenade.

Uit de Twentsche Courant van 9 maart 1901 Gevraagd tegen 1 mei een flinke R.K.

BOERENKNECHT, niet beneden 20 jaar, bij J.H. NOLLEN op Avenhuis, Albergen.

An’t kenaal Nen deftigen heer -wied oet Hollaand-, lozeern bi’n femilie in Almelo, en zwörf mangs verscheeden dage boetenof. Iederbod gung è dan wa ès staon kieken en hee proaten dan ok gèèrn met de leu as dee waor an ’t wèrk wazzen. Op nen goo’n dag steet è ok an ’t kenaal in Albèrge rond te kieken, dow KooDieks-Betsken daor an kwam veuren. “Is dat water hier in ’t kenaal nogal diep, vriend?”, vreug’n heer em. “Zolt nich rekken”, antwoorn Betsken, “want de stadsken dee hier komt zwemmen stekt aait met eeren kop ’t water oet, dat doot ze!” De Vlaggemast, augustus 1965

- 32 -


Broedgeval van een Wespendief in Fleringen Het afgelopen jaar heeft er in de omgeving van Fleringen een wespendief gebroed. Voor mij was het de eerste keer dat ik deze soort broedend heb aangetroffen. Gezien hun geheimzinnige gedrag op de broedlocatie betekend dit niet dat ze hier niet vaker hebben gebroed. Twee jongen vlogen uit van dit bijzonder broedgeval! Het had niet veel gescheeld of het broeden van deze bijzondere roofvogel was onopgemerkt gebleven. Begin mei was er bij een oud bestaand nest in een lariks wel enige activiteit. Rondom de nestboom werden echter geen poepspetters of andere sporen van bewoning aangetroffen. Mogelijk dat hier door een buizerdpaar nog een late broedpoging werd begonnen. Buizerds leggen hun eieren gewoonlijk in de periode vanaf eind maart tot half april. Met een broedduur Zoekplaatje: twee jonge wespendieven. van ruim zes weken zouden er dan in de loop van juni jongen moeten zijn. Maar ook toen was er onder het nest nog steeds niets te zien dat hierop wees. Dus heb ik het nest maar even gelaten voor wat het was. Tot de derde week van juli, toen duidelijk verse loofbladeren waren te zien op de rand van het nest. Dit kon alleen maar betekenen dat het nest dus toch bewoond werd. En gezien de tijd van het jaar rees het vermoeden dat het wel eens een wespendief zou kunnen zijn. Om zekerheid te krijgen werd de telescoop op enige afstand van de nestboom opgesteld. Het was nog even zoeken om een goed beeld door het bladerdak van de omringende bomen te krijgen. De telescoop onthulde na enige tijd tot mijn grote verrassing twee bijna volgroeide jonge wespendieven. Goed herkenbaar aan de choco-kleur en de kenmerkende

- 33 -

Infoblad Heemkunde Albergen / Harbrinkhoek neusspleet in plaats van de gebruikelijke ronde neusgaten zoals bij overige roofvogels. Omdat de jongen diep in het nest lagen, was het lastig om een goede leeftijdschatting te maken. Toch was dit belangrijk om te weten, in verband met het eventueel ringen van de jongen. Gemaakte foto’s van de jongen heb ik laten beoordelen door Rob Bijlsma. Hij geldt als de wespendiefexpert van Nederland. De leeftijd van de jongen werd door hem geschat tussen 36 en 40 dagen. Het ringen van jonge wespendieven kon ik dus wel vergeten. JamUitgevlogen jonge wespendief op tak naast nest. mer! Maar het risico dat de jongen hierbij uit het nest zouden springen was veel te groot. De leeftijd was goed geschat want een week later zat al één van de jongen op een tak naast het nest. Gewoonlijk verlaten de jongen het nest na 42 dagen. Terugrekenend was het paar al op ongeveer 22 mei begonnen met de eileg. Dit betekent dat de eerder genoemde activiteiten rond het nest, begin mei, van dit paartje wespendieven moet zijn geweest. Waarschijnlijk waren ze op dat moment slechts enkele weken teruggekeerd uit hun overwinteringsgebied in centraal Afrika om vervolgens al snel op een geheimzinnige en onopvallende manier aan een nieuw broedseizoen te beginnen. Typisch wespendief! Heel bijzonder en speciaal.

