HANDELSWAAR BELEGGERS BELANGEN. nr januari ,95 POSTNL IS EEN VAN DE MEEST WAARSCHIJNLIJKE OVERNAMEPROOIEN OP HET BEURSPLEIN

nr. 4 | 29 januari 2016 | €5,95

AP

BELEGGERS BELANGEN

AHOLD verhoogt de omzet in de VS HOLLAND COLOURS is niet de moeite van het kopen of verkopen waard VINCI EN HOCHTIEF kunnen profiteren van aantrekkende bouwmarkten SCHLUMBERGER houdt de marges op peil, maar de markt blijft tegenzitten AP

HANDELSWAAR

POSTNL IS EEN VAN DE MEEST WAARSCHIJNLIJKE OVERNAMEPROOIEN OP HET BEURSPLEIN

16bel004z001 1

27-01-16 12:36

combipakket

De huizenmarkt is in beweging; wat zijn uw mogelijkheden? In de loop van uw leven kan uw behoefte aan woonruimte veranderen, door gezinsuitbreiding, een scheiding of doordat kinderen het huis uitgaan. Een huis kopen of verkopen brengt veel regelwerk mee. Vergeet u niets? Maakt u optimaal gebruik van alle voorzieningen? Betaalt u niet te veel belasting of premie? De Elsevier belastinguitgaven 2016 geven antwoord op alle vragen en helpen u de koop of verkoop van uw huis goed te regelen. Zij zijn de onmisbare hulp.

€ 49,95 ALTIJD ACTUELE INFORMATIE PARAAT Hebt u recent uw woning verkocht en hebt u daardoor een restschuld? De rente daarop is mogelijk aftrekbaar. Deze en andere actuele informatie vindt u in de Elsevier Belasting Almanak 2016 (inclusief gratis updates via internet).

Bestel de Elsevier belastinguitgaven 2016 via www.elsevier.nl/belastingvoordeel

STUUR DEZE BON IN EEN ONGEFRANKEERDE ENVELOP NAAR: Reed Business BV, Antwoordnummer 81, 8200 VB Lelystad exemplaren van de Elsevier Belasting Almanak 2016 voor € 33,50 per exemplaar (incl. verzendkosten)

C5D-A6001

exemplaren van het combipakket (Elsevier Belasting Almanak 2016 + Elsevier Belasting Aangifte 2016 op cd-rom) voor € 49,95 per pakket (incl. verzendkosten)

C5R-A6100

Voorletters:

Dhr./Mevr.:

Afleveradres:

Postcode:

Woonplaats: E-mailadres:

Telefoon:

 Ik machtig hierbij Reed Business BV om het verschuldigde bedrag af te schrijven van mijn bankrekening (IBAN)  Ik betaal per acceptgiro die mij wordt toegestuurd (€ 2,50 administratiekosten) Datum:

Handtekening:

Deze aanbieding is geldig t/m 30-04-2016 en alleen in Nederland. Reed Business BV, waarvan Elsevier Belasting onderdeel is, legt uw klantgegevens vast voor de uitvoering van de (abonnements)overeenkomst, of wanneer u in het kader van dienstverlening contact heeft met Reed Business BV. De gegevens worden tevens gebruikt om u te informeren over producten en diensten van Reed Business BV en zorgvuldig geselecteerde derden. De adresgegevens kunnen daarnaast aan zorgvuldig geselecteerde derden ter beschikking worden gesteld voor het verstrekken van informatie of aanbiedingen. Ook als u dat niet expliciet heeft aangegeven kunt u per e-mail over gelijksoortige producten en diensten van Reed Business BV worden geïnformeerd, tenzij u daartegen bezwaar maakt. Als u geen prijs stelt op informatie of aanbiedingen per mail of per post, dan kunt u dit doorgeven aan Reed Business BV, t.a.v. Adresregistratie, Postbus 808, 7000 AV Doetinchem, of aangeven bij [email protected]. Voor meer informatie verwijzen wij u naar het Privacystatement op www.reedbusiness.nl/privacy.

INHOUD | 3

WEEK 4 | 29 januari 2016 19 | NEDERLAND

20 | NEDERLAND

28 | INTERNATIONAAL

30 | INTERNATIONAAL

Gemengde Holland Colours signalen bij Philips moet moderner

Betere tijden voor Vinci en Hochtief

Deutsche Bank krijgt harde klap

De omzetgroei was solide, maar het vierde kwartaal was verliesgevend. Toch was er over heel 2015 nog winst.

De bouwbedrijven maken de juiste strategische keuzes en kunnen profiteren van de aantrekkende bouwmarkten.

De bank lijdt weer een enorm kwartaalverlies en heeft weinig ruimte om nieuwe tegenvallers op te vangen.

De bestuursstructuur van het kleurstoffenbedrijf is achterhaald en de verhandelbaarheid is slecht.

14 | OMSLAGARTIKEL

INHOUD

5 | ACOMO +182,6%

Overnameprooien Op het Beursplein heeft zich de afgelopen tijd een ware overnamegolf afgespeeld die nog niet ten einde lijkt. We selecteerden tien Nederlandse beursfondsen die de komende tijd een verhoogde kans maken op het ontvangen van een overnamebod. Daaronder bevinden zich bedrijven waar we een koopadvies voor hanteren, maar ook veel bedrijven met een houdadvies en zelfs één met een verkoopadvies.

9 | ALTICE -2,9%

04 Commentaar 04 Sociale media 05 Portefeuilles 06 Lezersvragen 08 Beurs en Economie 09 Assetallocatie 13 Tips 14 Omslagartikel 19 Aandelen Nederland 25 Enquête 26 Analisten 28 Aandelen Internationaal 32 Update 35 What's Next? 36 Technische Analyse 40 Koerswijzer 46 Interview 48 Service 50 Tot slot

13 | EUR/USD VERDERE DALING VERWACHT 29 januari 2016 | BELEGGERS BELANGEN 4

16bel004z003 3

27-01-16 18:40

4 | COMMENTAAR

SOCIALE MEDIA

TRENDING TOPICS MEEST GELEZEN DEZE WEEK OP BELEGGERSBELANGEN.NL SPREIDING: HOEVEEL IS GENOEG? hoofdredacteur: Johan Brinkman

BELEGGERS TELEURGESTELD NA WINSTWAARSCHUWING

Geen schaamte om Arcadis A

ls u een echte belegger bent, is er geen reden om Arcadis nog langer te laten liggen. Dat was twee weken geleden de portee van het commentaar dat ik op deze plek publiceerde. Achtergrond daarvan was dat we al lange tijd een fundamenteel koopadvies op Arcadis hanteerden, maar dat het tegelijkertijd een van de fondsen op het Beursplein was die sinds afgelopen voorjaar het meeste koersverlies hadden geleden. Met een koopaanbeveling op zo'n prominente plek is het natuurlijk een nachtmerrie als het bedrijf binnen twee weken met een winstwaarschuwing komt. Het is overdreven te stellen dat mijn mailbox explodeerde, maar ik heb de afgelopen dagen diverse reacties van teleurgestelde beleggers ontvangen. Onze collega's van De Telegraaf repten dinsdag bovendien van 'Imtech-achtige' zaken bij Arcadis, refererend aan de voormalige beurslieveling die vorig jaar ten onder ging nadat in 2013 fraude in Polen aan het licht was gekomen. Ter herinnering: half december moest ook Arcadis melden dat het in Brazilië is betrokken bij een fraudeonderzoek. Nu ben ik niet te beroerd om door het stof te gaan als onze adviezen verliesgevend blijken te zijn. Sowieso prefereer ik bescheidenheid, zowel over onze successen als onze zeperds. Aan de andere kant: beleggen is geen wetenschap en zolang we ons uiterste best doen om de juiste adviezen te geven en we daarbij integer handelen – en dat doen we altijd – zie ik geen reden om ons te schamen. In dit geval: zowel wat betreft het fraudeonderzoek in Brazilië als de winstwaarschuwing beschikten we niet over voorkennis (gelukkig niet!) en we zagen deze ontwikkelingen dan ook niet aankomen. Na de gebeurtenissen van deze week moeten wij – net als u – opnieuw onze positie bepalen. Dat doen we voor het advies in de Koerswijzer op pagina 23 en voor onze defensieve portefeuille – waarvan het ingenieursbureau al sinds 2010 deel uitmaakt – op pagina 5. En uiteraard kijken wij met meer dan gemiddelde belangstelling uit naar de publicatie van de jaarcijfers over enkele weken. Tot slot een doekje voor het bloeden: BE Semiconductors, dat ik twee weken geleden op deze plek op exact dezelfde manier aanbeval als Arcadis, boekte sinds die tijd een rendement van +11,8%. Waarmee ik niets afdoe aan mijn bescheidenheid over onze adviezen. < [email protected]

'Met aandelen is het net als met kinderen: koop er nooit meer dan je aankunt'. Deze prikkelende openingszin werkte behoorlijk stuwend voor het aantal hits van het toch altijd al goed gelezen blog van Ivan Snurer. In zijn artikel gaat Snurer in op de vraag hoeveel aandelen nodig zijn om een goed gespreide portefeuille samen te stellen. Volgens onderzoeker Nico van der Sar is 30 ideaal: boven dat aantal vallen de effecten van diversificatie weg en maakt het weinig meer uit of je in 50 of 500 verschillende bedrijven belegt. De gemiddelde belegger heeft er 17,7, en ook die kunnen een prima spreiding bewerkstelligen. Börse Online beweert zelfs dat je daarvoor met vijf aandelen al toe kan. Bekijk het lijstje op beleggersbelangen.nl. <

MEEST BESPROKEN OP TWITTER ARCADIS FLINK AFGESTRAFT Winstwaarschuwing leidt tot koersval. @Jelle_Zijlstra Arcadis geloosd! En dat voor het #watermanagement bureau van de wereld!! @JMaasbach 'Bedrijf vertoont Imtech-achtige factoren', aldus @beursanalist @brsvlgr Niet uitzenders zeggen als 1e iets over de economie maar ingenieurstoko's. Dat #arcadis geen herstel ziet in usa spreekt boekdelen. @beurspareltjes Overdreven koersreactie #Arcadis winst stijgt nu nog maar met 10% ipv 20% ondanks moeilijke marktomstandigheden. Nog steeds knappe prestatie. @janhendrikvos 20 procent winst is voor een ingenieursbureau in deze tijd ook wel erg hoog. @ooosting Ben ik de enige die zich afvraagt waarom een winstwaarschuwing over 2015 nu pas komt? Dat hadden ze in Q4 nog niet gezien? @dividendnieuws Heeft Arcadis Damrakitis?

BELEGGERS BELANGEN 4 | 29 januari 2016

16bel004z004 4

27-01-16 18:49

In deze rubriek aandacht voor drie portefeuilles samengesteld door de redactie van Beleggers Belangen

PORTEFEUILLES | 5

DEFENSIEVE PORTEFEUILLE

OFFENSIEVE PORTEFEUILLE

VOORDEEL VAN DE TWIJFEL ARCADIS

Portefeuille volgt het snelle herstel

Met Arcadis heeft de defensieve portefeuille er deze week een zorgenkindje bij gekregen. Het rendement dat het aandeel voor ons had opgebouwd sinds de opname in de portefeuille in 2010 is verdwenen als sneeuw voor de zon: er staat nog slechts een plusje van 0,06%.

tekst: Karel Mercx

D

e advies- en ingenieursonderneming kreeg deze week rake klappen op de beurs van Amsterdam. Het jaarverlies liep verder op tot 25,9%. Het grootste gedeelte van koersdaling kwam na de mededeling van Arcadis dat het concern last heeft van de moeilijke marktomstandigheden. Het bedrijf verlaagde de verwachte winstgroei van 20% naar 10% per jaar. De beheerders van de defensieve portefeuille vragen zich af of het werkelijk zo slecht met Arcadis gesteld is als de koersbeweging van het aandeel laat zien. Arcadis is immers geen Fagron, waar de balans zwak was en er overduidelijk geld bij moest. De EBITDA van het ingenieursbureau is 2 en als klanten de rekeningen betalen wordt die waarde lager. Dit is goed houdbaar. Ons enige twijfelpunt bij Arcadis is het aantal klanten dat zijn rekeningen later is gaan betalen. Op 18 februari komt het bedrijf met cijfers en hebben we data over de betalingsmoraal van de klanten. Is het aantal late betalers verder opgelopen, dan gaat Arcadis uit de portefeuille. Als dit niet het ge-

val is, dan voelen wij ons prettig bij een bedrijf met een koers-winstverhouding van 8. Als de winst gelijk blijft en Arcadis naar een k/w van 10 gaat, betekent dat een koerwinst voor het aandeel van 25%. Dit is geen extreme gedachte. Arcadis heeft een weging van 0,89% in de defensieve portefeuille. Door dit lage percentage kan het bedrijf weinig permanente schade aanrichten in de totale rendementen. Er zijn maar weinig posities in de defensieve portefeuille die dit jaar in de plus staan. Van de 24 verschillende beleggingen zijn dat Wal-Mart (+4,6%), de Global Linked ETF (+1,3%), cash (+0,06%) en goud (+3,4%). Aandelen vinden wij duur; we houden momenteel dan ook maar 30,9% in aandelen aan. Pas als de koersen in 2016 verder gaan dalen zullen wij onze cashpositie van 49,6% gaan aanspreken om aandelen te kopen. Het totaalrendement van de portefeuille sinds de start in 2010 is 18,0%. <

IN % 182,6 167,4 153,8 106,4 92,4

GROOTSTE DALERS Cisco Aviva Enel ExxonMobil

IN % -15,6 -14,8 -5,4 -0,9

[email protected]

+15,8% (2 november 2010 26 januari 2016) PORTEFEUILLE NL

ASML en Aalberts uitblinkers

I

1300

n lijn met de AEX beleefde de Nederlandse portefeuille eindelijk weer eens een goede week. Uitblinker ASML behoorde na de goed ontvangen jaarcijfers met +12,5% over de afgelopen week (slotkoersen van dinsdag) ook internationaal tot de koplopers. Daarmee is de chipfabrikant nu onze enige positie die dit jaar in de plus staat (0,6%). Aalberts was met +4,1% een tweede AEX-fonds uit onze portefeuille dat bovengemiddeld goed rendeerde, maar het rendement over het jaar tot nu toe bedraagt nog steeds -8,9%. Het portefeuillerendement over 2016 verbeterde van -7,7% vorige week naar -5,1%. Daarmee doken we dit Seri jaar tot nu toe wel onder es1 de AEX Total Return, die dankzij het herstel 9 november 2010staat. = 100 < van Royal Dutch Shell op -4,5%

1200

2012 [email protected]

+18,0% (9 november 2010 26 januari 2016)

STIJGERS, DALERS, ASSETALLOCATIE EN PERFORMANCE GROOTSTE STIJGERS Acomo Microsoft Roche Novartis Coca-Cola

D

e offensieve portefeuille wist het verlies terug te brengen tot 6,3%, geholpen door het sterke herstel deze week op de wereldwijde effectenbeurzen. De categorieën opkomende markten (-9,1%) en small- en midcaps (-8,8%) zijn in 2016 vooralsnog de grote verliezers. Gezien de relatief kleine weging (samen 19,1%) blijft het effect op het totaalrendement van de portefeuille beperkt. De individuele aandelen vertegenwoordigen de helft van de totale weging en noteren dit jaar -7,4%. Adidas en Dollar Tree staan in 2016 op een kleine winst. Grootste daler is chemiereus Dupont (-19,6%). <

x 1000 €

1100

+39,5% (1 juli 2013 26 januari 2016)

1000 2011

2012

2013

2014

2015

VERDELING WEGING VERDELING WEGING ● aandelen  ● obligaties 

Kas 30,9% ● alternatieve beleggingen 4,7% Rusland Peru Indonesië 14,8% ● cash  49,6% Anders

4,3% 4,1% 3,2% 3,2% 17,7%

VOLG OOK DE DAGELIJKSE UPDATE VAN ALLE PORTEFEUILLES OP BELEGGERSBELANGEN.NL

aug

December 2007 = 100

29 januari 2016 | BELEGGERS BELANGEN 4

16bel004z005 5

27-01-16 18:49

6 | LEZERSVRAGEN

LEZERSVRAGEN Graag ontvangen wij uw actuele beleggingsvragen op www.beleggersbelangen.nl/vraag. Wij zullen ze zo snel mogelijk beantwoorden.

Nadat de beleggingsmix op basis van de doelstellingen en het risicoprofiel van de klant is vastgesteld, wordt het daadwer­ kelijke portefeuillebeheer over­ gelaten aan Fisher Investments in de VS. In Nederland geldt een instap­ drempel van €350.000. Afhan­ kelijk van de omvang van het vermogen variëren de jaarlijkse beheerkosten van 1,0% tot 1,5% per jaar. Dat is marktconform, al is ons niet bekend of de tarieven inclusief btw zijn. Daarnaast wordt ook nog een instapfee van maximaal 0,5% in rekening ge­ bracht. Getuige een mededeling op de website ontvangt Fisher geen provisie voor transacties en in Nederland is dat sinds kort ook verboden. De kostenstruc­ tuur is op zich helder, maar de

bijkomende transactiekosten kunnen flink oplopen, want Fis­ her is een actieve beheerder. Het bedrijf beperkt zich niet tot een bepaalde beleggingsstijl, maar verder is de strategie ons niet duidelijk. Ook het trackrecord is niet openbaar. De kans is ech­ ter, mede gelet op de kosten op de lange termijn, erg klein dat Fisher beter weet te presteren dan de markt. U kunt beter met goedkope indextrackers zelf een portefeuille samenstellen. Een hard oordeel over de betrouw­ baarheid van Fisher Investments durven we niet te vellen, maar wij zouden eerder in zee gaan met een Nederlandse vermo­ gensbeheerder die niet alleen transparant is over de kosten maar ook over de prestaties. < [email protected]

HOGE WAARDERING EN NEGATIEVE ANALISTEN

De Nederlandse vestiging valt onder Fisher Investmensts Europe.

WEINIG BEKEND OVER TRACKRECORD EN STRATEGIE

Is vermogensbeheerder Fisher Investments uit de VS een betrouwbare partij? tekst: Jeroen Boogaard

W

ie regelmatig finan­ ciële websites be­ zoekt, is ongetwijfeld wel eens gestuit op de adverten­ ties van Fisher Investments. De campagnes en ook de columns van oprichter Ken Fisher in Forbes Magazine hebben de Amerikaanse vermogensbeheer­ der geen windeieren gelegd. Het bedrijf, opgericht in 1979, had eind vorig jaar naar eigen zeggen meer dan $63 mrd onder beheer. Daarvan zit het meeste in de Verenigde Staten, maar ook in Europa timmert Fisher Investments aan de weg met

een beheerd vermogen van $2 mrd. Sinds 2013 is er ook een vestiging in Nederland, die on­ der Fisher Investments Europe valt. Deze Britse dochter en daarmee ook de Nederlandse tak staan onder toezicht van de Britse Financial Conduct Au­ thority. Overigens is het toezicht op vermogensbeheerders veel minder streng dan op banken en verzekeraars. Belangrijk is dan ook dat Fisher Investments Nederland geen vermogen van de klanten houdt, maar dat via ‘managed accounts’ bij een be­ waarbank of een broker beheert.

Hoe kijkt u na de recente koersdaling aan tegen het sportartikelenconcern Under Armour? tekst: Michiel Pekelharing

U

nder Armour (UA) is een producent van sportar­ tikelen. Kleding beslaat circa 75% van de omzet, sport­ schoenen 15%. De onderneming concurreert met grote merken als Adidas en vooral Nike. Dat gaat behoorlijk goed, dankzij het innovatieve karakter van de producten en het sponsoren van bekende sportsterren als topbas­ ketballer Stephen Curry. Op het moment van schrijven waren de jaarcijfers van 28 janu­ ari nog niet bekendgemaakt. We gaan ervan uit dat Under Armour de inkomsten in 2015 met ruim een kwart heeft weten op te voe­ ren, tot bijna $4 mrd. De mooie groeivooruitzichten worden ech­ ter weerspiegeld in een zeer hoge

waardering (k/w van ruim 50 op basis van de verwachte winst in het lopende jaar). Deze waarde­ ring maakt de koers kwetsbaar voor signalen dat het bedrijf niet aan de verwachtingen kan voldoen, bijvoorbeeld als gevolg van afzwakkende economische groei in de Verenigde Staten; zo'n 90% van de inkomsten komt uit Noord-Amerika. Ook een negatief analistenrap­ port van Morgan Stanley speelt een rol bij een mogelijke terug­ val. De zakenbank verlaagde het koersdoel van $103 naar $62 op basis van aanwijzingen dat de verkopen van damessportkle­ ding – het grootste segment van de markt voor sportmode – ach­ terblijven bij de verwachtingen.

BELEGGERS BELANGEN 4 | 29 januari 2016

16bel004z006 6

27-01-16 17:39

LEZERSVRAGEN | 7

Een ander punt van zorg is dat de prijskracht minder groot lijkt te zijn dan in het verleden, waarbij als voorbeeld werd genoemd dat de prijs van de nieuwe Stephen Curry-schoenen in de Verenigde Staten recent werd verlaagd van $150 naar $130. Het verlies van prijskracht is weliswaar een zorgwekkende ontwikkeling, maar het lijkt er ook op dat Under Armour er bewust voor kiest om deels in te boeten op het exclusieve karakter om een veel grotere groep potentiële klanten met

een wat lager budget te bereiken. Bovendien heeft het bedrijf nog alle ruimte om te groeien buiten de thuismarkt. Het is echter nog wat vroeg om in te stappen, aangezien verschillende effectenhuizen in reactie op de recente koersdaling en de vrees voor afzwakkende Amerikaanse groei hun koersdoelen neerwaarts bijstellen. In afwachting van het tot rust komen van het volatiele koersverloop krijgt Under Armour een houdadvies. < [email protected]

MEEST GESTELDE VRAAG

MAXIMALE WEGING BEPERKT EFFECT VAN KOERSVAL

Welk effect heeft de daling van Shell op de AEX?

TIPS MOGEN DRIEMAAL WORDEN GEWIJZIGD

Wat is het reglement van de beleggingscompetitie van Beleggers Belangen? tekst: Johan Brinkman

I

tegen de slotkoers van die dag en een nieuwe tip door te geven. Meer regels zijn er niet, laat staan een reglement. De winsten en verliezen berekenen we op dezelfde manier als die van onze eigen tips, namelijk inclusief dividend (total return) en in euro's tot aan het einde van het jaar of tot melding van verkoop (tegen de slotkoers van die dag). Na verkoop uw saldo enige tijd parkeren en het daarna inzetten voor een nieuwe positie kan niet. De rendementen van iedere tip worden apart berekend en aan het einde van het jaar gerangschikt. Nieuwe deelnemers kunnen zich pas eind dit jaar weer melden. < [email protected]

foto: ANP

n december hebben we onze abonnees opgeroepen om voor het einde van het jaar hun persoonlijke tip, of die van hun beleggingsvereniging, aan ons te mailen in het kader van de eerste editie van de beleggingscompetie van Beleggers Belangen. Onze oproep leverde in totaal 161 tips op, met name voor aandelen van eigen bodem (kijk op onze website op het blog '161 kooptips van abonnees'). Vooraf hadden wij gecommuniceerd dat we 1) van alle binnengekomen tips de rendementen zullen bijhouden en publiceren en 2) deelnemers de gelegenheid bieden om driemaal per jaar hun tip terug te trekken

Staalbedrijf ArcelorMittal is 18 maal getipt, meer dan enige andere belegging.

tekst: Karel Mercx

H

et aandeel Royal Dutch Shell noteerde een jaar geleden nog rond de €30. Vorige week lag de koers ruim 40% lager, rond €16,50. De oorzaak van dat lage niveau is tweeledig. In de eerste plaats maakt de prijsdaling van Brent-olie met 75% sinds juni 2014 het een stuk moeilijker voor Shell om geld te verdienen. De tweede reden is dat Shell met BG een overname heeft gedaan die bij de huidige olieprijs niet rendabel is. Met uw vraag wat de gevolgen zijn voor de AEX snijdt u een belangrijk thema aan, omdat de koersval van een aandeel sterk doorwerkt in de weging in de index. Om de gevolgen van de daling te onderzoeken hebben wij AEX-data gebruikt vanaf 1990. De uitkomsten laten zien dat het landschap van de index definitief is veranderd. Vroeger was Shell met stip het grootste beursfonds in Nederland. In de afgelopen 25 jaar was het verschil tussen Shell en de nummer 2 soms groot en soms heel groot. Dit varieerde afhankelijk van de vraag of er wel of geen zeepbel op de financiële markten was. Tijdens de zeepbel van de financials tussen 2003 en 2007 steeg ING van een beurswaarde van €19 mrd naar €77 mrd. Tijdens de technologiebubbel ging KPN in zeven maanden tijd van €20 mrd naar €70 mrd. Gedurende beide periodes zat Shell steady boven de €100 mrd. Dit jaar zijn er al drie dagen geweest, 19, 20 en 21 januari, dat Shell niet het grootste bedrijf in de AEX was. Unilever mocht op die dagen met de eer strijken. Nu de olieprijs wat is hersteld is de beurswaarde van Shell €119 mrd (gemeten op 26 januari) tegenover €116 mrd voor Unilever. Shell is dus nu weer net het grootste, maar al langere tijd niet meer het zwaarstwegende bedrijf in de AEX. Dat is wel Unilever. Dit hangt ermee samen dat beide bedrijven in de AEX aan een maximale weging worden gebonden bij de jaarlijkse herijking in maart. De gezamenlijke beurswaarde van Shell en Unilever is €235 mrd; het totaal voor de ruim honderd aandelen die in Amsterdam genoteerd staan is €378 mrd. Daarmee vormen de twee giganten qua beurswaarde 62% van de hele Nederlandse beurs. Om die overheersing te drukken, worden Shell en Unilever elk jaar teruggezet naar een weging van 15% elk. Dit verklaart ook dat het effect van grote koersschommelingen op de weging beperkt is. Het in koers opgelopen Unilever heeft nu wel een 50% hogere weging dan Shell: 17,2% tegenover 11,8%, maar met dank aan de 15%-regel is hiermee voor de AEX-index als geheel niet echt veel veranderd. < [email protected] 29 januari 2016 | BELEGGERS BELANGEN 4

16bel004z007 7

27-01-16 17:39

8 | BEURS EN ECONOMIE

NIEUWE RONDES KWANTITATIEVE VERRUIMING DOEN MEER KWAAD DAN GOED

Verspilde energie

BRUTO-INVESTERINGEN EUROZONE % 100

De hoop op meer stimulerend beleid van de Europese Centrale Bank (ECB) is vorige week door Mario Draghi nieuw leven ingeblazen. Het korte­ termijneffect was duidelijk, aandelenkoersen schoten omhoog. Maar voor de lange termijn voorspelt dit beleidsvoornemen weinig goeds.

■ Legenda

95 90 85

auteur: Stephen Hendriks

C

entrale bankiers hebben hun macht over de financiële markten kennelijk nog niet verloren. ECB-president Mario Draghi stopte eind vorige week zo ongeveer eigenhandig de koersval op de internationale aandelenbeurzen. Opmerkelijk snel kwam er echter kritiek op de vermeende effectiviteit van het monetaire beleid. Een van de strategen die al veel langer twijfelt aan het effect van nog meer stimulerend monetair beleid – en vooral kwantitatieve verruiming (QE) – is Alberto Gallo, hoofd bedrijfsobligatiestrategie bij RBS. Natuurlijk, nog meer QE zal effect hebben op de financiële markten, aldus Gallo. De euro zal dalen, het renteverschil tussen Noord- en Zuid-Europa zal afnemen en lenen wordt goedkoper. Ook zal de onrust, volatiliteit, op de financiële markten afnemen. Dat alles leidt mogelijk weer tot een cyclisch, export-gedreven herstel, meent de RBS-strateeg. Maar niet tot het Draghi zo gehoopte structurele herstel. In een toespraak op de nieuwjaarsreceptie van Deutsche Börse eerder deze week verdedigde de ECB-president zijn beleid. Volgens de ECB-president heeft de Europese QE-variant een positieve invloed gehad op het vertrouwen, de kredietverlening en de economie in de eurozone. Daar zet strateeg Gallo echter terechte vraagtekens bij. De kredietverlening aan het bedrijfsleven in de eurozone is nog €569 mrd lager dan vlak voor de crisis. Ook de investeringen liggen veel lager dan voor de crisis het geval was. Het niveau van de bruto bedrijfsinvesteringen in de eurozone ligt zo’n 10% onder de pre-crisistop van maart 2008 (zie grafiek

rechtsboven). Dat verbaast de RBS-strateeg echter niet. Hij haalt een onderzoek uit 2014 aan van MIT-econoom Kothari die onderzoek deed naar de factoren die bepalend zijn voor bedrijven om wel of niet te investeren. Daaruit blijkt dat de hoogte van de rente er eigenlijk niet toe doet. ‘Goedkoop kapitaal heeft slechts een beperkte invloed op de investeringsbeslissing’, aldus Kothari. Zaken als winstvooruitzichten en de algemene groeiverwachting zijn veel belangrijker, stelt de econoom. De ECB vecht met ‘cyclisch monetair gereedschap’ tegen structurele factoren als de groeivertraging in China, een Europees banksysteem dat nog veel probleemkredieten niet heeft afgewikkeld en deflatoire krachten zoals vergrijzing en technologie.

