Handleiding Alles over fietsen

Veilig fietsen

Handleiding

Handleiding Alles over fietsen Doel van deze handleiding 2 De voordelen van fietsen 2 Een veilig uitgeruste fietse 3 Handig materiaal voor onderweg 5

De juiste kledij 5 Het juiste transportmateriaal 5 Het gebruik van een helm 7

Basisverkeersregels voor fietsers 8

Basisverkeersborden voor fietsers 9 Voorrangsregels op gereglementeerde kruispunten 12 Voorrangsregels op ongereglementeerde kruispunten 13

Onderhoud van de fiets 14

De fietsherstelkit 14 Zadelhoogte juist afstellen 15 Wat moet je weten over de remmen? 15 Wat te doen bij een platte band? 16

Fietsdiefstal 17 Korte informatie over E-fietsen 18 Hoe fietsactiviteiten en fietslessen organiseren? 18

Tips voor fietslessen in het verkeer 22

Inleiding 18 Voorbereidingen 18 Een geschikt oefenterrein (voor fietslessen) 20 Fietsen huren 21 Checklist voor leerkrachten 21 Fietsgedrag in het verkeer 22 Observeren en evalueren 24 Tips voor de praktische uitvoering 24 Conclusie 24

Samenvatting 25 Bijlagen 26

TOGETHER_Fietsen_2_Handleiding.pdf

Intake 26 Overeenkomst 27 Observatie en evaluatieformulier 28

Veilig fietsen

Handleiding 2

Doel van deze handleiding Deze handleiding voorziet docenten van integratiecursussen, taalleerkrachten, vrijwilligers, etc. van informatie en een aantal algemene feiten over veilig fietsen. Ze probeert de nodige achtergrond te schetsen om oefenactiviteiten te organiseren en de interesse in fietsen aan te wakkeren. Niet alle informatie is even belangrijk. Sommige zaken zijn een handige referentie mochten de cursisten bijkomende vragen hebben. Verder kunnen alle onderdelen van de handleiding ook als hand-out gebruikt worden voor de cursisten, maar dat is geen verplichting

De voordelen van fietsen We zetten de voordelen van de fiets nog even op een rij:

→→ Fietsen is gemakkelijk, snel en flexibel Fietsen in de stad is de snelste en gemakkelijkste manier om je te verplaatsen in een stad. Meer dan 30 procent van de autoritten in Europa wordt gedaan voor afstanden van minder dan drie kilometer en 50 procent voor afstanden van minder dan vijf kilometer – afstanden die perfect met de fiets kunnen gedaan worden. Al onze dagelijkse verplaatsingen zijn meestal kort en kunnen dus gemakkelijk met de fiets afgelegd worden. Vanwege zijn individualiteit, wordt het steeds aantrekkelijker om zelfs in voorsteden en landelijk gebied het fietsen te combineren met het openbaar vervoer.

→→ Fietsen is goedkoop In tijden van stijgende olieprijzen is fietsen de ideale manier om geld te besparen. Goede fietsen voor dagelijkse verplaatsingen kunnen al aangekocht worden voor een prijs van 300 euro en de onderhoudskosten nadien zijn vrij beperkt.

→→ Fietsen is gezond Dagelijks bewegen helpt om fit en gezond te blijven. Om in goede conditie te blijven, volstaat gemiddeld twee en een half uur beweging per week. En het goede is: je kan die dagelijkse 30 minuten verspreiden over de hele dag. Daarom is fietsen een ideaal bewegingsmiddel om te integreren in je dagelijkse routine zonder extra tijd te spenderen.

→→ Fietsen is milieuvriendelijk Fietsen is een gemakkelijke manier om mee te helpen aan de vermindering van uitlaat- en broeikasgassen en geluidshinder. TOGETHER_Fietsen_2_Handleiding.pdf

Veilig fietsen

Handleiding 3

→→ Fietsen verhoogt de sociale contacten Actieve mobiliteit, zoals fietsen, houdt je in contact met je omgeving en de mensen rondom je. Met de fiets geraken mensen zo op plaatsen die moeilijker te voet te bereiken zijn of met het openbaar vervoer. Op die manier kan fietsen arbeidskansen en sociale contacten bevorderen.

→→ Fietsen is leuk Tenslotte, de belangrijkste reden: fietsen is leuk!

Fietsen in een notendop: »» Verslaat de file »» Verplaatsen op een gezonde manier »» Hogere vrijheid (flexibiliteit) »» Kostenbesparend »» Milieuvriendelijk »» Sociale contacten

Een veilig uitgeruste fiets Om een goede technische staat van voertuigen en de veiligheid te garanderen, stelt elk land eisen met betrekking tot de standaarduitrusting van de fiets. In België wordt de wettelijke fietsuitrusting beschreven in een fietswetgeving. Deze wetgeving bepaalt welke fietsonderdelen wettelijk verplicht zijn om in het verkeer te rijden, maar bepaalt ook regels die gevolgd moeten worden door fietsers in het verkeer. De Belgische wetgeving rond fietsen kan je vinden op: www.mobilit.fgov.be (website van het Belgisch Ministerie van Transport) of op de website van de Belgische fietsersbond www.fietsersbond.be


Veilig fietsen

Handleiding 4

→→ De wettelijke uitrusting van de fiets in België.