Buitenbeentje De wespendief is een buitenbeentje binnen de roofvogels in Nederland. Alles aan een wespendief is eigenlijk speciaal. Het heldergele ( vrouwtje ) of oranje ( mannetje ) oog in de kleine duifachtige kop, het spleetvormige neusgat, de slanke hals, de stevige poten, de vlinderende baltsvlucht, het onopvallende gedrag op de broedplaats, de gelijke taakverdeling tussen man en vrouw wat betreft het bebroeden van de eieren en het warm houden van de jongen en de voedselkeus. Het aantal broedparen van deze bosbewoner wordt in

- 34 -

Jaargang 2012 nummer 14 Nederland geschat op 500 – 650 paar, waarvan de grootste populatie op de Veluwe. De wespendief is een middelgrote roofvogel met het formaat van een buizerd met wie hij dan ook vaak wordt verwisseld. De wespendief is echter sierlijker en houdt de vleugels geheel vlak tijdens het zweven. ( buizerd V -vormig ) Het is een trekvogel die de helft van zijn leven in Afrika doorbrengt. De naam wespendief verraad al de voedselvoorkeur van deze bijzondere roofvogel. Voor hun voedsel zijn ze voor een groot deel aangewezen op de larven van grondwespen. Vandaar ook dat de wespendieven pas eind april of begin mei aankomen op hun broedplaatsen. Deze timing is De wespendief heeft korte stevige poten voor helemaal afgestemd op de onthet uitgraven van wespennesten. wikkeling van de wespennes(foto Johan Gyskens) ten, die pas begin juli een redelijke omvang krijgen. Zodra er geen wespenlarven meer zijn, ongeveer eind augustus, vertrekken de oude vogels weer net zo stil als ze kwamen naar Afrika. De jonge vogels vertrekken één of twee weken later.

Bijzondere jachtstrategie Door hun bijzondere jachtstrategie worden wespendieven weinig gezien. Voor het grootste deel van de dag zitten ze, voor zover niet broedend, op een tak langs bosranden om zich heen te kijken tot ze een wesp voorbij zien vliegen. Die proberen ze te volgen waarna ze opnieuw geduldig gaan posten. Op die manier komen ze stapje voor stapje dichter bij de plek waar de wespen naar toe vliegen: het wespennest. Als ze dat ontdekt hebben, gaan ze aan het werk. Met de korte stevige graafpoten, die meer lijken op scharrelpo-

- 35 -

Infoblad Heemkunde Albergen / Harbrinkhoek ten van een kip dan op roofvogelklauwen, graven ze het nest uit. De wespensteken ervaren ze wel als hinderlijk maar ook niet meer dan dat. Het neusgat is smal en spleetvorming en de snavelbasis is breed, met korte borstelige veertjes waar geen wesp doorheen kan prikken. Als het nest is uitgegraven, snoept de wespendief een voor een de wespen en larven eruit; ook de raten worden opgegeten. Ook het menu van de jongen bestaat uit wespenbroed. Voor hun voedselvluchten worden grote afstanden van meer dan 5 km afgelegd. Uit onderzoek aan gezenderde broedvogels bleek dat vooral de vrouwen een groot gebied bestrijken tot soms meer dan 10 km rond de nestplaats. De maximale afstand van een foeragerend vrouwtje tot haar nest bedroeg 62 km.