Nog meer QE kan wel leiden tot een cyclisch, exportgedreven herstel, maar niet tot een structureel herstel

2007

2009

2011

2013

2015 ■

Het niveau ligt nu zo'n tien procent onder het niveau van de pre-crisistop.

rente de vraag naar meer speculatieve beleggingen aan die een iets hoger rendement bieden. Onder meer aandelen en risicovolle (high yield) obligaties profiteerden daarvan. Dat is mooi voor beleggers die aan deze koersstijgingen hebben verdiend. Maar zoals we vorige week al constateerden worden de hogere aandelenkoersen in Europa absoluut niet gerechtvaardigd door stijgende winsten. Strateeg Gallo vreest dan ook niet alleen dat centrale banken de controle over de inflatie kwijtraken, maar ook dat ze niet meer in staat zullen zijn de financiële markten te stabiliseren. Een terechte conclusie. <

INVLOED QE OP EUROPESE AANDELEN in mrd € 380

2800

360 2600

Meer invloed heeft QE op de financiële markten, stelt Gallo (zie grafiek rechtsonder). Maar vermoedelijk in steeds mindere mate. Niet zozeer omdat het ‘Draghi-effect’ slechts kort leek te werken, maar veel meer omdat monetair beleid een van de oorzaken is waardoor de beurswaarde van risicovolle activa steeds verder afwijkt van de intrinsieke waarde. ‘Ik heb altijd gezegd: als het opblazen van koersen van risicovolle activa via monetair beleid de route naar welvaart zou zijn, dan zou Argentinië het rijkste land ter wereld zijn’, schamperde Albert Edwards, strateeg van Société Générale (SG) in een recent rapport. Edwards heeft gelijk. Zoals we vorige week al schreven, jaagt de lage

■ Legenda

340

2400

320 300

2200

280 2000

260

2013 ■ balanstotaal ECB

Sto

2014 2015 ■ Euro Stoxx Index

Dat de koersen altijd meestijgen met QE gaat sinds eind vorig jaar niet meer op.

VOOR MEER PRIKKELENDE OPINIES, GA NAAR BELEGGERSBELANGEN.NL

BELEGGERS BELANGEN 4 | 29 januari 2016

16bel004z008 8

EC

27-01-16 18:50

ASSETALLOCATIE | 9

AEX MET STERKE WEEK BIJ WERELDWIJDE KOPGROEP

EEN KLEIN BEETJE ONTSPANNING Hebben de olieprijs en daarmee de aandelenmarkten de bodem bereikt of was afgelopen week slechts een pauze in een glijpartij naar nog verdere diepten? Zeker AEX-beleggers konden even op adem komen. tekst: Johan Brinkman

N

a weken van spanningen, kwamen de financiële markten de afgelopen week weer wat tot rust. Van de wereldwijde aandelengraadmeters zat de AEX met +3,5% in de kopgroep dankzij de goede weekperformances van onder meer ASML, Philips en Royal Dutch Shell. Opvallend was ook de goede prestatie van Air FranceKLM. De Chinese en in mindere mate Japanse aandelen zakten echter weer verder weg. De ontspanning op de beurzen was ook zichtbaar in de markt voor bedrijfsobligaties, terwijl de prijs van olie steeds heftiger uitslagen liet zien: de correlatie met de aandelenmarkten nam daarbij steeds verder toe. Bij staatsobligaties besteden we aandacht aan enkele Zuid-Europese landen, terwijl we bij valuta's de Hong Kong dollar onder de loep nemen. <

AANDELEN NEDERLAND tekst: Jeroen Boogaard

N

a al het koersgeweld van de laatste tijd wisten de aandelenmarkten zich deze week eindelijk te herpakken. Hoop op nieuwe stimuleringsmaatregelen van de centrale banken in Europa en ook in Japan zette de beurzen en de olieprijzen fors hoger. Waar de Europese Centrale Bank de markt eind vorig jaar nog teleurstelde door alleen de depositorente te verlagen, ziet het

WEEKPERFORMANCE AEX PER 26 JAN. GROOTSTE STIJGERS ASML ArcelorMittal Delta Lloyd

IN % +12,5 +7,8 +6,7

GROOTSTE DALERS Altice ING OCI

IN % -2,9 -1,7 -1,7

ernaar uit dat Mario Draghi in maart het huidige opkoopprogramma zal vergroten. Om de lage inflatie te bestrijden is ook een verdere verlaging van de rentetarieven aannemelijk. Beleggers trokken zich ook op aan positief nieuws over de Amerikaanse economie, waar het consumentenvertrouwen verder is toegenomen en de huizenprijzen in versneld tempo zijn gestegen, en een solide start van het cijferseizoen. De AEX-index steeg op weekbasis (slotkoersen dinsdag) met 3,5%; de Midkap met 2,0%. Daarmee deed de Nederlandse hoofdgraadmeter het een stuk beter dan de brede Europese aandelenmarkt (+1,8%). Dat was vooral te danken aan fraaie koerswinsten van een aantal zwaargewichten, waaronder ASML, Shell en Philips. Met een stijging van 12,5% ging ASML aan kop, nadat de chipmachinefabrikant met beter dan verwachte cijfers naar buiten kwam en aangaf dat de omzet vanaf het tweede kwartaal weer duidelijk zal aantrekken. Shell

(+5,8%) maakte door zwakke kwartaalcijfers een valse start, maar wist zich in de loop van de week goed te herpakken dankzij het herstel van de olieprijzen. Staalreus ArcelorMittal profiteerde van het betere sentiment in de grondstoffensector en sloot bijna 8% hoger. Verder was ook Delta Lloyd (+6,7%) in trek, nu het ernaar uitziet dat een groep internationale aandeelhouders tegen de voorgenomen claimemissie van ruim €1 mrd zal stemmen. Zij vinden de omvang van de emissie veel te groot. Tot de sterkere stijgers behoorden ook Ahold (+6,5%) en Philips (+5,4%), met dank aan de publicatie van goede cijfers over het vierde kwartaal. Slechts vier fondsen in de AEX hielden de voeten niet droog, aangevoerd door Altice met een verlies van bijna 3%. Volgens persbureau Bloomberg keert de Amerikaanse vakbond Communications Workers of America zich tegen de geplande overname van Cablevision door Altice. De bond maakt zich zorgen over de werkgelegenheid vanwege de hoge schuldenlast die door de overname ontstaat. Een aanzienlijke verlaging van het koersdoel van €25,00 naar €15,00 door Credit Suisse deed het aandeel ook geen goed. Onder de Midkap-fondsen was Arcadis de gebeten hond. Het ingenieursbureau kwam met een winstwaarschuwing naar buiten en zag daardoor bijna eenvijfde van zijn beurswaarde in rook opgaan. In het kielzog van ASML sloot ook chipmachinefabrikant Besi (+10,9%) flink hoger. Door de hogere olieprijzen kon ook SBM Offshore (+9,5%) een deel van de koersverliezen van de laatste tijd weer inlopen. Het consortium aangevoerd door Gilde heeft het bod op Ten Cate gestand gedaan. Na de verhoging van het bod naar €26 per aandeel is 85,8% van het kapitaal aangemeld. Aandeelhouders kunnen nog tot 9 februari hun stukken aanbieden en wij raden dat aan. Blijft het belang onder de 95%, dan zullen de activiteiten van Ten Cate waarschijnlijk aan het consortium worden verkocht. <

VOLG OOK DE DAGELIJKSE ANALYSE OP BELEGGERSBELANGEN.NL 29 januari 2016 | BELEGGERS BELANGEN 4

16bel004z009 9

27-01-16 19:13

10 | ASSETALLOCATIE

AANDELEN INTERNATIONAAL tekst: Johan Brinkman

STAATSOBLIGATIES

EUROPA, VS, CHINA EN JAPAN

tekst: Jaap Barendregt

26 januari 2015 = 100 140

N

a een maand van vrijwel onafgebroken koersdalingen wisten de internationale aandelenmarkten afgelopen week weer eens terrein te winnen. Met dank aan de fluctuaties in de olieprijs en de steun van ECB-president Mario Draghi eindigden vrijwel alle belangrijke aandelenindices die wij volgen in de plus (slotkoersen van dinsdag). En het goede nieuws voor de Nederlandse particuliere belegger was dat de AEX met +3,5% tot de koplopers behoorde. Van de 93 hoofdgraadmeters die persbureau Bloomberg bijhoudt, deden de afgelopen week gemeten in lokale valuta alleen de beurzen van Argentinië, Nigeria, Portugal en Colombia het beter. De Portugese PSI (+5,2%) profiteerde vooral van de verkiezing van Marcelo Rebelo de Sousa als president; een meevaller in het door politieke onrust en economische onzekerheid geteisterde land. De AEX liep voorop vanwege de goede jaarcijfers van ASML, Ahold en Philips – zie het onderdeel Nederland van deze rubriek en de pagina's 19 (Philips) en 22 (Ahold) – terwijl zwaargewicht Royal Dutch Shell profiteerde van een opleving van de olieprijs. Die opleving van de olieprijs was er ook de reden van dat de Russische RTSI (+3,5%) weer eens een beetje terrein won. Dankzij de woorden van Mario Draghi beleefden ook de andere Europese beurzen weer eens een goede week. Na Amsterdam en Lissabon liepen de OMX Helsinki (+3,0%), de Belgische Bel20 (+2,7%) en de Franse CAC (+2,0%) hard op. De Stoxx50 van meest verhandelde aandelen rendeerde +1,8% en de breed samengestelde Stoxx600 +1,9%. Kenmerkend voor de lichte verbetering van het sentiment over grondstoffen was dat het Britse Tullow Oil (+21,8%) en Randgold Resources (+12,9%) in vijf handelsdagen uitstekende rendementen boekten. Binnen de Stoxx600 was afgelopen week overigens ons eigen ASML (+12,5%) het op drie na best renderende fonds. Met de goede rendementen van de afgelopen week liepen de belangrijkste indices in Europa met dank aan de ECB voor het eerst dit jaar weer eens een beetje in op de Amerikaanse tegenhangers. Ook de Dow Jones (+0,9%) en de breed samengestelde S&P500 (+1,2%) beleefden eindelijk een goede week,

120

100

feb apr jun aug okt dec ■ Nikkei ■ S&P500 ■ Stoxx600 ■ Shanghai composite

De indices van Japan en China daalden de afgelopen week door.

maar bleven dus achter bij Europa. Dit jaar tot nu toe ontlopen de S&P500 (-6,9%) en de Dow Jones (-7,2%) en de Europese Stoxx600 en Stoxx 50 (beiden -7,8%) elkaar niet veel meer. In Europa zijn het nog steeds de banken en verzekeraars die de hoofdgraadmeters naar beneden halen en in de Verenigde Staten de banken en de oliegerelateerde aandelen. Een aparte categorie verliezers in Europa zijn nog de autofabrikanten, zoals BMW (-18,7%), Daimler (-16,1%) en Volkswagen (-16,0%). Waar de problemen op Wall Street zich 'beperken' tot financiële instellingen en de oliegerelateerde aandelen, krijgen Europese beleggers een dieselschandaal op de koop toe. Voor de Nederlandse beleggers is het een zegen dat op het Beursplein geen grote autofabrikanten genoteerd staan, terwijl dit jaar tot nu toe Air France-KLM (+12,6%) en Philips (+0,7%) tot de weinige fondsen behoren met een positief rendement in 2016. Het is echter een illusie om te verwachten dat de door de renteverhoging in de VS, de groeivertraging in China en de daling van de olieprijs veroorzaakte aandelencrisis door de woorden van Mario Draghi tot de verleden tijd behoren. Het afgelopen decennium heeft geleerd dat de Fed en de ECB de aandelenmarkten enorm kunnen sturen, maar ook de centrale banken zullen het uiteindelijk moeten afleggen tegen een wereldwijde groeivertraging en structureel lage olieprijs. De Shanghai Composite (-8,6%) en Japanse Nikkei (-2,0%) daalden afgelopen week 'gewoon' door (zie grafiek). Volgende week gaan we in een omslagartikel dieper in op de problemen in de opkomende markten. <

■ Legenda

D

e geesten scheiden zich de laatste tijd weer in Europa. Zittende regeringen hebben het moeilijk. Zowel in Stoxxhebben 600 Portugal als in Spanje de regeringsNikkei partijen hun leidende rol bij coalitiebespreS&P 500 kingen moeten inleveren. In Portugal heeft Shanghai composite dat al geleid tot een overwegend linkse regering en in Spanje lijkt het die kant op te gaan. Linkse regeringen zijn niet populair in de financiële markten omdat deze de naam hebben niet conservatief genoeg te financieren. In Italië is de wisseling van de wacht (Renzi voor Berlusconi) al enige tijd her. In Portugal is de wissel nog vers en in Spanje is er een kans op. Wellicht is dit de verklaring voor het afwijkende patroon bij de tienjaarsstaatsrente sinds begin december. De Italiaanse tienjaarsrente blijft vlak liggen, de Spaanse loopt licht op en de Portugese vrij steil (zie grafiek). Nu speelt in Portugal ook wel het een en ander. Bank Novo Banco dreigde failliet te gaan. De regering zette daarom een deel van deze bank om in een zogenoemde 'bad bank', waarin slechte leningen en verliesgevende activiteiten worden gestald. In deze bad bank zitten vooral de obligaties die in het bezit zijn van institutionele obligatiehouders; de retail obligatiebezitters werden gespaard. Er wordt nu toch gepraat over een vergoeding voor de instituten. Maar met dit soort maatregelen wordt een regering niet populair bij internationale beleggers.

TIENJAARSRENTE % 3

■ Legenda

2

1

8 dec ■ Portugal

22 dec ■ Duitsland

5 jan

19 jan

Portugal maakt zich niet populair bij internationale beleggers.

BELEGGERS BELANGEN 4 | 29 januari 2016

16bel004z010 10

27-01-16 19:13

COLUMN | 11

De scheiding der geesten wordt compleet als in beschouwing wordt genomen dat de tienjaarsrente van Duitsland, Nederland en Frankrijk sinds de top in juni weer een dalende trend laat zien: voor Nederland bijvoorbeeld van 1,18% naar 0,55%. Frankrijk zit daar dan 0,2 procentpunt boven en Duitsland 0,1 procentpunt onder. Dit verschil tussen de 'kern' van de eurolanden en de 'periferie' kan ook niet los worden gezien van de zoektocht naar veiligheid die is ontstaan na de hernieuwde onrust in de financiële markten over China en de dalende grondstofprijzen. Daar deed de ECB-president Mario Draghi, die maatregelen voor maart aankondigde indien die noodzakelijk zijn, voor de 'periferie' niets aan af. De divergentie in rentevorming is niet goed voor de koersen van de twee ETF's – rentestijging leidt bij obligaties tot koersdaling. Ze staan echter wel in de plus en we handhaven ze in de Koerswijzer. <

BEDRIJFSOBLIGATIES tekst: Jeroen Boogaard

lig. Ook wanneer dit niet gebeurt, zullen bedrijfsobligaties profiteren, vanwege de verdere intensivering van de zoektocht naar rendement. Zeker wanneer ook de Federal Reserve nog eens benadrukt geen haast te hebben met het verhogen van de rente en de olieprijzen stabiliseren, kan het sentiment weer snel keren. Vergeleken met de slachting op de aandelenmarkten valt de schade voor bedrijfsleningen overigens nog best mee. Zo staat het investment-gradesegment in Europa tot dusver dit jaar op een licht negatief totaalrendement van 0,4%, waarbij de daling van de onderliggende Duitse staatsrente tegenwicht biedt aan de gestegen risicoopslagen. High yield staat op een verlies van circa 3% en biedt nu een aardige ‘yield’ van ruim 6%. De blootstelling van het Europese bedrijfsleven aan opkomende landen is een zorg bij beleggers, maar vooralsnog is van de zo gevreesde harde landing in China geen sprake. Het percentage wanbetalingen in Europa is de laatste tijd weliswaar gestegen naar 3,36%, maar blijft laag en zal volgens Moody’s dit jaar weer dalen naar 2,89%. In de VS stijgt het percentage juist van 3,17% naar 4,4%. Vooral de energie- en grondstoffensector hebben het lastig. <

D

e ontspanning op de beurzen was ook zichtbaar in de markt voor bedrijfsobligaties. Het effectieve rendement op de iBoxx Corporates Index (een belangrijke benchmark voor solide ‘investment grade’ bedrijfsobligaties in de eurozone) steeg vorige week in eerste instantie van 1,85% naar 1,90%, maar dook daarna weer wat omlaag naar 1,88% op vrijdag. Koersen en rente bewegen tegengesteld; een lagere rente correspondeert dus met een hogere koers. Na enkele turbulente weken nam de risicobereidheid bij beleggers weer toe dankzij sussende woorden van Mario Draghi. Eind vorig jaar stelde de president van de Europese Centrale Bank (ECB) nog teleur door het uitblijven van meer stimuleringsmaatregelen, maar dit keer hintte hij duidelijk op meer actie bij de volgende beleidsvergadering in maart. Het ligt voor de hand dat de ECB het huidige opkoopprogramma van €60 mrd per maand gaat vergroten met bijvoorbeeld €10 mrd of €20 mrd en nog langer doorgaat met opkopen. Omdat de liquiditeit op de staatsobligatiemarkten door de acties van de ECB al sterk is gereduceerd, bestaat de kans dat er ook bedrijfsobligaties zullen worden opgekocht. Dit ligt politiek echter gevoe-

COMMODITIES tekst: Karel Mercx

D

e prijs van olie, gemeten aan de hand van de WTI, laat steeds heftiger uitslagen zien. Op 20 januari stond olie op $26,19. Het zwarte goud steeg vervolgens in twee dagen met 23,52% tot $32,35. In de vier dagen daarna daalde de olieprijs met 10,60%, wat uitkwam op $29,25. De correlatie tussen olie en de MSCI World was in de zomer van 2014 0. Dit betekent dat het voor aandelen niet uitmaakt wat de prijs van olie doet. Sindsdien is de correlatie aan het stijgen, op het moment van schrijven tot 0,5. Dit betekent dat de olie en de wereldwijde aandelen steeds meer synchroon bewegen. Het dieptepunt van de S&P500 en de olieprijs lag op 20 februari binnen het uur. De oorzaken van dit fenomeen zijn waarschijnlijk tweedelig. Hoe lager de prijs van olie, des te groter de kans dat de wereldeconomie aan het afkoelen is. Dit komt doordat 25% van de winsten van de opkomende markten direct en indi-

auteur: Karel Mercx

STAATSFONDSSTROMEN ALS DRIJFVEER

Aandelen Japan en olie

O

p het eerste gezicht lijken alle seinen voor Japanse aandelen op groen te staan. Data van WisdomTree laat zien dat een gemiddeld Japans beursgenoteerd bedrijf voor 30% per aandeel aan cash heeft. Het dividend gaat met 15% per jaar omhoog en Japanse bedrijven zijn steeds fanatieker eigen aandelen aan het inkopen. Japan is daarnaast een land dat energie importeert; dan is de crash van tientallen procenten in de olieprijs gunstig. Tussen 18 december en 21 januari verloor de olieprijs, gemeten aan de WTI, 9,1%. De AEX ging met 10,3% naar beneden en de New Yorkse S&P500 daalde met 11,2%. De Nikkei 225 ging met 19,4% naar beneden. Hoe kunnen aandelen die er zo goed voorstaan zo hard dalen? De oorzaken liggen bij de staatsfondsen. De overheden van olierijke landen zitten in diepe problemen en verlangen van hun staatsfondsen geld. Zij hebben de afgelopen jaren ruim $4000 miljard aan olie- en gasopbrengsten belegt. De lage olieprijs zorgt ervoor dat ze aan het verkopen zijn geslagen. Beleggers en ook staatsfondsen verkopen graag winnaars. Japanse aandelen hebben sinds het nieuwe beleid van premier Abe in 2012 een verdubbeling van de aandelenkoersen laten zien. Door de koersdaling is daar nog steeds 60% van over. Dat staat mooi in de boeken van de staatsfondsen. Wij hebben aandelen gekocht in Japan en deze hebben wij weer verkocht met een winst van tientallen procenten. De prijs van aandelen is afhankelijk van vraag en aanbod. Als de vraag gelijk blijft en het aanbod neemt toe, dan dalen de koersen, hoe goed ze ook gepositioneerd zijn. De fondsstromen zijn een heel belangrijke drijfveer van aandelenkoersen. De belegger in Japan moet dus hopen op een olieprijs die stijgt. Raar, maar waar. < [email protected] 29 januari 2016 | BELEGGERS BELANGEN 4

16bel004z011 11

27-01-16 19:13

12 | ASSETALLOCATIE

rect van de prijs van grondstoffen vandaan komt. Opkomende markten zijn in totaal groter dan de ontwikkelde wereld, bovendien ligt de gemiddelde groei ook nog eens hoger. Tijdens de laatste twee wereldwijde recessies in 2002 en 2008 daalden aandelen 50%. Hoe verder grondstoffen dalen, des te groter de kans op een wereldwijde recessie. Het tweede punt zijn de staatsfondsen, met duizenden miljarden onder beheer. Deze zijn aan het verkopen omdat de overheden van grondstofrijke landen met grote begrotingstekorten kampen. Wij zijn negatief over de grondstoffensector, omdat leidende indicatoren nog steeds aangeven dat de overcapaciteit eerder toeneemt dan afneemt. De Amerikaanse olievoorraden namen afgelopen week weer toe met 11 miljoen barrels tot 486.537.000 barrels. Dit is exclusief de strategische voorraden die de Amerikaanse overheid aanhoudt. De gemiddelde Amerikaanse voorraad over de afgelopen tien jaar was 361.000.000 barrels. Zolang de voorraden toenemen, zien wij de olieprijs niet oplopen. De liquidatie in de Amerikaanse oliesector ging afgelopen week door. Er kwam op 510 plekken olie uit de grond. Dit zijn er 5 minder dan een week eerder. Wij blijven bij ons verkoopadvies voor de hele sector, met één uitzondering. Sinds ons koopadvies op 15 december is de goudprijs met 6,46% gestegen. Het koopadvies volgt op de uitspraken van Draghi dat hij zal blijven proberen om 2% inflatie te bereiken in Europa. In de afgelopen week gaf hij hintjes dat de ECB in maart de rente verder in negatief gebied gaat brengen. Daarom blijven wij enthousiast over goud. <

WTI-OLIE

VALUTA’S tekst: Hildo Laman

USD/HKD

7,82

D

e monetaire autoriteiten van Hong Kong zitten in een moeilijke positie. De munt van Hong Kong, de Hong Kong dollar, is gekoppeld aan de Amerikaanse dollar. Door de stijging van deze laatste valuta, is de Hong Kong dollar dus ook gestegen in waarde tegenover andere valuta’s zoals de euro en de Japanse yen. Nu de waarde van de Chinese yuan in waarde daalt tegenover de Amerikaanse dollar (dankzij de centrale bank van China), wordt de Hong Kong dollar dus ook duurder ten opzichte van de yuan. De hoge waarde van de Hong Kong dollar is een probleem voor Hong Kong, omdat het Chinese miniland daarmee duur wordt ten opzichte van omringende Aziatische landen. Een ander probleem is kapitaalvlucht. Door de vallende aandelenkoersen in China en Hong Kong zoeken beleggers een veilig heenkomen voor hun geld. Ze zoeken die veiligheid vooral buiten China en Hong Kong. Dat betekent dat de Hong Kong dollar verkocht wordt ten gunste van andere munten. Omdat de koers van de Hong Kong dollar amper kan zakken, dwingt dat de monetaire autoriteiten om Hong Kong dollars te kopen. Vanwege deze problematiek wordt er gespeculeerd dat de zogenoemde ‘peg’, de koppeling met de Amerikaanse dollar, losgelaten zal worden. De USD/HKD-koers mag tussen 7,75 en 7,85 bewegen. Lang

■ Legenda

7,80

7,78

7,76

2014

■v

2015

De koers heeft lang net boven 7,75 gehangen, maar schoot deze maand naar boven.

handelde dit paar net boven de 7,75, maar in deze maand januari schoot de koers naar de bovenkant van de bandbreedte (zie grafiek). Een hogere USD/HKD koers betekent een lagere waarde van de Hong Kong dollar. De kans is niet groot dat de koppeling losgelaten zal worden. Die bestaat al 32 jaar, en heeft meerdere moeilijke periodes doorstaan. Maar als de koppeling sneuvelt, zal het een forse koersstijging geven, terwijl de mogelijke daling beperkt is tot 7,75. Het risico van een longpositie is dus niet groot, terwijl er een kleine kans is op een fors rendement. Voor speculanten is derhalve een interessante mogelijkheid. Er moet wel worden bedacht dat er eigenlijk een positie wordt ingenomen waarbij de centrale bank van Hong Kong de tegenpartij is, en dat vinden wij geen fijne positie. <

AANTAL UITZENDUREN GROEIDE IN 2015 MET 10%, DE OMZET MET 11% $ per vat 32 31 30 29 28 27

18 jan 19 jan 20 jan 21 jan 22 jan 25 jan 26 jan

De olieprijs heeft flinke uitslagen laten zien afgelopen week.

Uitzenders blikken terug op goed jaar ■ Legenda

I

n de laatste vijf weken van vorig jaar nam het aantal uitzenduren in Nederland met 4% toe en groeide de omzet met 5% ten opzichte van dezelfde periode in 2014. De uren in de administratieve sector stegen met 5%, in de industriële sector met 1% in de technische sector met 12% ten opzichte van het jaar ervoor. Stoxx 600 Over geheel 2015 nam het totaal aantal uren toe met 10% en de omzet met 11% Nikkei ten opzichte vanS&P 2014. De groei van het aantal uren bedroeg in de administra500 tieve sector 9%,Shanghai in decomposite industrie 8% en in de technische sector 20%. De groei in de uitzendbranche was vorig jaar ook terug te zien in de rendementen van de beursgenoteerde detacheerders. Op het Beursplein behaalden USG People (+84,1%), Randstad (+43,6%) en Brunel (+25,5%) in 2015 bovengemiddeld goede rendementen. Dit jaar gaat het tot nu toe beduidend minder. USG People (-o,4%) blijft door een overnamebod van Recruit goed liggen, maar Randstad (-13,6%) en Brunel (-12,3%) behoren tot de achterblijvers.

BELEGGERS BELANGEN 4 | 29 januari 2016

16bel004z012 12

27-01-16 19:13

TIPS | 13

TIP VAN DE WEEK EUR/USD SHORT

TIPTERUGBLIK BCE 20 januari 2015

INSPELEN OP NOG VERDERE VERZWAKKING VAN DE EURO Niets is zo onvoorspelbaar als valutakoersen. Toch valt er wel wat voor te zeggen om geld te zetten op een verdere daling van de euro tegen de dollar.

tekst: Peter Schutte

D

e koers van de euro tegenover de Amerikaanse dollar, het meest gewichtige valutapaar ter wereld, kan volgens de meeste marktvorsers maar één kant op, en wel omlaag. Vooral door de grote discrepantie in het monetaire beleid, gevoerd door de Amerikaanse Fed en de Europese Centrale Bank (ECB), ligt een verdere verzwakking van de euro volgens kenners in het verschiet. De Fed is eind vorig jaar begonnen aan een verkrappende politiek (lees: verhoging van de rente) terwijl de ECB zich gedwongen voelt de geldkraan steeds verder open te zetten. Kapitaal stroomt normaliter naar de hoogste rentevergoeding en dus zal er meer vraag komen naar dollars dan naar euro's, zo luidt de redenering. Analisten van Goldman Sachs zien de euro de komende maanden verzwakken van de actuele koers van rond $1,08 naar $0,95. Deze voorspelling volgt na de laatste persconferentie van ECB-president Mario Draghi. De Amerikaanse zakenbank denkt dat de dalende in-

USD/EUR

1,13

1,10

1,07

feb

apr

jun

aug

okt

dec

Het koersbeeld van de laatste tijd wijst in de richting van een verdere daling.

flatie de ECB ertoe aan zal zetten langduriger te stimuleren dan de markt inschat. Draghi benadrukte dat het gehele ECB-beleidscomité achter hem staat, wat hem de mogelijkheid geeft extra maatregelen te treffen. Afgezien daarvan wijzen momenteel vooral de grote groeiverschillen tussen beide economische blokken op een sterkere dollar. Europa is bovendien nog lang geen eenheid, en de recente forse stijging van de Griekse rente kan de eurocrisis zomaar doen herleven. Valutakoersen zijn echter bijzonder moeilijk voorspelbaar. Zo is het denkbaar dat de dollar al te ver vooruit is gelopen op een stevige serie renteverhogingen. Door de actuele verzwakking van de opkomende landen, mede ingegeven door de groeivertraging in China en de dalende olieprijs, zou Fed-baas Janet Yellen het best wat rustiger aan kunnen doen. Daarbij begint de dure dollar veel Amerikaanse multinationals pijn te doen. Toch zien we genoeg reden om te denken dat de euro de weg omlaag zal vervolgen. Zo versterkt een zwakkere euro de positie van Europa op de exportmarkt, en uiteindelijk hebben ook de Verenigde Staten baat bij een sterker Europa. Beleggen in valuta's kan via cashtransacties of met financiële derivaten als turbo's en speeders. Vanwege de hefboomwerking en/of ■ Legenda stoplossniveaus zijn de risico's van dit soort producten echter zeer hoog. Valutakoersen zijn bijzonder volatiel, waardoor bij turbo's en speeders nagenoeg de gehele inleg verloren kan gaan. Een andere wijze van valutahandel verloopt via een 'contract for difference' (CFD). Dit is een onderlinge overeenkomst met een broker. Een CFD is niet beursgenoteerd en hierbij spelen dus andere risico's, zo■ verwachting begin jaarvan■de verwachting als het faillissement broker.eind < jaar

EUR/USD short: kopen slotkoers 26 januari: 1,08

tekst: Christian Slagter

I

ets meer dan een jaar geleden tipten wij Canada's grootste telecomaanbieder BCE vanwege het groeipotentieel. Het bedrijf zag in het derde kwartaal de instroom van nieuwe abonnees voor alle divisies inderdaad flink toenemen. De omzet over dat kwartaal nam op jaarbasis toe met 2,9% tot CAD5,35 mrd en de nettowinst met 12,5% tot CAD791 mln. De aangepaste winst per aandeel kwam 12% hoger uit op CAD0,93 en de vrije kasstroom nam met 10,4% toe tot CAD921 mln. Een groot deel hiervan zal in de vorm van dividend worden uitgekeerd aan de aandeelhouders, die momenteel een dividendrendement beuren van 4,7%. Toenemende concurrentie en ongunstige wetgeving zorgen echter voor omzetdruk. Mede hierdoor staat de koers zo'n 4% lager dan een jaar geleden, maar het totaalrendement op onze tip is nog net positief. Wij zien de vierdekwartaalcijfers en verwachtingen voor 2016, die op 4 februari worden gepresenteerd, met vertrouwen tegemoet en houden vast aan ons koopadvies. <

[email protected]

+1,2%

BCE: kopen

BCE Fondscode (ticker) BCE Beurs Toronto Hoogste koers 12 mnd* CAD60,20 Laagste koers 12 mnd* CAD49,27 Beurswaarde CAD47,74 mrd Koers-winstverhouding 2016 (t) 15,7 Dividendrendement (t) 4,7% * intraday

BCE is het grootste telecombedrijf van Canada. 29 januari 2016 | BELEGGERS BELANGEN 4

16bel004z013 13

27-01-16 18:50

LEX VAN LIESHOUT

foto: ANP

14 | OMSLAGARTIKEL

De pakketdienst van PostNL groeit, en het fijnmazige distributienetwerk maakt het bedrijf interessant voor grotere branchegenoten.

