Haatzaaien 2.0 raakt de staat

Een CO2-bom onder Barendrecht? Pagina 23 hét magazine voor de overheid 6 februari 2009 nr

2

vijfde jaargang |

www.pm.nl

Haatzaaien 2.0 raakt de staat

Overleeft het ABP de kredietcrisis? pagina 8

Interview: CDA-senator S ­ ophie van Bijsterveld ontzet de kerk pagina 10

Haagse machobolwerken aan de schandpaal pagina 12

Kruissubsidies Tennet zetten kwaad bloed pagina 15

Wilt u ook

klare taal gebruiken? Klare taal is een grondrecht. Klachten van burgers en instellingen over duister Haags taalgebruik zijn bij mij welkom. Ik zal die signalen verzamelen en de schrijvers aanspreken op wat ze aanrichten. Maar vooral roep ik iedere ‘Haagse ambtenaar’ op om steeds klare taal te gebruiken. Alex Brenninkmeijer, Ombudsman

Ik wil het boek Zullen we zwaluwstaarten, staaltjes van ambtelijke (war)taal bestellen: 108 pagina’s met achtergrondverhalen, taaltips van de notadokter en bijna 1.000 woorden en uitdrukkingen, verzameld voor en door ambtenaren.

_______ exemplaren voor € 14,95 per stuk exclusief verzendkosten Organisatie:

PM bedankt alle ambtenaren die via www.km2taal.nl een top-10 hebben ingezonden. Inzenden naar [email protected] kan nog steeds; uw bijdrage verwerken wij in de volgende druk.

Afdeling: Naam (m/v): Straat:

Onder redactie van: Gert Riphagen, Henk Riphagen, Frank Willemsen, Pieter van Hofwegen, Leon Klinkers, Bert Kreemers en Guido Rijnja.

Postcode + woonplaats: Telefoonnummer: E-mail:

Stuur deze volledig ingevulde antwoordcoupon naar: PM, Antwoordnummer 10818, 2501 WB Den Haag. Zullen we zwaluwstaarten is een uitgave van Politieke Pers BV

Na betaling van de factuur, sturen wij het aantal bestelde exemplaren per post naar u toe. Meer informatie vindt u op www.pm.nl of bel 070 3122770.

PM nummer 2 6 februari 2009

Nieuws 8 t/m 15

23

Een CO2-bom onder Barendrecht?

Kleine gemeente bekneld tussen ­milieuambities kabinet en eigen veiligheid

8

Algemeen Burgerlijk Pensioenfonds quo vadis?



Flip de Kam en Xander den Uyl over pensioenen na de crisis

10

CDA-senator schrijft scheiding kerk en staat af



Sophie van Bijsterveld hekelt ‘blinde vlek’ bij overheid

11

SP jaagt op grootgrondbezitter Fortis



Landjepik ten faveure van Ecologische Hoofdstructuur

12

Haagse machobolwerken aan de schandpaal



E-Quality haalt uit naar Financiën en Economische Zaken

13

Erkent Obama het Internationaal Strafhof?

15

Hoogleraar Janssens vindt euforie Verhagen prematuur

Monopolie Tennet zet kwaad bloed CDA eist NMa-onderzoek wegens kruissubsidies

Coverstory

16

Haatzaaien 2.0 Internet brengt onderbuikgevoelens in stelling

Spelers 27 t/m 31

20

27

Liaisons dangereuses van Roel Bekker

Rijkssalarissen moeten omhoog!

Hoogleraar Arbeidsverhoudingen bij de overheid ontmoet Thom de Graaf

Eric van Zelm zegt Balkenende-norm de wacht aan

28 29 30

Rasonderhandelaar voor Koninkrijksrelaties Watergebrek brengt vrede in het Midden-Oosten Margo Zuurbier (SZW) trekt op met inspecteurs

Meningen

9 26

Kroese enzo … Column Jorrit de Jong

Beau Monde

35

Lunchen met de ChristenUnie

Modderstroom Onthutsend hoe grofgebekt sommige mensen zijn. Via internet kan iedereen deelnemen aan het publieke debat, maar van een verrijking van ons democratisch proces is geen sprake. Wel van het tegendeel. De kloof tussen overheid en burger wordt via tal van haatsites gevuld met een verbale modderstroom zonder weerga. Op internet gaat de geborneerde cyberburger zich te buiten aan anonieme scheldkanon­ nades. De overheid en de politiek vormen een gemakkelijk doelwit. Ze hebben het altijd gedaan en als ze het niet gedaan hebben, ­hebben ze het nagelaten. Chris van de Wetering neemt u in deze PM mee naar het voor­ geborchte van de vooruitgang. Misschien is het uiteindelijk een kleine groep die op deze sites actief is, maar die zet wel de toon voor een verscherping van het debat. In de Tweede Kamer schiet een aan­ tal leden ook steeds vaker door naar de tendentieuze, populistische argumentatie. De cynische geinponems van GeenStijl maken school tot in het hart van de democratie. Wanneer politici en ambtenaren permanent onder vuur liggen zullen zij zich daartegen wapenen. Het bolwerk Den Haag staat dan minder open voor redelijk commentaar. Als milde tegenspraak, legitieme oppositie en vuilspuiterij op hetzelfde pantser afketsen, dan

