Toolbox 2.3.
Handleiding matrix curriculum pro Matrix Streef- en beheersingsdoelen Inleiding Het Platform Praktijkonderwijs heeft een ‘landelijk curriculum’ voor het PrO opgesteld (toolbox 2.1). Dit programmeringskader/curriculum is uitgewerkt naar streef- en beheersingdoelen welke zijn opgebouwd rond de domeinen wonen, werken, vrije tijd en burgerschap.
De school kan met dit overzicht van streef- en beheersingsdoelen duidelijk maken wat de leerling van de school kan verwachten en waar de school voor staat; wat het aanbod is. Het landelijk curriculum is een richtsnoer voor het ‘wat ’dat de school onderwijst, de wijze waarop zij dat doet, het ‘hoe’ is aan de school zelf.
Wat kan het curriculum PrO bieden? -
Met het curriculum PrO kan de school onderbouwde keuzes maken in wat de school wanneer wil aanbieden in de schoolloopbaan van de leerling(en). Het is een leidraad om het curriculum planmatig in te zetten binnen het geboden onderwijs én maakt duidelijk hoe het huidige aanbod van de school er uit ziet.
-
Hierna kan het curriculum PrO ingezet worden om het onderwijs vervolgens bewust te plannen op groeps- of individueel niveau per leerfase en per leerperiode. (Wanneer en hoe werk ik als school planmatig aan de genoemde vaardigheden die vallen onder de genoemde vier domeinen?)
-
Leerling en school kunnen afspreken op welke leer- en ontwikkelingsdoelen wordt ingezet. (Welke doelen staan in het IOP van de leerling?)
-
Met behulp van het instrument kan ook op teamniveau besproken worden hoe we de dingen doen, of we ze goed doen, welke aanpassingen gedaan moeten worden om de kwaliteit van ons onderwijs te verbeteren in relatie tot de curriculum doelen. Zo leidt het tot een onderwijsinhoudelijke ontwikkelagenda.
-
Met het instrument kan het geboden onderwijs geëvalueerd worden. (In welke mate heeft de leerling de streef- en beheersingsdoelen behaald? In welke mate heeft de school voldaan aan het curriculum PrO? In welke mate is het onderwijsproces effectief verlopen?)
-
Daarmee biedt het direct de mogelijkheid om de opbrengsten van de ontwikkeling van de leerling in beeld te brengen met behulp van bewijsstukken.
1
Toolbox 2.3.
Om scholen te ondersteunen in het werken met de inhoud van het curriculum pro wordt hier een matrix (zie bijlage en tool 2.2.) aangeboden met een mogelijke werkwijze hoe deze in te zetten. Doelstelling matrix Het denken in termen van curriculum, leerlijnen en onderwijsdoelen staat momenteel sterk in de belangstelling. Dat heeft alles te maken met de ontwikkelingen als het OPP (ontwikkelingsperspectief), opbrengst- en doelgericht onderwijs en de verantwoording dat ‘het maximale’ uit de leerling is gehaald.
Het Platform heeft een matrix ontwikkeld met de volgende doelstellingen. 1.
De matrix biedt de mogelijkheid om na te gaan in hoeverre de school alle streef- en beheersingsdoelen aan bod laat komen binnen het geboden curriculum van de school.
2.
De matrix brengt in beeld waar mogelijke hiaten of dubbelingen zitten in de onderscheiden leerlijnen in de school.
3.
De matrix maakt het mogelijk om onderbouwde keuzes te maken waar de school de verschillende onderdelen aan bod laat komen in het onderwijsprogramma en/of waar de school bewust minder prioriteit wil leggen in het aanleren van de genoemde vaardigheden.
4.
De matrix biedt de mogelijkheid om een plan van aanpak inhoudelijk op te stellen waar de school een onderwijsinhoudelijke verbetering wil aanbrengen.
5.
De matrix kan duidelijk maken hoe de leerdoelen/ leerlijnen van de school zich verhouden tot het curriculum PrO en welke leermiddelen hierbij worden ingezet. Het helpt ook om de bewijsstukken in beeld te brengen waarmee de leeropbrengsten van de leerling worden aangetoond.