RIJK GEVULDE KASSEN EN GERINGE AUTONOME GROEIKANSEN ZIJN AANJAGERS

Uitverkoop aan Beursplein nog niet ten einde TNT Express, Ten Cate, USG People en onderdelen van Docdata zijn de meest recente prooien in een overnamegolf op het Beursplein waar voorlopig geen einde aan lijkt te komen. Wat zijn de trends en de meest kansrijke overnamekandidaten? TEKST: PETER SCHUTTE

A

DE AUTEUR HEEFT EEN POSITIE IN ASMI, ICT

an het Beursplein is al geruime tijd een overnamegolf gaande. We selecteerden tien potentiële overnamekandidaten, waarbij we nadrukkelijk rekening houden met de aantrekkelijkheid van de bedrijven als het niet tot een overname komt. De beste strategie om interessante overnamekandidaten op te sporen is om het speelveld door de ogen van een kapitaalkrachtige

koper te overzien. Valt er bijvoorbeeld synergie te behalen? Waarde zit ook in innovatief vermogen en klantenbestanden. Beoordeel daarnaast de margeontwikkeling: is deze jaren gestut door kostenbesparingen, dan is dat veelal minder aantrekkelijk dan hogere winstgevendheid door meer toegevoegde waarde. Kijk ook naar de afzonderlijke bedrijfsonderdelen, want de som der delen is

vaak meer waard dan het geheel. Kopers kijken daar nadrukkelijk naar. Veel bedrijven zijn achteraf bezien tegen te lage prijzen van de beurs gehaald. Niet alle van de tien door ons geselecteerde overnamekandidaten verdienen een koopadvies, maar de kans op een bod geeft ze toch wat extra cachet. Onze selectie is als volgt: Arcadis, ASMI, Besi, BinckBank, DSM, ICT Automatisering, Neways, PostNL, TMG en Wessanen. Uitgezonderd PostNL, zijn dit bedrijven met een solide balans. We lopen ze één voor één na.

ARCADIS Advies- en ingenieursbureau Arcadis behoort in zijn sector tot de mondiale top-10. Wij hebben het aandeel in onze lijst overnamekandidaten opgenomen vanwege de fors gedaalde beurskoers. Arcadis werd eind vorig jaar genoemd in een fraudezaak in Brazilië en deze week kwam daar een winstwaarschuwing overheen. Hierop hebben wij ons fundamentele advies verlaagd naar 'houden' (zie pagina 23), maar gezien de sterke marktposities is het bedrijf na de stevige koerscorrectie wel kwetsbaarder geworden voor een overname.

ASMI Chipmachinefabrikant ASMI heeft veel te maken gehad met activistische aandeelhouders die aandrongen op opsplitsing van het bedrijf om waarde te ontsluiten. ASMI bestaat uit een 'front-end', machines voor de

BELEGGERS BELANGEN 4 | 29 januari 2016

16bel004z014 14

27-01-16 18:10

OMSLAGARTIKEL | 15

BESI Voor BE Semiconductors, kortweg Besi, dat uitsluitend actief is in het back-end-segment, geldt een soortgelijk verhaal als voor ASMI. Ook Besi kampt met een zwakke markt en zit net als ASMI goed in het kasgeld: een bedrag van €133 mln per 30 september 2015, gelijk aan €3,49 per aandeel. De sterke financiële positie geeft ruimte voor groei en stevige winstuitkeringen. Besi keert tot 80% van de nettowinst uit. Door de jaren heen is de organisatie ook steeds efficiënter en flexibeler geworden. Productie en inkoop worden verschoven richting Azië. Dit brengt een steeds lager liggende break-even-omzet met zich mee. De kans dat Besi rode cijfers schrijft bij een teruggang van de industrie, zoals we in het verleden zagen, is daarmee aanmerkelijk kleiner geworden. 'Buy the dip' zou voor eventuele kopers wel eens de te volgen strategie kunnen zijn met een bod op Besi. Voor de komende jaren wordt namelijk weer een stevige opleving voorzien als de chipmarkt overgaat op nóg kleinere chips, de zogenoemde 10 nanometerchips. Hiervoor zijn zowel nauwkeurige front-end- als backend-machines nodig. Behuizingen van chips en aansluitingen dienen navenant kleiner en nauwkeuriger te worden. Besi is hiervoor goed gepositioneerd.

BINCKBANK Omvangrijke concurrentie in de Europese online brokersmarkt heeft de tarieven fors onder druk gezet, met name in Nederland. Het ergste lijkt hier echter achter de rug en BinckBank onderscheidt zich door een hoge servicegraad. Vermogensbeheerder Alex heeft

De beste strategie is om het speelveld door de ogen van een kapitaalkrachtige koper te overzien

ASMI

LEX VAN LIESHOUT

eerste bewerkingsfase van chips, en heeft een belang in het in Hongkong genoteerde ASM Pacific dat zich op het 'back-end'-segment richt. Door een deelbelang van 12% in ASM Pacific te verkopen heeft ASMI de aandeelhouders enigszins tot zwijgen gebracht, maar de zwakke koersprestatie kan zomaar weer aasgieren aantrekken. ASMI genereert een goede kasstroom en is marktleider in het snelgroeiende segment 'Atomic Layer Deposition', waar sectorgenoten als Applied Materials en LAM Research ook stevig op inzetten. Ondanks de huidige zwakte in de chipmarkt neemt de vraag naar deze zeer nauwkeurige front-end-machines gestaag toe. ASMI heeft verder voor €427,9 mln, oftewel €6,90 per aandeel, aan cash op de balans staan, voornamelijk in Amerikaanse dollars. Schulden heeft het bedrijf niet. Verder loopt er een aandeleninkoopprogramma van €100 mln.

45

40

■ Legenda

35

30

een lastige periode gekend, met kritiek op de handelsmethodiek en de rendementen, maar ook hier lijkt het tij ten goede te keren. De lage spaarrente en verminderde sociale zekerheid onder een groeiend deel van de bevolking zullen naar verwachting voor meer kapitaalinstroom zorgen en BinckBank de mogelijkheid geven additionele diensten aan te bieden. Per saldo is de lage rente echter geen voordeel voor de online broker, die hierdoor zijn inkomsten uit effectenkrediet ziet teruglopen en minder rendement maakt op zijn eigen spaarpot. Hier zit echter ook het potentieel voor een eventuele overname. Binck belegt zelf bijzonder conservatief: de laatste herbelegging ging tegen een effectief rendement van slechts 0,25%. Een potentiële koper zou wat meer risico kunnen nemen en het rendement bij BinckBank flink kunnen opschroeven. Dit zou bijvoorbeeld ING kunnen zijn. BinckBank stelde jaren terug aandeelhouders teleur door het aanwezige kapitaalsurplus alsnog niet uit te keren. Eind derde kwartaal 2015 bedroeg dit surplus €46 mln, gelijk aan €0,65 per aandeel. Afgezien daarvan bedraagt het verwachte dividendrendement circa 5%.

feb

apr

jun

aug

okt

■v

dec

Activistische aandeelhouders denken dat ASMI meer waard is dan de huidige koers.

DSM Medio 2014 meldde Third Point, een in New York gevestigd hedgefonds gerund door de activistische aandeelhouder Daniel Loeb, een belang van 3% te nemen in DSM. Volgens Loeb is de som der delen bij DSM veel meer waard dan de huidige combinatie van vitamines en voedingsingrediënten (Nutrition) met hoogwaardige bouwmaterialen (Performance Materials). Een opsplitsing is op termijn zeker logisch. De fusie tussen Dow Chemical en DuPont lijkt het voorland van DSM. De Amerikaanse giganten streven naar een opsplitsing in drie afzonderlijke onderdelen, teneinde meer schaal en marktkracht te krijgen. De eindmarkten zijn dan weliswaar niet geheel vergelijkbaar – de Amerikanen zijn sterk in landbouwproducten – maar we praten toch over chemische conglomeraten. DSM kan zelf

DRANG NAAR SCHAALVERGROTING DÉ DRIJFVEER VOOR FUSIES EN OVERNAMES

Kapitaalkrachtige partners gezocht

L

ijstjes van overnamekandidaten bevatten veelal dezelfde bedrijfsnamen. Zo werd USG People al jaren genoemd voordat de overname er kwam. Timing is haast onmogelijk. Feitelijk is bijna elk bedrijf een overnamekandidaat en daarom is het niet goed te doen hier adequaat op in te spelen. Wel zijn er trends, waarbij de belangrijkste schaalvergroting is. Bedrijven willen en moeten mee in de tendens van consolidatie en internationalisatie, zowel onder concurrenten als klanten. Schaal is noodzakelijk om de kosten te drukken en organisaties meer flexibiliteit te geven. Goed lopende bedrijven die de middelen ontberen het bedrijfsmodel verder uit te rollen, komen in het vizier van kapitaalkrachtige partijen – sectorgenoten dan wel private equity – of andere investeerders. Dit argument gold ook bij Ten Cate, USG People en Docdata. Verder speelt natuurlijk het lage renteklimaat overnemende partijen in de kaart en zorgt de huidige economische zwakte ervoor dat bedrijven maar moeizaam op eigen kracht vooruitkomen.

29 januari 2016 | BELEGGERS BELANGEN 4

16bel004z015 15

27-01-16 18:10

16 | OMSLAGARTIKEL

tot een splitsing besluiten. Het strategisch pad is hier al voor geëffend. Maar een overname of meer druk van aandeelhouders kan dit proces natuurlijk versnellen.

ICT AUTOMATISERING ICT Automatisering, ontwikkelaar van systeemoplossingen en detacheerder van hoogwaardig technisch personeel, is bezig met een tweede leven. Een belangrijke strategische stap werd in 2014 gezet met de verkoop van de verliesgevende Duitse tak. Het bedrijf is nu bezig met een indrukwekkende 'buy and build' strategie. Het doel is minder afhankelijk te worden van detachering en meer in te zetten op volledige projecten en ontwikkeling van eigen innovatieve producten. Zo moet de huidige operationele marge van 7% worden opgekrikt tot 10-11%. Met een solvabiliteit van 68% is ICT Automatisering solide gefinancierd, en met een geschatte koerswinstverhouding van 10 voor 2016 en een dividendrendement van bijna 4% wordt het bedrijf zeer laag gewaardeerd. Eerdere interesse van DPA werd afgewezen, maar meer schaal op de kernterreinen zou ICT zeker verder kunnen helpen.

NEWAYS Elektronicabedrijf Neways is bijzonder klein in de mondiale markt waarin het opereert. Echter, door de overname van het Duitse Bus, enkele jaren terug, behoort het wel tot de top-5 in Europa. De prestaties van Neways houden de laatste jaren niet over, maar door flinke reorganisaties lijkt resultaatherstel een kwestie van tijd. Neways beschikt over een zeer sterke balans. Met een geschatte koerswinstverhouding van circa 8 en een divi-

Niet alle van de tien door ons geselecteerde overnamekandidaten verdienen een koopadvies, maar de kans op een bod geeft ze toch wat extra cachet

30

■ Legenda

25 20 15

feb

apr

jun

aug

okt

■v

dec

'Buy the dip' zou heel goed de strategie kunnen zijn van potentiële kopers. dendrendement van 4% is er ruimte voor een mooie overnamepremie. VDL Beleggingen, eigendom van industrieel ondernemer Wim van der Leegte, bezit maar liefst 27,2% van de Neways- stukken. Van der Leegte gaat dit jaar met pensioen.

POSTNL PostNL valt meer in de overnamelijn van TNT Express. Potentiële kopers zal het vooral om de assets gaan: het fijnmazige netwerk voor de groeiende pakketdienst. Online retail krijgt binnen Europa een steeds internationaler karakter. Het voormalige staatsbedrijf staat er financieel uiterst beroerd voor. Het eigen vermogen bedraagt €440 mln negatief en daardoor kan er voorlopig geen dividend worden uitgekeerd. Een potentiële koper (er gaan geruchten over interesse van Royal Mail en Deutsche Post DHL) kan juist profiteren van deze dividenddiscount in de beurskoers.

BEURSGENOTEERDE INVESTERINGSMAATSCHAPPIJ ZIT OP ZAK MET GELD

HAL struint de Nederlandse beurs af

D

BESI

it jaar zou HAL wel eens flink van zich kunnen doen spreken waar het gaat om het overnemen van Nederlandse beursfondsen. Na de succesvolle beursgang van brillenketen Grandvision heeft HAL een oorlogskas van circa €2 mrd. De beursgang van Grandvision leverde HAL bruto €1,1 mrd op, en HAL bezit nog altijd ruim driekwart van de aandelen. De investeerder had Ten Cate over willen nemen, maar werd naar verluidt de deur gewezen. HAL heeft een reputatie wat betreft grote investeringen in Nederlandse beursfondsen. Naast zijn belang in Grandvision heeft het grote posities in Boskalis, Vopak en SBM Offshore. Namen waar HAL volgens het geruchtencircuit mogelijk interesse in heeft, zijn detacheerder Brunel en vermogensbeheerder Van Lanschot. Brunel, sterk gericht op het detacheren van personeel in de olie- en gasmarkt, past wel in de maritieme focus van HAL. De investeringsmaatschappij is tevens eigenaar van Atlas Services Group, een detacheerder van personeel in de energie- en maritieme sector.

TMG Telegraaf Media Groep heeft het zwaar met druk op abonnementen en bovenal advertenties. Het concern zoekt al jaren naar de juiste strategie, met name ook online. Over 2015 zullen door reorganisatiekosten rode cijfers worden geschreven, maar financieel is alles nog solide. Het eigen vermogen bedraagt circa €5 per aandeel (solvabiliteit 53%), waar de huidige beurskoers van circa €3,75 ruim onder noteert. De kans neemt daardoor toe dat de grootaandeelhouders het mediabedrijf van de beurs plukken. De familie Van Puijenbroek vergrootte onlangs nog zijn belang van 36 naar 41%. Puur bedrijfsmatig blijven wij wel sceptisch over het bedrijf, maar de beurskoers is al fors gedaald.

WESSANEN Een bedrijf dat al jaren als overnamekandidaat geldt, is Wessanen. Met de uitrol van de gezondheidsvoedingstak in Europa en de verkoop van de Amerikaanse molensteen ABC lijkt dit scenario steeds waarschijnlijker. De huidige koerszwakte kan kopers over de streep trekken. Wessanen heeft een nettokaspositie en is inmiddels zelf ook op overnamepad. Meer kapitaal ter versnelling van de internationalisatie zou welkom zijn. <

CONCLUSIE

Overnamekandidaten genoeg op het Beursplein, met de nodige verschillen in aantrekkelijkheid als overname zou uitblijven. ASMI, Besi en BinckBank geven wij een koopadvies. Arcadis, DSM, ICT, Neways, PostNL en Wessanen staan op 'houden'. TMG blijft fundamenteel op 'verkopen'.

BELEGGERS BELANGEN 4 | 29 januari 2016

16bel004z016 16

27-01-16 18:10

Hoe machtig is de monarchie? Over de wisselwerking tussen politiek en koningschap

In deze bundel heeft de gezaghebbende kenner van de Nederlandse politieke en parlementaire

geschiedenis J.Th.J. van den Berg alle stukken bijeengebracht die hij vanaf de jaren zeventig

heeft geschreven over de wisselwerking tussen politiek en monarchie.

Hij behandelt uiteenlopende kwesties. Van de totstandkoming van het salaris van de eerste Koning en de rol van de ‘rode’ beschermers Willem Drees, Joop den Uyl en Wim Kok tot de Koningin in tijden van populisme. Zijn grote expertise blijkt ook uit zijn stukken over de functie van het staatshoofd tijdens de formatie, de verhouding tussen de Koning en de ministerpresident, en het ‘Zweedse model’. Door zijn humor, soepele schrijfstijl en aandacht voor anekdotes is deze bundel geschikt voor een brede groep lezers. Dit boek bevat een register en telt 250 pagina’s.

€ 14,95*

Prof.dr. J.Th.J. van den Berg (1941) is emeritus hoogleraar aan de universiteiten van Leiden en Maastricht.

Bestel Macht verloren, gezag versterkt via www.elsevier.nl/machtverloren of bel 0314-358350 (tijdens kantooruren) Dit aanbod geldt alleen in Nederland *Exclusief € 1,95 verzendkosten

Elsevier

Boeken

BELEGGERS BELANGEN Gefeliciteerd. Binnenkort wordt uw abonnement op Beleggers Belangen in één klap veel meer waard.

VANAF VOLGENDE WEEK EEN NIEUWE WEBSITE

←

Vanaf volgende week plaatsen we al onze artikelen op onze vernieuwde website zonder vertraging, zodat u altijd direct toegang heeft tot de meest actuele analyses en adviezen. Zo helpen we u om nóg betere beleggingsbeslissingen te nemen.

Wat zijn de voordelen? → → → →

Direct advies en achtergrondinformatie over actuele beleggingsthema’s Continu inzicht in al onze adviezen en het verloop daarvan Volledig inzicht in de opbouw en ontwikkeling van onze voorbeeldportefeuilles Alerts die u direct op de hoogte brengen van alle advieswijzigingen en portefeuilletransacties

WWW.BELEGGERSBELANGEN.NL

AANDELEN NEDERLAND | 19

PHILIPS

■ Legenda

26

24

22

feb

apr

jun

aug

okt

■v

dec

Snelle stijgingen en dalingen wisselen elkaar soms af. Per saldo is er verlies. Het is nog niet duidelijk wat er gaat gebeuren met de lichttak van Philips.

NIEUWE KOPER VOOR LUMILEDS GEZOCHT NA VERBOD DOOR TOEZICHTHOUDER VS

KWARTAALVERLIES PHILIPS Philips heeft ondanks een verlies in het vierde kwartaal een winst van €0,70 per aandeel gemaakt in 2015. Voor komend jaar verwachten we een hogere wpa, maar dat wil niet zeggen dat we het aandeel aantrekkelijk vinden. Verder is de aanstaande afsplitsing van Lighting belangrijk. tekst: Hildo Laman

P

hilips heeft in het vierde kwartaal van 2016 een verlies geleden van €39 mln. Dit kwam echter niet door slechte verkoopcijfers, want de kwartaalomzet steeg met 8,6% naar €7,1 mrd. Het is de hoogste kwartaalomzet sinds 2008. Deze stijging werd voor een belangrijk deel veroorzaakt door valuta-effecten (de lage euro). De vergelijkbare omzet steeg met 2%. Dat er ondanks de hogere omzet verlies geboekt werd, kwam volgens Philips door pensioenkosten, hogere belastingen en hogere financieringslasten. De 'adjusted ebita' (een financiële maatstaf waarbij een aantal posten, zoals eenmalige lasten, rente en belastingen niet wordt meegerekend) was wel beter: €842 mln, een stij-

KERNCIJFERS In mln € 2015 2014 2013 Omzet 24.244 21.391 21.999 Ebita 1372 821 2276 Nettowinst 645 415 1169 Winst per aandeel (in €) 0,70 0,50 1,30

ging van 13,3% ten opzichte van een jaar eerder. Dat is een teken dat het beter gaat met de kernactiviteiten van Philips. Wel is het helaas zo dat Philips de afgelopen jaren met grote regelmaat allerlei eenmalige lasten heeft gemeld. Daarom zijn we er niet zomaar van overtuigd dat al het slechte nieuws achter de rug is en zullen de 'echte' nettoresultaten vanaf nu alleen maar beter worden.

HOOG GEWAARDEERD Ondanks het verlies in het laatste kwartaal, kwam de winst per aandeel over 2015 uit op €0,70. Op basis van dit getal is het aandeel hoog gewaardeerd, met een k/w van ruim 34. Ondanks onze twijfels verwachten we wel dat Philips dit jaar een hogere nettowinst zal laten zien, en dat de winst per aandeel uit zal komen op €1,10. Daarmee zijn we voorzichtiger dan veel analisten. Philips zelf is ook voorzichtig met de verwachting voor 2016: het bedrijf gaat uit van een lichte omzetgroei, en merkt daarbij op dat door de huidige economische situatie in de wereld de verbetering van de resultaten vooral in de tweede helft van het jaar zal plaatsvinden.

We gaan er bij onze taxatie van uit dat de recente besparende maatregelen effect zullen hebben. Ook denken we dat de eenmalige lasten minder hoog zullen zijn. Belangrijke zaken dit jaar zijn de aangekondigde afsplitsing van de verlichtingstak en de verkoop van Lumileds, dat verlichting voor auto's maakt. Laatstgenoemde zou verkocht worden aan een Chinees bedrijf, maar die deal is door de Amerikaanse autoriteiten afgeschoten waardoor Philips nu op zoek moet naar een nieuwe koper. Over de verkoop van Philips Lighting is niks nieuws bekendgemaakt. De verwachting is dat de lichttak medio dit jaar afgesplitst wordt, maar het is onduidelijk of dit zal gebeuren via verkoop of een beursnotering voor het nieuw te vormen verlichtingsbedrijf. Over de waardering is ook nog niets bekend. Wel denken we dat de verkoop van deze activiteiten positief zal zijn voor het aandeel. Fabricage van apparatuur voor de gezondheidszorg zal het leeuwendeel van de activiteiten van Philips beslaan, en dat kan voor een hogere waardering op de beurs zorgen. Tegelijk vinden we de waardering niet aantrekkelijk genoeg om een koopadvies te geven. <

CONCLUSIE

De verwachting van Philips voor 2016 is voorzichtig. De resultaten worden beter, maar zijn nog steeds onder de maat. De verkoop van Lighting kan positief uitpakken voor het aandeel, maar koopwaardig wordt het er wat ons betreft niet van. 'Houden'.

Philips: houden openingskoers 27 januari: €24,19 29 januari 2016 | BELEGGERS BELANGEN 4

16bel004z019 19

27-01-16 18:50

foto: ANP

20 | AANDELEN NEDERLAND

Holland Colours maakt producten voor de kleuring van kunststoffen en verven.

DUNNE HANDEL EN ACHTERHAALDE STRUCTUUR OVERSCHADUWEN ONTWIKKELING

HOLLAND COLOURS MOET NODIG MET ZIJN TIJD MEE De resultaten van Holland Colours worden positief beïnvloed door de sterke dollar. De achterhaalde bedrijfsstructuur en het zeer grote verschil tussen bied- en laatprijs maken het echter niet de moeite waard om in de aandelen te handelen. tekst: Michiel Pekelharing

H

olland Colours maakt kleurstoffen voor onder meer bouwmaterialen, verpakkingen zoals plastic flessen en siliconenspray. De onderneming is in 1979 opgericht en de activiteiten zijn stapsgewijs uitgebouwd naar andere regio's, met productiecentra in Nederland, het Verenigd Koninkrijk, de Verenigde Staten, Hongarije, Indonesië en China. Tegenwoordig is de Europese thuismarkt goed voor net iets meer

dan de helft van de omzet. Eenderde van de inkomsten komt uit Noord- en Zuid-Amerika en het overige deel uit Azië. Het bedrijf heeft een gebroken boekjaar dat eind maart wordt afgesloten. De resultaten over het derde kwartaal komen op 11 februari naar buiten. Pas bij publicatie van de jaarcijfers, op 26 mei, wordt duidelijk waar Holland Colours staat wat betreft de verschillende doelstellingen voor

zowel rendement als groei. Het operationeel resultaat moet ten minste 10% van de nettoomzet bedragen en het rendement op het geïnvesteerd vermogen moet hoger liggen dan 15%. De laatste jaren neemt Holland Colours die laatste horde ogenschijnlijk zonder enige moeite. Het rendement op geïnvesteerd vermogen groeide tussen 2011/2012 en 2014/2015 stapsgewijs van 10,0 naar 18,5%. Het operationeel resultaat vormde vorig jaar echter maar 8% van de omzet.

HOGERE KOSTEN DOOR STIJGING DOLLAR De achterblijvende marge is voor een groot deel het gevolg van oplopende kosten. In het vorige boekjaar lagen de operationele kosten €1,6 mln hoger dan de €25,8 mln uit 2013/2014. Ongeveer de helft van die toename is een gevolg van de stijging van de dollar ten opzichte van de euro. Die beweging zorgt ervoor dat de kosten die in dollarlanden gemaakt worden, door de vertaalslag naar euro's toenemen. Een andere oorzaak van de kostenstijging is een toename van de loonkosten. In de eerste helft van dit jaar namen de kosten met €2,1 mln toe, waarvan €1,6 mln is toe te schrijven aan schommelingen aan het valutafront. Dezelfde dollarstijging die leidt tot hogere kosten zorgt echter ook voor een oplopen-

BELEGGERS BELANGEN 4 | 29 januari 2016

16bel004z020 20

27-01-16 19:00

AANDELEN NEDERLAND | 21

de omzet. Vorig jaar namen de inkomsten met 3,3% toe tot €68,2 mln, maar rekening houdend met het dollar-effect zou de stijging minder dan 0,5% zijn geweest. In de eerste helft van het lopende boekjaar steeg de omzet met 12%, waarvan maar liefst 10% te danken was aan een stijging van de Amerikaanse munt. De afgelopen kwartalen is de opmars van de dollar echter stilgevallen, zodat Holland Colours straks de omzet op eigen kracht moet zien te verhogen. Het bedrijf heeft zich namelijk ook ten doel gesteld om zowel de omzet als de winst per aandeel met een percentage in de dubbele cijfers op te schroeven. Vooralsnog is het lastig om die groei op eigen kracht te realiseren. De innovatie-index, die weergeeft welk percentage van de omzet afkomstig is van producten die minder dan vijf jaar op de markt zijn, daalde vorig jaar van 9 naar 6% (doelstelling: 10%). Het ontwikkelen van een goed gevulde innovatiepijplijn wordt in het jaarverslag een aandachtspunt genoemd. Het concern zet onder meer sterk in op producten die naast kleur een extra functionaliteit bieden, zoals bescherming tegen hoge temperaturen. Het verkrijgen van octrooien en het overtuigen van klanten kost echter tijd, en voorlopig moet Holland Colours het voor de groei voornamelijk hebben van een aantrekkende vraag door een gunstige ontwikkeling van de eindmarkten. Het concern richt zich voornamelijk op de productie van kleurstoffen voor de bouwsector (buizen, fittingen, gevelbekleding, raamprofielen en dakbedekking), voor verpakkingen (PETflessen en andere artikelen) en voor siliconen & elastomeren. Dit laatstgenoemde segment beslaat onder meer afdichtkitten, maar ook siliconenrubbers voor auto's, huishoudelijke apparaten en textiel (prints op t-shirts). In de eerste jaarhelft liet voornamelijk het verpakkingssegment een stevige omzetgroei zien (12%) en de komende kwartalen kan het bouwsegment mogelijk het groeistokje overnemen. In de Verenigde Staten zijn de zogeheten 'housing starts' gestaag toegenomen. Vorig jaar werd er begonnen aan de bouw van 11% meer nieuwe woningen dan in 2014, en voor het lopende jaar wordt er opnieuw een toename met ten minste 10% voorspeld. In Europa zijn de huizenprijzen het afgelopen jaar met ruim 3% gestegen en ook op dit continent neemt de bouwactiviteit weer langzaam toe. Als het concern erin slaagt om de kosten in de hand te houden, kan de winst in het volgende boekjaar oplopen.