Achteraan rood licht en rode reflector

Gele reflectoren aan beide pedalen.

Een bel

Twee onafhankelijke remsystemen

Twee gele reflectoren in beide wielen of een reflecterende witte strook per wiel

Vooraan wit licht en witte reflector


Veilig fietsen

Handleiding 5

Handig materiaal voor onderweg Met de juiste uitrusting is fietsen gemakkelijk en leuk. Daarom is het belangrijk om enkele tips mee te geven aan je cursisten.

→→ De juiste kledij • In principe kan je met elke soort kledij fietsen. Er bestaan enkele voorwerpen die je kan aanschaffen om het fietsen aangenamer te maken: • Brede broeken komen snel vast te zitten in kettingen. Je kan dit voorkomen door onderaan iets rond je broekspijpen te doen zodat ze strakker rond je benen zitten – een losse elastiek, een reflecterende slap wrap of broekklemmen. • Tijdens koudere maanden is het aangewezen om gebruik te maken van windjacks, handschoenen, een muts, … Op regenachtige dagen ben je beter af met een regenbroek en een regenjas om droog te blijven. • Sommige mensen geven de voorkeur aan het dragen van sportieve kledij op de fiets met reflecterende stroken. Op die manier ben je beter zichtbaar in het donker. • Sportbrillen beschermen je ogen tegen wind en insecten. • Je kan een fietshelm opzetten als je je daar veiliger mee voelt.

→→ Het juiste transportmateriaal Om voorwerpen gemakkelijk te transporteren, bieden onderstaande voorbeelden een oplossing: Met een fietsmandje voor- of achteraan op de fiets kan je gemakkelijk en snel materialen op de fiets meedragen. Zorg er altijd voor dat een mandje vooraan op de fiets niet te zwaar geladen is omdat dit het sturen beïnvloedt. Vervoer je je zaken achterop je fiets, wees dan alert voor diefstal. Handtassen of waardevolle voorwerpen zet je best vooraan in je zicht of maak je vast met snelbinders. Fietstassen worden bevestigd op de bagagedrager en laten je toe om heel wat mee te dragen, afhankelijk van de grootte van de tassen. Schaf een stevig en waterdicht model aan.


Veilig fietsen

Handleiding 6 Voor verplaatsingen met kleine kinderen zijn er verschillende mogelijkheden. Een kinderstoel achteraan of vooraan op de fiets is een goede keuze. De wetgeving rond de plaatsing van een kinderstoel kan van land tot land verschillen. In België zijn zowel kinderstoeltjes vooraan als achteraan toegelaten.

Een ander handig systeem is de fietskar of een bakfiets. Ze zijn erg handig, maar nemen wel wat plaats in om te parkeren. Let op, ook voor dit soort systemen zijn er regels vooropgesteld. Meer info over verplaatsingen met kleine kinderen kan je nalezen in de brochure Op pad met fiets en kids (Mobiel 21 vzw).


Veilig fietsen

Handleiding 7

→→ Het gebruik van een helm. Het dragen van een helm is een veel besproken gespreksthema wanneer men het over fietsen heeft. Het wordt vaak aangeraden en toegejuicht als men spreekt over veiligheid. Nochtans zijn er ook wat tegenstanders. Iedere persoon kiest zelf of hij een helm draagt of niet. In België bestaat er tot op vandaag (2012) geen verplichting rond het dragen van een helm. Beslis je om een helm te dragen op de fiets, volg dan onderstaande instructies goed op:

Helmschaal

Verstelbare pasvorm met draaiknop Verstelbare riemen voorzijde

Verstelbare riemen achterzijde

Verstelbare kinriem

www.abus.de | pd-f

Sluiting (kliksysteem of magnetisch)

De fietshelm wordt op het hoofd vastgezet met de kinriem. Je kan de helm vaster of losser maken door de verstelbare riemen en via de draaiknop (niet bij alle helmen aanwezig) aan de achterzijde. Als je een helm draagt, controleer dan het volgende: »» De helm bedekt je voorhoofd. »» Is je helm te groot, maak die dan passend met de draaiknop terwijl de helm op je hoofd staat. »» De verstelbare riemen vormen een mooie driehoek rond de oren. »» De verstelbare riemen moet stevig vastzitten , maar mogen geen pijn doen. »» De kinriem moeten zo dicht mogelijk tegen de kin zitten. De riem is voldoende gespannen indien je er nog een vinger kan tussen steken. »» Wanneer de helm is aangepast aan de maat van je hoofd, mag de helm niet bewegen of verschuiven wanneer je met je hoofd schudt.