verliest de democra­ tie. Dat geldt voor de politiek; de rijksover­ heid wordt door de haatsites geraakt waar het pijn doet: recht in het imago. De discussie over het onderzoek naar de deelname aan de oor­ log met Irak, wordt ook scherp gevoerd. Begrijpelijk, want het gaat om een politiek gevoelige zaak. De media besteden er daarom veel aandacht aan en dan blijft er iets hangen in hoofden van de cyberzombies. Namelijk dat het niet deugt – herstel: dat er niets van deugt. Van Balkenende, van Pechtold, van Hamer, van Bos, van niemand en van de hele overheid niet. Het is dat er zoveel nuttige ict-toepassingen zijn, anders zou ik het internet graag een dagje op slot zetten. Guikje Roethof ([email protected]) 6 februari 2009 PM

3

lopende zaken Algemene Zaken Begroting • Na de turbulentie over het instellen van een onafhankelijke onderzoekscommissie naar de deelname aan de oorlog in Irak, zal de premier de komende weken even wat minder prominent in het nieuws zijn. Er staan geen optredens, werkbezoeken of buitenlandse reizen in de planning tussen 6 en 22 februari. Wat niet is kan nog komen natuurlijk, maar vooralsnog is de premier binnenskamers aan het werk, vooral met de voorbereidingen voor de begroting.

poort de presentatie van de Duurzaamheidsmonitor bij. Op 12 februari opent de minister in Arnhem zowel het nieuwe gebouw van landbouwontwikkelingsorganisatie Agriterra als een fototentoonstelling in dat gebouw. Magris • Rustige tijden voor staatssecretaris Timmermans zo vlak voor het krokusreces, dat 20 februari aanvangt. Woensdag 11 februari debatteert hij in Utrecht met Claudio Magris, een Italiaanse cultuur­ filosoof die momenteel writer in residence is aan de universiteit van de Domstad. ­

BZK

Defensie

Berlijn • Minister Ter Horst is woensdag 11 en donderdag 12 februari in Berlijn. Ze houdt er onder meer een toespraak voor een seminar over radicalisering. Vrijdag de 13e brengt Ter Horst een werkbezoek aan Zaanstreek-Waterland en gaat ze langs bij de horecasurveillance van de politie. Maandag 16 februari is de minister te vinden bij de toezichteenheid zeevaart van de Inspectie Verkeer en Waterstaat in Rotterdam. Festival • Staatssecretaris Bijleveld is donderdag 12 februari in Dordrecht voor de opening van het Festival der Bestuurskunde.

Tsjaad • Minister Van Middelkoop heeft op woensdag 18 februari een AO over de voortgang en de veiligheidssituatie van de EU-missie in Tsjaad. Staatssecretaris De Vries is op dezelfde dag aanwezig bij een AO over het materieel. Hij spreekt onder meer over de Duurzaamheidsnota 2009 en de invoering van de Rijkspas Defensie. Ook wordt de strategische kennisagenda aangeboden. Gripen • De Kamercommissie voor Defensie brengt van 11 tot en met 14 februari een bezoek aan de Zweedse vliegtuigbouwer Saab om zelf een kijkje te nemen of de straaljager Gripen Next Generation geen betere optie is voor de vervanging van het F-16 gevechtsvliegtuig dan de Joint Strike Fighter (JSF) van Lockheed Martin. Defensie is vooralsnog van zins door te gaan met de JSF.

Buitenlandse Zaken Sicherheitskonferenz • Minister ­Verhagen brengt op 6 en 7 februari een bezoek aan de Internationale Sicherheitskonferenz in München. Ruim driehonderd vertegenwoordigers uit de internationale politieke wereld debatteren over de t­ oekomst van de Navo en nucleaire ­wapens. Op maandag 9 februari ontmoet de minister de Indonesische vicepresident Jusuf Kalla, die een bezoek brengt aan Nederland. Een dag later lunchen Verhagen en OS-minister Koenders met Eurocommissaris Louis Michel voor Ontwikkeling en Internationale Hulp. Een week later brengt Verhagen een bezoek aan Georgië, waar hij president Saakasjvili ontmoet.