De afgelopen kwartalen is de opmars van de dollar stilgevallen, waardoor Holland Colours straks de omzet op eigen kracht moet zien te verhogen

BEPERKT VERHANDELBAAR Verschillende factoren zorgen er echter voor dat Holland Colours desondanks niet snel tot de verbeelding van beleggers zal spreken. In de eerste plaats is dat de eigendomsstructuur. Beleggingsmaatschappij Holland Pigments heeft met een belang van 50,1% de feitelijke zeggenschap bij het bedrijf. De (oprichters)familie De Heer maakt met een belang van circa driekwart van de aandelen in Holland Pigments in feite de dienst uit bij deze beleggingsmaatschappij en dus indirect ook bij Holland Colours. Daarnaast hebben medewerkers van het bedrijf ook een belang van ruim 20% in Holland Pigments. Elke werknemer ontvang bij indiensttreding een aandeel in deze beleggingsmaatschappij en daarnaast wordt ook een deel van de beloning in dit soort aandelen uitbetaald. Deze structuur heeft Jan Willem de Heer – zoon van oprichter Jan de Heer – in staat gesteld om enkele jaren geleden drie bevriende bestuurders te installeren in de raad van commissarissen, waarin hij zelf ook zitting heeft. Op deze wijze maakt hij de facto de dienst uit binnen de onderneming. Een overname van Holland Colours is dan ook zo goed als ondenkbaar. Tegelijkertijd is het lastig om een grote aankoop te doen, aangezien elk bod dat (gedeeltelijk) uit eigen aandelen bestaat, leidt tot verwatering van het meerderheidsbelang van Holland Pigments. Verschillende activistische beleggers, zoals het succesvolle smallcap-investeringsfonds Monolith, hebben geprobeerd om de achterhaalde structuur te vervangen, maar deze pogingen zijn op niets uitgelopen. Omdat naast Holland Pigments ook andere grootaandeelhouders een positie hebben in het bedrijf, is maar een heel klein deel van de aandelen vrij verhandelbaar. Op

de meeste dagen wordt hooguit een handjevol aandelen verhandeld en de spread – het verschil tussen bied- en laatprijs – ligt soms hoger dan €2, oftewel bijna 5% van de huidige koers. Het vergroten van de verhandelbaarheid en het aanpakken van de achterhaalde eigendomsstructuur zouden prioriteit moeten hebben bij Holland Colours. Vervolgens kan het bedrijf de aandacht richten op het aanwakkeren van de groei via bijvoorbeeld hogere investeringen in innovatie of een overname op een van de groeimarkten waarbinnen de onderneming actief is. De kans op herziening van de structuur is echter zeer klein. Dat weegt voor het bepalen van een beleggingsoordeel veel zwaarder mee dan de alleszins redelijke waardering (k/w circa 10) en het dividendrendement van 4,5%. <

CONCLUSIE

Verkopen van het aandeel is niet verstandig, gezien de zeer dunne handel en de redelijke vooruitzichten. Kopen wordt echter pas interessant als Holland Colours de bedrijfsstructuur heeft herzien en dichter in de buurt komt van zijn eigen doelstellingen. 'Houden' dus.

Holland Colours: houden openingskoers 27 januari: €47,00 HOLLAND COLOURS Jaar 2011/2012 2012/2013 2013/2014 2014/2015

omzet €61,2 mln €65,9 mln €66,0 mln €68,2 mln

nettowinst €1,7 mln €2,9 mln €3,5 mln €3,4 mln

HOLLAND COLOURS

45

■ Legenda

35

25

2011

2012

2013

2014

2015 ■v

De opmars vanaf 2012 is vorig jaar tot staan gebracht.

29 januari 2016 | BELEGGERS BELANGEN 4

16bel004z021 21

27-01-16 19:00

22 | AANDELEN NEDERLAND

KOSTENREDUCTIE EN 53E WEEK SORTEREN EFFECT

SLIGRO BOEKT RECORDWINST

SLIGRO

37,50

Sligro wist de winst in 2015 tot recordniveau op te voeren. De vooruitzichten zijn echter wat minder goed, en het aandeel is aardig aan de prijs.

■ Legenda

35,00

tekst: Jaap Barendregt 32,50

B

ij publicatie van de voorlopige omzetcijfers, op 8 januari, schreven we al dat Sligro het als marktleider bij Foodservice (groothandel en belevering van hotels, restaurants, ziekenhuizen) in 2015 goed had gedaan. De omzet steeg er met 4,5%, naar €1,83 mrd. Het bedrijf claimt dat het marktaandeel daarmee is gestegen, maar dat is dan waarschijnlijk met hooguit 20 basispunten geweest. Bij Foodretail (vooral de supermarkten van Emté) groeide de omzet met 2,3% naar €841 mln, mede door de 53e week en door nieuwe winkels. Hier was volgens Sligro sprake van behoud van marktaandeel, maar de identieke omzetgroei (gemeten in dezelfde winkels) was negatief. Concurrent Ahold doet het wat

dit betreft beter (zie hieronder). Wel wist Sligro door kostenreducties het operationeel jaarresultaat (ebit) bij Foodretail te verhogen van €6 mln naar €14 mln, en bij Foodservice van €83 mln naar €89 mln. De totale nettojaarwinst steeg met 17%, naar €81 mln. Per aandeel komt dat neer op een stijging van €1,58 naar €1,84, een record. Het bedrijf kondigde als gevolg van deze winststijging een dividendverhoging aan van €1,10 naar €1,20. Het slotdividend komt daardoor uit op €0,80. Gezien het economisch herstel in Nederland verwacht Sligro in 2016 in haar beide markten te groeien, maar het bedrijf merkt wel op dat het jaar geen 53e week kent (omzet in 2015: €46 mln). Bij een vrij hoge k/w van 17 handhaven we ons houdadvies. <

STIJGING BELOOFT VEEL GOEDS VOOR WINSTCIJFERS

OMZET AHOLD LAAT HERSTEL ZIEN IN AMERIKAANSE MARKT De Nederlandse grootgrutter Ahold presenteerde goede omzetcijfers, ook als we het dollareffect niet meerekenen. tekst: Jaap Barendregt

S

upermarktconcern Ahold gaf alvast een beeld van de omzetcijfers over het laatste kwartaal van 2016 en het hele jaar. Dat beeld is veelbelovend. In Nederland steeg de identieke omzet over het vierde kwartaal met een knappe 3,2%, de gewone omzet zonder 53e week steeg met 5,5% en met die week zelfs met 15%, naar €3,3 mrd. Daarmee heeft Ahold in Neder-

JAAROMZET In mrd € Verenigde Staten Nederland Tsjechië

2015 23,7 12,7 1,8

2014 19,6 11,7 1,5

land aan marktaandeel gewonnen. In de VS nam de identieke kwartaalomzet met 1,6% toe, exclusief benzineverkopen, 53e week en wisselkoerseffecten. De gewone omzet zonder de drie effecten steeg met 4,1%. Die extra groei kwam vooral door de ombouw van overgenomen winkels van A&P. Inclusief de drie effecten steeg de omzet in de VS met 26,5%, tot €6 mrd. Het marktaandeel in de VS steeg volgens Ahold eveneens. Op jaarbasis was de groei minder uitbundig. Ahold maakt een vergelijking mogelijk door naar wisselkoersen en 53e week te abstraheren. Dan groeide de jaaromzet met 2,3%, tegen 3,1% in het vierde kwartaal. De groeiversnelling in het vierde kwartaal ontstond doordat de groei in de VS, de belang-

feb

apr

jun

aug

okt

dec

Ondanks de aanzienlijke koersdaling sinds maart is het aandeel vrij duur.

CONCLUSIE

De recordwinst van Sligro is goed nieuws, maar de omzet- en winstgroei zal in 2016 gematigd zijn. Om die reden is de k/w van 17 aan de hoge kant en gaan we niet verder dan een houdadvies.

Sligro: houden openingskoers 27 januari: €33,30

rijkste markt, met 2,2% toenam, tegen een daling van 0,5% over het hele jaar. Nederland viel zelfs iets terug: 6,3% over het hele jaar en 5,5% over het vierde kwartaal. Ahold gaf ook indicaties over het operationeel resultaat. In de VS komt de onderliggende operationele marge hoger uit dan de 4,0% van het derde kwartaal, en dat is andermaal bovengemiddeld vergeleken met andere kwartalen in 2015. Voor Nederland blijft de marge in de buurt van het gemiddelde van 4,5% in de andere drie kwartalen. De combinatie van omzetgroei en hogere marge maakt Ahold momenteel tot een aantrekkelijk bedrijf en een aantrekkelijk aandeel, maar de k/w van 19 is vrij hoog. Wij handhaven daarom ons houdadvies. <

CONCLUSIE

Ahold laat een mooie verbetering zien in de belangrijke Amerikaanse markt, zelfs als we het valuta-effect buiten beschouwing laten. De k/w van 19 is echter dermate hoog dat wij niet verder willen gaan dan het handhaven van ons houdadvies.

Ahold: houden openingskoers 27 januari: €19,94

BELEGGERS BELANGEN 4 | 29 januari 2016

16bel004z022 22

27-01-16 18:17

■v

AANDELEN NEDERLAND | 23

OMZETGROEI IN DE TWEEDE JAARHELFT MEER DAN GEHALVEERD

VERTRAGING GRANDVISION

GRANDVISION

■ Legenda

De internationale brillenketen Grandvision weet niet de hoge groeicijfers van eerder te realiseren. Dat maakt het aandeel relatief duur.

25

tekst: Jaap Barendregt

U

it de omzetcijfers van Grandvision blijkt dat er in 2015 een einde is gekomen aan de hoge autonome groei (zonder eenmalige posten, wisselkoersen en acquisitie-effecten). De hoge omzetgroei in het vierde kwartaal van 2014 (6,1%) en het eerste (5,5%) en tweede (4,8%) kwartaal van 2015, kreeg in het vierde kwartaal van 2015 geen navolging: 2,2%. Ook in het derde kwartaal was er al een afnemende groei, maar die was zeer gering. De winstcijfers komen op 16 maart. De groei daalde in alle regio's, maar vooral in Ander Europa (Zuid- en Noord-Europa samen). De groei nam er in het kwartaal af van +5,2 naar -0,7%. Ander Europa maakt ongeveer 27% van de omzet uit. De omzet-

22

stijging in de Amerika's en Azië daalde van +10,4 naar +5,6%. Het omzetaandeel van deze regio is 11%. In G4 (Vooral West- en Midden-Europa en het Midden Oosten) daalde de groei van 5,9 naar 3,0% Dat sorteert wel het grootste effect, omdat deze regio circa 62% van de omzet oplevert. De autonome groei kwam dankzij de eerste jaarhelft over heel 2015 nog uit op 4,1%, tegen 4,3% in 2014. De groeivertraging van het laatste halfjaar maant tot voorzichtigheid bij ons advies. Daar staat tegenover dat Grandvision door de demografische factoren (bevolkingsgroei en toename van het aantal ouderen) in een aantrekkelijke markt opereert. We blijven daarom bij ons houdadvies. <

ZWAKKERE MARKTOMSTANDIGHEDEN NOORD-AMERIKA EN OPKOMENDE LANDEN

AANDEEL ARCADIS ONDERUIT NA WINSTWAARSCHUWING Arcadis verwacht dat de winstgroei over 2015 aanzienlijk lager zal uitvallen door een tegenvallende omzetontwikkeling en reorganisatielasten. tekst: Jeroen Boogaard

A

dvies- en ingenieursbureau Arcadis waarschuwt dat de operationele winstgroei over het afgelopen jaar is blijven steken op circa 10%, waar eerder nog een toename van 20% werd voorzien. De tegenvaller schrijft het bedrijf toe aan de verslechterde marktomstandigheden in Noord-Amerika en in opkomende landen in het vierde kwartaal, waardoor de omzet en de orderontvangsten lager uitkwamen en er een extra herstructureringslast is genomen van €5 mln. Daarnaast heeft de voorgenomen desinvestering van energieprojecten in Brazilië vertraging opgelopen. In de winstverwachting werd rekening gehouden met een boekwinst van €6 mln. De omzet zal in lijn met de verwachtingen met 30% groeien,

maar dat is vooral te danken aan valutaire meewind en de bijdrage van acquisities. Het aandeel ging massaal in de uitverkoop en staat inmiddels ruim een kwart lager dan voor de onheilstijding. Op het eerste gezicht is dat wat overdreven, want gecorrigeerd voor de eenmalige zaken is slechts sprake van een marginale bijstelling van de winstverwachting. Maar Arcadis trakteert beleggers de laatste tijd wel vaker op slecht nieuws. Zo meldde het bedrijf eind vorig jaar dat het betrokken is bij een fraudeonderzoek in Brazilië en vielen de cijfers in het derde kwartaal ook al tegen. Nu naast Brazilië ook de groei van de andere opkomende markten vertraagt en de turnaround in de Verenigde Staten niet van de grond

feb

apr

jun

aug

okt

dec

Sinds introductie heeft het aandeel een flinke stijging laten zien.

■v

CONCLUSIE

De k/w van 28 is hoog. Daar stond een relatief grote groei tegenover, maar die lijkt het laatste halfjaar te vertragen. We gaan daarom niet verder dan handhaving van ons houdadvies.

Grandvision: houden openingskoers 27 januari: €25,01

komt, gaat Arcadis bovendien een lastig jaar tegemoet. Een betere markt in Europa (35% van de omzet) kan dit niet compenseren, waardoor de autonome groeidoelstelling van 5% voorlopig bij lange na niet gehaald wordt. Arcadis profiteert nog wel van synergievoordelen. We verlagen onze winsttaxatie voor 2015 naar €1,66 en voor 2016 naar €1,80. Een kleine opsteker is het feit dat Arcadis het werkkapitaal in verhouding tot de omzet heeft weten terug te brengen van 17,4% naar 17,1%, voornamelijk door een herberekening van het werkkapitaal bij de overgenomen bedrijven Hyder and Callison. Dit vergroot de vrije kasstroom en verlaagt de schuldpositie. <

CONCLUSIE

Arcadis stelt weer teleur en moet op de belangrijkste afzetmarkten alle zeilen bijzetten om niet verder achterop te raken bij de financiële doelen. Ondanks de bescheiden k/w (7,6) brengen we het advies in afwachting van betere groeicijfers terug naar ‘houden’.

Arcadis: houden openingskoers 27 januari: €13,79 29 januari 2016 | BELEGGERS BELANGEN 4

16bel004z023 23

27-01-16 18:17

Elsevier proeven? Stopt automatisch!

10

WEKEN VOOR MAAR 15 EURO

Ga naar www.elsevier.nl/helder voor een proefabonnement en krijg de Speciale Editie Ons Engeland t.w.v. € 8,95 cadeau!

ENQUÊTE | 25

BEPALENDE BEURSGEBEURTENIS 2015 Beursintroducties Amsterdam

okt

Beurscrash Azië Malaise olie en commodities QE-programma ECB Uitstootschandaal Volkswagen

%

0

10

20

30

40

2015 was meer het jaar van de oliemalaise dan van QE, Volkswagen of de Azië-crash.

BEURSCRASHES AZIË OP NR. 2 EN OPKOOPPROGRAMMA ECB OP NR. 3

HET JAAR VAN DE OLIEPRIJS In de maandelijkse beleggersenquête van december was terugblikken op 2015 uiteraard het hoofdthema. De respondenten vonden de malaise op de oliemarkt de meest bepalende nieuwsgebeurtenis. Van het grote aantal beursintroducties in Amsterdam ligt niemand wakker.

MEESTE VUURWERK IN 2016 Delta Lloyd

okt

Royal Dutch Shell

ING

ArcelorMittal

tekst: Marnix Quee

W

e vroegen u allereerst welke gebeurtenis u het meest bepalend vond voor het beleggingsjaar 2015. Voor 35% van de respondenten was het vooral het jaar van de malaise van olie en commodities. Van de beurscrashes in Azië (25%) en het grootschalige opkoopprogramma van de ECB (22%) waren ook nog wel behoorlijk wat beleggers onder de indruk. Het uitstootschandaal bij Volkswagen (17%) lijkt in vergelijk hiermee alweer een beetje een vergeten beursgebeurtenis. Opvallend is dat letterlijk geen enkele bezoeker van onze site het grote aantal beursintroducties in Amsterdam de belangrijkste ontwikkeling in 2015 vond. Laten we het een internationale blik noemen. We vroegen u in december ook van welk aandeel u het meeste vuurwerk verwacht in 2016. Delta Lloyd kwam daarbij als winnaar uit de bus, wellicht onder invloed van de toen al gunstiger wordende berichten over de solvabiliteit van de verzekeraar. Met hun nummer 2 sorteerden de respondenten wellicht alvast voor op een aantrekkende olieprijs, want dat was Royal Dutch Shell.

Behalve de kwesties die met de actualiteit samenhangen, stellen we de bezoekers van de site ook altijd een serietje vaste vragen. Zo informeren we altijd in welk deel van de wereld u de komende tijd van plan bent (meer) te gaan beleggen. Daarbij is Nederland meestal favoriet, zo ook bij de enquête van december. Van de ondervraagden heeft en houdt 70% Nederlandse aandelen of andere fondsen in portefeuille, voor 60% geldt dat voor Europese fondsen en 45% heeft blootstelling aan de Verenigde Staten (u begrijpt dat bij deze vraag meerdere antwoordmogelijkheden mogen worden aangevinkt). De opkomende markten en Japan hebben bij een groot deel van de respondenten even afgedaan. De nieuwe enquête staat inmiddels ook weer online. Die heeft de olieprijs als voornaamste thema. We vragen u of u denkt dat die op de huidige niveaus wel ongeveer de bodem bereikt heeft of dat het nog lager kan. En als u in een later stadium de bodem voorziet: in welk kwartaal dan? Vul de enquête in op beleggersbelangen.nl. Alvast hartelijk dank. <

Randstad

%

0

5

10

15

20

Delta Lloyd is het aandeel waar beleggers het meest van verwachten in 2016.

KOMENDE TIJD BELEGGEN IN? Nederland

okt

Europa Verenigde Staten Japan Opkomende markten

%

0

10

20 30

40

50

60

70

80

Europa en meer bepaald Nederland zijn onverminderd populair bij beleggers.

29 januari 2016 | BELEGGERS BELANGEN 4

16bel004z025 25

27-01-16 17:42

26 | ANALISTEN

tekst: Stephen Hendriks

Bank of America ML

NET ALS 1998 De recente koersdalingen op de aandelenbeurzen wijzen niet op een systeemcrisis zoals in 2008. De huidige situatie lijkt meer op 1998. De laatste zeven maanden is de Stoxx­ Europe600 met zo'n 20% gedaald. Deze koersval, gecombineerd met de onrust op de markt voor bedrijfsobligaties, wakkert bij sommige beleggers de vrees aan voor een herhaling van de paniek van 2008. Die vrees is volgens Bank of America Merrill Lynch (BofA ML) echter ongegrond. De broker ziet meer gelijkenissen met het jaar 1998. Ook toen kwamen de aandelenkoer­ sen onder druk door 'marktgedreven ge­ beurtenissen' zoals wanbetalingen in opko­ mende landen en de implosie van het Long Term Capital Management Hedgefund. Dit leidde echter niet tot een recessie in de ont­ wikkelde landen. De groei van de winst per aandeel kwam wel even onder druk, maar herstelde zich snel in 1999 en 2000. Voor een zwaardere en langduriger bear­ markt, zoals in 2008, moeten de winsten echter meer dan 30% dalen, aldus BofA ML. Zo'n sterke daling ligt niet in de lijn der verwachting, stelt de broker. Niet alleen zijn de Europese macro-economische data goed, ook ligt het rendement op het eigen vermogen nu niet hoog. Bovendien is de waardering – de verhouding tussen koers en boekwaarde per aandeel – van de Euro­ pese beurs veel lager dan in 2000 of 2007.

 BELEGGINGSADVIEZEN

HSBC

BRITSE BEURS HSBC verbaast zich over het optimisme over de Britse beurs.

Z

owel aandelenanalisten als institutio­ nele beleggers kijken met een roze bril naar de Britse beurs, meent de Britse bank HSBC. Institutionele beleggers hebben een relatief groot belang in Britse aandelen, terwijl de aandelenanalisten per saldo nog al­ tijd positief gestemd zijn. Dat is opmerkelijk, aldus de bank, want de Britse beurs blijft al vier jaar achter bij de rest van Europa. De belangrijkste reden dat de Britse beurs de afgelopen vier jaar 17% slechter heeft ge­ presteerd dan de rest van Europa, is de rela­ tief grote weging van de sectoren Olie & Gas en Mijnbouw. Vier jaar geleden lag de geza­

AGN

AH

ATC

BOKA

DL

DSM

GTO

HEIA

INGA

KPN

MT

NN

OCI

H

H

H

H

H

O

K

K

K

O

H

K

H

H

H

O

O O O H H O O V K O

K H K K K(H) K K K K H

K K H O K O H K V H

K K K K H K K O K V

K H H(V) K H K K K K K(H)

H H K K K K O O O O

O O O H H O O H V K

K H H H H H H K V O

K K H H H K H O K H

O V H V K K H K O H

K H K H K K K K V K

K K K H O K H K V K

K H K K K H K K V K

H H H V K K V K V K

H K K H O K H K V O

O O H O O O H O O O

V = verkopen

H = houden

AKZA ASML

menlijke weging van deze sectoren voor de Britse beurs op meer dan 30%, tegen zo'n 15% voor de rest van Europa. Deze weging is door de daling van de grondstoffenprijzen in zowel het Verenigd Koninkrijk als de rest van Europa gehalveerd. Overigens neemt HSBC wel een lichte kente­ ring in het sentiment waar. Het optimisme van de analisten neemt wat af, net als de posi­ ties van institutionele beleggers in Britse aan­ delen. Daar is alle reden voor. HSBC verwacht dit jaar namelijk een winstgroei van 4% voor Britse bedrijven, tegen 14% voor bedrijven uit de rest van Europa. Naast de zwakkere winstgroei ziet de bank nog een reden om zeer voorzichtig te zijn met Britse aandelen: het politiek risico. Later dit jaar houdt het Verenigd Koninkrijk immers het referendum waarin wordt besloten of het land nog deel wil blijven uitmaken van de Eu­ ropese Unie. Politieke onzekerheid is een ne­ gatieve factor voor de aandelenbeurs, aldus HSBC. De bank verwijst naar de zwakke pres­ tatie van de Spaanse beurs in delen van vorig jaar – ondanks een herstel van de economie – als gevolg van de Spaanse verkiezingen en de 'Catalaanse kwestie'. Net als in de aanloop naar het Schotse re­ ferendum, verwacht HSBC dat de politieke onzekerheid zich met name in een (verdere) verzwakking van het Britse pond zal manifes­ teren. De meest aantrekkelijke kant van de Britse beurs blijft het relatief hoge dividend­ rendement van 4,1%, maar ook hier plaatst HSBC een kanttekening. Om het dividend in stand te houden, moeten Britse bedrijven – en dan vooral de olie- en mijnbouwbedrijven – namelijk een steeds groter deel van de net­ towinst als dividend uitkeren. Deze 'pay-out ratio' bedraagt al 60% en is daarmee opgelo­ pen tot het hoogste punt in 13 jaar tijd, waar­ schuwt HSBC. <

AALB

ABN Amro Citigroup Credit Suisse Deutsche Bank Goldman Sachs ING J.P.Morgan Morgan Stanley SNS Securities Theodoor Gilissen UBS K = kopen

BofA ML vindt het daarom verstandig om meer risico's te nemen. De broker ziet drie katalysatoren voor een beursherstel: bete­ re Amerikaanse macro-economische data, stabiliteit van de olieprijs en (nog) meer steun van centrale banken. BofA ML heeft wel een voorkeur voor aan­ delen uit ontwikkelde landen boven op­ komende markten. Binnen (de Europese) sectoren gaat de voorkeur van de broker uit naar Gezondheidszorg boven Voeding & Drank, en naar bankaandelen. BofA ML ziet de problemen van de Italiaanse banksector namelijk niet overslaan naar de rest van Europa. Daarnaast zijn Technologie en In­ dustrie aantrekkelijke sectoren. Basismate­ rialen en de Auto-industrie krijgen een 'on­ derwogen' advies van BofA ML. <

O = tijdelijk geen oordeel

BELEGGERS BELANGEN 4 | 29 januari 2016

16bel004z026 26

27-01-16 17:42

COLUMN | 27

UBS

ABN Amro

ASML

BANKEN VS

UBS was lang negatief over de winstontwikkeling van ASML, maar stelt nu de winstverwachtingen en het advies opwaarts bij.

Er zijn te veel zorgen over de Amerikaanse banksector, meent ABN Amro, dat in Citigroup het meest aantrekkelijke bankaandeel ziet.

I

n november 2014 bracht UBS het advies voor ASML terug van 'kopen' naar 'houden'. De broker vond collega-analisten te optimistisch over de verwachte winstontwikkeling van de chipmachinefabrikant. Na de publicatie van de jaarcijfers is UBS echter van mening veranderd. De broker verwacht voor dit jaar een winst per aandeel van €3,56, en voor 2017 en 2018 ligt de verwachte winst per aandeel op respectievelijk €4,93 en €5,75. Voor 2017 is UBS daarmee 10% positiever dan de gemiddelde taxatie van analisten. De technologisch hoogstaande lithografie-technologie – waar ASML de absolute marktleider in is – neemt een steeds groter deel in van de investeringsuitgaven van halfgeleiderproducenten, constateert UBS. Het aandeel ASML prijst ook een wat snellere omzetgroei in dan de markt als geheel. Wat echter zeker nog niet is ingeprijsd, is dat ASML zijn omzetdoel van €10 mrd in 2020 zou bereiken. Als die doelstelling wordt behaald – in het meest positieve scenario van UBS – kan ASML een winst per aandeel van €10 behalen in 2020. In dat scenario zou het aandeel €130 waard zijn. Zo ver is het nog niet, maar wel verhoogt UBS het advies voor ASML van 'houden' naar 'kopen'. Het koersdoel wordt ook verhoogd, van €80 naar €86. <

PHIA RAND RDSA

O

verdreven. Zo karakteriseert ABN Amro de zorgen van beleggers over de blootstelling van Amerikaanse banken aan de energiesector. Volgens de bank laten de vierdekwartaalcijfers van de Amerikaanse banken zien dat ze slechts een beperkt risico lopen om verstrikt te raken in de problemen van deze sector – zeker gezien hun sterke kapitaalpositie. In de jaren '80 lag het aantal probleemkredieten aan de oliesector nog op meer dan 10% van het balanstotaal. Daar komt geen enkele Amerikaanse bank nu ook maar bij in de buurt, aldus ABN Amro. De bank ziet vooral kansen voor de Amerikaanse banken op de huizenmarkt. De 'millennials' komen zo langzamerhand op een leeftijd dat zij een eigen huis willen gaan kopen, en zolang de Amerikaanse arbeidsmarkt sterk blijft, kan de verstrekking van hypothecaire kredieten groeien. De bank is dan ook gespitst op de groei van de kredieten in de VS. Die is bemoedigend bij onder meer creditcards. Als ook de hypotheekaanvragen gaan stijgen, is dat een bevestiging van de visie. ABN Amro ziet het meeste potentieel voor Citigroup, waarvoor de 'correcte waarde' (van $68) zo'n 70% boven de huidige koers ligt. Daarna volgt Bank of America, waarvoor een koers van $17 'correct' zou zijn (huidige koers: $13,14). <

REN

TNTE

UL

UNA

VPK

WKL

K

K

K

H

H

H

H

K

K

Goldman Sachs begint het

K K H K H K K O V H

H H V K K H V O K H

H K K O H O O O K K

K H K K H K K H K H

H H O O H O H O V H

V K H V H H V H O K

H H K V H K H V K H

O K H H H H K K V K

H V K V(O) 1 K V K K K K

volgen van Wolters Kluwer

Goldman Sachs

1

met een verkoopadvies. De korting van 10% ten opzichte van de Europese sectorgenoten zou volgens de bank 10 procentpunten te laag liggen, afgezet tegen het historisch gemiddelde. Het koersdoel wordt €31,10.

adviezen per 24 januari

auteur: Jaap Barendregt

DEKKINGSGRADEN TER DISCUSSIE

Banken zijn hardleers

I

n de kredietcrisis hebben de banken niet alleen veel geld verloren, ze hebben ook hun goede naam te grabbel gegooid. In de loop der tijd zijn de banken in staat geweest om de verplichte dekkingsgraad steeds verder te verlagen. Dit gebeurde met toestemming van De Nederlandsche Bank, die hun concurrentiepositie belangrijker vond dan hun soliditeit. Het gevolg was dat zij in 2008 niet voldoende buffers hadden om te voorkomen dat de staat – lees: de belastingbetaler – ze van de ondergang moest redden. Enige bescheidenheid van de kant van de banken was daarna op zijn plaats geweest. Maar nee, het internationale bankwezen verzette zich met hand en tand tegen de toezichthouders in Bazel toen die in de ogen van de banken onredelijk hoge dekkingsgraden eisten. En het Nederlandse bankwezen, dat internationaal gezien relatief veel overheidssteun nodig had, verzette zich toen het ministerie van Financiën voor Nederlandse banken een hogere dekkingsgraad wilde voorschrijven dan 'Bazel'. Dit duidt nadrukkelijk op hardleersheid. Banken zijn ook op een ander terrein slecht in het nieuws geraakt. Zij hebben leningen verstrekt aan klanten waaraan (verplicht) derivatenclausules waren verbonden die deze klanten niet begrepen. Daarmee schonden zij het principe dat de klant goede uitleg verdient en dat hem geen contracten mogen worden voorgelegd waarvan vermoed kan worden dat hij ze niet begrijpt. De derivatenclausules zijn regelmatig in het nieuws en verslechteren de naam van de banken verder. Die ontkennen echter schuld, en trekken zich terug achter hun verdedigingslinies. Het wachten is op een bank die erkent dat de klant koning is, en op een bank die laat blijken de belastingbetaler te respecteren door vrijwillig de dekkingsgraad te verhogen. < [email protected] 29 januari 2016 | BELEGGERS BELANGEN 4

16bel004z027 27

27-01-16 17:42

28 | AANDELEN INTERNATIONAAL

POSITIEVE VOORUITZICHTEN VOOR VINCI EN HOCHTIEF

LUCHT KLAART OP VOOR BOUWREUZEN De twee bouwgiganten Vinci en Hochtief behoren tot de favorieten van beleggers. Ze maken de juiste strategische keuzes en kunnen gaan profiteren van de aantrekkende bouwmarkten in het Westen. Voor beide bedrijven ligt een verdere winstgroei in het verschiet. tekst: Jeroen Boogaard

Vinci is veel minder een herstructureringsverhaal, maar ook hier oogst het strategische beleid waardering in de markt. Om de afhankelijkheid van de Franse thuismarkt te verminderen, legt het bedrijf een sterke internationale expansiedrift aan de dag. En met succes: ruim 41% van de concernomzet komt al uit het buitenland, tegen 37% in 2014. Vinci wil vooral groeien op het gebied van luchthavenconcessies en hoger renderende bouwactiviteiten in de energie- en ICT-markten. Beide bedrijven zullen naar verwachting ook profiteren van de aantrekkende laat-cyclische bouwmarkten in met name Europa en de Verenigde Staten. Dat is vooral goed te zien bij Vinci, waar het aantal nieuwe orders in het derde kwartaal van 2015 met 16% steeg, tegen 8% in het voorgaande kwartaal. Ook op de Franse thuismarkt ging de orderontvangst weer omhoog. De orderportefeuille is daardoor vergeleken met de start van 2015 iets verbeterd, naar €28,5 mrd, wat een goede basis biedt voor 2016.

