HANDELINGSPLAN BIJ OVERLIJDEN

HANDELINGSPLAN BIJ OVERLIJDEN

Handelingsplan bij overlijden van een leerkracht Leerlingen, leerkrachten en ouders van een school vormen een “gemeenschap”. Indien iemand uit die gemeenschap mocht komen te overlijden, raakt dat de hele gemeenschap. Het is dan ook van belang een handelingsplan op te stellen, om indien nodig, tactvol, snel en weloverwogen op te kunnen treden. Het handelingsplan bevat een aantal regels waar een ieder zich aan dient te houden. Op die manier zal de communicatie zo optimaal mogelijk verlopen. In het kader van dit handelingsplan wordt een coördinatiegroep ingesteld. Coördinatiegroep: Directeur, namens team Groepsleerkracht namens MR Ouder, namens OR Contactpersoon bestuur

Informatie aan de ouders: Bijlage 1 – brief 1 – brief 1*

Inventariseren gegevens en wensen rond rouwdienst en begrafenis/crematie: Bijlage 1

Rouwadvertentie: Bijlage 1

Rouwdienst en Begrafenis/crematie:

Directeur: voorzitter van de coördinatiegroep dir. Roept de coördinatiegroep bijeen de leden informeren z.s.m. hun eigen geleding denk na over tijdstip i.v.m. ‘rondzingen’. dir. Heeft eindverantwoordelijkheid coördinatiegroep is zoveel mogelijk beschikbaar in de week van overlijden en begrafenis/crematie Dezelfde dag zal er een brief uitgaan naar alle ouders; de ouders ontvangen de brief thuis. Voor de ouders die dat wensen zal ongeveer een half uur aan het einde van de ochtend gepland worden. De ouders van de kinderen van de betreffende groep zullen – voor het uitgaan van de brieftelefonisch op de hoogte gesteld worden. Hen zal worden gevraagd de volgende ochtend om 08.30 uur op school te komen ter informatie en samenzijn Dir. neemt contact op met de familie en overlegt: waar en wanneer rouwdienst en begrafenis.crematie. wordt aanwezigheid kinderen/ouders op prijs gesteld. Is een rouwadvertentie (in een door de familie gekozen krant) gewenst. Let op: overleg goed met de krant over de lay-out Wordt inbreng tijdens de rouwdienst op prijs gesteld. Aan de familie een lijst met adressen verstrekken voor het versturen van rouwkaarten (indien gewenst) In geval van overlijden leerkracht advertentie in Soester of Baarnsche Courant namens bestuur, team, OR/MR (namens ouders) en evt. namens de kinderen van de groep Binnen de eigen plaats: verzamelen op locatie of individueel naar rouwdienst enz.

Bijlage 1

Brief aan ouders met gegevens over rouwdienst En begrafenis/crematie:

-

Indien geen gelegenheid geboden wordt door familie, na afloop evt. op school bij elkaar komen ( koffie/thee) Buiten de eigen plaats: Coördineren vervoer: liefst eigen vervoer

-

Brief 2 A bijlage 1 -

Indien geen rouwdienst en begrafenis/crematie in stilte: Bijlage 1 - brief 2 B Bijlage 3 A Instanties: Nazorg:

Bijlage 2 - brief 3

de school blijft verantwoordelijk voor opvang van de kinderen de bovenschoolse directie zal gevraagd worden vervanging te regelen; evt. door opvang op een andere school. Ouders moeten aangeven d.m.v. een antwoordstrookje of hun kind die dag op school is, thuis blijft of meegaat naar begrafenis/crematie.

Indien de familie geen prijs stelt op aanwezigheid tijdens de rouwdienst en/of begrafenis/crematie zal op school een herdenkingsbijeenkomst gehouden worden.