Agriterra • Minister Koenders komt op maandag 9 februari terug uit Zuid­Amerika, waar hij Colombia en Bolivia bezocht. Een dag later woont hij in Nieuws­

4

PM 6 februari 2009

vertegenwoordigers van het internationale bedrijfsleven en het MKB. Doel van de missie is het aanhalen van de economische banden met India, het promoten van Nederland als vestigingsland voor Indiase bedrijven en het promoten van Nederlandse bedrijven op het gebied van onder meer ict, biotechnologie en maritieme logistiek. Heemskerk gaat naar de steden Delhi, Pune en Mumbai en zal onder meer gesprekken voeren met de ministers Nath (Handel & Industrie) en Sibal (Wetenschap & Technologie). Op 16 februari brengt hij een werkbezoek aan de Haarlemmermeer.

Financiën Experimenten • Minister Bos komt maandag 9 februari samen met de Eurogroep, waar de Ecofin van dinsdag 10 februari wordt voorbereid. Verder moet hij een paar keer naar de Kamer. Op donderdag de 12e komt in de plenaire zaal het boetestelsel in financiële wetgeving aan de orde. Woensdag 18 februari heeft hij een AO over de variabele beloning van de bestuurders van NS, Connexxion en Schiphol. Het AO van donderdag de 19e gaat over begrotingsexperimenten. De minister gaat maandag 16 februari op werkbezoek in de regio Rotterdam. Promotie • Staatssecretaris De Jager zit woensdag 11 februari bij het AO over zelfstandig ondernemerschap. Daarna gaat hij naar de jaarvergadering van het Platform Promotional Products in Nieuwspoort, waar hij ook een speech zal houden. De ­Jager eet maandag 16 februari in Hotel Des Indes, waar het Platform voor de Informatiesamenleving bijeenkomt.

Justitie

Economische Zaken Living lab • Minister Van der Hoeven gaat tijdens een werkbezoek aan Amsterdam op 9 februari langs bij het ‘living lab’, een project gericht op nieuwe ontwerpprocessen voor interieurdesign. Op dinsdag 10 februari is ze in de Eerste Kamer in het kader van de wijziging van de Elektriciteits- en Gaswet. Op 16 februari opent de minister een bio-elektriciteitscentrale in Hengelo. Donderdag 19 februari staat in het teken van een bezoek aan de VTE-Raad in Brussel. India • Staatssecretaris Heemskerk leidt van 8 tot en met 13 februari een economische missie naar India. In zijn gevolg

Mensensmokkel • Minister Hirsch Ballin is de komende dagen vooral in de Tweede Kamer te vinden. Op maandag 9 februari wachten hem AO’s over letselschade en slachtofferbeleid, de donderdag daarop gaat het draagmoederschap, verkoop van baby’s en betalingstermijnen. Vrijdag de 13e neemt de bewindsman aan de universiteit van Utrecht een Europees rapport over mensensmokkel in ontvangst. Neuroscience • Staatssecretaris A ­ lbayrak is maandag 9 februari in Maastricht om een symposium bij te wonen over de vraag wat neuroscience voor TBS kan betekenen.

LNV Namibië • Minister Verburg is de komende twee weken regelmatig in het buitenland vanwege haar verplichtingen voor de

lopende zaken VN-commissie voor duurzame ontwikkeling, de CSD. In mei dit jaar zal Verburg tijdens de 17e sessie van dit VN-orgaan in New York als voorzitter fungeren en dat brengt nu al verplichtingen met zich mee. Van 7 tot en met 10 februari is Verburg in Namibië om regionale bijeenkomsten over thema’s als de voedselcrisis en verwoestijning bij te wonen. Voor datzelfde doel is ze 15 en 16 februari in Kenia.

Een week later woont de staatssecretaris in de Rotterdamse Doelen de Zadkine Onderwijsconferentie bij. Later die dag is ze aanwezig bij de viering van 90 jaar Onderwijsraad. Boxtel • Staatssecretaris Dijksma brengt maandag 9 februari een werkbezoek aan een wijkvoorzieningencentrum in Boxtel. Donderdag de 19e ondertekent ze in Den Haag, samen met collega Van Bijsterveldt, een convenant over sponsoring van het onderwijs.

SZW

Waterlinie • Op woensdag 11 februari neemt ze deel aan een AO in de Tweede Kamer over visserij. Op donderdag 19 februari opent Verburg in Houten een onderdeel van de Nieuwe Waterlinie.

OCW Senaat • Dinsdag 17 februari zijn de bewindslieden van OCW in de Eerste Kamer vanwege een beleidsdebat over het wetsvoorstel betreffende sturing en botsende beleidsdoelstellingen in het beroepsonderwijs. Antarctica • Deze week is minister ­Plasterk nog op Antarctica, in het kielzog van kroonprins Willem Alexander en prinses Máxima. Woensdag 11 februari is hij weer terug, op tijd om zaterdag de tentoonstelling Rembrandt, een jongensdroom te openen in de Doopsgezinde Kerk te Haarlem. Maandag de 16e is de minister in Brussel vanwege de OJC-Raad en donderdag de 19e woont hij in Amsterdam een themaconferentie over financiering van het hoger onderwijs en de wetenschap bij.