STERKE WINSTSTIJGING HOCHTIEF

De Duitse bouwer Hochtief heeft een transformatie ondergaan.

V

inci en Hochtief waren vorig jaar de uitblinkers in de Europese bouwsector. De koers van het Franse bouwconcern, de nummer 1 van de wereld, ging met circa 30% omhoog. Met een stijging van circa 45% deed Hochtief, de grootste Duitse bouwer, het nog wat beter. Beide lieten daarmee de Europese bouwindex (+16%) ver achter zich.

Vinci wil vooral groeien in luchthavenconsessies en hoger renderende bouwactiviteiten in de energie- en ICT-markten

HOGERE MARGES Beleggers belonen de strategische koers van het tweetal. Zeker Hochtief heeft, onder nieuw Spaans management, een transformatie ondergaan. Herstructureringen en selectief beleid bij het aannemen van nieuw werk leiden tot hogere winstmarges

en een veel betere kasstroom. Mede door desinvesteringen zijn de schulden afgebouwd en is de focus meer komen te liggen op complexe infrastructurele werken.

Hetzelfde geldt voor Hochtief. Vooral dankzij overnames kwamen er over de eerste negen maanden van het jaar 8% meer orders binnen, waardoor het orderboek van €35 mrd vrijwel stabiel bleef. De Duitsers komen op 25 februari met de jaarcijfers naar buiten. Er is een voor bijzondere posten geschoonde nettowinst van €220-260 mln in het vooruitzicht gesteld, wat op vergelijkbare basis een toename betekent van 15 tot 35% vergeleken met 2014. We zitten met onze winsttaxatie van €3,75 per aandeel aan de bovenkant van de bandbreedte, maar we sluiten niet uit dat de verwachting wordt overtroffen. Over de eerste negen maanden steeg de nettowinst al naar €190 mln (+45%), en dat is evenveel als over geheel 2014. De sterke winststijging komt waarschijnlijk tot stand bij een licht hogere omzet en is derhalve grotendeels te danken aan een duidelijke verbetering van de winstmarges. In de eerste negen maanden steeg de winstmarge voor belasting al van 2,3 naar 2,8%. Dat kwam vooral door herstructureringen bij de belangrijke Australische dochter CMiC en de Europese activiteiten. In Europa blijft de marge van 1,0% wel te laag en is er dus nog volop verbeterpotentieel. Asia/Pacific en Amerika zijn voor Hochtief echter veel belangrijker, met een omzetaandeel van respectievelijk 44 en 48%. Hier zien we op termijn ook nog wel ruimte voor een verdere margeverbetering, omdat Hochtief in navol-

BELEGGERS BELANGEN 4 | 29 januari 2016

16bel004z028 28

27-01-16 18:10

AANDELEN INTERNATIONAAL | 29

ging van de grotere Franse concurrent zich meer gaat richten op concessies in de inframarkten, zoals de exploitatie van wegen en tunnels. Dat is een groeimarkt, omdat overheden steeds vaker voor constructies met publiek-private samenwerking kiezen. In dat kader is het ook belangrijk dat Hochtief zijn balans heeft verbeterd en inmiddels een ruime netto kaspositie heeft. Dat biedt ruimte om dit jaar nog eens 4% van de eigen aandelen in te kopen.

SUPERSTOCK

BOUWBEDRIJVEN

Abertis

26 januari 2015 = 100

130

115

100

CONTRACTEN VERLENGD Bij Vinci zijn de concessies reeds veel belangrijker. Ze genereren bijna tweederde van het bedrijfsresultaat en vormen daarmee een stabiele pijler onder het concern. Het bedrijf heeft de helft van de Franse tolwegen in handen en exploiteert 23 luchthavens. In ruil voor nieuwe investeringen in het Franse tolnetwerk is de looptijd van de huidige contracten vorig jaar verlengd. Dit jaar mag Vinci weer de tarieven verhogen van de overheid, nadat deze in 2015 werden bevroren. De volumes kunnen ook weer aantrekken, dankzij de wat betere Franse economie. Over 2015 zal de winstmarge op de concessies naar verwachting toenemen, maar die bij de bouwpoot licht dalen. Per saldo rekent Vinci op een licht hogere nettowinst, bij een vrijwel stabiele omzet. Op 4 februari komt Vinci met de jaarcijfers. Wij taxeren een winst per aandeel van €3,50 (+3%) en een dividend van €1,85. Dat levert nog een dividendrendement op van 3,2%, waar dat bij Hochtief blijft steken op 2,3%. Voor beide bedrijven verwachten we dit jaar een verdere winstgroei dankzij een verbetering van de bouwmarkten. Hochtief profiteert ook nog van de herstructurering. Op lange termijn zijn het vooral de zeer winstgevende en doorgaans langlopende

feb

apr

■ Hochtief

jun

aug

okt

dec

■ Vinci

De stijgende lijn van beide bouwaandelen weerspiegelt de betere vooruitzichten.

concessies in infrastructuur die het tweetal nog veel groeimogelijkheden bieden en die de aandelen aantrekkelijk maken. Wat dat betreft heeft Vinci vooralsnog een streepje voor op Hochtief. <

CONCLUSIE

Hochtief zit in een herstructureringsfase maar krijgt door de focus op concessies ook een beter groeiprofiel. Met een k/w van 18 voor 2016 is het fonds echter stevig aan de prijs. Ook Vinci (k/w 14,7) is niet goedkoop, mede gelet op de nog steeds stevige blootstelling aan de Franse bouwmarkt. We geven voor beide fondsen daarom een houdadvies.

Vinci: houden openingskoers 27 januari: €61,40 Hochtief: houden openingskoers 27 januari: €84,00

OVERNAME AUSTRALISCHE DOCHTER IN DE MAAK?

Spaanse grootaandeelhouder vergroot greep

N

a een lange overnamestrijd kreeg het Spaanse bouwconglomeraat ACS in 2011 een meerderheid van de aandelen Hochtief in handen. Het belang is mede dankzij de overname van een pluk aandelen van Qatar Holding inmiddels verder uitgebouwd naar 67% en zal automatisch verder toenemen als Hochtief eigen aandelen blijft inkopen. Zodoende vergroot ACS de greep op zijn Duitse dochter, hetgeen uiteindelijk wel eens tot een volledige overname zou kunnen leiden Dezelfde strategie passen de Spanjaarden toe bij CMiC. Hochtief houdt een 70%-belang in deze Australische dochter en dat zal door een inkoopprogramma naar 77% stijgen. Een volledige overname van dit kroonjuweel van Hochtief ligt voor de hand.

■ Legenda

tekst: Jeroen Boogaard

H

et Spaanse Abertis is de grootste exploitant van tolwegen ter wereld. Het bedrijf bezit meer dan de helft van de tolwegen in Spanje en heeft een meerderheidsbelang in het Franse wegennetwerk Sanef. Daarnaast exploiteert het bedrijf tolwegen in Chili en Brazilië. De tolwegen zijn goed voor 95% van het operationele resultaat (ebitda), aangevuld met de exploitatie van satellieten. Dankzij een succesvolle internationalisatie is het belang van de Spaanse thuismarkt afgenomen naar 31% van de omzet. Vanwege de diepe Spaanse recessie zijn de verkeersvolumes op de thuismarkt sterk gekrompen, maar inmiddels zitten deze weer in de lift. Ook in Frankrijk en Chili is sprake van groei, wat ruimschoots compensatie biedt voor de lastige Braziliaanse markt. In de periode 20152017 wil Abertis, mede door nieuwe kostenbesparingen, de ebitda met gemiddeld 8% per jaar opvoeren. Daar bovenop heeft het bedrijf voor €4,5-6,0 mrd aan overnames van tolwegenconcessies op het oog. Na de verkoop van de luchthavens en de beursgang van de telecomdochter geeft de balans daarvoor voldoende ruimte. De leverage (nettoschuld/ebitda) is enorm gedaald, van ruim 6 in 2012 naar thans 3,7, wat gezien het defensieve karakter van de kasstroom gezond is. Er is daarom ook ruimte voor aandeleninkoop en voor een flinke stijging van het dividend. Na een koersval van ruim 20% over het afgelopen jaar is Abertis met een k/w van bijna 17 en een dividendrendement van 5,3% weer koopwaardig, gegeven de sterke groeivooruitzichten. <

ABERTIS Fondscode (ISIN) Beurs Koers Beurswaarde K/w 2016 (t) Hoogste koers* Laagste koers* Dividendrendement Jaaromzet Nettowinst www.abertis.com

ES0111845014 Madrid €13,20 €11,9 mrd 16,9 €17,19 €12,14 5,3% €4,9 mrd €665 mln * 12 maanden, intraday

29 januari 2016 | BELEGGERS BELANGEN 4

16bel004z029 29

27-01-16 18:10

30 | AANDELEN INTERNATIONAAL

foto: ANP

De omzet van €6,6 mrd ligt 16% lager dan een jaar geleden, en dit wijst erop dat de resultaten van de divisie Investment Banking bleek afsteken bij die van Amerikaanse branchegenoten die de afgelopen weken al met cijfers naar buiten zijn gekomen. De klap komt extra hard aan omdat DB beleggers in oktober al onaangenaam verraste met een verlies van 6,2 mrd in het derde kwartaal. Een groot deel van die tegenvaller werd veroorzaakt door juridische lasten (€1,2 mrd) en afschrijvingen op goodwill en andere activa (€5,8 mrd). De op 1 juli aangetreden topman John Cryan maakte toen bekend dat het dividend voor 2015 en 2016 zal worden opgeschort.

AANDELENUITGIFTE DREIGT Het zijn geen leuke tijden op het hoofdkantoor van Deutsche Bank in Frankfurt.

Minieme winststijging voor Santander

Cryan heeft veel krediet verspeeld door de grote tegenvallers bij de laatste twee cijferpresentaties. Hij had beloofd om de bedrijfsstructuur te stroomlijnen en het personeelsbestand met een kwart in te krimpen, maar vooralsnog is in de resultaten weinig terug te zien van de aangekondigde besparingen. Sinds zijn aantreden is de beurskoers met ruim 40% onderuit gegaan. De oplopende verliezen wakkeren de vrees aan dat het concern nieuwe aandelen moet uitgeven om de kapitaalreserves op peil te krijgen in de aanloop naar de invoering van nieuwe regelgeving voor de banksector. In oktober had Cryan al aangekondigd dat de bank tot €4 mrd aan AT1-obligaties wil uitgeven om het kernkapitaal te versterken. De prijzen van de lopende leningen van de bank reageerden dan ook bijna even heftig als de beurskoers, die sinds dinsdag 19 januari met 12% gedaald is. In hoeverre DB nu is aangewezen op het aantrekken van nieuw kapitaal, hangt onder meer af van de juridische gang van zaken en de beursintroductie van de retailactiviteiten van de Postbank-divisie. DB heeft donderdag 28 januari de definitieve kwartaalcijfers gepubliceerd, maar die waren op het moment van schrijven nog niet bekend. <

D

CONCLUSIE

VERLIES WAKKERT DE VREES AAN VOOR AANDELENUITGIFTE

NIEUWE KLAP DEUTSCHE BANK KOMT HARD AAN Deutsche Bank heeft net als in het derde kwartaal in de laatste drie maanden van 2015 onverwacht een flink verlies geleden. De onderneming heeft nog maar weinig ruimte om nieuwe tegenvallers op te vangen. tekst: Michiel Pekelharing

D

eutsche Bank (DB) heeft op 20 januari laten weten dat het verlies over 2015 uitkomt op circa €6,7 mrd. Het nieuws kwam een week voordat de voorlopige cijfers zouden worden gepubliceerd. Het bericht is voornamelijk een verkapte winstwaarschuwing voor het vierde kwartaal. Over die periode leed het bedrijf een

nettoverlies van circa €2,1 mrd. Die rode cijfers zijn voor het grootste deel het gevolg van eenmalige tegenvallers: een reservering voor juridische kosten (er lopen ruim 6000 rechtszaken tegen DB), schikkingen van €1,2 mrd en reorganisatielasten van €800 mln. Daarnaast speelt het lastige klimaat op financiële markten de onderneming parten.

SPAANSE BANK HEEFT LAST VAN LAGE RENTE EN BRAZILIAANSE RECESSIE

e winst van Banco Santander is in het vierde kwartaal met 0,3% gestegen naar €1,5 mrd. De bank profiteerde van de aantrekkende markt in Zuid-Europa en van netto rente-inkomsten (NRI) van €7,9 mrd, 2,3% hoger dan in dezelfde periode van vorig jaar. Ten opzichte van het voorgaande kwartaal waren de NRI echter nauwelijks verbeterd en Santander voelt de gevolgen van de recessie in Brazilië, waar bijna eenvijfde van de winst vandaan komt. Bovendien heeft de bank in de cijfers niet de kosten meegenomen van een schikking voor het onder verkeerde voorwaarden aanbieden van financiële producten in het Verenigd Koninkrijk. De blootstelling aan de oververhitte huizenmarkt in dit land en de lastige vooruitzichten voor andere kernmarkten zijn voor ons reden om het verkoopadvies te herhalen.

Nieuwe tegenvallers maken naar verwachting een versterking van het kapitaal via aandelenuitgifte noodzakelijk. Daar hebben beleggers met een halvering van de koers sinds begin augustus al een voorschot op genomen, zodat aanhouden nu het devies is.

Deutsche Bank: houden openingskoers 27 januari: €17,14

BELEGGERS BELANGEN 4 | 29 januari 2016

16bel004z030 30

27-01-16 18:11

AANDELEN INTERNATIONAAL | 31

WINSTGEVENDHEID VAN OLIESERVICEBEDRIJF BETER DAN VERWACHT

SCHLUMBERGER HOUDT MARGES GOED OP PEIL

ACTIEVE BOORPLATFORMS 1900 1700 1500

Ondanks de moeilijke marktomstandigheden heeft Schlumberger zich kranig geweerd in het vierde kwartaal, met goede kostenbeheersing en internationale focus. In 2016 zullen de marktomstandigheden echter niet veel verbeteren, waardoor de waardering te hoog is geworden.

NOG GEEN VERBETERING IN 2016 Schlumberger verwacht dat de marktomstandigheden in 2016 moeilijk zullen blijven. Dat sluit aan bij de jaarlijkse E&P Spending Outlook van Barclays, die twee weken geleden werd gepubliceerd. Nadat olie- en gasmaatschappijen in 2015 de investeringen wereldwijd met 23% hadden teruggeschroefd, verwacht Barclays een verdere terugval met 15% in 2016. Het is pas de tweede keer dat de investeringen in twee opeenvolgende jaren dalen in de 31 jaar dat Barclays

1100 900 2015

■ internationaal

S

chlumberger presenteerde vorige week vrijdag onverwacht goede cijfers over het vierde kwartaal. De vooruitzichten zijn echter niet al te positief door de onder druk staande olieprijs. Schlumberger behaalde een omzet van $7,74 mrd (consensus 7,78), wat 9% lager is dan in het derde kwartaal. De gewone (verwaterde) winst per aandeel daalde 17% op kwartaalbasis tot $0,65 (consensus 0,63). Daarmee kwam de winst per aandeel over 2015 uit op $3,37, iets boven onze taxatie van $3,34. Over geheel 2015 daalde de operationele marge met 342 basispunten tot 18,4%, wat gezien de moeilijke marktomstandigheden een robuuste marge is. Zoals verwacht ging de Noord-Amerikaanse marge hard onderuit. Deze daalde van 18,9% in 2014 naar 10,2%. De internationale marge (buiten de VS) bleef opmerkelijk goed op peil en leverde op jaarbasis slechts 29 basispunten in, op 23,6%. De grotere internationale focus van Schlumberger ten opzichte van concurrenten Baker Hughes, Halliburton en Weatherford blijkt weer eens van grote waarde. Een ander sterk punt is de goede kostenbeheersing. Schlumberger schrapte in het vierde kwartaal nog eens 10.000 banen, nadat eerder dat jaar al 20.000 banen waren verdwenen. Dat betekent een personeelsreductie van 25%.

1300

2014

tekst: Freek Tewes

■ Legenda

■ Verenigde Staten

In de Verenigde Staten nam het aantal platforms vorig jaar met meer dan 60% af. Bron: Baker Hughes Rotary Rig Count

Noord-Amerika blijkt ook duidelijk uit het aantal actieve boorplatforms. Baker Hughes Rotary Rig Count laat zien dat het aantal platforms internationaal met 16,6% is afgenomen in 2015, terwijl de terugval in NoordAmerika maar liefst 61,2% bedroeg. In de zomermaanden leek er een stabilisatie te zijn, maar de daling is vanaf augustus weer aanzienlijk verscherpt (zie grafiek).

BETER DAN DE CONCURRENTIE

Er zijn steeds minder boorplatforms actief. zijn onderzoek verricht. Er is bovendien een behoorlijk neerwaarts risico, aangezien de verwachte daling is gebaseerd op een prijs van $50 voor een vat Brent-olie en $45 voor een vat WTI-olie. De kans lijkt dus groot dat de prognose van een daling met 15% in de loop van dit jaar wordt verlaagd. Ook in 2016 is het weer Noord-Amerika waar de hardste klappen vallen. Na een daling met 35% in 2015 zullen de investeringen met nog eens 27% terugvallen in 2016. Internationaal (buiten de VS) wordt een daling van 11% verwacht (2015: -17%). Rusland (+3,6%) en het Midden-Oosten (+6,0%) zijn regio’s waarvoor een groei wordt voorspeld. In Rusland is het vooral een valutakwestie door de sterke devaluatie van de roebel ten opzicht van de Amerikaanse dollar: de productiekosten zijn in roebels, de opbrengsten in dollars. De sterkere terugval in

Door de goede kostendiscipline en internationale focus weet Schlumberger de omzet en winstgevendheid beter op peil te houden dan de concurrentie. Maandag maakte Halliburton de vierdekwartaalcijfers bekend. Over 2015 daalde de omzet met 32,4% (Schlumberger -27,0%) bij een 61,1% lagere winst per aandeel (Schlumberger -39,5%). Ook op margegebied is Schlumberger superieur, met een operationele marge van 18,4% tegen 11,0% voor Halliburton. Daarbij gaat Schlumberger voor $10 mrd aan aandelen inkopen. Door de magere vooruitzichten hebben wij onze taxaties echter fors verlaagd, wat leidt tot een k/w van 27,2 voor 2016. Dat is te veel gevraagd. <

CONCLUSIE

Voor de (zeer) langetermijnbelegger blijft Schlumberger een mooi aandeel. Hoewel de vooruitzichten beter zijn dan die van de concurrentie, zijn deze echter niet meer in lijn met de waardering, waardoor wij ons advies verlagen naar 'houden'.

Schlumberger: houden slotkoers 26 januari: $65,33 29 januari 2016 | BELEGGERS BELANGEN 4

16bel004z031 31

27-01-16 18:11

32 | UPDATE

UPDATE ARTIKELEN + TIPS SIEMENS Siemens maakt indruk met een hogere winstprognose en een mooie omzet- en winstgroei in de laatste maanden van vorig jaar. tekst: Michiel Pekelharing

I

ndustrieel conglomeraat Siemens is het nieuwe jaar heel sterk begonnen. Het Duitse concern hanteert een gebroken boekjaar dat eind september eindigt. In het eerste kwartaal van boekjaar 2015/2016 zijn de inkomsten met 8% gestegen naar €18,9 mrd. Het overgrote deel van die toename is te danken aan wisselkoerseffecten. Als we valutabewegingen buiten beschouwing laten, komt de omzetgroei op 1%. Het is een knappe prestatie dat Siemens de inkomsten wist op te schroeven, aangezien ongeveer eenvijfde van de omzet afkomstig is uit de olie- en aardgasdivisie. De resultaten van deze activiteiten staan onder druk als gevolg van de daling van de olieprijs met ruim tweederde sinds de zomer van 2014. De omzet van de divisie daalde na correctie voor valuta-effecten met 3% naar €3,7 mrd. Bij de afdeling wind- en duurzame energie ging de omzet zelfs met 20% onderuit tot €1,2 mrd. De inkomstendaling bij energiegerelateerde activiteiten werd gecompenseerd door een hogere omzet bij de divisies Healthcare (+11% naar €3,3 mrd), Mobility (+6% naar €2,0 mrd) en Building Technologies (+3% naar €1,5 mrd). De winstmarge van deze afdelingen lag relatief hoog – deels dankzij kostenbesparingen die het concern heeft doorgevoerd – zodat de inkomsten uit doorgezette activiteiten met 34% konden toenemen naar €1,5 mrd. Onderaan de streep steeg de nettowinst naar €1,6 mrd, oftewel €1,89 per aandeel. De orderinname van €22,8 mrd lag 19% hoger dan een jaar eerder. Siemens kreeg enkele grote opdrachten toegewezen, onder meer de bouw van een energiecentrale in Egypte en een windmolenpark in het Verenigd Koninkrijk. Het bedrijf verhoogde de verwachting voor de winst per aandeel van €5,90-6,20 naar €6,00-6,40.

De beurskoers schoot dinsdag met 8,6% omhoog naar €90,60. Siemens wordt zo verhandeld voor 14 à 15 keer de verwachte winst. Dat is weliswaar beduidend lager dan de waardering van branchegenoot General Electric (k/w 18,7), maar gelet op de bijna dubbel zo grote omvang van het Amerikaanse bedrijf, een winstmarge die ruim de helft hoger ligt en de risico’s die aan Siemens kleven (er is een pensioentekort van €9,3 mrd en het bedrijf houdt een slag om de arm bij de prognose van een doorzettend economisch herstel) is dat verschil terecht. In het houdadvies voor het aandeel komt dan ook geen verandering. <

advies 12 mei: houden openingskoers: €95,97 advies 27 januari: houden openingskoers: €87,35

NOVARTIS Novartis ziet de groei teruglopen en benoemt een nieuwe manager bij oogdivisie Alcon. tekst: Michiel Pekelharing

D

e omzet en kernwinst van Novartis zijn in het vierde kwartaal met respectievelijk 4 en 5% gedaald naar $12,5 mrd en $2,7 mrd. De daling wordt volledig veroorzaakt door de stijging van de dollar: op vergelijkbare basis zouden omzet en kernwinst met 4 en 7% zijn gestegen. De groei ligt aan de onderkant van de verwachtingen, en dat is voor een groot deel te wijten aan een tegenvallende ontwikkeling bij oogdivisie Alcon, waar de vergelijkbare omzet in het vierde kwartaal met 6% daalde tot $2,3 mrd. Novartis heeft topman Jeff Georde van deze divisie vervangen door Mike Ball, en start een reorganisatieprogramma van $1,4 mrd. Topman Joe Jiminez voorspelt dat 2016 een lastig jaar wordt door de komst van generieke concurrentie van bloedkanker-middel Gleevec en door een matige verkoopstart van het nieuwe medicijn Entresto tegen hartfalen. In 2017 kan de onderliggende groei volgens Jiminez weer aantrekken.

Het is geen verrassing dat Novartis een moeilijk jaar tegemoet gaat. De resultaten geven vooralsnog geen aanleiding om het koopadvies bij te stellen. <

advies 28 oktober: kopen openingskoers: CHF89,00 advies 27 januari: kopen openingskoers: CHF80,50

APPLE Goede kwartaalcijfers worden overschaduwd door slechte vooruitzichten voor het komende kwartaal. tekst: Hildo Laman

H

et eerste kwartaal van het gebroken boekjaar van Apple kan niet anders worden betiteld dan uitstekend. Er werd voor $75,8 mrd aan producten verkocht, een record. De nettowinst was ook indrukwekkend; $18,4 mrd, ofwel $3,30 per aandeel. Ook dit is een record. Het slechte nieuws is dat Apple een lagere omzet in het tweede kwartaal verwacht. Het bedrijf gaat uit van $50 mrd tot $53 mrd, terwijl een jaar eerder voor $58,0 mrd werd verkocht. De lagere omzetverwachting zal voor de meeste beleggers belangrijker zijn dan de goede resultaten uit het verleden. Dit zal ervoor zorgen dat de koers van Apple dit jaar waarschijnlijk weinig zal stijgen. Aan de andere kant is er eigenlijk geen goede reden om te beweren dat het aandeel duur is, en dat het daardoor ver kan zakken. De financiële positie van Apple blijft natuurlijk uitstekend, het dividendrendement is redelijk (ongeveer 2,2%) en de waardering is ook niet hoog (k/w van ongeveer 10). We vinden het aandeel op de huidige koers niet aantrekkelijk, maar we zien ook geen reden voor een verkoopadvies. Daarom blijven we bij een houdadvies. <

advies 12 januari: houden slotkoers: $99,96 advies 26 januari: houden slotkoers: $99,99

BELEGGERS BELANGEN 4 | 29 januari 2016

16bel004z032 32

27-01-16 18:11

Gericht zoeken in de nieuwe Gids Beste Ziekenhuizen Een handzaam naslagwerk voor wie medische zorg nodig heeft

Niemand kiest er vrijwillig voor, maar het overkomt de meeste mensen weleens. Je moet naar de

huisarts, krijgt een verwijzing naar de specialist

en soms volgt opname in het ziekenhuis. De een

is er snel weer bovenop, bij de ander verloopt het herstel minder voorspoedig.

Nog niet zo lang geleden liet de patiënt zich gedwee doorverwijzen naar de arts, het

ziekenhuis of de kliniek. Nu kiest een groeiend aantal patiënten liever zelf zijn zorgverleners.

De Elsevier Gids Beste Ziekenhuizen 2016 biedt

een overzicht van alle Nederlandse ziekenhuizen, voorzien van de kwaliteitsbeoordeling volgens het jaarlijkse Elsevier-onderzoek Beste ziekenhuizen.

Daarnaast zijn in deze gids 159 zelfstandige

klinieken met branchekeurmerk te vinden, plus 32

patiëntenverenigingen. Daar hoort natuurlijk ook een overzicht van zorgverzekeraars en premies bij.

Het motto van dit overzichtelijke naslagwerk luidt: wie wil kiezen, moet kunnen vergelijken.

De geïllustreerde Elsevier Gids Beste Ziekenhuizen 2016 bevat een register en telt 180 pagina’s.

€ 8,95*

Bestel Elsevier Gids Beste Ziekenhuizen 2016 via www.elsevier.nl/besteziekenhuizen of bel 0314-358350 (tijdens kantooruren) Dit aanbod geldt alleen in Nederland *Exclusief € 1,95 verzendkosten

Heilige stad en godsdienstig slagveld Geen stad spreekt zo tot de religieuze verbeelding als Jeruzalem. De plek waar Jezus werd gekruisigd en begraven, de Tempel van de joden stond en de profeet Mohammed ten hemel voer. Jeruzalem inspireert miljarden gelovigen en vormt tegelijkertijd tot op de dag van vandaag een godsdienstig slagveld. Met historische beschouwingen, reisverslagen, vraaggesprekken, essays, portretten en veel fraai beeld belicht de Speciale Editie Jeruzalem de verschillende gezichten van de eeuwige stad. Wat maakt Jeruzalem zo uniek, in het bijzonder in religieus opzicht? De rijk geïllustreerde Speciale Editie Jeruzalem telt 100 pagina’s.

Bestel Elsevier Speciale Editie Jeruzalem via www.elsevier.nl/jeruzalem of bel 0314-358350 (tijdens kantooruren)

€ 8,95*

Ook digitaal verkrijgbaar via de Elsevier-app

Het Midden-Oosten: rijk, maar verscheurd Geen regio in de wereld is meer verscheurd dan het Midden-Oosten. Het uitroepen van een kalifaat is het meest recente hoofdstuk van een 1.400 jaar oud geschil tussen moslims onderling. Ontwikkelingen in het Midden-Oosten hebben bovendien vaak grote gevolgen voor de rest van de wereld. Niet alleen vanwege grensoverschrijdend terrorisme, ook de grootste voorraden olie en gas bevinden zich hier. Elsevier zet alle feiten, cijfers en sleuteljaren van het Midden-Oosten op een rij in een kleurrijke special. De rijk geïllustreerde Speciale Editie Het Midden-Oosten telt 100 pagina’s.

Bestel Elsevier Speciale Editie Het MiddenOosten via www.elsevier.nl/middenoosten of bel 0314-358350 (tijdens kantooruren)

Deze aanbiedingen gelden alleen in Nederland *Exclusief € 1,95 verzendkosten

€ 8,95*

Ook digitaal verkrijgbaar via de Elsevier-app

NIEUWS | 35

WHAT'S NEXT?

27 NOVEMBER 2015

ETF E-MAGAZINE

BELEGGERS BELANGEN nr. 3 | 22

januari 2016 | €5,95

AIR FRANCE-KLM

snijdt

len zich goed ontwikke RANDSTAD blijft elijk geprijsd en is nu extra aantrekk na de duur geworden ALPHABET is te ing van vorig jaar forse koersstijg ziet de winst flink JPMORGAN CHASE verder dalen stijgen en de kosten

BELEGGERS BELANGEN

GOED VOOR UW PORTEFEUILLE

AP

HOOFDREDACTIONEEL

Menno van Hoven

GOEDE SPREIDING PORTEFEUILLE ESSENTIEEL

Malaise duurt voort H

ZILVER IS GOUD WAARD EN DIT JAAR NSEN LIGG BELEGGINGSKA GEBAANDE WEGEN BUITEN DE

De laatste nieuwtjes van Beleggers Belangen.