Veilig fietsen

Handleiding 8

Basisverkeersregels voor fietsers Volgende verkeersregels worden gezien als basisregels voor fietsers in België, maar zijn wel nieuw voor de cursisten. • Fietsers dienen de wegcode te kennen en toe te passen. • In België mogen kinderen tot 9 jaar fietsen op het voetpad. Vanaf 9 jaar moet je aan de rechterzijde van de straat fietsen of op het fietspad. • Binnen de bebouwde kom en op fietspaden die breed genoeg zijn, is het toegelaten om met twee naast elkaar te fietsen. • Op de fiets is het verboden om zonder handen of zonder voeten op de pedalen te rijden, je te laten voorttrekken of om te rijden met een dier aan de leiband. • Voor kinderen tot 8 jaar die op de fiets vervoerd worden, moet een geschikt beveiligingssysteem op de fiets geplaatst worden. • Fietsers zijn verplicht gebruik te maken van oversteekplaatsen die speciaal voor hen zijn uitgerust, indien aanwezig. • Elke richtingverandering moet door de fietser aangegeven worden door de arm uit te steken. • Fietspaden en voetpaden moeten vrijgehouden worden zodat voetgangers en fietsers veilig hun weg kunnen verderzetten.

Fietsers zijn zwakke weggebruikers. Zij hebben zowel rechten als plichten wanneer ze zich (( in het verkeer begeven. Alle regels omtrent wetgeving en gedrag in het verkeer kan je terugvinden via http://www.belgium.be/nl/mobiliteit/fietsers_en_voetgangers/.


Veilig fietsen

Handleiding 9

→→ Basisverkeersborden voor fietsers Als fietser moet je een aantal basisregels kennen om het verkeer te begrijpen en om deel te nemen aan het verkeer. Belgische verkeersregels zijn vastgelegd in de wegcode. Zowel wettelijk bepaalde regels, verkeerstekens als gedrag zijn hierin opgenomen. De verkeerstekens kunnen opgedeeld worden in 4 categorieën: Gevaarsborden Deze borden willen je waarschuwen voor mogelijk gevaar. De borden zijn driehoekig met een rode rand. Verbodsborden Deze borden geven aan wat verboden is. Deze borden zijn rond met een rode rand. Gebodsborden Deze borden geven aan wat je moet doen. Deze borden zijn rond en hebben een blauwe kleur. Voorrangsborden Deze borden bepalen hoe de voorrang op een bepaalde plaats is geregeld, wie eerst mag en wie er moet wachten. De borden zijn meestal driehoekig, op enkele uitzonderingen na, zoals het stopbord en de voorrangsweg In België zijn de belangrijkste verkeersborden voor fietsers de volgende:

Fietspad Dit bord geeft het begin aan van een verplicht fietspad. Dit betekent dat je enkel als fietser gebruik mag maken van het fietspad (behalve wielrenners, gocarts waar je met meerdere personen in kan en fietsen met aanhangwagens van buitengewoon formaat).


Gescheiden fietspad en voetpad Fietspad en voetpad liggen naast elkaar, maar met gescheiden gebruik. Het bord geeft aan op welke plaats je je als fietser of voetganger moet verplaatsen.

Veilig fietsen

Handleiding 10

Gedeeld fietspad voor fietsers en voetgangers Dit fietspad wordt gedeeld met voetgangers. Kijk uit en wees aandachtig.

Fietsoversteekplaats De fietsers kunnen hier de straat veilig oversteken. Fietser moeten voorrang geven aan ander weggebruikers alvorens over te steken.

Voetgangerszone In deze zone is gemotoriseerd verkeer verboden. Fietsers mogen enkel in de zone fietsen wanneer dit uitdrukkelijk is aangegeven met een onderbord.

Oversteekplaats voor voetgangers Voetgangers hebben voorrang op andere weggebruikers bij het oversteken.

Eenrichtingsverkeer Je mag enkel de richting volgen die aangegeven is met de pijl. Bij de aanwezigheid van een onderbord, mogen fietsers een andere richting volgen.

Geen fietsers Je mag hier niet fietsen. Je mag wel verder stappen met de fiets aan de hand.


Veilig fietsen

Handleiding 11

Stop Je moet hier stoppen en voorrang verlenen aan alle andere weggebruikers.

Voorrang geven Alle andere weggebruikers hebben voorrang, maar je bent niet verplicht om te stoppen.

Geen toegang Je mag langs deze kant de straat niet inrijden, tenzij anders aangegeven voor fietsers via een onderbord.

Verboden toegang voor alle bestuurders in beide richtingen In deze straat is geen enkel verkeer toegelaten, tenzij anders aangegeven. Je mag wel de straat doorlopen met de fiets aan de hand.

Voorrangsweg Dit bord geeft aan dat je voorrang hebt.


Veilig fietsen

Handleiding 12

→→ Voorrangsregels bij gereglementeerde kruispunten Op gereglementeerde kruispunten bepalen verkeersborden, verkeerslichten en de verkeersagenten de voorrangsregeling. Hieronder enkele voorbeelden over hoe je je moet gedragen bij deze kruispunten: Voorrangsregel – Voorbeeld 1 Jij wil rechtdoor rijden. • Je moet hier stoppen aan het stopbord of aan de volle witte lijn. Je mag pas doorrijden nadat je kruisend verkeer voorrang gegeven hebt en de weg veilig is.