Jongen De jongen in Fleringen werden zoals vermeld pas op leeftijd van ruim 5 weken ontdekt. Bij enkele langdurige observaties op ruime afstand van het nest werden van beide ouders voedselvluchten gezien. Het zoeken,vinden en uitgraven is een tijdrovende klus. De prooiaanvoer Aanvliegende wespendief met wespenraten voor de jongen. was dan ook zeer onregelmatig met ongeveer 1x per twee uur. Vaak kon je de grote brokken wespenraat zien in de poten van de aanvliegende wespendief. De jongen vlogen begin augustus uit. Geregeld waren ze te zien op een tak naast het nest. Eenmaal uitgevlogen jongen keren (soms tot aan het moment van wegtrek) naar het nest terug om te slapen en om door de ouders van prooi te worden voorzien. Vanaf half augustus heb ik de oudervogels niet meer gezien. Het zou heel goed kunnen dat ze toen al op weg waren richting Afrika. Bij wespendieven is het normaal dat de jongen langer in de omgeving

- 36 -

Jaargang 2012 nummer 14 van hun ouderlijk nest blijven dan de ouders. Zodra de jongen uitgevlogen zijn, kunnen ze al heel snel zelfstandig voedsel zoeken. Het opsporen van wespennesten en uitgraven van de raten is een handigheid die genetisch bepaald is. In tegenstelling tot andere roofvogels waarbij de ouders de jongen nog lang voeren en ook leren hoe te jagen. De jonge vogels heb ik vanaf begin september niet meer gezien en zullen ongetwijfeld hun ouders achterna gereisd zijn op weg naar het warme insectenrijke Afrika waar ze in de meeste gevallen ook hun eerste zomer doorbrengen. Johan Drop Natuur- en Vogelwerkgroep De Grutto Literatuur: Bijlsma R.G. 1993; Ecologische atlas van de Nederlandse roofvogels. SOVON vogelonderzoek Nederland

In de schoole “Bernhard”, vreug Vloodsmans-meester, naodat hij ’n zètken kuiert har aover al beroemde keerls , zooas Beethoven, Mozart, Napolion, Vondel en al zoo meer, “wie van die beroemde mannen zou je willen zijn?”. “Ik wol d’r nich gèèrn één van wéén.” was de jonge zien bescheed. “En waarom toch niet?”, vreug de meester van ni’jen. “Omdat ze almoal dood zint”, zee de jonge dreuge vot. De Vlaggemast, augustus 1965

Rooken Boers Graads kwambi’j ’n ontvanger um belasting te betalen. Ai’j Graads zaggen, zag’i’j ziene piepe ok, en hij trök dan ok dèmpe as peerstette, dow è binnen kwam. “Hier wordt niet gerookt”, zee een van de schriewers dee daor zatten. “Dat zee‘k wa”, zee Graads loekvoet. De Vlaggemast, oktober 1965

- 37 -


Haarbich oet de weend ...

en de bedrijvigheid die blijft

“Haarbich oet de weend”, een gevleugelde uitspraak van oud raadslid Hendrik Frielink tijdens het ontsteken van de jaarlijkse poasboaken. De man met de sigaar die in mijn jeugd een onuitwisbare indruk heeft gemaakt vanwege zijn betrokkenheid bij de grootste bankoverval ter wereld (46 miljoen gulden). Het gevolg van het kraken van een kluis in een bank in Almelo die de knokploeg Almelo e.o in november 1944 uitvoerde. Bijna alle betrokkenen konden het later niet navertellen maar Hendrik Frielink wel. Zijn broer Gerard Frielink stierf in zijn armen in het kamp in Duitsland. Naar hem werd de Frielinkstraat genoemd. Een Frielinkstraat met manufacturenwinkel van de familie Kuipers waar later Brughuis naar toe verhuisde. Brughuis die nu zijn Coopsupermarkt op de Krön heeft en dat was weer de bijnaam van Hendrik Frielink en zo is die cirkel rond. Tijd gaat voorbij maar de herinnering blijft. Het postkantoor in Mariaparochie is weg. Gesloopt. Het maakt plaats voor de uitbreiding van timmerfabriek Groothuis. En het andere postkantoor (van de familie Kampkuiper) in Harbrinkhoek is ook al niet meer in gebruik. Wat moet een dorp zonder postkantoor? En de winkels van Vrerink (later de bibliotheek), Alberink en later Marsman (de Spar) zijn ook al niet meer in gebruik. Het klompenwinkeltje van Perik is al heel wat jaren uit het dorpsbeeld verdwenen, evenals de kledingzaak van Holsink. In de voormalige winkel en smederij van de familie Golbach komt straks de familie Hams met een uitvaartbedrijf. De verfzaak van Anton Lansink maakte plaats voor de bloemenzaak van Alphons Hulshof en deze is nu ook gesloten. Waar eens de blikken verf opgestapeld stonden, staat nu het restant van bloemsierkunst Hulshof te wachten op een nieuwe eigenaar. Wat er straks in het pand komt is nog niet bekend. Wordt het bakker de Kraai uit Geesteren? Een bloemist? De flappentap van de Rabo? Tijd gaat voorbij maar de herinnering blijft. Mijn eerste fiets kreeg ik van rijwielhandelaar Oude Nijhuis (Gait van ’n Bosman) gelegen aan de Almeloseweg voor de plek waar eens Bertie Haarhuis zijn dikke BMW’s verkocht en momenteel Gerben Lesscher Hyundai’s aan de man en vrouw probeert te brengen. Walter Busscher heeft er zijn Assurantiekantoor, Witte Woningmakelaardij en Vakantie Xperts is er gevestigd. En ook kan er vandaar uit de post verzonden worden. De oude ABTB is al lang niet