BELEGGERS BELANGEN 11 DECEMBER 2015

DIVIDEND E-MAGAZINE

minder diep

et aantal dividendverlagingen was de afgelopen weken uitzonderlijk hoog, met opnieuw een hoofdrol voor grondstofgerlateerde aandelen. 2015 Begon met een aantal negatieve dividendacties van grotere mijnbouwers als Freeport-McMoran, Barrick Gold en Goldcorp. Barrick verlaagde het dividend dit jaar al twee keer en deze week kondigde Freeport-McMoran, een koper en goud die ook olie- en gaswinningsactiviteitenproducent van heeft, zelfs aan het dividend volledig te schrappen, na een eerste verlaging van ruim 84% in maart. In Europa had Anglo American een dag eerder al bekendgemaakt dat er geen dividend wordt betaald. Ook zijn er steeds meer twijfels over bijvoorbeeld de houdbaarheid van de uitkering bij BHP Billiton, op jaarbasis nog altijd zo'n $6,5 de energiesector regent het ook dividendverlagingen. mrd. Binnen Na de olieservicebedrijven volgde eind oktober Marathon Oil, dat zijn uitkering na jaren van verhogingen met 76% verlaagde om cash te besparen. Deze week was Kinder Morgan, het grootste energie-infrastructuurbedrijf in de VS, de volgende: 75% van de uitkering af. Veel Master Limited Partnerships (MLPs), die vaak al jaren hun dividend verhogen, bieden beleggers na een dramatisch 2015 extreem hoge dividendrendementen. Analisten wijzen op de grote schuldposities, die in combinatie met lagere olie- en gasprijzen een voorbode zijn voor veel meer dividend-leed binnen de sector. Ook de bekende oliemajors zitten in een lastig parket en moeten bij de huidige lage prijzen alles uit de kast halen om het dividend te kunnen handhaven. Door kostenbesparingen, het terugschroeven van investeringen, verkoop van assets en het interen op de balans hoeven deze bedrijven hun aandeelhouders nog niet teleur te stellen. Maar de onzekerheid is en blijft groot. Een goede spreiding van uw portefeuille met een overweging voor beter voorspelbare sectoren is dan ook essentieel.<

[email protected]

GOED VOOR UW PORTEFEUILLE

HOOFDREDACTIONEEL

INHOUD ETF-portefeuille 2 Nieuws 4 ETF van de Maand 5 Watchlist 6 INHOUD Educatie 7 Lezersvragen 9 2 Dividendportefeuille Keuze uit Twee 10 5 Nieuws 9 Aandeel van de maand 10 Tips 12 ETF/beleggingsfonds 13 Thema/sector 15 Service

Stephen Hendriks

STERKE DOLLAR GOED VOOR

de werd vijf jaar geleden door et thema valuta-oorlog Mantega minister van financiën toenmalige Braziliaanse agenda gezet. De opmars opeens weer op de internationale anten opzichte van verschillende van de Braziliaanse real van de Braziliaanse de concurrentiekracht dere valuta's verminderde mogen hoeft verlies aan concurrentiever economie, stelde hij. Over omdat hij meer te maken. Niet alleen Mantega zich geen zorgen maar vooral omdat van financiën meer is, inmiddels geen minister gehalveerd is afgelopen vijf jaar in waarde de Braziliaanse real de dollar. Het thema valuta-oorlog ten opzichte van de Amerikaanse tijdens de jaarlijkse conferentie ook bleek blijft echter levend. Dat Hoofdeconoom Schroders in Londen. van vermogensbeheerder meer) kwantitatieve het uitblijven van (nog in Keith Wade noemde daar bank van Japan 'een wapenstilstandde verruiming door de centrale fluctuaties in beleggers hebben de grote van Bede valuta-oorlog'. Voor gehad. Ook de ETF-portefeuille wisselkoersen grote gevolgen Door de, bewuste, uiteraard mee te maken. leggers Belangen had er heeft de porten iets zwaarder te wegen keuze de dollarbelegginge gehad. Zelfs onze dit jaar de wind in de rug pofeuille in valuta-opzicht door de dit jaar weinig uitgegeven belegging in staatsobligaties dan 11% zien. laat nog een plus van meer pulaire opkomende landen omdat we een grote rol. Onder meer weer valuta's spelen Ook hier in lokale valuin staatsleningen uitgegeven niet voor een belegging dit jaar bijna gekozen. Deze presteerden ta's maar in dollars hebben Maar ook omdat de lokale valuta-variant. 18 procentpunt beter dan in euro's een mooi en alleen omgerekend deze ETF in dollars noteert Maar de hevigheid dergelijke meevallers. rendement liet zien. Fijn, ervan op de portemmelingen en de impact van de wisselkoersscho < voorzichtig dan euforisch. feuillle stemmen ons eerder

H

TWEETS OVER ETF'S

op de hoogte Op Twitter wordt u dagelijks in ETF's via @ gehouden over het beleggen riks @mennovanhokarelmercx @stephenhend ven en @belbel

TWEETS

securities OVER DIVIDEND icz1 When underlying @lisaabramow Op Twitter wordt u dagelijks op the `fair' price de hoogte ETF are illiquid, "assessing of anvan gehouden de dividendportefeuille impossible. door becomes difficult if not @mennovanhoven calletje Opties op trackers: Een @CrisMat10 Credit @mennovanhoven Suisse over een ETF? Het opKellogg: of een putje kopen "We have schrijven increased confidence that the busitegenwoordig. ness is kan gaining momentum". Koersdoel gisteren verhoogd naar $79. $K The Fun stat on the ETF industry: @mennovanhoven @MebFaberJPMorgan heeft deze week share.And less than 5% market het advies issuer #4 voor dehas Energy sector verhoogd $94 BILLION naar 'overweight'. still manages Chevron is één van de sector top picks voor 2016. $CVX genoeg moet een relatief @mennovanhoven Gekgaat Pentair @ChefTracker zijn dividend een wel index tracker) wel volgend jaar in totaal AEX ETF met (ook 6,3% verhogen. #diveilige een Turbo/Sprinter videndportefeuille risicometer voeren maar @mennovanhoven Na een koersstijging niet.. van 28,5% in Q4 (exclusief dividend en valuta) is lower expense Microsoft nu zwaarstwegende aandeel in divi@Vanguard_FA Will Vanguard we will. It dendportefeuille met future? We anticipate ratios in the4,2%. @mennovanhoven Voor dividendportefeuille every year. has happened nearly gisteren opnieuw een dividendverhoging. Dit keer Ecolab met 6,1%, 24e jaar op rij. Had hier meer verwacht. $ECL @mennovanhoven Citigroup verhoogt vandaag advies voor zowel #Chevron als #Roche van neutral naar buy.

LLE

RENDEMENT ETF-PORTEFEUI

Windstilte voor valuta's

[email protected]

r 2014

ETF E-MAGAZINE 27 novembe

DIVIDEND E-MAGAZINE 11 december 2015 20-01-16 11:14

16bel003z001

1

DIGITAAL KOMT OP DE EERSTE PLAATS

D Met blijdschap geven wij kennis van...

NIEUWE SITE Vanaf 4 februari

PROFITEREN VAN DE LAGE KOERSEN

M

aanden sleutelen en bijpunten hebben geleid tot een meer dan bevredigend resultaat: onze nieuwe website is af. Met ingang van donderdag 4 februari gaan wij over op de nieuwe site en daarmee ook op het zogeheten 'digitalfirst'-model. Dit houdt in dat we alles wat we voor het blad maken meteen online gaan publiceren zodra het af is. Een analyse van bedrijfscijfers, tips over nieuwe beleggingsproducten, de antwoorden op uw lezersvragen: u als abonnee krijgt het allemaal vers van de pers te lezen achter de betaalmuur van de site. Het papieren blad blijft uiteraard gewoon bestaan, maar dat zal meer en meer een aanvulling op de webomgeving worden in plaats van andersom. Dat maakt de volgende editie meteen tot een bijzondere, misschien wel historische: het zal de laatste zijn waarop u tot vrijdag moet wachten om hem te lezen. <

e kogel is door de kerk: op donderdag 4 februari gaat onze vernieuwde website de lucht in. Niet alleen is de lay-out om van te watertanden; ook inhoudelijk denken wij een flinke stap vooruit te doen met de nieuwe site. Waar de informatie over individuele fondsen en over de voorbeeldportefeuilles nu soms nog wat moeilijk te vinden is, wordt straks alles op overzichtelijke en begrijpelijke wijze gerangschikt. En de voornaamste verbetering: u als abonnee krijgt onze artikelen meteen voorgeschoteld zodra ze af zijn, zodat u niet meer tot vrijdag hoeft te wachten op de beste beleggingsadviezen.

D DIVIDEND E-MAGAZINE Vrijdag 29 januari

e scherpe koersdalingen aan het begin van dit jaar hebben ook zo hun voordelen: mooie dividendaandelen kunnen nu tegen een lage prijs worden opgepikt. De Vanguard FTSE Developed Europe ETF biedt de mogelijkheid om te beleggen in ruim 500 grotere aandelen uit Europa, inclusief Scandinavië en Zwitserland. Aandelen uit sectoren die bekendstaan om hun hoge dividend vormen de hoofdmoot: consumentenaandelen, financiële dienstverleners, industriële producenten of bedrijven uit de gezondheidszorgsector. Dit en ander dividendnieuws leest u vandaag (vrijdag) in het Dividend E-magazine van deze maand.

ALLES OVER TRACKERS

H ETF E-MAGAZINE Vrijdag 12 februari

[email protected]

et maandelijkse ETF E-magazine helpt de belegger op weg in het onoverzichtelijke oerwoud dat beleggen in Exchange Traded Funds, of trackers kan zijn. We lichten iedere maand een aspect van deze beleggingsvorm op heldere en toegankelijke wijze toe in de rubriek Educatie. Verder behandelen we de ETF van de Maand en maken we in de rubriek Keuze uit Twee een vergelijking tussen een tweetal interessante trackers. U krijgt een overzicht van de vele nieuwe producten die op de markt komen en we tonen hoe onze voorbeeldportefeuille met ETF's zich heeft ontwikkeld.

ALTIJD DE NIEUWTJES EN ADVIEZEN BIJ DE HAND

O BELBEL-APP Altijd op uw smartphone

ok op uw smartphone is Beleggers Belangen beschikbaar. Handig om bijvoorbeeld onderweg op de hoogte te blijven van het laatste beleggingsnieuws, zeker nu we dat in de vernieuwde webomgeving meteen gaan brengen. Maar ook de openbare blogartikelen die op onze website verschijnen zijn via de app te lezen en u vindt er een handige agenda met de data van alle congressen, webinars, specials en E-magazines van Beleggers Belangen. Zo gaat u nog beter voorbereid het beleggingsjaar door.

29 januari 2016 | BELEGGERS BELANGEN 4

16bel004z035 35

27-01-16 17:40

36 | TECHNISCHE ANALYSE

BEURSBAROMETER AEX ZEER KWETSBAAR

AEX

tekst: Hendrik Jan Davids, directeur VDVM research & consultancy. Data: vwd group

H

et technische beeld van de AEX-index oogt zeer kwetsbaar. Verschillende factoren maken dat de risico's op een verdere daling nog niet zijn geweken. Allereerst werd in november een lagere koerstop gevormd in de weekgrafiek. Zoals bekend geeft de vorming van een lagere top aan dat de koopinteresse onder beleggers afneemt. Ook het feit dat de koerstop van november onder het 40-weeks gemiddelde is gebleven geeft de zwakte goed weer. De negatief gekruiste MACD-indicator is een aanwijzing dat het momentum neerwaarts is gericht. Gelukkig heeft het steunniveau rond 405 voor een opleving kunnen zorgen. Of deze tijdelijk is geweest zal nog moeten blijken. Voor de komende weken houden wij een tweetal ontwikkelingen nauwlettend in de gaten. Bij een eventueel verder herstel vanaf het 405-niveau wordt het belangrijk om te zien waar de opleving eindigt. Is dat onder het 40-weeks gemiddelde rond 450, dan

AALBERTS

is dat een nieuw teken van zwakte. Mocht de AEX al direct onder het 405-niveau zakken, dan wordt een dalende trend op lange termijn in gang gezet. De schade aan het technische beeld in Nederland valt nog mee in vergelijking met opkomende markten. De weekgrafiek van de MCI Emerging Markets (in dollars) maakt dat duidelijk. Het gematigd oplopende trendkanaal werd al halverwege 2015 verlaten. Sindsdien is de dalende trend in een stroomversnelling geraakt en voorlopig is het einde ervan nog niet in zicht. Niet alleen ten opzichte van Nederland maar ook relatief ten opzichte van de rest van de (ontwikkelde) wereld doen opkomende landen het slechter. Dat blijkt uit het onderste deel van de grafiek, waarin ook een duidelijke dalende trend is te zien. Oftewel: de verwachting is gerechtvaardigd dat ook in de komende maanden opkomende landen achterblijven bij de ontwikkelde markten. <

MCI EMERGING MARKETS

NEDERLAND STEUNNIVEAUS GETEST Veel Nederlandse aandelen zijn in de laatste twee maanden onder druk komen te staan. Sommige daarvan zijn hierdoor aangeland op cruciale steunniveaus die momenteel worden getest.

AALBERTS laat de euforie van november VASTNED

plaatsmaken voor de angst dat de stijgende trend sneuvelt. Aalberts is namelijk aangeland op het niveau van de onderliggende steunlijn rond €27. Om het gelijkmatige patroon van hogere koersbodems vol te houden, is een opleving vanaf dit niveau noodzakelijk. Of dat in voldoende mate gaat lukken is nog maar de vraag. Aalberts is namelijk al onder het 40-weeks gemiddelde weggezakt en de MACD-indicator kruist in neerwaartse richting. Dat alles geeft aan dat de koopinteresse onder beleggers afneemt. De laatste strohalm rond €27 is echter geen onbelangrijke en wij houden ons daaraan vast. Met een lichte neiging naar hogere koersen in de komen-

de weken tot maanden handhaven wij het bestaande koopadvies. Het koersdoel blijft ongewijzigd op €34.

VASTNED heeft een weinig spraakmakend technisch beeld. Al meer dan een half jaar schommelt de koers tussen grofweg €44 aan de bovenkant en €37,50 aan de onderkant. Op dit moment wordt de onderkant onder druk gezet. Een tegenvaller is dat het aandeel onder het 40-weeks gemiddelde beweegt en dat de MACD-indicator onder de nullijn is gedoken. Aan de andere kant is deze situatie niet uitzonderlijk als de onderkant van een horizontale bandbreedte wordt getest. Mocht Vastned alsnog een duidelijke weekslotkoers laten

BELEGGERS BELANGEN 4 | 29 januari 2016

16bel004z036 36

27-01-16 17:40

TECHNISCHE ANALYSE | 37

zien onder €37,50, dan is een nieuwe dalende trend een feit. Rond €35 doet zich het volgende steunniveau voor in de vorm van de langjarige en gematigd oplopende steunlijn. Voorlopig houden wij echter vast aan de verwachting dat het evenwicht tussen vraag en aanbod in stand wordt gehouden, net als de bestaande bandbreedte. Het houdadvies blijft dan ook van kracht.

HEIJMANS is al een tijd terug onder een belangrijk steunniveau gevallen. Dat was in augustus vorig jaar toen het €8-niveau sneuvelde. Na een initiële verdere daling lijkt het er nu op dat het momentum van de dalende trend afneemt. Dat valt onder andere op te maken uit het feit dat kleine koersbodems sinds augustus telkens op een hoger niveau worden geplaatst. Aan de bovenkant loopt elk herstel stuk op het voormalige steunniveau, dat nu dienst doet als weerstand rond €8. Een andere aanwijzing dat het momentum van de dalende trend afneemt is de positieve kruising van de MACD-indicator. Of al deze gegevens voldoende zijn om Heijmans terug te brengen boven het €8-niveau valt nog te bezien. Het grotere patroon van toppen en bodems is namelijk nog neerwaarts gericht, net als het 40-weeks gemiddelde. Vandaar dat alleen een overtuigende doorbraak boven de genoemde weerstand voor een tastbare verbetering kan zorgen in het technische beeld. Tot die tijd blijft het risico op een nieuwe impulsbeweging in neerwaartse richting aanwezig. Vandaar dat wij het verkoopadvies ongewijzigd laten.

ROYAL DUTCH SHELL heeft in een jaar tijd een groot deel van zijn beurswaarde verloren. Helemaal als een verrassing komt dat niet. In augustus brak het aandeel overtuigend onder het steunniveau op €24,50 en plaatsten wij het op de verkooplijst. Zelfs

de spreekwoordelijke hoeksteen van iedere portefeuille kan in een dergelijke neerwaartse spiraal terechtkomen. Inmiddels noteert Royal Dutch Shell flink lager en is het eerder door ons gestelde koersdoel op €20,50 al lang gepasseerd. De vraag waar de bodem van de huidige dalende trend komt te liggen is altijd een lastige. Terugkijkend is op het dieptepunt van de kredietcrisis in 2009 rond €16 voldoende vraag naar het aandeel ontstaan om de destijds heersende dalende trend te keren. Dat vergroot de kans dat het €16-niveau nu opnieuw als vangnet zal fungeren voor de huidige dalende trend. Het risico is nog altijd aanwezig dat Royal Dutch Shell nog een verdere weg omlaag te gaan heeft richting het nieuwe koersdoel op €16. Alle reden dus om het bestaande verkoopadvies te handhaven.

HEIJMANS

ROYAL DUTCH SHELL

GALAPAGOS heeft zich relatief weinig aangetrokken van de negatieve stemming op de Nederlandse beurs in de laatste maanden. Sterker nog: in december heeft het aandeel nog een poging gedaan om een nieuw beursrecord neer te zetten. Het feit dat dit niet is gelukt laat twee gelijke toppen staan in de weekgrafiek op €60. In potentie krijgen we hierdoor te maken met een dubbele topformatie. Echter, daarvoor is het wel nodig dat de koersbodem rond €35 sneuvelt. En zover is het gelukkig nog lang niet. Momenteel beweegt Galapagos nog aan de bovenkant van het 40-weeks gemiddelde rond €48. Een koersval daaronder maakt het aandeel kwetsbaar voor een daling richting de genoemde koersbodem rond €35. Tot nu toe is een dergelijk zwart scenario vooral hypothetisch. Het feitelijke technisch beeld is nog steeds positief en daarmee behoudt Galapagos het uitzicht op een hernieuwde test van de weerstand op €60. Het koopadvies blijft dan ook gehandhaafd. <

GALAPAGOS

ADVIEZEN NEDERLAND Aalberts Galapagos Heijmans Royal Dutch Shell VastNed Unibail-Rodamco BinckBank Besi Vopak Unilever

advies kopen kopen verkopen verkopen houden houden houden houden verkopen houden

adviesdatum 6-nov-15 16-jan-15 21-aug-15 21-aug-15 19-jun-15 31-dec-15 28-aug-15 21-aug-15 21-aug-15 18-sep-15

startkoers €30,50 €16,90 €6,83 €23,45 €38,90 €234,40 €7,48 €17,63 €38,00 €35,40

koersdoel €34,00 €60,00 €5,35 €20,50 -

resultaat -6,5% 197,3% -3,2% 20,9% -0,8% -

opmerking stijgende trend in gevaar dubbele top in wording? momentum dalende trend neemt af herstel maar trend blijft dalend steun op 37,50 belangrijk goede steun op 205 test steun rond 6,75 kwetsbaar technisch beeld momentum dalende trend neemt af weerstand rond 42,50 te sterk

29 januari 2016 | BELEGGERS BELANGEN 4

16bel004z037 37

27-01-16 17:40

38 | TECHNISCHE ANALYSE

EUROPA BODEMS WORDEN BEREIKT

ADECCO

De lagere koersen sinds november hebben de dalende trends van verschillende Europese aandelen in een stroomversnelling gebracht. Inmiddels worden hierdoor de door ons gestelde koersdoelen bereikt.

ADECCO toont een duidelijk patroon van lagere toppen en lagere bodems. Dit gevoegd bij het neerwaarts gerichte 40-weeks gemiddelde maakt duidelijk dat de trend dalende is. Inmiddels is Adecco aangeland op het belangrijke steunniveau rond CHF58. In de weekgrafiek wordt duidelijk dat dit niveau ook in voorgaande jaren voor een draai heeft gezorgd in de koersbeweging. Dat vergroot de kans dat de dalende trend rond de huidige niveaus zal stranden. Eveneens is met CHF58 het door ons gestelde koersdoel bereikt. Wat nog ontbreekt is een tastbare verbetering van het technische beeld. Bijvoorbeeld in de vorm van een stabilisatie in het koersverloop of een krachtige opleving. Ook een positieve draai in de MACD-indicator ontbreekt nog. Zonder voldoende bewijs dat de dalende trend is geëindigd handhaven wij het huidige verkoopadvies, met de kanttekening dat rond CHF58 een belangrijk steunniveau is gevestigd.

SANTANDER maakt meteen duidelijk waarom het voorbarig is om enkel bij het bereiken van een steunniveau de dalende trend af te schrijven. Net als bij Adecco heerst ook in de weekgrafiek van Santander een dalende trend en is een belangrijk steunniveau en tevens koersdoel bereikt. Bij Santander ligt dat steunniveau en koersdoel op €4. Het grote verschil met Adecco is echter dat Santander inmiddels zelfs al

onder het genoemde steunniveau is gedoken. Dat geeft maar aan dat een eenmaal heersende dalende trend zich niet makkelijk laat stoppen. Santander geeft hiermee een vervolg aan het negatieve technische beeld en handelt nu op niveaus die sinds 2009 niet meer zijn gezien. Voorlopig zien wij geen aanwijzingen dat de dalende trend snel zal stabiliseren of omdraaien. Alle reden om het in mei vorig jaar op €6,48 afgegeven verkoopadvies nogmaals onder de aandacht te brengen.

ROCHE is enkele weken geleden nog door ons besproken. Toen brak het aandeel uit boven CHF270 en lonkte het perspectief van een verdere stijging naar het hoogtepunt van 2014 op CHF290. Zover is het niet gekomen en het technische beeld maakt nu een onverwachte en onfortuinlijke draai. In korte tijd is Roche teruggevallen tot onder het 40-weeks gemiddelde. Daarmee tekent zich een duidelijk zijwaarts koerspatroon af in de weekgrafiek. De bovengrens daarvan ligt op CHF280, terwijl de ondergrens wordt bepaald door diverse koersbodems rond CHF240. Zolang Roche zich binnen deze bandbreedte bevindt is het technische beeld neutraal. Voorlopig hebben wij geen voorkeur voor een beweging naar de onderkant of de bovenkant van de bandbreedte tussen CHF240-280. Het advies voor Roche wordt dan ook verlaagd naar 'houden'. <

SANTANDER

ROCHE

ADVIEZEN EUROPA Roche Adecco Santander Hochtief Glencore Vodafone Daimler Engie Eon AXA

advies houden verkopen verkopen kopen verkopen houden houden verkopen verkopen kopen

adviesdatum 22-jan-16 11-dec-15 29-mei-15 13-feb-15 16-jan-15 25-sep-15 18-sep-15 15-mei-15 3-jul-15 23-jan-15

startkoers CHF261,75 CHF66,00 €6,48 €67,08 254p 218p €72,44 €17,83 €12,08 €20,69

koersdoel CHF58,00 €4,00 €98,00 50p €14,00 €7,00 €34,00

resultaat 6,7% 38,0% 25,3% 68,9% 19,1% 26,5% 8,5%

opmerking neutraal trendprofiel test steunniveau op 58 evenaart bodem 2012 rond 4 handhaaft zich in trendkanaal blijft in dalende trend neutraal koersbeeld goede steun rond 62,50 goede steun rond 14 dalende trend neemt af in kracht stijgende trend in gevaar

BELEGGERS BELANGEN 4 | 29 januari 2016

16bel004z038 38

27-01-16 17:40

TECHNISCHE ANALYSE | 39

VERENIGDE STATEN ALLE SMAKEN AANWEZIG

MCDONALD'S

Het Amerikaanse universum loopt waarschijnlijk het meest uiteen. Een aandeel als McDonald's heeft nauwelijks te lijden gehad onder de recente malaise, maar IBM heeft het koersdoel voor de dalende trend bereikt.

MCDONALD'S (MCD) heeft zich onttrokken aan de negatieve stemming die sinds december ook op Wall Street heerst. De stijgende trend die door McDonald's in augustus werd ingezet na de doorbraak boven $103 is op een krachtige wijze voortgezet. Zelfs nog aan het begin van deze week wist McDonald's een record te vestigen in de beursgeschiedenis van het aandeel. Natuurlijk maakt de ononderbroken stijging sinds augustus het aandeel kwetsbaar voor een tijdelijke correctie. Moeilijk is echter om aan te geven vanaf welk niveau een eventuele correctie zal worden ingezet en waar deze weer eindigt. In ieder geval zien wij tussentijdse correcties als een uitstekend moment om in te springen op de heersende stijgende trend. Het uiteindelijke koersdoel op $140 blijft dan ook van kracht, net als het bestaande koopadvies. IBM (IBM) laat precies het omgekeerde technische beeld zien en geeft de diversiteit in het Amerikaanse universum goed aan. Met horten en stoten staat het koersverloop van IBM eigenlijk al vanaf 2013 onder druk. De meest recente verzwakking van het technische beeld dateert van augustus, toen het aandeel onder het $150-niveau zakte. Sindsdien is de dalende trend in een stroomversnelling geraakt en is het destijds gestelde koersdoel op $130 al ruimschoots bereikt. Voorlopig is er nog geen zicht op

het moment waarop de dalende trend zal draaien. Hooguit kan een tussentijds herstel zorgen voor wat verlichting. Maar binnen het grotere beeld is de dalende trend nog steeds dominant en hoort het aandeel niet thuis in een gespreide Amerikaanse beleggingsportefeuille. Het verkoopadvies blijft dan ook van kracht.

BANK OF AMERICA (BAC) laat een klassiek omkeerpatroon zien binnen technische analyse. In de jaren 2012 en 2013 was sprake van een duidelijke stijgende trend. De jaren 2014 en 2015 stonden in het teken van consolidatie. In deze consolidatiefase hielden vraag en aanbod elkaar in evenwicht. Telkens nam het aanbod toe rond $18 en was er een nieuwe vraag naar het aandeel rond $14,50. Binnen deze bandbreedte was het technische beeld neutraal. Recent is het aandeel onder het steunniveau rond $14,50 gezakt. Daarmee wordt een krachtig signaal afgegeven dat de consolidatiefase is overgegaan in een nieuwe dalende trend. Op basis van het zojuist afgeronde horizontale koerspatroon kan een minimaal koersdoel worden berekend op $11,75. Mogelijk brengt de dalende trend Bank of America nog verder omlaag en houdt ook deze neergaande fase twee jaar aan. Vanzelfsprekend volgen wij de verslechtering van het technische beeld op met een nieuw verkoopadvies. <

IBM

BANK OF AMERICA

ADVIEZEN VERENIGDE STATEN Bank of America McDonald's IBM Microsoft General Electric Gilead Sciences Biogen Petrobras Verizon General Motors

advies verkopen kopen verkopen kopen kopen houden verkopen verkopen verkopen houden

adviesdatum 22-jan-16 16-okt-15 28-aug-15 23-okt-15 16-okt-15 2-okt-15 25-sep-15 11-sep-15 18-sep-15 13-nov-15

startkoers $13,56 $104,82 $147,98 $52,87 $28,98 $98,28 $284,79 $4,56 $44,57 $34,31

koersdoel $11,75 $140,00 $130,00 $60,00 $38,00 $200,00 $3,50 $41,00 -

resultaat 13,0% 17,2% -1,1% -2,6% 5,6% 33,6% -5,5% -

opmerking dalende trend na val onder 14,50 sterke stijgende trend bereikt koersdoel op 130 goede steun rond 50 sterk trendprofiel boven 28,00 steun op 85 cruciaal test steun op 271 versnelling dalende trend lagere top is negatief test steun op 29,50

29 januari 2016 | BELEGGERS BELANGEN 4

16bel004z039 39

27-01-16 17:40

40 | KOERSWIJZER

AANDELEN AMSTERDAMSE BEURS advies

advies

advies

koers

verschil

beurs-

omzet

eigen ver-

dividend

dividend

div. rend.

winst

winst

winst

k/w

zie

FA

TA

26-01

ult. in %

waarde

gem.

mogen '14

2014

2015

2015 in %

2014

2015 (t)

2016 (t)

2015

nr.