Uitbuiting • Donderdag 12 februari heeft minister Donner een AO over het onderzoek van SZW naar de motieven van mensen om voor het zelfstandig ondernemerschap te kiezen. Dat blijkt vaak uit eigen vrije keuze te zijn, niet om werkloosheid te verhullen. Waarschijnlijk zal de Kamer nog wel wat vragen hebben over de verzekerbaarheid van risico’s voor zelfstandige ondernemers. De minister gaat donderdag 12 februari naar een conferentie over mensenhandel in Utrecht. Op het seminar, g ­ eorganiseerd door de Universiteit Utrecht, SZW en Justitie, ­presenteert Donner het eerste exemplaar van de SZW-brochure Arbeid en uitbuiting, waarin in twaalf talen wordt uitgelegd waar mensen hun beklag kunnen doen of hulp kunnen zoeken. Participatie • Staatssecretaris Jetta Klijnsma is maandag 9 februari bij de aftrap van een doorstart van de campagne Ik kan, waarin mensen op hun kracht aangesproken worden om te participeren. Klijnsma geeft ook het startsein van een deelcampagne hiervan, gericht op ouderen. Bij de bijeenkomst in Zoetermeer, op kantoor van bouwbedrijf Dura Vermeer, houdt Klijnsma een speech over ouderen en de arbeidsmarkt. Ze gaat maandag 16 februari op werkbezoek in de regio Noord-Limburg, waar de financiële crisis rake klappen uitdeelt. In Nederweert praat ze over arbeidsparticipatie en werk­­gele­ genheid.

Verkeer en Waterstaat Ministerraad • Vrijdag 6 februari schuift staatssecretaris Van Bijsterveldt aan bij de ministerraad. Ze vervangt de minister. Maandag 9 februari bezoekt ze het Hervormd Lyceum West in Amsterdam. Onderwerp van gesprek: de kwaliteits­ agenda voortgezet onderwijs. Donderdag 12 februari reikt ze in hotel Figi te Zeist een prijs uit aan het beste leerbedrijf.

Wifi • Minister Eurlings opent maandag 9 februari de N31/A31, een 67 kilometer lange auto(snel)weg die van de Afsluitdijk via Leeuwarden naar Drachten loopt. Later die dag geeft hij in Groningen het ­officiële startschot voor de pilot ‘Internet in de trein’, een proef waarbij reizigers door middel van een wifi-verbinding internet kunnen gebruiken. Vrijdag de 13e

geeft hij een speech op een conferentie ter ere van de 400-jarige relatie tussen ­Nederland en Japan. Havens • Staatssecretaris Huizinga heeft op 10 februari een AO over de Kaderrichtlijn Water. Een dag later opent zij een reeks nieuwe havenkades in Den Helder en houdt ze een lezing op een congres over de ontwikkeling van de Nederlandse zee­ havens, eveneens in Den Helder.

Vrom Dordrecht • Minister Van der Laan gaat de komende twee weken drie keer op wijkenbezoek. Op 9 februari verkent hij de Dordrechtse wijken Wielwijk en Crabbehof, op 16 februari is hij in Woensel-West in Eindhoven en twee dagen later in zijn eigen geliefde Amsterdam-West.

UNEP • Minister Cramer woont van 14 tot 18 februari een congres bij van het UNEP, het milieuprogramma van de Verenigde Naties. Het congres vindt plaats in het hoofdkwartier van UNEP in het Keniaanse Nairobi. Daarvoor brengt ze op 11 februari een werkbezoek aan Gelderland vanwege het programma Mooi Nederland.

VWS Illegaal • Minister Klink gaat zaterdag 7 februari op werkbezoek naar het Jeroen Bosch Ziekenhuis in Den Bosch, waar gesproken wordt over het plegen van nieuwbouw, de kapitaallastenfinanciering en het EPD. De minister zal maandag 9 februari meelopen met een Rotterdamse huisarts die hem zal bijpraten over de zorg aan mensen die illegaal in Nederland verblijven. Jongerenparlement • Minister Rouvoet komt zaterdag 7 februari terug van zijn bezoek aan de Antillen. Op maandag gaat hij in gesprek met het Erasmian European Youth Parliament in Rotterdam, waar hij met vwo-leerlingen zal spreken over wat jongeren zoal bezighoudt. Verder is hij donderdag 12 februari aanwezig bij het AO over de Onderwijs Jeugd en Cultuur Raad. Op maandag 16 februari zal hij samen met burgemeester Jorritsma het christelijke jongerencentrum De Wegwijzer in Almere openen. 6 februari 2009 PM