Voorrangsregel – Voorbeeld 2 Jij wil rechtdoor rijden. • Bij kruisend verkeer zal je eerst voorrang moeten verlenen aan beide richtingen. Pas daarna mag je oversteken.

Voorrangsregel – Voorbeeld 3 Je wil naar links gaan terwijl je op de voorrangsweg blijft. • Je mag verder rijden zonder voorrang te moeten geven. De auto moet jou voorrang geven. Wees voorzichtig en verzeker jezelf ervan dat de auto jou gezien heeft (maak oogcontact met de bestuurder).

Weet ook dat je als fietser wanneer je bepaalde fietsinfrastructuur verlaat je voorrang (( moet geven aan alle andere weggebruikers.


Veilig fietsen

Handleiding 13

→→ Voorrangsregels op ongereglementeerde kruispunten Ongereglementeerde kruispunten kunnen soms ingewikkeld zijn, maar de voorrangsregels zijn eenvoudig. Weggebruikers die van rechts komen hebben steeds voorrang. Hier volgen enkele voorbeelden: Voorrang van rechts – Voorbeeld 1 De auto komt van rechts. Er zijn geen verkeersborden. Hierdoor heeft de auto voorrang omdat hij van rechts komt.

Voorrang van rechts – Voorbeeld 2 De auto komt van links. Er zijn geen verkeersborden. Hierdoor heb jij voorrang omdat jij van rechts komt.

Tegenliggers – Voorbeeld 1 Jij wil links afslaan, de auto wil rechtdoor rijden. De auto heeft voorrang omdat hij zijn manoeuvres kan uitvoeren zonder de straat te kruisen.

Tegenliggers – Voorbeeld 2 De auto gaat naar rechts, jij wil links afslaan. De auto heeft voorrang omdat hij zijn manoeuvres kan uitvoeren zonder de straat te kruisen.


Veilig fietsen

Handleiding 14

Onderhoud van de fiets →→ De fietsherstelkit In praktijk kan het soms voorvallen dat niet al de fietsen die je hebt klaar zijn om te gebruiken. Het is handig als je in staat bent om kleine herstellingen aan je fiets zelf uit voeren alvorens de fiets te gebruiken, voor je eigen gemak en veiligheid. Deze kleine herstellingen kan gemakkelijk zelf doen: • Het zadel op de juiste hoogte zetten • De remmen juist afstellen • Een platte band herstellen • Kleine zaken herstellen, zoals spaken spannen, je wiel terug vast zetten, …

Welk materiaal heb je hiervoor nodig? Met weinig gereedschap kan je bovenstaande herstellingen gemakkelijk doen: • Ringsleutels • Tang • Fietspomp • Ventieldop • 2 x 15 steeksleutel • 8/12 steeksleutel • Schroevendraaier • Herstelkit binnenband • Bandenlichter • Spakenspanner Meer (( • Werkhandschoenen


informatie over hersteltips kan je terugvinden bij Handige links.

Veilig fietsen

Handleiding 15

→→ Zadelhoogte juist afstellen De juiste zadelhoogte is van cruciaal belang om ontspannen te fietsen. Een zadel staat op de juiste hoogte wanneer de fietser in staat is om zijn voet op de pedaal te zetten met een gestrekt been en tegelijkertijd met de andere voet de grond kan raken. Bij een mountainbike zit het kettingwiel hoger en geldt dit niet, enkel het gestrekt been op de pedaal. Tegenwoordig zijn de meeste fietsen uitgerust met een snelle klem waarmee je je zadel eenvoudig hoger of lager kan zetten zonder extra materiaal.

→→ Wat moet je weten over de remmen? Goed werkende remmen zijn de belangrijkste onderdelen van een fiets als je gaat fietsen. Daarom is het goed te weten welke soorten remmen er bestaan en hoe je die kan gebruiken. Tegenwoordig zijn de meeste fietsen uitgerust met velgremmen of schijfremmen. Fietsen met een terugtraprem zijn eerder zeldzaam, behalve bij kinderfietsen. Remmen herstellen terwijl je onderweg bent is alleen aangeraden bij velgremmen omdat dit soort remmen gemakkelijk te herstellen is. De meest voorkomende velgremmen zijn V-remmen, cantilever-remmen en raceremmen. Als de remmen onvoldoende werken, niet genoeg remkracht bieden of net te veel, is het aangeraden om de spanning van de remmen aan te passen. Draai de bout die verbonden is met de rem en de remkabel losser, dit zorgt ervoor dat rem gevoeliger wordt en sneller remt. Een andere mogelijkheid is de kabel aan te spannen met behulp van een steeksleutel door aan de remhefboom de kabel aan te trekken. Op voorhand controleer je best eerst of de remblokjes in orde zijn en of je verbetering kan verwachten zonder ze te vervangen. Dan controleer je of de remblokjes afgesleten zijn en vervangen moeten worden. Soms staan de remhefbomen in een positie zodat je er niet met je vingers bij kan, wat kan leiden tot niet werkende remmen. Om deze reden moet de remhefboom correct aangepast zijn door gebruik van de inbussleutel.