BOUW & INFRASTRUCTUUR Arcadis

h

v

13,75

-25,94

1132,5

684.259

10,67

0,60

0,60

4,36

1,23

1,60

1,80

8,6

4

Ballast Nedam

v

v

0,25

1,60

54,0

3.655

0,05

-

-

-

-7,10

0,01

0,50

50,8

50

BAM

k

k

4,96

-3,35

1336,8

1.294.112

3,07

-

0,10

2,02

-0,02

0,30

0,39

16,5

46

Boskalis Westminster

h

v

35,42

-5,87

4390,7

386.615

25,15

1,60

1,65

4,66

2,76

2,90

3,09

12,2

47

Heijmans

h

v

7,27

-11,14

152,0

132.355

12,11

-

0,10

1,38

-2,70

0,50

1,10

14,5

4

OCI

v

v

16,87

-26,01

3514,2

419.037

12,07

-

0,00

0,00

0,74

1,21

2,24

13,9

51

Oranjewoud

v

v

4,85

2,95

284,8

521

7,00

-

-

-

-0,47

-

-

-

21

CHEMIE & (BIO)FARMA AkzoNobel

h

h

58,52

-5,12

14602,5

857.814

25,17

1,45

1,60

2,73

2,16

4,60

4,50

12,7

2

DSM

h

v

44,46

-3,93

7952,8

835.438

32,72

1,65

1,70

3,82

0,62

2,40

3,00

18,5

4

Esperite

h

o

2,09

-11,06

21,7

15.086

2,08

-

-

-

-0,52

-0,55

-0,15

-

35

Galapagos

h

k

47,70

-15,96

2191,0

276.404

4,50

-

-

-

-1,14

0,35

0,04

136,3

4

Kiadis Pharma

h

o

10,35

-

138,1

3.251

0,20

-

-

-

-0,59

-1,20

-0,80

-

49

Pharming

h

o

0,25

-13,12

100,1

2.500.370

0,07

-

-

-

-0,02

-0,10

-0,01

-

42

DETACHERING Brunel

h

h

14,74

-12,29

759,5

61.466

6,57

0,70

0,75

5,09

0,99

1,09

1,23

13,5

34

DPA

o

o

1,65

-1,79

82,5

8.622

1,02

0,05

0,08

4,85

0,03

0,09

0,12

18,3

14 3

Randstad

k

h

49,74

-13,55

9032,0

860.230

18,10

1,29

1,60

3,22

2,54

3,26

3,84

15,3

Source Group

o

o

2,15

-8,51

16,5

1.471

-0,45

-

-

-

0,49

-

-

-

-

USG People

k

h

17,11

-0,41

1387,9

449.202

5,90

0,16

0,20

1,17

0,89

0,96

1,20

17,8

1

FINANCIËLE INSTELLINGEN ABN Amro

h

o

19,19

-

17925,8

801.163

15,83

0,43

0,83

4,33

1,67

2,06

2,19

9,3

48

Aegon

h

v

5,21

-0,40

11026,0

10.558.390

13,10

0,23

0,24

4,61

0,60

0,66

0,74

7,9

2

Bever

o

o

3,02

0,00

53,7

220

4,97

-

-

-

0,16

-

-

-

-

BinckBank

k

h

7,22

-9,23

506,9

208.547

6,20

0,41

0,45

6,24

0,74

0,80

0,89

9,0

4

Delta Lloyd

v

v

5,34

-1,97

1205,3

3.957.692

12,01

1,03

0,42

7,87

1,90

1,40

1,60

3,8

2

Euronext ^

v

h

42,98

-9,10

3043,3

91.490

4,88

0,84

1,10

2,56

1,69

2,20

2,30

19,5

37 47

Flow Traders

h

o

44,47

-

2063,8

53.005

-

-

1,35

3,04

1,46

2,70

3,00

16,5

ING

h

v

10,67

-14,30

40888,5

25.324.840

15,11

-

0,40

3,75

1,00

1,10

1,16

9,7

2

Intertrust

h

o

17,00

-

1463,7

88.491

-0,09

-

-

-

0,61

0,88

1,36

19,3

43

KAS Bank

v

h

9,86

-8,30

157,0

21.800

12,38

0,64

0,64

6,49

0,72

1,46

1,60

6,8

34

NN Group

v

k

31,05

-4,61

10300,1

1.202.751

64,21

0,57

1,10

3,54

1,72

1,89

2,06

16,4

48

Van Lanschot

v

k

22,12

4,19

901,3

5.042

32,93

0,40

0,45

2,03

1,28

1,40

1,53

15,8

42

HANDEL (CONSUMENTEN) Ahold

h

k

20,02

2,77

16545,6

4.699.830

5,81

0,48

0,53

2,66

0,90

1,05

1,15

19,0

4

Beter Bed

k

h

21,32

-5,16

463,8

20.520

3,13

0,65

0,92

4,30

0,77

1,04

1,33

20,5

3 4

GrandVision

h

o

25,03

-

6359,8

247.104

2,63

-

0,27

1,09

12,86

0,89

1,00

28,1

Macintosh º

v

o

0,04

100,00

0,8

221.020

4,38

-

-

-

-4,20

-0,49

-

-

1

Sligro

h

h

33,25

-0,15

1456,2

11.230

12,88

1,10

1,20

3,61

1,58

1,84

2,03

18,1

4

Acomo

h

h

22,30

-3,88

537,9

14.644

6,33

1,10

1,15

5,16

1,40

1,45

1,60

15,4

44

Fagron ^

v

v

7,07

0,20

228,8

302.522

4,89

1,00

-

-

1,52

0,50

0,00

14,1

51

HANDEL (ZAKELIJK)

Reesink

h

o

79,00

1,15

109,2

378

63,64

3,50

4,00

5,06

7,10

8,00

8,00

9,9

18

Stern

h

o

16,85

-7,01

100,7

9.288

23,72

-

0,75

4,45

0,64

1,50

1,70

11,2

47

AHOLD

Een sterke dollar, goede kerstverkopen en stijgende online verkopen zorgen ervoor dat de omzet met 21,4% stijgt. Online was de uitblinker, met een stijging van maar liefst 29,1%.

ACCELL

In Taiwan is voor ongeveer €4 mln aan gelden ontvreemd. Toch houdt Accell vast aan de prognose voor de nettowinst omdat de verkoop van elektrische sportfietsen stijgt.

BELEGGERS BELANGEN 4 | 29 januari 2016

16bel004z040 40

27-01-16 19:41

KOERSWIJZER | 41

AANDELEN AMSTERDAMSE BEURS advies

advies

advies

koers

verschil

beurs-

omzet

eigen ver-

dividend

dividend

div. rend.

winst

winst

winst

k/w

zie

FA

TA

26-01

ult. in %

waarde

gem.

mogen '14

2014

2015

2015 in %

2014

2015 (t)

2016 (t)

2015

nr.

INDUSTRIE Aalberts

k

k

28,97

-8,89

3201,8

348.236

10,63

0,46

0,52

1,80

1,52

1,76

1,96

16,5

4

Accell

h

k

18,71

-11,18

470,5

21.873

10,92

0,61

0,71

3,79

1,06

1,25

1,45

15,0

31

Accsys #

h

k

0,88

-8,33

79,9

27.939

0,53

-

-

-

-0,07

-

-

-

31

AMG

h

o

8,39

-6,94

228,7

69.360

3,66

-

-

-

0,60

0,85

0,98

9,9

20

Aperam

h

k

29,39

-10,64

2257,2

538.795

34,29

-

1,26

4,29

0,91

2,10

2,40

14,0

51

ArcelorMittal

h

h

3,59

-7,90

6356,8

30.267.400

25,04

0,18

0,00

0,00

-0,46

-0,50

0,50

-

51 50

Batenburg

h

v

19,11

-1,01

46,0

733

15,11

0,60

0,80

4,19

0,81

1,10

1,75

17,4

Holland Colours #

h

h

47,00

-2,08

40,4

15

30,21

2,00

2,10

4,47

4,02

5,00

5,50

9,4

4

Hunter Douglas

k

o

36,55

0,98

1316,8

1.076

28,13

1,24

1,35

3,69

3,31

3,30

-

11,1

20

Hydratec

o

o

31,95

-0,16

38,9

304

31,32

1,37

-

-

2,91

3,00

-

10,7

-

Inverko

v

o

2,93

6,51

2,8

315

5,83

-

-

-

-0,50

-

-

-

40

Kendrion

h

o

21,35

-11,90

280,6

17.621

11,62

0,85

1,00

4,68

1,56

1,70

2,00

12,6

47

Nedap

h

o

29,70

-3,57

199,1

5.249

8,46

1,25

1,25

4,21

1,46

1,60

1,86

18,6

49

Porceleyne Fles º

o

v

9,00

7,14

6,9

539

12,41

-

-

-

0,20

-

-

-

11

VNC (Roto Smeets)

v

h

1,75

-14,68

6,2

2.548

8,92

-

-

-

-

-

-

-

35

Ten Cate

a

o

25,98

8,48

714,4

62.202

16,31

0,50

0,50

1,92

0,91

1,20

1,50

21,7

2

LOGISTIEK Air France-KLM ^

v

h

7,88

12,22

2380,7

3.648.802

-2,11

-

-

-

-1,81

-0,10

0,50

-

3

IMCD

v

o

31,99

-6,11

1670,6

84.249

10,09

0,20

0,48

1,50

0,72

1,68

1,94

19,0

49

PostNL

h

h

3,29

-6,11

1425,8

3.733.226

-1,07

-

-

-

0,51

0,44

0,41

7,4

4

TNT Express

a

o

7,80

0,13

4280,9

2.182.633

4,96

0,08

0,05

0,68

-0,36

0,18

0,25

43,6

43

Vopak

h

v

38,75

-2,33

4954,9

419.255

14,88

0,90

0,93

2,39

2,20

2,45

2,46

15,8

48

MEDIA, RECREATIE & ENTERTAINMENT Ajax #

o

v

8,70

2,34

151,4

347

4,80

-

-

-

1,20

-

-

-

49

Brill, Koninklijke

h

o

22,00

-5,80

41,2

1.691

14,37

1,15

1,17

5,32

1,31

-

-

-

9

IEX Group

o

o

4,44

-3,48

16,1

377

1,06

-

-

-

-

-

-

-

-

RELX

h

o

14,65

-5,76

32786,2

3.596.429

2,63

0,36

0,41

2,78

0,55

0,84

0,90

17,5

31

Snowworld #

h

k

6,71

-4,20

20,1

460

2,54

-

-

-

0,61

0,64

0,83

10,5

2

Telegraaf Media Groep

v

o

3,80

1,25

175,9

10.189

5,41

-

-

-

-0,73

0,04

0,25

88,3

4

Thunderbird Resorts ($)

o

v

0,30

0,00

7,5

0

0,34

-

-

-

-0,49

-0,16

-0,06

-

-

Wolters Kluwer

h

o

30,32

-2,10

9136,9

1.206.633

7,03

0,71

0,75

2,47

1,58

1,87

2,02

16,2

38 33

OLIE & OFFSHORE Fugro º

h

o

12,73

-15,47

1062,2

1.172.368

17,88

-

0,75

5,89

2,04

2,16

2,40

5,9

Royal Dutch Shell (*€) º

h

v

18,97

-10,10

117341,3

17.875.350

43,29

1,88

1,88

9,12

3,57

2,50

2,90

8,2

4

SBM Offshore (*€)

h

v

11,70

0,30

2422,8

2.090.094

14,87

-

-

-

1,67

1,80

2,00

7,1

40

PARTICIPATIEMAATSCHAPPIJEN AP Alternative Inv. ($)

o

o

28,45

-9,85

2152,5

15.928

26,99

-

-

-

-

-

-

-

-

HAL Trust

h

o

164,50

-0,19

12330,9

11.366

85,12

5,05

6,58

4,00

7,64

8,64

9,69

19,0

14

Kardan (*€)

h

o

0,17

-5,68

21,5

93.681

0,79

-

-

-

0,05

-

-

-

49

Pershing Square ($)

k

v

17,50

-13,62

4099,0

148.982

27,08

-

-

-

-

-

-

-

24

Tetragon ($)

h

o

9,13

-7,87

1258,5

37.015

13,19

0,63

0,63

6,90

1,00

1,41

2,32

6,5

26

Value8

k

v

9,41

-0,96

75,9

8.237

8,50

0,13

0,14

1,49

0,81

0,85

-

11,1

1

TECHNOLOGIE ASM International

k

h

35,52

-1,77

2260,7

348.144

26,49

0,54

0,60

1,69

2,16

2,60

2,20

13,7

4

ASM Lithography

h

h

83,00

0,55

35767,3

2.214.042

17,34

0,70

0,75

0,90

2,74

3,10

3,90

26,8

4

BE Semiconductors

k

h

18,67

0,57

759,2

249.423

8,21

1,50

0,50

2,68

1,90

1,17

0,90

16,0

44

Docdata

v

h

0,97

0,03

7,0

6.243

6,31

0,55

21,55

-

1,05

-

-

-

42

Neways

h

o

7,29

-2,79

82,6

714

5,79

0,24

0,15

2,06

0,66

0,57

1,00

12,8

4

Philips

h

h

24,11

2,33

22295,9

7.441.714

11,78

0,80

0,80

3,32

0,46

0,70

1,10

34,4

4

RoodMicrotec

h

o

0,24

-11,48

12,9

84.645

0,07

-

-

-

-0,04

-0,02

0,01

-

2

TKH

k

k

33,92

-9,40

1426,5

100.439

12,45

1,00

1,15

3,39

2,23

2,36

2,60

14,4

46

TomTom

h

k

9,62

-17,10

2175,4

1.206.668

3,91

-

-

-

0,10

0,05

0,15

192,4

47

29 januari 2016 | BELEGGERS BELANGEN 4

16bel004z041 41

27-01-16 19:41

42 | KOERSWIJZER

AANDELEN AMSTERDAMSE BEURS advies

advies

advies

koers

verschil

beurs-

omzet

eigen ver-

dividend

dividend

div. rend.

winst

winst

winst

k/w

zie

FA

TA

26-01

ult. in %

waarde

gem.

mogen '14

2014

2015

2015 in %

2014

2015 (t)

2016 (t)

2015

nr. 47

TECHNOLOGIE (SOFTWARE & DIENSTVERLENING) AND

k

o

9,25

10,78

34,3

10.033

3,49

-

-

-

0,69

0,70

0,75

13,2

Ctac

o

o

2,11

-9,83

25,9

7.712

0,93

-

-

-

0,14

0,17

0,17

12,4

-

Gemalto

h

v

56,61

2,42

4966,6

609.472

26,92

0,42

0,48

0,85

2,55

2,50

2,80

22,6

51

ICT Automatisering

h

k

7,97

-5,18

71,3

3.848

3,88

0,23

0,23

2,89

0,56

0,60

0,65

13,3

4

Imtech

h

v

0,02

0,00

2,4

69.088

2,33

-

-

-

-19,90

-1,07

-0,12

-

33

Nedsense

o

o

0,13

85,71

3,0

5.728

0,11

-

-

-

-0,11

-

-

-

-

Ordina º

v

v

1,00

-5,56

91,1

324.628

1,56

0,02

-

-

0,01

0,05

0,05

20,0

49

Tie Kinetix #

o

o

9,25

1,41

13,4

807

4,16

-

-

-

0,41

-2,01

-

-

22

TELECOMMUNICATIE Altice

v

v

12,70

-

13782,9

265.199

19,08

-

-

-

-0,49

0,44

0,29

29,0

49

KPN

h

k

3,46

-0,92

14843,4

14.462.210

1,08

0,07

0,11

3,09

0,04

0,07

0,09

48,1

2

VASTGOEDBELEGGINGSFONDSEN1 Eurocommercial Properties #

k

h

39,70

-0,25

1874,1

84.260

28,73

1,98

1,96

4,94

1,96

2,04

2,15

19,5

2

Groothandelsgebouwen

h

o

40,00

1,27

61,5

6

43,69

1,55

-

-

2,85

3,35

-

11,9

20

Klépierre ^

h

v

39,23

-4,31

12120,0

884.917

11,34

1,60

1,72

4,39

3,30

2,15

2,20

18,2

2

Nieuwe Steen Investments

v

h

3,75

-5,66

532,7

292.550

5,50

0,25

0,23

6,13

-0,96

0,35

0,33

10,7

2

Unibail-Rodamco

h

h

229,70

-2,01

22334,4

440.543

171,57

9,60

9,65

4,20

10,92

10,25

11,39

22,4

2

Vastned Retail

h

h

39,80

-6,02

741,0

35.389

45,49

2,00

2,12

5,32

2,45

2,55

2,60

15,6

4

Wereldhave

h

v

49,53

-4,21

1974,3

176.087

49,07

2,87

2,98

6,01

2,97

3,25

3,45

15,2

2

Yatra Capital #

v

o

5,55

-9,02

27,1

1.938

5,59

-

-

-

-

-

-

-

24

VOEDING & DRANK Corbion

h

k

20,23

-9,37

1203,2

119.588

8,49

1,02

0,62

3,09

-0,34

1,16

1,21

17,4

47

Lucas Bols #

h

k

18,80

-

233,9

32.420

12,26

-

0,70

3,72

0,42

1,10

1,37

17,1

47

Heineken

k

k

77,30

-1,87

44657,5

857.062

23,35

1,10

1,27

1,64

3,05

3,53

3,86

21,9

48

Refresco-Gerber

h

o

15,36

-

1241,8

136.610

4,45

-

-

-

-

0,78

1,10

19,7

34

Unilever

v

h

39,76

-0,86

117481,8

6.269.174

5,02

1,14

1,20

3,03

1,82

1,73

1,73

23,0

3

Wessanen

h

h

7,67

-17,93

588,5

226.918

2,03

0,10

0,10

1,30

0,28

0,31

0,35

24,8

4

INTERNATIONALE AANDELEN advies

advies

advies

koers

verschil

beurs-

omzet

eigen ver-

dividend

dividend

div. rend.

winst

winst

winst

k/w

zie

FA

TA

26-01

ult. in %

waarde

gem.

mogen '14

2014

2015

2015 in %

2014

2015 (t)

2016 (t)

2015

nr.

CHEMIE & (BIO)FARMA Air Liquide

h

v

95,72

-7,65

32402,9

1.597.118

34,36

2,55

2,67

2,79

4,85

5,40

5,64

17,7

2

BASF

h

v

61,68

-12,78

55209,8

4.493.263

30,70

2,80

2,88

4,67

5,61

5,50

6,00

11,2

2

Bayer

k

v

105,70

-8,72

86333,4

3.071.362

24,45

2,25

2,50

2,37

4,14

7,25

8,10

14,6

35

Biogen ($)

k

v

259,87

-15,17

57925,8

2.182.316

48,51

-

-

-

12,42

16,59

18,48

15,7

37

DuPont ($)

h

k

53,46

-19,73

46852,7

5.070.082

15,26

1,84

1,87

3,50

4,01

3,10

3,50

17,2

51

Gilead Sciences ($)

k

h

92,21

-8,87

132891,2

11.614.573

10,98

-

1,29

1,40

7,95

12,16

12,20

7,6

37

Johnson & Johnson ($)

k

h

101,18

-1,50

279959,4

11.789.676

25,21

2,80

2,95

2,92

5,80

5,95

6,48

17,0

42

Linde

h

v

124,36

-7,12

22808,0

730.248

76,81

3,15

3,38

2,72

5,91

8,45

8,12

14,7

49

Merck ($)

k

v

51,45

-2,59

143727,8

11.391.763

17,47

1,76

1,81

3,51

3,49

3,49

3,71

14,7

49

BAM

BAM verkoopt haar waterzuiveringsactiviteiten aan Sita Specialties, onderdeel van het Franse Engie. Bam vindt dat het onderdeel niet aansluit op de rest van de activiteiten.

ROYAL DUTCH SHELL

De VEB is van mening dat Shell te weinig visie toont ten aanzien van de overname van BG, de houdbaarheid van het dividend en de mogelijke invloeden van de akkoorden van Parijs.

BELEGGERS BELANGEN 4 | 29 januari 2016

16bel004z042 42

27-01-16 19:41

KOERSWIJZER | 43

INTERNATIONALE AANDELEN advies

advies

advies

koers

verschil

beurs-

omzet

eigen ver-

dividend

dividend

div. rend.

winst

winst

winst

k/w

zie

FA

TA

26-01

ult. in %

waarde

gem.

mogen '14

2014

2015

2015 in %

2014

2015 (t)

2016 (t)

2015

nr.

CHEMIE & (BIO)FARMA Novartis (****)

k

v

83,65

-3,63

216033,3

6.740.754

26,46

2,60

2,68

3,20

5,23

5,27

5,21

15,6

4

Pfizer ($)

h

h

30,67

-4,99

189326,0

34.437.832

11,60

1,04

1,12

3,65

2,26

2,00

2,37

15,3

48

Roche (CHF)

k

h

265,70

-3,87

228229,9

1.637.318

30,68

8,00

8,25

3,11

14,29

14,25

15,36

18,6

4

Sanofi

h

v

76,88

-2,19

100408,1

4.260.911

43,09

2,85

2,98

3,88

5,50

5,55

5,60

13,9

46

Teva ($)

h

h

64,06

-2,41

58038,4

4.562.232

25,78

1,38

1,38

2,15

0,00

5,41

5,67

11,8

31

DETACHERING Adecco (***CHF)

h

v

61,80

-10,30

10686,6

888.972

22,00

2,36

2,25

4,02

3,62

4,40

5,00

12,7

4

Manpowergroup ($)

k

h

74,44

-11,69

5480,0

631.064

39,98

0,98

1,60

2,15

5,30

5,40

6,10

13,8

2

FINANCIËLE INSTELLINGEN Allianz

k

k

147,35

-9,91

66859,1

2.090.396

139,39

6,85

7,20

4,89

13,71

14,35

15,06

10,3

49

AXA

h

k

22,45

-11,04

54110,0

9.654.063

28,04

0,95

1,00

4,46

2,14

2,26

2,36

9,9

50

Bank of America ($)

v

v

13,31

-20,92

138590,1

184.035.872

23,38

0,12

0,20

1,50

0,36

1,30

1,50

10,2

4

BNP Paribas

h

v

44,05

-15,67

54236,4

6.564.617

75,13

1,70

1,60

3,63

4,70

5,46

5,90

8,1

36

Deutsche Bank

h

v

17,16

-23,84

23323,5

15.243.810

53,09

0,75

1,50

8,74

1,34

2,80

3,50

6,1

4

Experian # (*p)

k

h

1153,00

-4,00

11043,2

2.458.347

3,23

0,40

0,44

3,82

0,95

1,06

1,19

10,9

49

Goldman Sachs ($)

h

v

154,45

-14,30

68783,2

6.196.227

195,06

2,10

2,40

1,55

17,07

18,09

19,35

8,5

2

HSBC (*p)

k

v

474,50

-11,51

92621,3

35.303.330

10,16

0,50

0,55

11,59

0,83

0,90

0,96

5,3

45

JPMorgan Chase ($)

k

h

57,08

-13,55

210118,9

25.465.890

63,04

1,58

1,72

3,01

5,29

5,96

6,29

9,6

3

Santander

v

v

3,99

-12,46

56871,9

352.470.700

6,22

0,60

0,20

5,01

0,48

0,54

0,60

7,4

4

HANDEL (CONSUMENTEN) Carrefour

h

v

25,00

-6,19

18373,2

4.361.191

13,85

0,68

0,74

2,96

1,55

1,62

1,77

15,4

43

Home Depot # ($)

k

k

122,20

-7,60

154935,1

7.242.008

9,88

1,88

2,36

1,93

4,49

5,23

6,00

23,4

49 31

LVMH

k

h

144,90

0,00

72926,6

1.234.385

45,36

3,19

3,51

2,42

11,80

7,40

8,33

19,6

Tesco # (p)

v

v

160,35

7,26

12830,3

31.297.850

1,81

-

-

-

9,40

8,90

11,72

18,0

3

Wal-Mart # ($)

v

v

64,00

4,40

204921,2

12.184.074

25,40

1,96

2,00

3,13

4,99

4,89

5,16

13,1

49

INDUSTRIE Airbus

h

k

57,42

-7,39

44348,4

3.061.821

9,01

1,07

1,42

2,47

2,99

3,40

3,52

16,9

41

Caterpillar ($)

v

v

59,16

-12,95

34445,0

9.316.990

28,90

2,80

3,01

5,09

5,88

4,60

4,70

12,9

40

Daimler

h

h

65,39

-15,71

69165,0

5.817.584

41,67

2,45

3,10

4,74

6,51

7,00

8,80

9,3

40

General Electric ($)

h

k

28,31

-9,12

267186,2

63.850.308

14,50

0,88

0,92

3,26

1,53

1,72

1,51

16,5

43 47

General Motors ($)

k

h

29,65

-12,82

46140,6

20.182.434

23,15

1,20

1,40

4,71

1,75

4,50

5,44

6,6

Hochtief

h

k

83,78

-2,43

5779,7

131.251

44,89

1,72

1,90

2,27

3,64

3,75

4,40

22,3

4

Siemens #

h

v

90,65

0,86

77069,9

4.827.006

35,77

3,30

3,53

3,89

6,12

6,50

6,63

13,9

4

Vinci

h

k

61,37

3,77

36299,3

2.245.678

25,24

2,22

1,85

3,01

3,40

3,50

3,85

17,5

4

Volkswagen

v

v

112,29

-16,04

59435,5

1.650.682

437,37

4,80

-

-

21,84

14,35

16,03

7,8

1

LOGISTIEK Deutsche Post

h

v

22,55

-13,14

26977,7

4.838.363

7,90

0,85

0,88

3,90

1,71

1,88

1,92

12,0

4

Lufthansa

h

k

14,19

-2,61

6594,1

5.153.500

8,68

-

0,48

3,40

0,12

2,79

2,67

5,1

43

MEDIA, RECREATIE & ENTERTAINMENT Disney # ($)

k

h

96,27

-8,38

158040,4

11.205.583

29,35

0,86

1,51

1,57

4,31

4,95

5,65

19,4

46

Vivendi

v

v

19,75

-0,58

26867,0

6.758.947

16,80

1,00

1,99

10,09

0,46

0,50

0,52

39,2

51

37280,3

18.519.820

40,45

1,23

1,25

18,72

2,80

1,41

1,87

4,7

35

12461,5 112.184.200

3,58

0,17

0,06

6,89

0,33

0,40

0,06

2,2

51

MIJNBOUW BHP Billiton # (*p)

h

v

665,50

-12,43

Glencore (*p)

v

v

87,10

-3,74

SIEMENS

Grote orders voor gas- en windturbines plus een lagere euro zorgen ervoor dat Siemens de winstverwachting naar boven bijstelt, naar de bandbreedte €6-6,40.

BASF

Het aankopen van olie- en gasvelden ter bescherming tegen prijsschommelingen heeft voordelen bij stijgende prijzen, maar bij dalende prijzen kost deze strategie veel geld.

29 januari 2016 | BELEGGERS BELANGEN 4

16bel004z043 43

27-01-16 19:41

44 | KOERSWIJZER

INTERNATIONALE AANDELEN advies

advies

advies

koers

verschil

beurs-

omzet

eigen ver-

dividend

dividend

div. rend.

winst

winst

winst

k/w

zie

FA

TA

26-01

ult. in %

waarde

gem.

mogen '14

2014

2015

2015 in %

2014

2015 (t)

2016 (t)

2015

nr.

MIJNBOUW Rio Tinto (*p)

k

v

1688,50

-14,70

30772,3

6.716.523

39,73

2,13

2,22

13,14

3,51

2,44

1,60

6,9

42

Vale (ADR) ($)

h

v

2,22

-32,52

10568,0

30.203.370

46,50

0,31

0,27

12,16

0,08

0,32

0,51

6,9

47

NUTSBEDRIJVEN Eon

h

v

9,43

5,58

19077,5

16.616.670

13,35

0,50

0,50

5,30

0,84

0,78

0,81

12,1

38

Engie

h

v

14,38

-11,91

34909,8

7.654.428

22,98

1,00

1,00

6,95

1,14

1,14

1,16

12,6

38

OLIE & OFFSHORE BP (*p)

v

v

356,50

0,71

64480,6

50.944.880

6,13

0,39

0,34

9,54

0,66

0,40

0,50

8,9

45

Exxon Mobil ($)

v

v

76,70

-1,60

319297,4

22.781.600

43,49

2,70

2,70

3,52

7,60

4,50

5,50

17,0

45 21

Petrobras (ADR) ($)

v

v

2,93

-31,86

16617,3

28.336.762

-

-

-

-

1,20 (t)

1,00

1,10

2,9

Schlumberger ($)

h

v

65,33

-6,34

82387,9

15.231.553

30,17

1,60

1,60

2,45

5,57

3,37

2,40

19,4

4

Total

h

v

39,65

-3,91

95927,0

9.953.654

31,50

2,44

2,44

6,15

4,24

3,40

4,60

11,7

2

PERSOONLIJKE VERZORGING L'Oréal

h

h

152,55

-1,77

85460,9

877.004

35,86

2,70

3,09

2,03

5,09

6,16

6,55

24,8

45

Procter & Gamble # ($)

h

h

78,81

-0,76

213146,8

13.243.762

25,87

2,63

2,70

3,43

4,01

3,83

4,31

20,6

42

TECHNOLOGIE Alphabet ($)

h

k

713,04

-6,04

496948,6

2.182.476

302,46

-

-

-

21,37

23,45

26,00

30,4

3

Amazon ($)

h

k

601,25

-11,04

281843,2

5.240.100

22,91

-

-

-

-0,52

1,50

3,00

400,8

1

Apple # ($)

h

v

99,99

-5,01

554393,3

63.433.576

20,12

1,84

2,00

2,00

6,49

9,28

9,00

10,8

4

Cisco Systems # ($)

h

v

23,72

-12,65

120404,6

54.835.516

11,16

0,74

0,80

3,37

1,50

1,76

1,84

13,5

2

Facebook ($)

k

k

97,34

-6,99

275276,9

35.884.972

15,90

-

-

-

1,12

1,40

1,80

69,5

49

Hewlett-Packard Enterprise # ($)

h

v

13,60

-

23698,3

14.109.819

21,33

-

0,07

0,51

2,66

0,35

1,25

38,9

48

IBM ($)

h

v

122,59

-10,92

118925,8

8.862.306

12,39

4,40

4,55

3,71

15,68

15,00

14,00

8,2

4

Intel ($)

h

h

29,94

-13,09

141286,9

29.255.596

12,03

0,96

0,96

3,21

2,39

2,20

2,45

13,6

3

Microsoft # ($)

h

k

52,17

-5,97

416729,4

40.925.696

11,24

1,05

1,27

2,43

2,66

1,49

2,55

35,0

51

Oracle # ($)

h

v

35,23

-3,56

148009,0

19.614.972

11,29

0,54

0,60

1,70

2,27

2,52

2,56

14,0

39

SAP

h

k

72,59

-1,07

88919,1

4.181.658

15,95

1,03

1,15

1,58

2,75

3,05

3,25

23,8

2 34

TELECOMMUNICATIE AT&T ($)

v

h

35,40

2,88

217780,8

39.317.112

14,13

1,85

1,89

5,33

2,51

2,37

2,84

14,9

Deutsche Telekom

k

k

15,85

-5,06

73107,6

13.083.830

7,39

0,50

0,53

3,36

0,65

0,76

0,87

20,9

2

Orange

h

k

15,86

2,42

42951,7

9.959.311

11,97

0,60

0,61

3,83

0,49

0,95

1,02

16,8

2

Telefónica

v

v

9,49

-7,25

46732,0

46.603.610

6,09

0,74

0,75

7,88

0,64

0,81

0,68

11,7

2

Verizon ($)

v

v

48,25

4,39

196323,1

25.927.932

3,36

2,14

2,22

4,60

3,35

4,38

3,99

11,0

34

Vodafone # (p)

v

h

218,65

-1,06

58115,9

59.574.110

270,31

12,47

11,00

5,03

5,60

5,81

6,44

37,6

2

VOEDING, DRANK & TABAK AB Inbev

h

k

112,95

-1,27

180686,0

2.352.030

33,74

3,00

3,50

3,10

4,18

4,67

4,81

24,2

48

Coca-Cola ($)

h

h

42,08

-2,05

183005,3

15.245.051

7,03

1,22

1,32

3,13

2,05

1,99

2,05

21,1

30 43

Danone

h

h

60,39

-3,03

39506,7

1.883.344

17,93

1,45

1,57

2,60

2,63

2,89

3,09

20,9

McDonald's ($)

h

k

120,43

1,94

110582,4

10.845.688

14,00

3,29

3,44

2,86

4,85

4,80

5,37

25,1

4

Nestlé (CHF)

h

k

73,25

-1,74

232753,2

6.711.619

22,55

2,24

2,25

3,07

3,44

3,39

3,51

21,6

43

Philip Morris International ($)

h

k

87,31

-0,68

135269,0

4.529.181

-7,23

3,80

3,88

4,44

4,76

5,25

4,54

16,6

36

- koersen en kerncijfers zijn in €, tenzij anders vermeld. - ADR: zie www.beleggersbelangen.nl/adr.htm - k/w en divi dendrendement berekend met recentste slotkoers valuta. - beurswaarde: totale marktwaarde van alle uitstaande aandelen, in miljoenen. - omzet: gemiddelde dagomzet in aandelen van de afgelopen vijf dagen. - eigen vermogen: totaal eigen vermogen gedeeld door het aantal uitstaande aandelen. - dividend over het boekjaar. - dividendrendement: dividend boekjaar gedeeld door de

meest recente koers (maal 100%). - het boekjaar wordt bepaald aan de hand van het jaar waarin het grootste deel valt; een boekjaar eindigend in maart krijgt dus de naam van het jaar ervoor. - winst: winst per aandeel; (t) = taxatie. - k/w: meest recente koers gedeeld door de taxatie voor winst per aandeel over boekjaar. FA = langetermijnadvies, circa een jaar, op basis van fundamentele analyse. TA = advies op basis van technische analyse van weekdata en langetermijntrends (3 à 6 maanden). k = kopen v = verkopen h = houden a = aanmelden

o = geen oordeel, niet gevolgd * = koers in aangegeven valuta, kerncijfers in $. ** = koers in €, kerncijfers in aangegeven valuta. *** = koers in aangegeven valuta, kerncijfers in €. **** = koers en dividend in CHF, winst in $. 0 = keuzedividend # = gebroken boekjaar 1 = vastgoedbeleggingsfondsen: 'winst' is direct beleggingsresultaat (dbr) per aandeel. ^ = geen hoofdnotering in Amsterdam, maar in Brussel of Parijs. • = eigen vermogen 2013

BELEGGERS BELANGEN 4 | 29 januari 2016

16bel004z044 44

27-01-16 19:41

KOERSWIJZER | 45

OBLIGATIES, VALUTA'S, COMMODITIES positie

ISIN-code

positie

openings

positie

koers

resultaat

zie

geopend

koers

gesloten

26-01

in %*

nr.