5

roerende zaken De migratiemachine

Eindelijk klaar! Het HSL-Zuid traject is af. De projectorganisatie stuurde onze redactie een kaartje. Maar nu het tracé eindelijk is opgeleverd, zijn er geen treinen. Een deel is in bestelling bij het Italiaanse bedrijf Ensaldo Breda en niemand weet wanneer ze worden geleverd. De 24 Thalys-treinen, waarvan er slechts 2 eigendom zijn van de NS, moeten worden omgebouwd voordat ze op het nieuwe tracé kunnen rijden. Het HSL-spoor is toegerust met een Europees veiligheidssysteem en de boordcomputer van de Thalys, u begrijpt het al, is van Franse makelij. Minister Eurlings (VenW) liet de Kamer begin deze week weten onderzoek te gaan doen naar een alternatief beveiligings­ systeem. Voorlopig duurt Den Haag-Parijs nog drieënenhalf uur en de blijft de boemel naar ­Brussel nog even rijden.

Het Europees migratiebeleid gaat in toenemende mate gepaard met de inzet van hoogstaande technologische snufjes. Technologie speelt een onmisbare rol in het bewaken van de Europese buitengrenzen, het beoordelen van ver­ blijfsaanvragen en het opsporen van illegale migranten. Zaken als spraakher­ kenning bij inburgeringsexamens en de opslag van biometrische gegevens van illegale migranten in Europese databases vormen maar een fractie van het totaalaanbod. Hoe betrouwbaar is deze technologie? En hoe is het gesteld met de rechtspositie van migranten als de technologie blijkt te sput­ teren? Deze en andere kwesties komen ruimschoots aan bod in de begin f­ ebruari verschenen essaybundel De migratie­ machine. Onder redactie van Huub Dijstel­ bloem, programmacoördinator T ­ echnology Assessment bij het ­Rathenau Instituut, dat het initiatief nam voor de bundel, en Albert Meijer, universitair hoofddocent aan de Utrechtse School voor Bestuurs- en Organisatiewetenschap, wordt deze nog grotendeels onbeschreven problematiek aan de hand van acht essays aan de kaak gesteld. Op 4 februari nam staatssecretaris Albayrak van Justitie in Nieuwspoort het eerste exemplaar in ontvangst.

Gaat Broertjes Wilders achterna?

Quotez ‘Er hoeft geen “oooh” meer door de zaal te gaan als er een vrouwelijke ­ambassadeur binnenkomt.’ Minister Verhagen (BZ) neemt een boek over vrouwelijke diplomaten in ontvangst. ‘Als er een andere portefeuille voor Nederland uit de bus zou komen en men zou mij bijvoorbeeld landbouw en visserij aanbieden, zeg ik, met alle respect voor de vis: nee.’ Neelie Kroes wil best aanblijven als Eurocommissaris, maar daar hoeft niet alles voor te wijken, zegt ze in Trouw. ‘Het was een groot avontuur om weer eens in zo’n nauw bedje te liggen met twee slapies naast me.’ Oud-minister Pieter Winsemius deed als lid van de WRR onderzoek naar schooluitval. Zijn conclusie: leerlingen hebben behoefte aan duidelijkheid en warmte. En dus ging Winsemius mee op schoolreisje naar Parijs, vertelde hij aan Vrij Nederland. ‘Best aardig, soms een tikkeltje dominant, redelijk outspoken.’ Minister Maria van der Hoeven (Economische Zaken) karakteriseert zichzelf in een aantal regionale kranten van Wegener. ‘Misschien ligt het aan mijn gebrek aan ervaring.’ Aldus Ton Elias tijdens het Kamerdebat over de wijziging van de Mededingingswet. De VVD’er werd in 1982 parlementair journalist bij Den Haag Vandaag en was daarna niet meer van het Binnenhof weg te slaan.

6

PM 6 februari 2009

‘De kern van het probleem is de fascistische islam, de zieke ideologie van Allah en Mohammed zoals neergelegd in de islamitische Mein kampf: de Koran,’ schreef Geert Wilders op 8 augustus 2007 in de Volkskrant. Het Amsterdamse hof besloot dat de PVV-politicus zich voor deze uitspraak moet verant­ woorden. Maar hoe strafbaar is de krant eigenlijk door het ­gewraakte stuk – eerder geweigerd door NRC – te plaatsen? Artikel 137e van het Wetboek van Strafrecht leert dat openbaarmaking van beledigende uitlatingen jegens bevolkingsgroepen wordt gestraft met gevan­ genisstraf van maximaal zes maanden of een geldboete. Dat kan een jaar cel worden ‘indien het feit wordt gepleegd door een persoon die daarvan een beroep of gewoonte maakt’. Bij recidive binnen vijf jaar kan de veroordeelde zelfs uit zijn beroep worden ontzet. Dat ziet er kortom niet goed uit voor Pieter Broertjes. Extra pijnlijk is dat de Volkskrant in een hoofdredactioneel commentaar over het gewraakte stuk zich afvroeg of de PVV-lei­ der wel ‘toerekeningsvatbaar’ was. Als de krant al bij plaatsing van het stuk het vermoeden had dat er iets ernstig mis mee was, kan dat duiden op een misdrijf met voorbedachten rade.