Dir. zorgt voor berichtgeving aan de betreffende instanties Na ca. 2 weken wordt een bijeenkomst gepland waar een ieder zijn vragen/opmerkingen kwijt kan. Eventuele begeleiding van een soc. Pedagoog ( GGD; RIAGG) In sommige gevallen zal er nog contact zijn met de familie van de overledene. Evt. aandacht op verjaardagen/datum van overlijden.

Documenteren:

Bijwerken gegevensbestand:

Namen en adressen en tel. nummers Hulpverleningsinstellingen. Brochures en boeken over thema ‘sterven’ Brieven naar ouders: 1 : kennisgeving 1* : kennisgeving en uitnodiging samen te komen 2 : gegevens over begrafenis/crematie en opvang kinderen/vervoer begrafenis/crematie 3 : uitnodiging nazorgbijeenkomst Naam verwijderen uit: schoolgids informatieboekje etc.

Evaluatie:

Uiterlijk na 3 maanden zal er geëvalueerd worden door de coördinatiegroep

Begeleiding groep: kinderen : team

Er is één en ander beschreven over het begeleiden van kinderen bij overlijden. Diverse vormen kunnen gehanteerd worden. Met name voor de vervangende leerkracht van de betreffende groep is dit iets om bij stil te staan, zo mogelijk reeds van te voren.

Bijlage 4

Het verdient ook aanbeveling om binnen het team over dit onderwerp van gedachten te wisselen en elkaar in dit proces te ondersteunen.

Handelingsplan bij overlijden van een leerling Coördinatiegroep: Directeur, namens team Groepsleerkracht namens MR Ouder, namens OR Contactpersoon bestuur



Rouwadvertentie: Bijlage 1

Rouwdienst en Begrafenis/crematie: Bijlage 1

Directeur: voorzitter van de coördinatiegroep dir. Roept de coördinatiegroep bijeen de leden informeren z.s.m. hun eigen geleding denk na over tijdstip i.v.m. ‘rondzingen’. dir. Heeft eindverantwoordelijkheid coördinatiegroep is zoveel mogelijk beschikbaar in de week van overlijden en begrafenis/crematie Zo spoedig mogelijk zal er een brief uitgaan naar alle ouders; de ouders ontvangen de brief thuis. Voor de ouders die dat wensen zal ongeveer een half uur aan het einde van de ochtend gepland worden. De ouders van de kinderen van de betreffende groep zullen – voor het uitgaan van de brieftelefonisch op de hoogte gesteld worden. Hen zal worden gevraagd de volgende ochtend om 08.30 uur op school te komen ter informatie en samenzijn Dir. en/of groepsleerkracht neemt contact op met de familie en overlegt: waar en wanneer rouwdienst en begrafenis/crematie. wordt aanwezigheid kinderen/ouders op prijs gesteld. Is een rouwadvertentie (in een door de familie gekozen krant) gewenst. Let op: overleg goed met de krant over de lay-out Wordt inbreng tijdens de rouwdienst op prijs gesteld. Aan de familie een lijst met adressen verstrekken voor het versturen van rouwkaarten (indien gewenst) In geval van overlijden leerkracht advertentie in Soester of Baarnsche Courant namens bestuur, team , OR/MR (namens ouders) en evt. namens de kinderen van de groep Binnen de eigen plaats: verzamelen op locatie of individueel naar rouwdienst enz. Indien geen gelegenheid geboden wordt door familie, na afloop evt. op school bij elkaar komen ( koffie/thee) Buiten de eigen plaats: Coördineren vervoer: liefst eigen vervoer

Brief aan ouders met gegevens over rouwdienst En begrafenis/crematie: Brief 2 A bijlage 1

Indien geen rouwdienst en begrafenis/crematie in stilte: Bijlage 1 - brief 2 B Bijlage 3 Instanties: Nazorg:

Bijlage 2 - brief 3

-

de school blijft verantwoordelijk voor opvang van de kinderen Ouders moeten aangeven d.m.v. een antwoordstrookje of hun kind die dag op school is, thuis blijft of meegaat naar begrafenis/crematie.