Veilig fietsen

Handleiding 16

V-remmen

Cantilever-rem

Dual Pivot-rem

Rem aanspannen

Remblokje

Remhefboom aanpassen

→→ Wat te doen bij een platte band? Er bestaan drie verschillende ventielen: het autoventiel, het Sclaverlandventiel en het Dunlopventiel. Afhankelijk van de pomp heb je misschien een ventieldopje nodig.

Autoventiel


Sclaverlandventiel

Dunlopventiel

Veilig fietsen

Handleiding 17

Fietsdiefstal In sommige gebieden is fietsdiefstal één van de belangrijkste oorzaken dat mensen afgeschrikt worden om de fiets te gebruiken. Daarom is het noodzakelijk om hen goed te informeren over hoe ze hun fiets kunnen beschermen tegen diefstal. Vijf tips om toe te passen: • Maak je fiets vast aan een voorwerp dat niet verplaatst kan worden, vb. een fietsrek. • Probeer steeds het frame samen met een wiel vast te maken. • Zorg ervoor dat je slot niet op de grond ligt, want dan kan het gemakkelijker opengebroken worden. • Zorg ervoor dat het slot naar beneden hangt om te vermijden dat het geopend wordt met een loper. • „Wat je betaalt is wat je krijgt” – Hoe hoger de veiligheid , hoe meer je zal betalen voor je slot. Kies voor een degelijk slot om je fiets te beschermen tegen diefstal. De aankoop van een degelijk fietsslot is een eerste stap, maar correct gebruikt ervan is even doorslaggevend. Dieven gebruiken brute kracht en specifieke technieken om fietssloten los te krijgen. Pas enkele basisprincipes toe en maak het dieven op die manier zo moeilijk mogelijk om je fiets mee te nemen.

Vergrendel in plaats van enkel te sluiten! Als de fiets gewoon gesloten is, kan de hij worden opgetild en weggedragen, sloten kunnen opengepeuterd worden en later stukgemaakt. Sluit je fiets nooit door enkel het voor- of achterwiel vast te maken. Dieven zitten er niets mee in om de rest van de fiets gewoon mee te nemen! De fiets moet op slot gezet worden samen met het frame.


Kwaliteitsvolle fietsrekken bieden de mogelijkheid om je frame en voorwiel samen vast te maken. Dit garandeert de bescherming van andere fietsonderdelen. Een gecombineerde vasthechting van fietsframe, wiel en fietsrek garandeert de beste manier om te parkeren. Zorg dat je slot niet op de grond ligt. Anders kan het geopend worden door een hamer en een beitel. Zorg dat het slot met de sluiting naar beneden hangt. Veel dieven gebruiken lopers om fietssloten te openen. Als het slot naar beneden hangt, is het moeilijker om ze open te krijgen met een loper.

Veilig fietsen

Handleiding 18

Korte informatie over E-fietsen E-bikes zijn een nieuwe trend in de fietsindustrie. Ze laten ons toe om sneller en gemakkelijker te rijden ongeacht de hellingen, zon of wind. Ondanks dat ze zich in een hogere prijsklasse bevinden dan de gewone fietsen, doen ze het goed en groeit de afzetmarkt jaarlijks. We kunnen twee soorten onderscheiden: • Fietsen die gebruikt worden zoals een elektrische bromfiets – je gebruikt je handvat om de snelheid te bepalen. • Fietsen die je kracht ondersteunen afhankelijk van de hoeveelheid of de kracht die je op de pedalen zet (Pedelec, Electrical Pedal Assisted Cycle (EPAC). Op dit moment behoren de meeste E-bikes tot de tweede groep fietsen. In België worden elektrische fietsen begrensd tot een snelheid van 25 km/u.

Hoe fietsactiviteiten en fietslessen organiseren? →→ Inleiding Wanneer je fietscursussen gaat geven, moeten er verschillende details en maatregels in acht genomen worden. Deze handleiding geeft je nuttige en praktische tips over hoe je geplande cursussen kan optimaliseren en problemen kan vermijden. Enerzijds bevat deze handleiding informatie over bestaande fietswetten en gelijkaardig zaken over fietsen. Anderzijds biedt deze handleiding ook heel wat printklare voorbeelden, die meteen gebruikt kunnen worden of die een beetje aangepast moeten worden aan de persoonlijke noden.

→→ Voorbereidingen Verzekering en aansprakelijkheid Vooraleer ook maar iets te ondernemen, is het goed om je verzekering en aansprakelijkheid te controleren. Wanneer je werkt als (taal)leerkracht, ben je verzekerd tegen allerlei risico’s. Wanneer je in de non-formele sector werkt, zorg er dan voor dat alle deelnemers de afsprakenovereenkomst tekenen waarin staat dat ze verantwoordelijk zijn voor zichzelf en dat de aansprakelijkheid bij hen ligt. Hoewel een helm dragen niet verplicht is en heel wat discussie veroorzaakt bij experts, is het aangeraden een helm aan te bieden voor alle deelnemers zodat niemand je kan beschuldigen van nalatigheid. Dit kan je ook mee opnemen in je afsprakenovereenkomst.