Werkwijze matrix De matrix kan op verschillende wijzen ingezet worden. Dat is uiteraard afhankelijk van de doelstelling van uw school wat u met het instrument wilt bereiken. Daarnaast kan het instrument snel aangepast worden aan de specifieke schoolsituatie.
Allereerst gaat het om een meer grofmazige aanpak als een snelle quickscan om na te gaan of leerlingen de streefdoelen aan het einde van de schoolse periode behaald hebben. Daarnaast kan een gedetailleerde aanpak ingezet worden waarbij naast de streefdoelen op het niveau van de beheersingsdoelen gekeken wordt naar het onderwijsaanbod en/of het bereiken van de doelen door de leerling. Dan gaat het om:
2
Toolbox 2.3.
het in detail nagaan of de (individuele) leerling de streef- en beheersingsdoelen bereikt
-
heeft; het nagaan op welke wijze de school het curriculum PrO vorm geeft binnen het aangeboden
-
onderwijs; de onderwijsinhoudelijke doorontwikkeling van de school ten aanzien van het curriculum;
-
waar hebben we onderwijsinhoudelijk wat te doen?
Bij de grofmazige aanpak kunnen de volgende vragen ondersteunend zijn: 1.
Wat zijn de leerlijnen binnen uw school? Deze vraag kan beantwoord worden door de ingezette methoden per leerdomein of leervak per leerjaar of leerfase in beeld te brengen. Uiteraard kan dit ook aan de hand van doelenreeksen vallend onder het betreffende vak.
2.
Welke streefdoelen kunnen behaald worden in het onderwijsaanbod op uw school? Deze vraag kan beantwoord worden door de mogelijk te behalen streefdoelen aan te kruisen.
3.
Geef aan waar de genoemde streefdoelen beheerst kunnen worden door de leerlingen.
Bij de gedetailleerde aanpak kunnen de volgende vragen/ stappen ondersteunend zijn. 1.
Wat zijn de leerlijnen binnen uw school? Deze vraag kan beantwoord worden door de ingezette methoden per leerdomein of leervak per leerjaar of leerfase in beeld te brengen.
2.
Welke beheersingsdoelen kunnen behaald worden in het onderwijsaanbod op uw school? Deze vraag kan beantwoord worden door de mogelijk te behalen beheersingsdoelen aan te kruisen.
3.
Geef vervolgens aan waar de genoemde beheersingsdoelen beheerst kunnen worden door de leerlingen.
4.
Leg de mogelijke hiaten of dubbelingen vast.
5.
Interpreteer stap 4 en maak onderbouwde keuzes. a.
Er zijn hiaten in het onderwijsaanbod (Wat vinden wij hiervan? Is dit bewust of onbewust?)
b.
Er zitten dubbelingen in het onderwijsaanbod (Wat vinden wij hiervan? Is dit bewust of onbewust?)
c.
Er is een heldere programmatische opbouw toewerkend naar de beheersingsdoelen
6.
Stel naar aanleiding van stap 5 en 6 een plan van aanpak op om de constateringen in verbeteracties om te zetten. a.
Wat is het doel?
b.
Welke aanpak volgen we om het doel te bereiken?
3
Toolbox 2.3.
7.
c.
Wie is verantwoordelijk, wie werkt –(en) het uit?
d.
Wanneer is het klaar?
e.
Wat is het resultaat?
Voer de verbeteracties uit en evalueer.
Matrix De gebruikte termen/ bewoordingen in de matrix kunnen aangepast worden aan de school specifieke context. Bijvoorbeeld: -
Leerfase. De school kan hier kiezen voor leerjaar, onder- / midden- bovenbouw, oriënterende- /, voorbereidende- / uitstroomfase, anders (school specifiek)
-
Vakken. De leerlijnen worden in de matrix aangegeven per vak (lessentabel) en per uitstroomrichting. De school kan hier uiteraard haar eigen indeling neerzetten.