Indien de familie geen prijs stelt op aanwezigheid tijdens de rouwdienst en/of begrafenis/crematie zal op school een herdenkingsbijeenkomst gehouden worden.

Dir. zorgt voor berichtgeving aan de betreffende instanties Na ca. 2 weken wordt een bijeenkomst gepland waar een ieder zijn vragen/opmerkingen kwijt kan. Eventuele begeleiding van een soc. Pedagoog ( GGD; RIAGG) In sommige gevallen zal er nog contact zijn met de familie van de overledene. Evt. aandacht op verjaardagen/datum van overlijden.

Documenteren:

Namen en adressen en tel. nummers Hulpverleningsinstellingen. Brochures en boeken over thema ‘sterven’

Bijwerken gegevensbestand:

Brieven naar ouders: 1 : kennisgeving 1* : kennisgeving en uitnodiging samen te komen 2 : gegevens over begrafenis/crematie en opvang kinderen/vervoer begrafenis/crematie 3 : uitnodiging nazorgbijeenkomst Naam verwijderen uit: schoolgids informatieboekje etc.

Evaluatie:

Uiterlijk na 3 maanden zal er geëvalueerd worden door de coördinatiegroep


Er is één en ander beschreven over het begeleiden van kinderen bij overlijden. Diverse vormen kunnen gehanteerd worden. Met name voor de vervangende leerkracht van de betreffende groep is dit iets om bij stil te staan, zo mogelijk reeds van te voren. Het verdient ook aanbeveling om binnen het team over dit onderwerp van gedachten te wisselen en elkaar in dit proces te ondersteunen.

Bijlage 4

Handelingsplan bij overlijden van een ouder Coördinatiegroep: Directeur, namens team Groepsleerkracht namens MR Ouder, namens OR Contactpersoon bestuur



Directeur: voorzitter van de coördinatiegroep dir. Roept de coördinatiegroep bijeen de leden informeren z.s.m. hun eigen geleding denk na over tijdstip i.v.m. ‘rondzingen’. dir. Heeft eindverantwoordelijkheid coördinatiegroep is zoveel mogelijk beschikbaar in de week van overlijden en begrafenis/crematie Alle ouders worden schriftelijk op de hoogte gesteld Ouders van de betreffende groep (en) worden telefonisch op de hoogte gesteld en hen zal worden gevraagd om op een nader te bepalen tijdstip in de week van overlijden op school te komen. Dir. neemt contact op met de familie en overlegt: waar en wanneer rouwdienst en begrafenis/crematie. wordt aanwezigheid kinderen/ouders op prijs gesteld.

Rouwadvertentie: Bijlage 1 Rouwdienst en Begrafenis/crematie: Bijlage 1 Brief aan ouders met gegevens over rouwdienst En begrafenis/crematie:

-

-

de school blijft verantwoordelijk voor opvang van de kinderen Ouders moeten aangeven d.m.v. een antwoordstrookje of hun kind die dag op school is, thuis blijft of meegaat naar begrafenis/crematie. Bovenstaande vervalt als bij het uitgaan van brief 1 alle gegevens bekend zijn.

Indien geen rouwdienst en begrafenis/crematie in stilte: Bijlage 1 - brief 2 B Instanties: Nazorg:

Bijlage 2 - brief 3

Evaluatie:

In alle gevallen zal er nog contact zijn met de familie van de overledene. Evt. aandacht op verjaardagen/datum van overlijden. Eerste jaar regelmatig contact houden (huisbezoek) Uiterlijk na 3 maanden zal er geëvalueerd worden door de coördinatiegroep

Documenteren:

Namen en adressen en tel. nummers Hulpverleningsinstellingen. Brochures en boeken over thema ‘sterven’


Bijlage 4

Brieven naar ouders: 1 : kennisgeving 1* : kennisgeving en uitnodiging samen te komen 2 : gegevens over begrafenis/crematie en opvang kinderen/vervoer begrafenis/crematie 3 : uitnodiging nazorgbijeenkomst Er is één en ander beschreven over het begeleiden van kinderen bij overlijden. Diverse vormen kunnen gehanteerd worden. Met name voor de vervangende leerkracht van de betreffende groep is dit iets om bij stil te staan, zo mogelijk reeds van te voren. Het verdient ook aanbeveling om binnen het team over dit onderwerp van gedachten te wisselen en elkaar in dit proces te ondersteunen.