Veilig fietsen

Handleiding 19 Afsprakenovereenkomst Om de voorwaarden tot deelname te bepalen moet je een afsprakenovereenkomst bepalen die de verantwoordelijkheden van de deelnemers bepalen. Aangeraden bij opleidingssessie 1, 2, 3. (( Je kan een voorbeeld terugvinden in de bijlagen van deze handleiding. Blijk van interesse (voor fietstochten) Om de interesse van de deelnemers vast te leggen en om fietstochten te plannen in je omgeving moet je eerst van je deelnemers weten of ze kunnen fietsen of niet. Het resultaat is van belang voor jou – hou de vaardigheden van de deelnemers geheim. Aangeraden bij opleidingssessie 3. (( Je kan een voorbeeld terugvinden in de bijlagen van deze handleiding. Trainer-Deelnemer-ratio Of je nu een fietscursus plant in een beschermde omgeving of in het verkeer of fietstochten wil doen, de deelnemers zullen steeds je aandacht en begeleiding vereisen. Daarom is het goed om ervoor te zorgen dat de verhouding van trainer en deelnemers nooit meer is dan 1:8! Als je meer dan acht deelnemers hebt, zorg dan dat je een extra persoon hebt die jou kan ondersteunen.

max. 1:8

Belangrijke informatie Het is aangeraden om de deelnemers zoveel mogelijk informatie te geven over wat van hen verwacht wordt. Dit houdt in: • Datum, plaats, tijd en duur van de activiteit. • Achtergrond en doelen. • Wat meebrengen (fiets, eten, geschikte kledij)? • Hoe op de plaats van de activiteit geraken?


Veilig fietsen

Handleiding 20

→→ Een geschikt oefenterrein (voor fietslessen) In praktijk zijn er 2 soorten oefenterreinen die je nodig zal hebben: • Een afgesloten terrein voor de fietslessen voor beginners en als opwarmingsplaats voor de gevorderden. • Een plaats met beperkt gevarieerd verkeer voor de fietslessen in het verkeer.

Hoe vind je een goed afgesloten terrein? Een geschikt terrein voor fietstraining heeft voldoende plaats nodig om: • De deelnemers te laten vertrekken en te laten draaien. • Je oefeningen gemakkelijk te kunnen uitvoeren. • Voldoende ruimte om een korte afstand te fietsen (ongeveer 10 tot 15 meter vanaf het vertrekpunt). • Te kunnen draaien naar links en rechts. • Voldoende overzicht te hebben op je deelnemers. • Zorg dat er zo weinig mogelijk oneffenheden op het terrein zijn (een vlak terrein). Ideale plaatsen om te leren fietsen zijn speelplaatsen van scholen, parkeerterreinen van winkels of sportterreinen. Vraag aan de eigenaars of vertegenwoordigers van het terrein eerst toestemming om van het terrein gebruik te maken om discussie rond private eigendommen te voorkomen.

Hoe vind je de meest geschikte plaats om de lessen fietsen in het verkeer te laten doorgaan? Zoek naar plaatsen waar er een snelheidsbeperking is met beperkt verkeer en voldoende kruispunten omdat die de meest uitdagende situaties vormen voor de deelnemers.


Veilig fietsen

Handleiding 21

→→ Fietsen huren Als de deelnemers zelf geen fiets en helm hebben, zal je er voor moeten zorgen dat je zelf fietsen ter beschikking hebt die ze kunnen lenen/huren. In België zijn er voorzieningen waar je fietsen kan huren aan een redelijke prijs of je kan proberen om een overeenkomst te sluiten om samen te werken. Je kan ook plaatsen vinden waar je goedkoper fietsen kan aankopen. Denk eraan dat de fietsen ook naar het terrein getransporteerd moeten worden of daar veilig gestald kunnen worden. Zorg ervoor dat de fietsen gemakkelijk aanpasbaar zijn voor de deelnemers. Stadsfietsen met een lager frame en snelle klemmen voor het zadel zijn zeer geschikt. Indien je ook helmen nodig hebt, probeer ze samen te huren met de fietsen of kijk uit naar handelaars die willen meewerken. Meer informatie over het huren van fietsen en opkoopregelingen kan je vinden in Handige (( linken.