Grofmazige aanpak Hier worden de streefdoelen welke zijn genummerd in de betreffende kolom aangekruist om na te gaan of leerlingen de streefdoelen aan het einde van de schoolse periode behaald kunnen hebben. (Of te wel: zit het in het aanbod?) Gedetailleerde aanpak Hier kunnen de (genummerde) beheersingsdoelen per streefdoel en domein aangekruist worden om na te gaan of leerlingen de beheersingsdoelen aan het einde van de schoolse perioden behaald kunnen hebben. (Of te wel: zit het in het aanbod?) De gebruikte termen/ bewoordingen in de matrix kunnen aangepast worden aan de school specifieke context. Bijvoorbeeld: -
Leerfase. De school kan hier kiezen voor leerjaar, onder- / midden- bovenbouw, oriënterende- /, voorbereidende- / uitstroomfase, anders (school specifiek)
-
Vakken. De leerlijnen worden in de matrix aangegeven per vak (lessentabel) en per uitstroomrichting. De school kan hier uiteraard haar eigen indeling neerzetten.
4
Toolbox 2.3.
Een aanbeveling is om tijdens het invullen van de matrix met kleuren te werken.
Bijvoorbeeld: groen
‘doen we wel’
geel
‘doen we nog niet’
oranje
‘doen we niet en gaan we niet doen’. (Onderbouwde keuze om het niet in ons aanbod op te nemen)
Richtvragen ingevulde matrix
Nu de matrix door de school is ingevuld kunnen de volgende richtvragen behulpzaam zijn om de inventarisatie te interpreteren en te vertalen naar mogelijke vervolgacties.
Grofmazige aanpak Bij de grofmazige aanpak kunnen de volgende vragen ondersteunend zijn. 4.
Welke domeinen en daaronder vallende onderdelen komen aan bod in welk fase / leerjaar?
5.
Welke domeinen en daaronder vallende onderdelen komen aan bod in welk vak?
6.
Wat valt ons op in dit overzicht? a.
Zijn er hiaten zichtbaar?
b.
Zijn er dubbelingen zichtbaar?
7.
In welke mate is dat wat we constateren in stap 3 een door ons bewust gemaakte keuze?
8.
Zo ja: handhaven we de huidige werkwijze?
9.
Zo niet: welke conclusies trekken we en welke vervolgstappen zetten we?
Een logische vervolgstap naar aanleiding van stap 6 kan zijn om de gedetailleerde aanpak in te zetten.
Overigens… kan ook een omgekeerde weg gevolgd worden. Deze gaat uit van de door de school gebruikte methoden. De matrix wordt ingevuld vanuit de leerdoelen zoals deze in de gebruikte methoden aan bod komen. De analyse kan vervolgens aan de hand van dezelfde vragen gemaakt worden.
5
Toolbox 2.3.
Gedetailleerde aanpak Bij de gedetailleerde aanpak kunnen de volgende vragen/ stappen ondersteunend zijn. 8.
Welke beheersingsdoelen komen aan bod in welk fase / leerjaar?
9.
Welke beheersingsdoelen aan bod in welk vak?
10. Wat
11. In
valt ons op in dit overzicht? a.
Zijn er hiaten zichtbaar?
b.
Zijn er dubbelingen zichtbaar?
welke mate is dat wat we constateren in stap 3 een door ons bewust gemaakte keuze?
12. Zo
ja: handhaven we de huidige werkwijze?
13. Zo
niet: welke conclusies trekken we en welke vervolgstappen zetten we?
Overigens… kan ook hier een omgekeerde weg gevolgd worden door uit te gaan van de door de school gebruikte methoden. De matrix wordt ook hier ingevuld vanuit de leerdoelen zoals deze in de gebruikte methoden aan bod komen. De analyse kan vervolgens aan de hand van dezelfde vragen gemaakt worden. Echter bij deze aanpak kan het voorkomen dat er juist meerdere doelen aangeboden worden die niet allemaal vallen onder het curriculum PrO. Ook dan gelden uiteraard de vragen: 1.
handhaven we de huidige werkwijze?
2.
zo niet: welke conclusies trekken we en welke vervolgstappen zetten we?
Het gaat er om dat de school bewuste en onderbouwde keuzes maakt in het onderwijsaanbod om daarmee te voldoen aan het curriculum PrO.
Zie voor een voorbeeld matrix de bijlage bij dit document, toolbox 2.3.1.
6