Bijlage 1

Berichtgeving bij overlijden leerkracht Afhankelijk van het tijdstip waarop het overlijdensbericht van de leerkracht wordt doorgegeven vinden de volgende procedures plaats 1a Brief 1, brief 1* Een brief naar de ouders met: - moment van overlijden - eventueel tekst of uitspraak van de overledene - indien al mogelijk informatie over gelegenheid tot afscheid nemen, afscheidsdienst en begrafenis/crematie en condoleance (als dit nog niet bekend is volgt deze informatie in een tweede brief) - uitnodiging voor de ouders van de groep van de overleden leerkracht, om de volgende ochtend om 08.30 uur op school samen te komen. - Uitnodiging voor de ouders van de school om aan het eind van die ochtend ca. een half uur samen te komen. - Als de kinderen nog niet op de hoogte zijn gebracht, dan moet dit duidelijk in de brief vermeld worden.

1b. Na overleg en toestemming van de familie een advertentie namens bestuur, namens ouders MR,OR en namens het team van de betreffende school. 1c. De ouders van de betreffende groep worden bij overlijden van een leerkracht door de oudergeleding van de coördinatiegroep telefonisch op de hoogte gebracht.

De leerkrachten van alle groepen inventariseren welke kinderen na schooltijd geen opvang hebben en proberen hiervoor regelingen te treffen.

Aandachtpunt: In ieder geval moeten ouders op de hoogte zijn van het overlijdensgeval vóór de kinderen thuis komen. Dit lukt natuurlijk niet voor 100 % door eventuele afwezigheid van ouders. Het tijdstip van bekendmaking moet dus zorgvuldig gekozen worden: Te allen tijde moet de coördinatiegroep zo snel mogelijk bij elkaar komen.

Bekendmaking van overlijden aan leerkrachten Moment van overlijdensbericht In de morgen voor de pauze In de morgen na de pauze In de middag

Melding aan leerkracht Om 12 uur, in de middagpauze In de middag Na schooltijd

Bekendmaking van overlijden aan ouders en kinderen: Moment van overlijdensbericht In de morgen voor de pauze

Melding aan ouders en kinderen Er wordt ’s middags een brief bij de ouders bezorgd, de kinderen worden ’s middags door de leerkrachten op de hoogte gebracht. De kinderen wordt tevens gemeld dat er een brief met het bericht thuis bezorgd is.

In de morgen na de pauze Er wordt ’s middags een brief thuisbezorgd, de kinderen worden ’s middags op de hoogte gebracht door de leerkrachten. In de middag Er zal ’s avonds een brief bezorgd worden met de toevoeging dat de kinderen nog niet op de hoogte zijn.

Brief 2 a In een brief of als strook aan de vorige brief: - zal gevraagd worden of kinderen tijdens de begrafenis/crematie wel of niet opgevangen moeten worden, dit moet door alle ouders ingevuld worden. - Zal duidelijkheid gegeven worden over het vervoer naar de begrafenis/crematie - Zal een eventueel samenzijn na afloop van de begrafenis/crematie bekendgemaakt worden. Brief 2 b - als de aanwezigheid van leerlingen tijdens de rouwdienst en/of begrafenis/crematie niet gewenst is, zal melding gedaan worden van een herdenkingsbijeenkomst op school. Brief 3

Een brief naar alle ouders met een uitnodiging voor een nazorgbijeenkomst waarin: -