- 38 -


Sonja Busscher en Lucy Sand samen met enkele kinderen op de Kikkerpoel

meer en of Hondebrink nog auto’s verkoopt; ik weet het niet eens zeker meer…. Auto’s worden in ieder geval niet meer verkocht aan de Jannes Brouwerstraat alwaar Bertie Haarhuis zijn eerste auto’s verkocht, loonbedrijf Haarhuis gevestigd was en nu, voor hoe lang nog, loonbedrijf Poppink de scepter zwaait. Tijd gaat voorbij maar de herinnering blijft. Henny Oude Geerdink

Jagen of streupen, zee ‘n hazen, laot ‘t wèèn wat ‘t wil, mer ‘t is um mie begunn’n. - 39 -


Overzicht schenkingen De stichting Heemkunde Albergen/Harbrinkhoek heeft vanaf april 2011 de volgende schenkingen mogen ontvangen:

Voorwerp

Schenker

Bidprentjes, rouwkaarten, kerkboek en twee boekjes Rabobank Diverse krantenknipsels

Fam. Scholten op Reimer Westrikweg 9 - Dulder

Gregoriaans gezangenboek

G. Oude Elbering Schultenstraat 19 - Albergen

Boek “Mensen van Adel”

Familie G. Kemna Fl. Radewijnsstraat 4 - Albergen

Eierdopje ?

Jos Oude Avenhuis Hobergenstraat 19 - Albergen

Partij bidprentjes

Marie Kemna-Oude Vrielink Hobergestraat 23 - Albergen

Wandtegels, sloten, schoffel Petroleumkan (emaile) 5 ltr.

H. Kemna 't Stegehuis 5 - Zenderen

Paar Friesche schaatsen

G. Hofhuis Joh. v. Lochemstraat 6 - Albergen

D.V.D.: wereldrecord ballonnen 2005 G. Droste D.V.D.: opening basisschool Kadoes Weemselerweg 36 - Albergen D.V.D.: Kadoes, oude school, verkenners Diverse kerkboekjes Twee fotoboeken over Kadoes Verkennersboekje van Gerrit Droste Wij houden ons aanbevolen voor alles wat met de geschiedenis, vooral van de dorpen Albergen en Harbrinkhoek, te maken heeft, zoals: aanzichtkaarten, foto’s, oude belangrijke krantenknipsels, aktes, kadastrale kaarten etc. Hartelijk dank voor de schenkingen van gereedschap, boeken, voorwerpen, foto' s, rouwkaarten, bidprentjes, enz. Deze vormen een mooie aanwist voor onze stichting. Nogmaals hartelijk dank!