roerende zaken U kan het beter! De Kamercommissies van Vrom en VenW voeren maandag 9 ­februari met de bewinds­ lieden overleg over een ‘structuurvisie voor de snelwegomgeving’. PM fotografeerde dit snelwegpanorama, maar u kunt dat natuurlijk beter. Maak een foto van uw favoriete snelweg­ panorama en stuur het naar ­ [email protected]. De ­winnaar krijgt twee kaartjes voor de ­weer­galoos leuke ­cabaretshow Eindelijk Alleen van Alex Klaasen op 30 mei in Diligentia.

Hete hangijzers Europa werft kiezers Weet u al op wie u gaat stemmen tijdens de Europese verkiezingen op 4 juni dit jaar? En waarom zou u eigenlijk gaan stemmen? Op www.europarl.europa.eu/elections2009 geeft het Europees ­Parlement (EP) tien redenen waarom uw stem niet mag ontbreken. De site maakt deel uit van de algemene website van het EP. Naast het belangrijkste nieuws omtrent de verkiezin­ gen is er ook oog voor het verleden. Onder de rubriek blikvangers zijn de parlementaire hoogte- en dieptepunten van de afgelopen periode terug te vinden. Ook staat er een overzicht van de dossiers die het EP nog voor de verkiezingen zal behandelen en welke onderwerpen er in de periode van 2009-2014 op de agenda staan.

Een onthullend kijkje in de keuken van de luchtmacht en de rivaliserende vliegtuigbouwers. Dat belooft Bert Kreemers te geven in zijn proefschrift over de aanschaf van Nederlandse ­gevechtsvliegtuigen in de afgelopen eeuw. ‘Ongetwijfeld zijn daar lessen uit te trekken voor de toekomst en dus ook voor de aanschaf van een opvolger voor de F-16,’ aldus Kreemers, eerder werkzaam voor Defensie en Instituut Clingendael en nu in dienst van de Raad voor de Volksgezondheid en Zorg. Hij heeft onderzoek gedaan in de Amerikaanse en Nederlandse archieven en vertelt over de missers, uitglijers en complicaties die Haagse politici in het verleden op het verkeerde been zetten. Op 10 februari promoveert Kreemers in het Academiegebouw van de Universiteit Leiden. Het boek Hete hang­ ijzers is vanaf deze datum te verkrijgen bij uitgeverij Balans.

Frau Antje blijkt blijvertje Economische Zaken heeft al een paar keer geprobeerd van haar af te komen, maar Duitsland blijkt aan Frau Antje te hechten. Het kaasmeisje met de Volendammer hul, dat menigmaal de Duits-Nederlandse betrekkingen met een blokje kaas wist op te vrolijken, zou een achterhaald beeld van Nederland presenteren. Sophie Elpers dook in de geschiedenis van Frau Antje. In Hollandser dan kaas beschrijft ze hoe Frau Antje, in 1961 bedacht door het Nederlands Zuivelbureau om in Duitsland reclame te maken voor Nederlandse zuivelproducten, al snel ­uitgroeide tot een symbool voor Nederland, waar we niet meer zo snel vanaf komen.

6 februari 2009 PM

7

nieuws Pensioengerechtigde leeftijd dreigt te worden verhoogd

Positie van het ABP in vijf vragen Zal het Algemeen Burgerlijk Pensioenfonds (ABP) de kredietcrisis weten te weerstaan of komen de pensioenen van de ambtenaren in gevaar als gevolg van de verdampte miljardeninvesteringen? PM ging te rade bij ABP-bestuurder Xander den Uyl en econoom Flip de Kam. Financiën • De afgelopen weken bleek de kredietcrisis na vele banken en verzekeraars ook de Nederlandse pensioenfondsen in zijn greep te hebben gekregen. Het Algemeen Burgerlijk Pensioenfonds (ABP), hét fonds voor ambtenaren, zag miljarden verdampen en zijn dekkingsgraad – de balans tussen vermogen en betalingsverplichtingen – in een jaar met 48 procent afnemen. Domme pech, zo klinkt het. Maar is dat ook zo? ABP-bestuurder Xander den Uyl en Flip de Kam, emeritus hoogleraar economie van de publieke sector aan de Rijksuniversiteit Groningen, geven tekst en uitleg.