-

gelegenheid geboden wordt tot het stellen van vragen zoals: hoe is je kind ermee omgegaan tot nu toe? Hoe heb je mogelijke vragen en/of problemen opgelost? Zijn er opvallende veranderingen bij je kind? opmerkingen gemaakt kunnen worden problemen aangegeven kunnen worden begeleidingsmogelijkheden aangeboden kunnen worden

Voor deze bijeenkomst kan een Sociaal Pedagoog ( GGD /RIAGG) uitgenodigd worden. Bijlage 3 a Indien de familie geen prijs stelt op aanwezigheid tijdens de rouwdienst en begrafenis en/of crematie zal op school een herdenkingsbijeenkomst voor ouders en leerlingen gehouden worden. Mogelijkheden die gebruikt kunnen worden: -

in de ontmoetingsruimte een foto van de overledenen leerkracht, een kaars en bloemen het ophangen van een herinneringslint in de ontmoetingsruimte, waarbij de kinderen iets gemaakt hebben wat hen deed denken aan de overleden leerkracht het neerzetten van potten met bloemen of takken met kaartjes eraan voorlezen van zelfgeschreven herinneringen, gedichten of brieven aan de overleden leerkracht zingen en musiceren

Berichtgeving bij overlijden kind: Afhankelijk van het tijdstip waarop het overlijdensbericht van het kind wordt doorgegeven, vinden de volgende procedures plaats: 1a Brief 1, brief 1* Een brief naar de ouders met: -

moment van overlijden eventueel tekst of uitspraak van het overleden kind indien al mogelijk informatie over gelegenheid tot afscheid nemen, afscheidsdienst en begrafenis/crematie en condoleance (als dit nog niet bekend is volgt deze informatie in een tweede brief) uitnodiging voor de ouders van de groep van de overleden leerkracht, om de volgende ochtend om 08.30 uur op school samen te komen. Uitnodiging voor de ouders van de school om aan het eind van die ochtend ca. een half uur samen te komen. Als de kinderen nog niet op de hoogte zijn gebracht, dan moet dit duidelijk in de brief vermeld worden.

1b. Na overleg en toestemming van de familie een advertentie (namens ouders) MR,OR en namens het team van de betreffende school en namens de groep

1c. De ouders van de betreffende groep worden bij overlijden van een leerkracht door de oudergeleding van de coördinatiegroep telefonisch op de hoogte gebracht. De leerkrachten van alle groepen inventariseren welke kinderen na schooltijd geen opvang hebben en proberen hiervoor regelingen te treffen. Aandachtpunt: In ieder geval moeten ouders op de hoogte zijn van het overlijdensgeval vóór de kinderen thuis komen. Dit lukt natuurlijk niet voor 100 % door eventuele afwezigheid van ouders. Het tijdstip van bekendmaking moet dus zorgvuldig gekozen worden: Te allen tijde moet de coördinatiegroep zo snel mogelijk bij elkaar komen.

Bijlage 3 b Indien de familie geen prijs stelt op aanwezigheid tijdens de rouwdienst en begrafenis en/of crematie zal op school een herdenkingsbijeenkomst voor ouders en leerlingen gehouden worden. Dit kan op verschillende manieren gebeuren. De groep waar het overleden kind en de groep waar een broertje of zusje van het overleden kind in zit, zullen dit moment waarschijnlijk op een andere manier invullen dan de resterende groepen. Mogelijkheden die gebruikt kunnen worden voor het herdenkingsmoment, maar ook voor de periode daarna: -

in de ontmoetingsruimte een foto van het overledenen kind, een kaars en bloemen rituelen met elkaar doen, rituelen helpen kinderen om vorm en structuur te geven aan chaotische gedachten en gevoelens, bv. Kaarsen versieren en deze in de groep branden. Bloemen in de grond bij de school of in de groep planten met kaartjes eraan herinneringslint maken in de vorm van een vlieger, een rups of een ander voorwerp waarbij de kinderen iets gemaakt hebben wat hen deed denken aan het overleden kind lezen en voorlezen van gedichten of een afscheidsbrief aan de overledene, wat had je nog willen zeggen. Werken in “Mijn boek over” een uitgave van stichting “Achter de Regenboog” , iedere leerling kan op deze manier een boek maken over het overleden kind waarbij de eigen gevoelens van de leerlingen een plek krijgen musiceren