→→ Checklist voor leerkrachten De leerkracht heeft een rugzak of fietstas nodig om het nodige materiaal in mee te vervoeren. Afhankelijk van de geplande oefening, vul je de rugzak met deze dingen: • Fietshelm • Herstelkit • EHBO • Schrijfmateriaal • Observatie/evaluatieformulieren • Eten en drinken • Mobiele telefoon om nooddiensten te telefoneren • Regenkledij • Startnummers en stickers • Veiligheidshesjes • Krijt • Verdere uitrusting die noodzakelijk zijn bij de andere lessen TOGETHER_Fietsen_2_Handleiding.pdf

Veilig fietsen

Handleiding 22

Tips voor fietslessen in het verkeer →→ Fietsgedrag in het verkeer Achteruit kijken Voor je vertrekt, is het belangrijk om te letten op aankomend verkeer. In de meeste situaties is het belangrijk om even over je linkerschouder te kijken naar achterliggend verkeer. Het is noodzakelijk dit gedrag te herhalen bij alle lessen in het verkeer. Houd afstand tot de stoeprand en geparkeerde wagens! Een van de meest voorkomende ongevallen met fietsers gebeurt door te dicht langs de stoeprand te rijden. Wanneer de pedalen de stoep raken tijdens het fietsen, is de kans groot dat je je evenwicht verliest en op de straat ten val komt. Zorg daarom dat je voldoende afstand houdt van het voetpad en dat je je niet laat verdrukken door ander verkeer. De ideale afstand is afhankelijk van de verschillende situaties, maar meestal wordt aangeraden om een afstand van een halve meter te bewaren. Let op deuren van geparkeerde wagens! Heel wat ongevallen worden veroorzaakt door automobilisten die de deuren van de auto openen zonder in de achteruitkijkspiegel te kijken. Daarom is het belangrijk om niet te kort bij geparkeerde wagens te rijden.

Rij recht! Dit geeft je een uitstekend overzicht op de situatie in de straat en zorgt ervoor dat je zichtbaar en voorspelbaarder bent voor de andere weggebruikers.


Veilig fietsen

Handleiding 23 Niet slingeren tussen geparkeerde wagens! Als je recht rijdt ben je zichtbaarder voor andere weggebruikers. Beginnende fietsers hebben de neiging om in elke opening tussen geparkeerde auto’s te gaan rijden om zo plaats te maken voor achterliggende weggebruikers. Aan het einde van zo’n opening komen ze plots terug op de rijbaan zonder zich ervan te vergewissen of er iemand van achteren nadert. Oefen daarom om in een rechte lijn te blijven rijden met een degelijke afstand tot de straatrand en geparkeerde voertuigen. Waar stoppen op kruispunten? Wanneer je moet oversteken aan kruispunten moet je stoppen aan aangegeven lijnen/tekens, indien aanwezig. Toch geeft niet elke stoplijn je voldoende overzicht op het kruispunt en de verkeerssituatie. Leer je deelnemers aan om zich iets verder op het kruispunt te wagen dan de stopstreep als je onvoldoende zicht hebt. Stop altijd eerst aan de stopstreep en verplaats je dan voorzichtig een beetje verder om een beter overzicht te krijgen. Is er geen stopstreep, leer je deelnemers dan om zich zo ver mogelijk op het kruispunt te plaatsen zonder andere weggebruikers te storen die van links of rechts komen. Correct vertrekken aan kruispunten Vertrekken aan een kruispunt lukt het best als je pedalen al in de juiste positie staan. De meeste fietsers vertrekken het liefst met behulp van een pedaal die naar voren staat. Leer je cursisten om de pedalen in juiste positie te zetten alvorens te vetrekken.

Dode hoek Wanneer fietsers in de buurt of naast bussen of vrachtwagens terecht komen, bestaat het gevaar dat ze in de dode hoek terecht komen waar ze niet gezien worden. Je bent voor de chauffeurs niet zichtbaar vlak voor, naast of recht achter een vrachtwagen of bus. Stop daarom altijd rechts achter deze grote voertuigen en steek ze niet voorbij.


Veilig fietsen

Handleiding 24 Wanneer je ingehaald wordt Automobilisten houden vaak weinig afstand bij het inhalen van fietsers. Wanneer een auto wil inhalen terwijl je een groep begeleidt, wijk dan een klein beetje uit naar het midden van de weg. Op die manier zal de autobestuurder meer afstand houden van de beginnende fietsers bij het inhalen. Zelfvertrouwen uitstralen Alleen door vaak te fietsen zullen uw cursisten fietsplezier ervaren en zelfvertrouwen opbouwen. Probeer zo veel mogelijk oogcontact te maken. Het belangrijkste tijdens je fietstocht is zorgen dat anderen je zien en dat je oogcontact maakt met andere weggebruikers. Dit betekent dat fietsers niet bang moeten zijn om automobilisten in de ogen te kijken en zo aangeven dat ze willen serieus genomen worden als weggebruiker. Gebruik, als leerkracht, uw stem om te communiceren met andere weggebruikers. Vertel uw cursisten dat ze niet alleen een bel hebben om aandacht te vragen voor zichzelf, maar dat ze kunnen ook roepen naar vb. voetgangers: „Aandacht, fietser komt van achter!”

→→ Observeren en evalueren Om het leerproces van de cursisten bij te houden, werk je het best met een evaluatie- en observatieformulier. Hierop kan je bijhouden hoe ze vooruit gaan en kan je belangrijke opmerkingen noteren tijdens je observatie. In praktijk is het goed om elke deelnemer een oefening te laten doen en dan de vorderingen en resultaten te noteren vooraleer de volgende oefening start. Je kan een voorbeeld van een evaluatieformulier vinden in de bijlagen van deze hand(( leiding.