1

ligt een belangrijk struikelblok. Volgens De Kam is er reden tot zorg ‘omdat het ABP naar verhouding slecht heeft gepresteerd’ op de beleggingsmarkt. Hij wijst op een bericht in Het Financieele Dagblad van eind januari. De krant berekent daarin dat de information ratio, die aangeeft hoe goed beleggers hebben gepresteerd per eenheid risico die zij voor een belegging hebben genomen, bij het ABP het laagst is. Op een schaal van 0 tot 1 komt het ABP uit op 0,27, terwijl metaalfonds PME op 0,39 uitkomt. Volgens De Kam heeft het ABP wel laten zien over een behoorlijke veerkracht te beschikken. Voor de privatisering in 1996 mocht het ABP niet over de grens beleg-

Staat het ABP er slechter voor dan andere fondsen?

Op het eerste gezicht staat het ABP er niet slechter voor dan de andere grote pensioenfondsen, zoals Zorg en Welzijn, PME en PMT. De dekkingsgraad van deze fondsen bungelt ook rond de 90 procent. Volgens Den Uyl heeft het ABP het ‘niet slecht gedaan’ vergeleken met de anderen. Ook de oorzaken komen overeen: een sterke waardedaling van de beleggingen en de daling van de rente. Maar de enorme omvang van het ABP maakt wel dat dergelijke crisissituaties veel grotere implicaties hebben dan bij de andere pensioenfondsen. Het ABP behoort met 2,7 miljoen klanten en een vermogen van 173 miljard euro tot de top 3 van de wereld.

2

Moet de ambtenaar zich zorgen maken?

Volgens Den Uyl is er het probleem ‘niet acuut’ . Nederland heeft ‘het beste stelsel ter wereld’ en de pensioenen ‘worden gewoon uitbetaald’. Maar tegelijkertijd geeft Den Uyl toe dat het ‘lastig’ is om te herstellen van de enorme daling van de dekkingsgraad. De druk op de betalingsverplichtingen neemt vanzelf af als de rente weer gaat stijgen, maar de beleggingsmarkt is door de huidige crisis behoorlijk van zijn stuk. Daar

8

PM 6 februari 2009

‘Hoe lager de rentestand, hoe meer vermogen een fonds in huis moet hebben’

gen. De schade die het daarmee opliep heeft het in 12 jaar tijd ingelopen. Den Uyl voegt daaraan toe dat het ABP ook uit de dotcom-crisis wist te kruipen.

3

Heeft het ABP te veel risico genomen?

Het ABP dekt het renterisico niet af, en dat blijkt in barre tijden een fiks nadeel te zijn. ‘Hoe lager de rentestand, hoe meer vermogen een fonds in huis moet hebben om over een aantal jaren de pensioenen te kunnen betalen,’ legt De Kam uit. Met het niet afdekken van de rente loopt een fonds dus een risico. Maar daar staat tegenover dat het afdekken van het risico een dure grap is. Bij hoge rentestanden drukt het afdekken van het renterisico zwaar op het vermogen. Als de rente weer stijgt zal het besluit van het ABP een verstandige blijken te zijn geweest en zullen andere fondsen die de rente wel afdekken het lastiger krijgen.

4

Hoe staat het met riskante beleggingen?

5 procent van het vermogen van het ABP wordt besteed aan ­risicovolle beleggingen. Het ABP is voor de helft eigenaar van Alpinvest, dat vorig jaar aankondigde meer te gaan i­ nvesteren in ongezonde niet-beursgenoteerde bedrijven, om die vervolgens te herstructureren en te verkopen. Deze private equity-markt is snoeihard getroffen door de kredietcrisis, waardoor beleggen in deze sector een groot risico met zich meebrengt. Den Uyl: ‘Risico’s zitten er altijd in, maar we begeven ons niet op glad ijs. Je moet gewoon niet te veel van die bedrijven opkopen en vooral niet te snel.’ Het nemen van risico’s is onvermijdelijk. Den Uyl: ‘Als je dat niet doet wordt het onbetaalbaar.’

5

Waar ligt de oplossing?

De malaise van de pensioenfondsen zorgde voor de nodige opschudding. De Nederlandsche Bank (DNB) verwacht dat de fondsen hun dekkingsgraad binnen drie jaar hebben verhoogd tot 105 procent en binnen vijftien jaar tot 125 procent. De fondsen pleiten voor een verruiming van die eerste termijn, om ‘draconische maatregelen’ te voorkomen, zoals het verhogen van de premies of het verlagen van de uitkeringen. Minister Donner wil de toezichtseisen versoepelen als de pensioenleeftijd wordt opgeschroefd naar 67. De vakbonden en de fondsen willen daar niets van weten. Den Uyl: ‘Als de staat ons zover brengt dat we draconische maatregelen moeten nemen, dan zal Bos toch echt moeten bijspringen.’ En staatsingrijpen, dertien jaar na de privatisering, is ondenkbaar. ‘Voordat Donner ons de diepte in stort, mag hij zich dat wel realiseren.’ De kans dat het pensioenstelsel wordt omgegooid acht Den Uyl klein. De Kam: ‘Geen enkel stelsel geeft waterdichte garanties tegen calamiteiten.’ De Kam vindt dat DNB ‘wel wat coulanter’ mag zijn ten aanzien van de dekkingsgraad. • Tristan van Rijn