Bekendmaking van overlijden aan leerkrachten Moment van overlijdensbericht In de morgen voor de pauze

Melding aan leerkracht Om 12 uur, in de middagpauze

In de morgen na de pauze In de middag

In de middag Na schooltijd

Bekendmaking van overlijden aan ouders en kinderen: Moment van overlijdensbericht In de morgen voor de pauze

Melding aan ouders en kinderen Er wordt ’s middags een brief bij de ouders bezorgd, de kinderen worden ’s middags door de leerkrachten op de hoogte gebracht. De kinderen wordt tevens gemeld dat er een brief met het bericht thuis bezorgd is.

In de morgen na de pauze Er wordt ’s middags een brief thuisbezorgd, de kinderen worden ’s middags op de hoogte gebracht door de leerkrachten. In de middag Er zal ’s avonds een brief bezorgd worden met de toevoeging dat de kinderen nog niet op de hoogte zijn.

Brief 2 a In een brief of als strook aan de vorige brief: - zal gevraagd worden of kinderen tijdens de begrafenis/crematie wel of niet opgevangen moeten worden, dit moet door alle ouders ingevuld worden. - Zal duidelijkheid gegeven worden over het vervoer naar de begrafenis/crematie - Zal een eventueel samenzijn na afloop van de begrafenis/crematie bekendgemaakt worden. Brief 2 b - als de aanwezigheid van leerlingen tijdens de rouwdienst en/of begrafenis/crematie niet gewenst is, zal melding gedaan worden van een herdenkingsbijeenkomst op school. Bijlage 2 Brief 3 Een brief naar alle ouders met een uitnodiging voor een nazorgbijeenkomst waarin: -

-

gelegenheid geboden wordt tot het stellen van vragen zoals: hoe is je kind ermee omgegaan tot nu toe? Hoe heb je mogelijke vragen en/of problemen opgelost? Zijn er opvallende veranderingen bij je kind? opmerkingen gemaakt kunnen worden problemen aangegeven kunnen worden begeleidingsmogelijkheden aangeboden kunnen worden

Voor deze bijeenkomst kan een Sociaal Pedagoog ( GGD /RIAGG) uitgenodigd worden.

Bijlage 1

Berichtgeving bij overlijden ouder: Afhankelijk van het tijdstip waarop het overlijdensbericht van het kind wordt doorgegeven, vinden de volgende procedures plaats:

Brief 1, brief 1* Een brief naar de ouders met: -

mededeling van overlijden indien al mogelijk informatie over rouwdienst en begrafenis/crematie en/of condoleance

Brief 2 a In een brief of als strook aan de vorige brief: zal gevraagd worden of kinderen wel of niet naar de rouwdienst en begrafenis en /of crematie gaan. Brief 2 b De familie stelt er prijs op dat de rouwdienst en de begrafenis en/of crematie in stilte wordt gehouden. Te allen tijde moet de coördinatiegroep zo snel mogelijk bij elkaar komen.

Bijlage 4 Begeleiding na overlijden Leerlingen zullen afhankelijk van hun leeftijd verschillend reageren op ziekte en dood. Jonge kinderen begrijpen niet volledig wat dood inhoudt. Ze zullen het vaak trachten te verwerken in hun spel en beeldend in hun tekeningen. Oudere kinderen zullen over het algemeen met hulp in staat zijn hun gevoelens te uiten in woorden. De opgave luidt de leerlingen op hun eigen niveau tijd en ruimte te geven voor het uiten van hun emoties en hen behulpzaam zijn bij het accepteren en verwerken van gevoelens. Laat kinderen maar praten en activiteiten ontwikkelen.Ook kunnen zij veel steun vinden bij het uitvoeren van rituelen, zoals het branden van kaarsjes of het inrichten van een eigen plaatsje in de klas voor het overleden klasgenootje. Het is belangrijk ook na de begrafenis aandacht te blijven geven aan het gezin van de overledene. Sta stil bij speciale dagen, zoals verjaardagen en de sterfdag. Een briefje, een telefoontje of bloemen kunnen op zo’n moment helpen. Voor een goede begeleiding van de leerlingen, het team en het gezin is het goed te weten dat iedereen op een verschillende manier omgaat met rouw en dat we tijdens het