- 40 -


Heemkunde Albergen/Harbrinkhoek Kanaalweg 7, 7665 VD Albergen Rek. nr. Rabobank Albergen 10.20.41.199 Voorzitter

vacant

Per 1 januari 2009

Secretaris

Wil Roosendaal-Alberink

 0546 – 441720

Kanaalweg 7

7665 VD Albergen

Hein Bloemenkamp

 0546 – 441534

Floris Radewijnstraat 2

7665 AS Albergen

Bertus Bos

 0546 – 441925

Gerrit Maathuis

 0546 – 441670

Ben Oude Vrielink

 0546 – 861954

Jan Velthof

 0546 – 441521

Elise Goossen-Haarhuis

 0546 – 873252

Hennie Oude Nijhuis

 0546 – 441484

Penningmeester

Leden

U kunt donateur worden voor maar € 5,- per jaar (€ 7,50 per jaar als u het infoblad wordt toegezonden) per automatische incasso. Hiervoor ontvangt u ons infoblad twee keer per jaar, kunt u onze donateursavond bezoeken, meedoen aan onze jaarlijkse fietstocht, zoeken in ons archief en natuurlijk onze overige activiteiten (bijv. tentoonstellingen) bezoeken. Heeft u mooie, oude en relevante artikelen voor ons infoblad of een oude foto, dan kunt u deze afgeven aan of mailen naar: [email protected] U weet ook dat onze stichting een eigen site heeft? www.heemkunde-albergen-harbrinkhoek.nl Op deze site vindt u algemene informatie van de Heemkunde en natuurlijk de activiteiten die de Heemkunde organiseert.

- 41 -


Maak ook uw buurman of buurvrouw lid Wordt ook donateur van de Heemkunde Albergen / Harbrinkhoek. U krijgt dan voor maar €,5- per jaar (of € 7,50 per jaar als u het infoblad wordt toegezonden) toegang tot ons uitgebreide archief in de Heemkelder, twee keer per jaar ons infoblad “De oale Maarke”, een donateursavond, hulp bij stamboomonderzoek, een fietstocht en natuurlijk kunt u dan ook onze overige activiteiten (bijv. tentoonstellingen) bezoeken. Het belangrijkste is dat u met het donateurschap de Heemkunde ondersteunt die de geschiedenis van de dorpen Albergen en Harbrinkhoek bestudeert en vastlegt. Heeft u thuis nog waardevol materiaal in de vorm van bijv. oude foto’s, krantenartikelen, dagboeken, oude bidprentjes of overig informatief materiaal, dan kunt u hiervan door de Heemkunde een afdruk laten maken voor het archief. Voor vragen of ideeën kunt u altijd bij één van onze leden terecht. De namen staan vermeld op pagina 41. Actuele informatie over de Stichting Heemkunde Albergen / Harbrinkhoek kunt u op www.heemkunde-albergen-harbrinkhoek.nl vinden. U kunt de Heemkunde helpen door uw buurman of een familielid donateur te maken. Knip daartoe onderstaande machtiging uit, laat hem invullen en lever deze in bij één van de bestuursleden. Alvast onze hartelijke dank voor uw hulp.



—————————————————————————————————————————————

Machtiging Stichting Heemkunde Albergen / Harbrinkhoek Naam: ..………………………..……………………………………………………………………… Adres: ...….……………………..……………………………………………………………..…….. PC + Plaats: …………………………..…………….……………………………………….……. Bank/gironummer: ………………………………...……………………………………..……… Verleent hierbij toestemming tot wederopzegging aan het bestuur van de Stichting Heemkunde Albergen/Harbrinkhoek om van zijn/haar bovenvermeld Rekeningnummer jaarlijks € 5,- / € 7,50 bijdrage af te schrijven voor het donateurschap aan de Stichting. Datum: ………………………… Handtekening: ……………………………………...……

- 42 -

Laat hier het tegellogo van uw bedrijf


Plaatsen!

Bel 0546-441534 De sponsoren vergeet hen niet! Met uw steun zijn zij ons van dienst.

Laat hier het tegellogo van uw bedrijf Plaatsen!

Bel 0546-441534

ISSN: 2211-4114

www.heemkunde-albergen-harbrinkhoek.nl

Harbrinkhoek

Recommend Documents