→→ Tips voor de praktische uitvoering Je kan de namen van de personen beter onthouden door gebruik te maken van veiligheidshesjes met cijfers (zeker wanneer je cursisten regelmatig wisselen). Als je de gegevens van de evaluatieformulieren wil digitaliseren, zorg er dan voor dat je duidelijke tekens gebruikt. Je kan kiezen voor cijfers van 1-5 of een systeem met tekens zoals +/~/-. Dit laatste is het gemakkelijkste om te gebruiken.


Veilig fietsen

Handleiding 25

→→ Conclusie Fietslessen organiseren is meestal een leuke en interessante activiteit met een hoog potentieel om te voldoen aan de verwachtingen. Toch doen er zich ook soms problemen voor. Zolang je de tips en hints uit deze handleiding volgt, ben je normaal voorbereid op de meeste ongemakken. In het ergste geval zal je een beetje moeten improviseren.

Samenvatting Fietsen – naast wandelen de meest duurzame manier om je te verplaatsen – biedt verbazingwekkende mogelijkheden in de mobiliteit. Zeker in stedelijk gebied of agglomeraties is het een snelle en flexibele manier om je te verplaatsen, het is goedkoop, leuk en houdt je fit. Samengevat is fietsen een bevredigende en communicatieve manier om je te verplaatsen, voor jezelf en voor anderen. De focus van deze training bestaat uit het overtuigen van deelnemers dat fietsen heel wat voordelen heeft en mogelijkheden biedt en het geeft relevante achtergrondinformatie en verkeersregels voor fietsers. Bovendien staan in de handleiding heel wat tips voor mensen die fietslessen willen geven. Tips die leiden tot leuke en toffe fietservaringen voor trainers en deelnemers aan de cursus.


Veilig fietsen

Handleiding 26

Bijlagen →→ Intake (voorbeeld) Aangewezen voor opleidingssessie 3 ((

Intake (Kruis aan, meerdere antwoorden zijn mogelijk) Ik wil buiten fietsen:

Ja

Nee

Ik ben in staat om te fietsen:

Ja

Nee

Ik heb een fiets:

Ja

Nee

Ik fietste in mijn land van herkomst:

Ja

Nee


Veilig fietsen

Handleiding 27

→→ Overeenkomst (voorbeeld) Aangewezen bij opleidingssessie 1, 2, 3 ((

• De deelnemers verkeren in goede gezondheid om deel te nemen aan de fietslessen en er is geen medische reden om niet deel te nemen. • De deelnemers mogen niet mee doen indien ze onder invloed van alcohol, drugs of medicatie zijn. • De deelnemers zijn geïnformeerd over de voordelen van het dragen van een helm en zijn akkoord die te dragen tijdens de lessen. • De deelnemers volgen de instructies van de trainer. • De deelnemers verwittigen meteen de trainer indien ze schade toebrengen of zich verwond hebben. • De verantwoordelijkheid en aansprakelijkheid voor verwondingen en schade aan zichzelf, derden of materiaal zijn voor de deelnemers. Enkel in geval van grote nalatigheid kan de leerkracht aansprakelijk gesteld worden.

Name


Date/Place

Signature


10

9

8

7

6

5

4

3

2

1

Naam

Naam leerkracht:

(J/N)

Fietsbezit

omgeving

Evenwicht / concentratiecentration

Beschermde Voorrang

Kruising

TL2

TL1

TL2

TL1

TL2

TL1

TL2

TL1

TL2

TL1

TL2

TL1

TL2

TL1

TL2

TL1

TL2

TL1

TL2

TL1

A

H

INT

V

Links afslaan

Groep Nr:

BB

1-5

GS

Datum:

Opmerkingen

Veilig fietsen

Handleiding 28

→→ Observatie en evaluatieformulier (voorbeeld) Aangewezen voor opleidingssessie 1, 2 ((

Veilig fietsen

Handleiding 29

→→ Afkortingen van het observatieformulier 1, 2, 3 4, 5 * F

Positief Negatief Cursist in integratiecursus Huurfiets

AC BO PS LA KR TS A H INT V BB

Anderstalige cursist Beschermde omgeving Psychomotorische activiteit Links afslaan Kruising Totale score Achteruit kijken Hand uitsteken Integratie Voorrang Brede bocht

TL 1 T-kruising Voorrang geven Stopbord Hoofdstraat – Zijstraat in draaien Zijstraat – Hoofdstraat inrijden

TL 2 T-kruising Voorrang geven Stopbord Hoofdstraat – Zijstraat in draaien Zijstraat – Hoofdstraat inrijden

→→ Vragen van het observatieformulier Welke vorm van transport gebruik je meestal? Te voet

Openbaar vervoer

Opmerkingen over de groep


Auto

Opmerkingen over het oefenterr

Combinatie (te voet/auto/openbaar vervoer)

Fiets, Scooter

Theoretische voorbereidingen door de deelnemers

Handleiding Alles over fietsen

Recommend Documents