rouwproces verschillende emoties beleven, zoals verbijstering,ontkenning en ongeloof, woede en boosheid, verdriet en diepe depressie, verwerking en acceptatie. Het is belangrijk dat we elkaar daarin blijven ondersteunen en ruimte creëren om met elkaar te praten over de overledene en onze gevoelens. Voor meer achtergrondinformatie verwijzen we naar bijgevoegde artikelen uit: ‘” Dood op of rond school ”, de afhandeling van de gevolgen van een calamiteit door A. Mulder en N. van Tankeren Adressen: Bedrijfsmaatschappelijk werk Paul Verhozel Tel: 030 – 6930000 (gesprek voor het hele team) Gewestelijke gezondheidsdienst Eemland Postbus 733 3800 HS Amersfoort Afd. Jeugdgezondheidszorg Fred de Graaf ( soc. Pedagoog) Tel: 033- 4618841 Bezoekadres: Zonnehof 10 CPS Amersfoort Marja Westerhof Tel: 033- 4534331 Hulp en directe ondersteuning GG & GD - schoolarts Verpleegkundige Riagg Kinderen met ernstige problematiek rondom rouwverwerking Tel: 033 – 4603500 Stichting Achter de Regenboog Postbus 13300 3507 LH Utrecht tel: 030- 2368282 fax: 030- 2300893 Boeken: -

Dood op of rond de school A.M. Mulder / N. van Tankeren Uitg. GGD Zuid-oost Utrecht

-

Vandaag neem ik een snipperdag Anneke Vriens / Carla Versteeg CPS Amersfoort

-

Jong verlies Riet Fiddelaers – Jaspers Uig. Kok Kampen

Artikelen Verdriet en rouw bij uw kinderen Drs. C.J.M. Spee Uit: Tijdstip voor Remedial Teaching 98/3 School en sterven Petra penning Stichting Achter de Regenboog Een gevleugelde engel aan de telefoon Dood en rouwverwerking bij jonge kinderen Uit: Ouders en school nr. 6 jaargang 5 dec. ‘94 Als een leerling overlijdt: Onze Joep Harrie Maas Uit: Berichten en belangen nr. 6 nov. ‘95 Ook op school moeten kinderen kunnen rouwen Maaike van Houten Uit: Trouw 1 nov. ‘95 Kind en rouw Riet Fiddelaers-Jaspers Uit: Psychologie jan. 1996 Een onderzoek naar rouw op school Judith Janssen Uit: Helpen bij verlies en rouw Publicaties van “Achter de Regenboog” Als je vader of moeder kanker heeft Ann Couldrich, Sir Michael Sobell House, Oxford Mijn boek over……… St. Christopher’s Hospice London Kinderen begrijpen in rouw en verlies Ann Couldrich, Sir Michael Sobell House, Oxford Literatuur over dood en rouw 1998 Overzicht van publicaties Bestelcode LIT

Nazorg Doodgaan hoort niet bij een kind. En toch gebeurt het. Kinderen overlijden door een (verkeers)ongeluk, na een ziekte, zelfdoding en soms door geweld. Ondanks de verschillen in oorzaken blijft één ding in alle gevallen centraal staan. De schok bij ouders, zusjes en broertjes, leeftijdsgenoten en direct betrokkenen, waaronder uzelf als leerkracht is enorm. Boosheid over hoe dit nu kon gebeuren, overheerst. Maar overal ook slaat de verwarring toe.