STAATSOBLIGATIES Inflation-linked

DB x-tracker iBoxx Global Inflation-linked ETF

LU0290357929

9-nov-10

€174,81

-

€211,19

20,8

4

Europa

iBoxx Euro Sovereigns Yield Plus ETF

LU0524480265

21-jul-15

€162,35

-

€168,29

3,7

3

Europa

Amundi ETF Govr BondLowest Rated EuroMTS IG

FR0010892190

21-jul-15

€216,44

-

€223,78

3,4

1

BEDRIJFSOBLIGATIES Gedekte obligaties

Nordea-1 European Covered Bond Fund BP EUR

LU0076315455

24-feb-15

€12,00

-

€12,00

0,0

1

Investment grade

ABN Amro Covered Bond 3,625% 22/6/2020

XS0519053184

1-jul-11

€97,51

-

€115,73

33,6

50 51

Investment grade

Credit Suisse 7,875% 02/24/2041

XS0595225318

18-feb-14

$107,38

-

$103,00

3,3

Investment grade

Rabobank Ledencertificaat 6,5%

XS1002121454

18-feb-14

€105,95

-

€111,32

17,3

2

Investment grade

Véolia Environnement 4,45% 01/29/2049

FR0011391820

18-feb-14

€100,00

-

€101,39

6,6

50

Investment grade

Delta Lloyd 9% 08/29/42

XS0821168423

17-jun-15

€122,50

-

€109,50

-9,4

3

ETFS COTTON ETC

DB IBOXX GLOBAL INFL.-LINKED ETF

2,2

ETFS SHORT WHEAT ETC

■ Legenda

■ Legenda

■ Legenda

85

216

75

212

2,1

2,0

feb

apr

jun

aug

okt

dec

De prijs van katoen heeft last van grote voorraden en een afnemende vraag uit China.

feb apr begin jun jaar aug okt eind dec ■ verwachting ■ verwachting jaar

De tegen inflatie beschermende obligaties stijgen dankzij toenemende onzekerheid.

■v

feb■ verwachting apr jun okt dec jaar begin jaaraug■ verwachting eind

De short kan niet profiteren van de lagere grondstofprijzen door Afrikaanse import.

COMMODITIES Cacao

ETFS Cocoa ETC

JE00B2QXZK10

18-jun-13

$2,68

-

$3,26

21,6

2

Katoen

ETFS Cotton ETC

GB00B15KXT11

19-nov-14

$1,98

-

$1,99

0,6

4

Maïs

ETFS Corn ETC

GB00B15KXS04

29-jul-14

$1,33

-

$1,12

-15,5

2

Palladium

ETFS Physical Palladium ETC

JE00B1VS3002

16-okt-12

$62,16

-

$47,70

-23,3

1

Sojabonen

ETFS Soybean ETC

GB00B15KY542

14-okt-15

$20,72

-

$19,92

-3,9

2

Tarwe

ETFS Short Wheat ETC

DE000A0V9YA0

17-jun-15

$92,16

-

$90,10

-2,2

4

Zilver

iShares Silver Trust

US46428Q1094

6-jan-12

$27,91

-

$13,82

-50,5

3

* inclusief ontvangen coupon

29 januari 2016 | BELEGGERS BELANGEN 4

16bel004z045 45

27-01-16 19:41

46 | INTERVIEW

Q&A

JAMES VALENTINE, ANALYSTSOLUTIONS

‘Een analist moet dingen doen die ingaan tegen de consensus’ Voormalig topanalist James Valentine maakt zich zorgen over zijn vroegere collega's. De beroepsgroep brengt te veel tijd op kantoor door, en soms wordt het analisten zelfs uitdrukkelijk verboden om veldwerk te doen. Valentine leert zijn vakgenoten hoe ze beter worden in het analyseren van aandelen. tekst: Karel Mercx

J

ames Valentine is oprichter van AnalystSolutions. Dit bedrijf traint analisten zodat ze beter worden in het analyseren van aandelen. Eerder was Valentine tien jaar lang analist bij Morgan Stanley. Hij zat elk jaar in zijn sector bij de top-3 van analisten die het hoogste rendement behaalden met hun adviezen. Het Amerikaanse zakentijdschrift Forbes schaarde hem onder de drie beste van de 2000 Amerikaanse sell side-analisten (aanbevelingen voor klanten van banken). Valentine was onlangs in Nederland op uitnodiging van de CFA Society voor het geven van een training aan haar leden. Wij volgden de training en interviewden hem aansluitend.

Waarom bent u begonnen met het trainen van analisten? 'Het gaat niet goed met de beroepsgroep. Dat komt omdat de sector grote bedragen aan het vernietigingen is. Buy side-analisten geven zulke slechte adviezen aan fondsbeheerders dat 70% van hen er de afgelopen vijf jaar niet in is geslaagd de bench­mark te verslaan. Deze fondsbeheerders rekenen volgens de Financial Times $300 mrd aan kosten die ze dus niet verdienen. $250 mrd gaat voor de investeerders verloren omdat het rendement lager is dan bij de benchmark. Verkeerde adviezen van sell side-analisten zorgen daarnaast voor een waardevernietiging van $459 mrd. Bij elkaar verdwijnt er ongeveer $1 bln per jaar doordat analisten onvoldoende presteren. Daar moet nodig iets aan gedaan worden, anders brengen beleggers nog veel grotere bedragen richting ETF’s, met als gevolg dat nog meer analisten straks hun baan verliezen. Dit is naar mijn mening onnodig, en daarom ben ik begonnen met het trainen van analisten.' Waarom presteren analisten zo slecht? 'Er zijn een heleboel oorzaken. Die lopen uiteen van het analyseren van veel te veel aandelen tegelijk tot een verbod om de deur uit te gaan om veldwerk te doen. Haalt een analist alleen informatie uit het jaarverslag en uit gesprekken met de ceo van een bedrijf, dan is dat een garantie voor slechte resultaten.'

James Valentine: 'Toen ik zelf analist was, waren er wel tienduizend mensen die ik kon bellen.'

Wat moet een analist dan doen? 'Een analist moet dingen doen die ingaan tegen de consensus, anders is de kans klein dat hij dingen vindt die anderen niet vinden. Onderzoek door gesprekken in de branche werkt het beste. Bouw een netwerk

BELEGGERS BELANGEN 4 | 29 januari 2016

16bel004z046 46

27-01-16 17:41

INTERVIEW | 47

op in de sector die je volgt, van journalisten tot experts en van toeleveranciers tot bloggers. De kennis die je uit dit soort gesprekken haalt is goud waard. Ik heb gezien dat de belangrijkste analisten de grootste netwerken hebben. In de tijd waarin ik zelf als analist actief was, waren er wel meer dan tienduizend mensen die ik kon bellen voor informatie. Overigens kan ik analisten verzekeren dat reizen een stuk leuker is dan alleen maar op kantoor zitten.'

'Haalt de analist alleen informatie uit het jaarverslag en uit gesprekken met de ceo van een bedrijf, dan is dat een garantie voor slechte resultaten'

Waarom zouden zulke mensen met een analist willen spreken? 'Als een analist de hele dag op kantoor zit en de telefoon pakt, dan werkt het niet. Hij moet naar buiten treden. Hou bijvoorbeeld eens een presentatie op een congres in de sector die je volgt. Werk aan je bekendheid. Door het delen van interessante informatie, delen andere mensen ook graag interessante informatie met jou.' Naar welke informatie moet je zoeken? 'Een analist is op zoek naar de cruciale factoren. Zo'n factor bestaat uit vier criteria, en zorgt ervoor dat de adviezen bij de consensus veranderen. Extreme omstandigheden kunnen het vliegverkeer voor een week platleggen, maar dit zal voor analisten geen reden zijn om adviezen in de luchtvaartsector te veranderen. Het heeft dan ook geen zin om te kijken wanneer een vulkaan gaat uitbarsten, maar wel of de kosten bij luchtvaartmaatschappijen structureel naar beneden gaan en of er bijvoorbeeld een overname is. Dit is het eerste criterium: een fundamentele verandering. Het tweede criterium voor een cruciale factor is dat de ver-

andering waarschijnlijk zal plaatsvinden over de periode dat de analist de sector of het bedrijf volgt. Het derde criterium is dat de analist kan onderbouwen waarom hij goed is in het onderzoeken van de factor in kwestie. Tot slot moet de consensus slecht zijn in het voorspellen van de factor. Vooral dit laatste punt is essentieel. Wil je het beter doen dan de benchmark, dan moet je immers weten waar de consensus het bij het verkeerde eind heeft.' Hoe weet een analist welke factor belangrijk is? En hoeveel factoren mag hij volgen? 'Op basis van de vier criteria, geeft hij een score aan elke factor die de prijs van een aandeel in beweging zal zetten. Hiervan maakt hij een ranglijst. De factoren die bovenaan staan, geven de grootste kans op aandelenadviezen die werkelijk waarde opleveren. Ik zou er maximaal vier volgen. Het is belangrijk dat het werk van een analist zich zoveel mogelijk richt op deze factoren. Hij zou zich niet met andere dingen bezig moeten houden.' Wat bedoelt u precies? 'Ik merk dat analisten vaak reactief werken. Ze komen binnen, openen de e-mail of kijken honderd keer per dag naar de aandelenkoersen van de bedrijven die zij volgen. Ze hebben vergaderingen of zijn bezig met het onderzoeken van randzaken die niet van invloed zijn op het verloop van een aandelenkoers. Een andere methode die niet werkt, is het berekenen van de ideale koers-winstverhouding voor een aandeel. Het onderzoeken van de cruciale factoren is het belangrijkste werk van een analist. Hij moet hier proactief mee bezig zijn.' Wat moet een analist nog meer doen? 'Een analist moet efficiënt werken. Ik beveel daarom David Allens boek Getting Things Done bij elke analist aan, en The 7 Habits Of Highly Effective People van Stephen Covey moet ook elke analist gelezen hebben. Deze boeken hebben op lange termijn een grote impact op de carrière. Ik ben verder een groot voorstander van een cursus Excel, en niet alleen voor analisten. Bijna elke professional werkt bijna dagelijks met Excel, en het verbeteren van de vaardigheden met dit programma zorgt ervoor dat het werk sneller, efficiënter en beter gaat. Tot slot is het belangrijk dat elke analist op diplomatieke manier "nee" leert zeggen. Hij moet immers het grootste deel van zijn tijd besteden aan onderzoek.'

JAMES VALENTINE ANALYSTSOLUTIONS 2011

Auteur van Best Practices for Equity Research Analysts 2008 Ceo en oprichter van AnalystSolutions 1998 Analist bij Morgan Stanley, hoofd onderzoek en directeur trainingen 1991 University of Iowa (Masters Degree Finance)

BOEKENTIP Het boek Best Practices for Equity Research Analysts van James Valentine is een aanrader voor iedere belegger. Probeert u zelf de beste aandelen te selecteren, dan leert u hoe u een beter onderbouwde keuze kunt maken. Krijgt u ondersteuning van een adviseur of hebt u een vermogensbeheerder, dan weet u welke vragen u moet stellen om erachter te komen of deze voldoende verstand van zaken heeft.

KAPITAALVERNIETIGING DOOR ANALISTEN

Onterechte kosten

okt Verkeerde adviezen Slechter dan de benchmark Totale kapitaalvernietiging

In mrd $

0

200 400

600 800 1000 1200

De gemiddelde jaarlijkse kapitaalvernietiging door analisten bedraagt in totaal $1 bln.

Tot slot zijn wij erg benieuwd wat de beste manier is om fraude te plegen met een kasstroomoverzicht. 'Dat is een uitstekende vraag, een vraag die laat zien dat jullie de materie begrijpen. Mijn antwoord luidt echter: ik weet het niet. De meeste analisten kijken naar winst, omzet, balans en de resultatenrekening. Het is mogelijk om deze zaken anders voor te stellen dan ze in werkelijkheid zijn. Het kasstroomoverzicht is een van de zuiverste methoden om te kijken hoeveel geld er bij een bedrijf binnenkomt.' < 29 januari 2016 | BELEGGERS BELANGEN 4

16bel004z047 47

27-01-16 17:41

48 | SERVICE

Nedap komt 11 februari met haar jaarcijfers. Goede verkopen in de laatste weken van 2015 zorgen ervoor dat de omzet waarschijnlijk enkele procenten hoger uitkomt dan in 2014.

AGENDA 1 februari 2 februari

3 februari

4 februari

REGISTER FONDSPAG

FONDSPAG

Aalberts 36 29 Abertis 38 Adecco 22 Ahold 32 Apple 14, 23 Arcadis 14 ASMI 27 ASML 39 Bank of America 13 BCE 15 Besi 15 BinckBank DB iBoxx Global 45 Inflation-linked ETF 30 Deutsche Bank 15 DSM 45 ETFS Cotton ETC 45 ETFS Short Wheat ETF 13 EUR/USD 6 Fisher Investments 37 Galapagos 11 Goud 23 GrandVision 37 Heijmans 29 Hochtief 20 Holland Colours 39 IBM 16 ICT Automatisering 10 Italiaanse tienjaarsrente

39 McDonald's 16 Neways 32 Novartis 19 Philips Portugese tienjaarsrente 10 16 PostNL 38 Roche 37 Royal Dutch Shell 30, 38 Santander 31 Schlumberger 32 Siemens 22 Sligro 10 Spaanse tienjaarsrente 16 TMG 6 Under Armour 12 USD/HKD 36 Vastned 28 Vinci 16 Wessanen 11 WTI-olie

5 februari



8 februari 9 februari



10 februari

11 februari

12 februari

Alphabet, jaarcijfers Exxon Mobil, jaarcijfers Pfizer, jaarcijfers UPS, jaarcijfers LVMH, jaarcijfers Dow Chemical, jaarcijfers Gilead Sciences, jaarcijfers Emerson Electric, eerste kwartaal Unibail Rodamco, jaarcijfers KPN, jaarcijfers ComCast, jaarcijfers General Motors, jaarcijfers Merck & co, jaarcijfers Mondelez International, jaarcijfers Daimler, jaarcijfers ING, jaarcijfers Philip Morris, jaarcijfers Shell, jaarcijfers Wereldhave, jaarcijfers Vinci, jaarcijfers Sligro, jaarcijfers Fagron, jaarcijfers BinckBank, jaarcijfers Sanofi, jaarcijfers TomTom, jaarcijfers Coca-Cola, jaarcijfers Walt Disney, jaarcijfers Enel, voorlopige jaarcijfers Heineken, jaarcijfers intertrust, jaarcijfers SBM Offshore, jaarcijfers, Snowworld, eerste kwartaal Aperam, jaarcijfers Nedap, jaarcijfers Akzo Nobel, jaarcijfers Total, jaarcijfers Amcomo, jaarcijfers L'Oréal, jaarcijfers Société Générale, jaarcijfers AIG, jaarcijfers ArcelorMittal, jaarcijfers Eurocommercial Properties, halfjaar Groothandelsgebouwen, jaarcijfers

EX-DIVIDEND 1 februari 3 februari 4 februari 10 februari

Banco Santander €0,05(j) Pfizer $0,30(k) Unilever €0,30(k) Boeing $1,09(k)

k = kwartaal, h = halfjaar, j = jaar

BELEGGERS BELANGEN 4 | 29 januari 2016

16bel004z048 48

27-01-16 19:33

SERVICE | 49

MACROCIJFERS 1 februari

2 februari

3 februari 5 februari

Producenten PMI Nederland (verwacht: - ; vorig: 53,4) Producenten PMI eurozone (verwacht: - ; vorig: 52,3) Persoonlijk inkomen VS (verwacht: 0,2% ; vorig: 0,3%) werkloosheid eurozone (verwacht: - ; vorig: 10,5%) Totale autoverkopen VS (verwacht: 17,50mln ; vorig: 17,22mln) winkelverkopen eurozone (verwacht: - ; vorig: 1,4%) Handelsbalans VS (verwacht: $43,00mrd ; vorig: $42,37mrd) Verandering in private banen VS (verwacht: 190.000 ; vorig: 275.000) Werkloosheid VS (verwacht: 5,0% ; vorig: 5,0%) Consumentenkrediet VS (verwacht: $15,00mrd ; vorig: $13,95mrd)

Mede door de sterke dollar is de verwachting dat de handelsbalans van de VS een groter tekort zal laten zien, oplopend tot $43 mrd. Terwijl de werkloosheid in de VS gelijk blijft op 5% en er 190.000 banen bij komen. De eurozone heeft een handelsoverschot, maar had vorig jaar een werkloosheid van 10,5%. Een overschot op de handelsbalans wil blijkbaar toch niet zoveel zeggen over de kansen die mensen hebben op een baan.

COLOFON

JAARGANG 60, NUMMER 4

POSTADRES Postbus 152, 1000 AD Amsterdam E-MAIL [email protected] WEBSITE www.beleggersbelangen.nl / www.reedbusiness.nl UITGEVER/HOOFDREDACTEUR Johan Brinkman, [email protected] ADJUNCT-HOOFDREDACTEUR Stephen Hendriks, [email protected] EINDREDACTIE Take Ligteringen; Jacqueline Hoefnagels, Marnix Quee, Gerhard Verduijn WEB- EN VIDEOREDACTIE Anneloes Viskil, Marnix Quee REDACTIE Jaap Barendregt, [email protected] Menno van Hoven, [email protected] Hildo Laman, [email protected] Karel Mercx, [email protected] Freek Tewes, [email protected] VORMGEVING Engel Kluis, Mimi Sugarman, Paula Tel, Mieke Vaas MEDEWERKERS Erwin Blok, Wubbe Bos, Hendrik Jan Davids, Ellen Engelhart, Harry Geels, Erik Jansen, Ivan Snurer, Harriët Verbeek, Froukje Wattel Financieel journalisten: Jeroen Boogaard, Michiel Pekelharing, Peter Schutte, Christian Slagter MANAGING DIRECTOR Erwin van Luit MARKETING Arnold Verschoor, [email protected] PRODUCTIE EN DISTRIBUTIE Natalie Leenstra-Drost, Loes Mes DRUKKERIJ Senefelder Misset Doetinchem GRAFIEKEN EN TABELLEN Data: Bloomberg (tenzij anders vermeld) ABONNEMENTSPRIJZEN Compact-bundel: jaar €222,50; halfjaar €114,95; kwartaal €59,95 Standaard-bundel: jaar €354,95; halfjaar €179,95; kwartaal €94,95 Compleet-bundel: jaar €429,95; halfjaar €224,50; kwartaal €116,95 Buitenlandse abonnementen kennen een verzendtoeslag. Losse nummers €5,95. Automatische incasso is gratis; een acceptgiro kost €2,50. ABONNEMENTEN, BEZORGING EN NABESTELLINGEN Telefoon 0314 358 358 (tussen 8.30 en 17.00 uur) Website www.beleggersbelangen.nl/klantenservice Adres Postbus 808, 7000 AV Doetinchem BNP Paribas NL88BNPA0227989597 Abonnees kunnen het tijdschrift elke donderdag vanaf 10 uur lezen op www.beleggersbelangen.nl. Abonnementen kunnen op elk gewenst tijdstip ingaan. Opgave via website of bij Klantenservice: Abonnementen lopen automatisch door, tenzij uiterlijk dertig dagen voor de vervaldatum telefonisch wordt opgezegd bij Klantenservice. Voor informatie over uw lopende abonnement kunt u eveneens contact opnemen met Klantenservice. Adreswijziging s.v.p. drie weken van tevoren schriftelijk doorgeven, bijvoorbeeld via een TNT Post Verhuisbericht. Oude nummers zijn uitsluitend telefonisch te bestellen, ad €6,65. ADVERTENTIE VERKOOP Elsevier Media Telefoon 020 515 96 11 E-mail [email protected] Website www.elseviermedia.nl ADVERTENTIE AFHANDELING (TRAFFIC) Telefoon 0314 349 743 © 2016 REED BUSINESS Niets uit deze uitgave mag worden gereproduceerd door middel van boekdruk, foto-offset, fotokopie, microfilm of welke andere methode dan ook, zonder schriftelijke toestemming van de uitgever. Op alle aanbiedingen, offertes en overeenkomsten van Reed Business bv zijn van toepassing de algemene voorwaarden die zijn gedeponeerd bij de Kamer van Koophandel in Amsterdam, Handelsregister Amsterdam nr. 33.293.475. De algemene voorwaarden die van toepassing zijn op uw abonnement zijn per 1 december 2011 op enkele onderdelen gewijzigd. De belangrijkste wijzigingen zijn dat de tekst in lijn is gebracht met de relevante huidige wettelijke bepalingen en dat voor consumenten de nieuwe wettelijke regeling met betrekking tot het opzeggen van abonnementen is verwerkt. De algemene voorwaarden zijn in te zien op www.reedbusiness.nl/contact/voorwaarden, waar u deze kunt printen en opslaan. Beleggers Belangen bevat informatie en wenken, die met de meeste zorgvuldigheid zijn samengesteld. Reed Business en de bij deze uitgave betrokken redactie en medewerkers aanvaarden geen aansprakelijkheid voor mogelijke gevolgen die zouden kunnen voortvloeien uit het gebruik van de in deze uitgave opgenomen informatie en wenken. De gegevens zoals wij die van u hebben ontvangen, kunnen worden gebruikt voor het toezenden van informatie en/of aanbiedingen door Reed Business en speciaal geselecteerde bedrijven. Indien u dit niet wenst, gelieve u een briefje te sturen naar Reed Business, t.a.v. Adresregistratie, Postbus 808, 7000 AV Doetinchem.

29 januari 2016 | BELEGGERS BELANGEN 4

16bel004z049 49

27-01-16 19:34

50 | TOT SLOT

Bent ook u bereid deze tien vragen te beantwoorden, stuur dan een mailtje naar [email protected] Vergeet uw telefoonnummer niet te vermelden. Bij voorbaat dank.

10 VRAGEN BELEGGER VAN DE WEEK

Johann Themme (54) koopt graag aandelen van bedrijven die door een paniekreactie op de beurs veel waarde hebben verloren. Als de koers herstelt, levert dat een flinke winst op.

tekst: Harriët Verbeek Themme stoort zich aan de macht van pensioenfondsen.

1 Waarom bent u met beleggen begonnen? 'Ik ben zo'n dertig jaar geleden begonnen met beleggen op advies van de plaatselijke Rabobank. Destijds kende je de bankmedewerkers nog persoonlijk. De toenmalige beleggingsspecialist belde mij regelmatig op als hij weer een leuk rendement zag in een of andere put- of calloptie. Hij was daar persoonlijk ook actief mee bezig. Mijn eerste aandelen waren van Philips en Akzo en ik belegde in Australische dollars – destijds een rendement van 12%. Eind jaren '80 heb ik deelgenomen aan Rabo-Noro Venture Capital, waarmee je investeerde in jonge startende bedrijven. Ik ging destijds altijd met de Rabo-medewerker en twee andere beleggers naar de jaarlijkse aandeelhoudersvergadering in Utrecht. Dat was een leuk en leerzaam dagje uit.'

2 Waarom bent u nu een actieve belegger? 'Ik zou mezelf nu geen actieve belegger noemen, omdat het me aan tijd ontbreekt. Maar als ik kansen zie, probeer ik ze te pakken. Geld op de bank kost tegenwoordig geld.'

'Ik dacht dat Imtech er weer bovenop zou komen, maar het ging verkeerd en dat was een flinke aderlating'

daling op de beurs voor €12 gekocht, want ik ging ervan uit dat Imtech er weer bovenop zou komen. Volgens de berichtgeving had het bedrijf voldoende potentieel. Maar nee, het ging verkeerd en dat was een flinke aderlating voor me.'

5 3 Wat was uw grootste succes? 'Ik heb SBM Offshore laag gekocht na een paniekreactie in de tijd dat er problemen waren met het boorplatform in Noorwegen. Toen de koers omhoog ging, heb ik mijn winst gepakt; dat was een goede keuze. Recent heb ik succes gehad toen ik Precision Castparts kocht na het lezen van de Tip van de Week in Beleggers Belangen. Het bedrijf werd een paar weken later overgenomen door Warren Buffett.'

Hoeveel tijd besteedt u aan beleggen? 'Ik besteed er een paar uur per week aan, maar eigenlijk ben ik er ook indirect veel mee bezig. Voor mijn werk ben ik veel op de weg en ik luister tijdens het woon-werkverkeer dagelijks naar BNR radio. Thuis bekijk ik iedere dag het RTL-Z nieuws op televisie en ik lees Beleggers Belangen. Daarnaast zoek ik op internet naar bepaalde informatie die ik nodig heb van bedrijven.'

6 4 Wat was uw grootste teleurstelling? 'De ondergang van Imtech heeft me heel veel geld gekost. Ik had de aandelen na een forse

Wat is uw beleggingsstijl? 'Ik weet niet hoe je mijn stijl zou moeten benoemen, maar als ik aandelen koop doe ik dat meestal nadat ik het een en ander heb

gelezen over het desbetreffende bedrijf en een goed gevoel heb gekregen over de activiteiten die er worden uitgevoerd. Een andere reden om aandelen te kopen is dat er door externe omstandigheden paniek uitbreekt onder beleggers en er een goed instapmoment ontstaat. De "mazzelfactor" speelt dan een grote rol. Die mazzel had ik bijvoorbeeld bij Crucell en Unit4, maar zoals gezegd dus niet bij Imtech.'

7 Wat is uw grootste ergernis? 'Mijn grootste ergernis is dat grote partijen, zoals pensioenfondsen, de richting van de markt bepalen. Ze zijn zo machtig dat ze de koersen kunnen beïnvloeden. Ook erger ik mij aan daytrading: beleggers die 's morgens kopen waardoor de beurs 1% omhoog gaat, en dan 's avonds verkopen. Dat zorgt voor een jojo-effect op de beurs. Een grote groep mensen leeft daar van. Tot slot stoor ik mij aan de vermogensrendementsheffing in Nederland.'

8 Welke belegger bewondert u het meest? 'De kleine gewone belegger die ondanks de grillen van de wereldse politiek en grote beleggingsfondsen het risico neemt om te beleggen.'

9 Wat verwacht u de komende tijd van de beurs? 'Ik verwacht dat de AEX in 2016 rond de 410 punten blijft schommelen. Verder voorspel ik dit jaar veel bedrijfsovernames, onder andere van Fugro, Pharming en Wessanen.'

10 Welke tip hebt u voor andere beleggers? 'Richt je op bedrijven die de toekomst hebben. Die moet je zoeken in de hoek van de nano- en sensortechnologie.' <

BELEGGERS BELANGEN 4 | 29 januari 2016

16bel004z050 50

27-01-16 17:42