Waarom dit kind, waarom nú. Verlies door sterfte, en van deze sterfte getuige zijn, resulteert in een aantal gevallen in posttraumatische stressreacties. Voorbeelden zijn: - Vermijdingsgedrag, bijvoorbeeld het uit de weg gaan van de plaats van de gebeurtenis of Plaatsen die sterk herinneren aan de overledene. Maar ook een verminderde belangstelling voor vrienden en hobby’s en het terugtrekken uit allerlei activiteiten. - Een steeds terugkerende beleving van de gebeurtenis door dromen, nachtmerries of onwillekeurige beelden van ervaring. - Een verhoogde prikkelbaarheid zoals schrikreacties en woede of verdrietreacties. - Lichamelijke klachten, zoals hoofdpijn, buikpijn, angstzweet. Op school kunnen de stressreacties ook zichtbaar worden in prestatieverlies, concentratievermindering en /of schoolverzuim. Over het algemeen lukt het om na verloop van tijd op eigen kracht en met hulp van de omgeving (school en gezin)te herstellen. De omgeving kan op verschillende manieren bij dit herstel helpen. - Door de ruimte te bieden om te praten over het gebeurde. Het kind bepaalt echter zelf of het de ruimte neemt - Door de reacties van het kind te accepteren - Door rust en veiligheid te bieden - Door voorzichtig te stimuleren dagelijkse taken en gewoonten weer op te nemen. Op deze manier kan het kind wat meer houvast in zijn/haar leven ervaren. Wanneer u in uw klas een leerling hebt die een broer of zus (of hechte vriend(in)) heeft verloren, kunt u een belangrijke steun betekenen. Geef het kind extra aandacht. Creëer momenten waarop emoties (negatief en positief) bespreekbaar zijn. Bied uzelf aan, maar dring u niet op. Neem een luisterende en accepterende houding aan. Wees alert op mogelijke schuldgevoelens bij het kind. Als kinderen bijv. wel eens in gedachten hun broer/zus dood gewenst hebben en hij overlijdt ook werkelijk, kan een kind zich enorm schuldig voelen. Maak het kind duidelijk dat het geen schuld heeft. Het kan soms vrij lang duren voordat een kind met zijn/haar emoties naar buiten komt. Zeker wanneer jaloezie en schuldgevoel een rol spelen. Geduld is in deze erg belangrijk. Draag aan uw collega’s uw bevindingen over. Houdt er rekening mee dat broers en zusjes vaak thuis niet alle aandacht voor hun emoties kunnen krijgen. Ook zullen ze zelf hun ouders zo min mogelijk tot last willen zijn. Dat gedrag kan zich voortzetten op school en ze zullen zich zeer onopvallend gedragen. Maar ook het tegenovergestelde komt voor. Ze kunnen hun gebrek aan aandacht thuis willen compenseren door zeer lastig gedrag in school (negatieve aandacht vragen). In dat geval is het goed om wel aandacht te geven, maar langzaamaan tot de leerling – bijv. bij langdurig sterk verminderde schoolprestaties, maar ook zeer teruggetrokken gedrag, waarbij de schoolprestaties best goed blijven - . Bespreek het in het team en schakel zo nodig een deskundige in. Het spreekt voor zich dat hierbij de ouders betrokken moeten worden.

Soms lukt het echter niet zonder professionele hulp. Het is daarom aan te bevelen dat u al in een vroeg stadium met het RIAGG overlegt over de noodzaak van professionele nazorg. Bijvoorbeeld in de vorm van individuele gesprekken voor enkelen of in de vorm van gespreksgroepen. Wanneer tot een dergelijke activiteit wordt besloten, moet u opnieuw alle geledingen in school en de ouders informeren. Participatie van een leerling in een dergelijke activiteit kan over het algemeen alleen met toestemming van de ouders.

HANDELINGSPLAN BIJ OVERLIJDEN

Recommend Documents