nieuws

Bonden zetten kaart op werktijdverkorting Bredere scholing moet werknemers in de door de crisis getroffen industriesector behoeden voor massawerkloosheid, zo is de filosofie van vakbond FNV Bondgenoten. Door te kiezen voor werktijdverkorting ontstaat ruimte voor het volgen van aanvullende opleidingen. Vervolgens moet de vergrijzing uitkomst bieden. SZW • Begin deze maand bereikte het ministerie van Sociale Zaken en Werkgelegenheid een bescheiden mijlpaal met een wellicht wrange bijsmaak: in Beverwijk werd door minister Donner het tiende mobiliteitscentrum geopend. De mobiliteitscentra zijn nodig om mensen die als gevolg van de kredietcrisis hun baan verliezen, snel weer aan de slag te krijgen. Toen in 2006 bij autofabrikant NedCar zo’n 1.100 banen verdwenen, vond 85 procent van hen via een van-werk-naarwerktraject snel weer een nieuwe baan. Maar door de economische malaise is het aantal vacatures flink afgenomen. Vooral voor laaggeschoold personeel, dat minder flexibel is, is het lastiger snel een nieuwe baan te vinden. Toch zijn er nog wel laaggeschoolde banen. In sectoren waar ‘traditioneel’ veel

vraag is naar personeel, zoals de zorg en het onderwijs, blijft het aantal vacatures hoog, zeggen woordvoerders van zowel uitzendconcern Randstad als FNV Bondgenoten. Maar die overgang is voor personeel dat werkzaam is in de industriesector, waar op dit moment de grootste klappen vallen, een erg grote stap. In de industriesector zijn vooral nog vacatures te vinden in de vervangingsindustrie, aldus de Randstadwoordvoerder. Het gaat dan om banen bij bijvoorbeeld fabrikanten van auto-onderdelen. Consumenten kopen niet zo snel meer een nieuwe auto, maar laten hun huidige voertuig repareren. En ook bij callcenters blijft de vraag naar personeel hoog, om een opvallende reden: ‘Financiële instellingen willen hun klanten vaker adviseren over hun producten en dat doen ze via

callcenters,’ aldus Randstad. Het is ook helemaal niet de bedoeling dat personeel uit industriesectoren waar nu minder werk is, een baan gaantzoeken in een andere sector, zegt Valerie van de Flier van FNV Bondgenoten. Er zijn nog steeds vacatures in de industrie en verwacht wordt dat dat aantal als gevolg van de vergrijzing in rap tempo zal stijgen tot 70.000, als de crisis eenmaal is uitgewoekerd. Om die reden zijn de vakbonden voorstander van werktijdverkorting (wtv). Ze zijn vooral content met de verplichting om wtv-personeel in de vrije uren extra scholing aan te bieden. Voor personeel dat buiten de poort wordt gezet, is het over het algemeen moeilijk een nieuwe baan te vinden: 30 procent van de werknemers die getroffen worden door een massaontslag, heeft na drie jaar nog geen nieuwe baan, zo bleek uit recent onderzoek van de WRR. Door extra en dus bredere scholing, zou door ontslag getroffen personeel eerder een baan kunnen vinden, is de hoop van de bonden. • RvdD

Kroese enzo …

6 februari 2009 PM

9

nieuws Sophie van Bijsterveld wijst op maatschappelijk nut van religies

CDA-senator vindt scheiding tussen kerk en staat geen dogma Met de hernieuwde interesse voor het christendom in Nederland en de opkomst van de islam is het van belang dat de Nederlandse overheid haar banden met religieuze groeperingen versterkt. Dat schrijft Sophie van Bijsterveld, CDA-senator en universitair hoofddocent van de ­Tilburgse ­faculteit rechtsgeleerdheid, in haar boek Overheid en godsdienst, h ­ erijking van een onderlinge relatie. De scheiding tussen kerk en staat is niet langer heilig?

Houdt het islamitische jongeren van het pad van radicalisering?

‘De scheiding van kerk en staat is nog altijd een belangrijk beginsel, maar ik denk dat wij het in de loop van de tijd zijn gaan overvragen. Het is gaan functioneren als hét etiket van de Nederlandse verhoudingen tussen kerk en staat, terwijl het er slechts een onderdeel van is. Nu er in de samenleving opnieuw vragen rond godsdienst naar voren komen, heeft de overheid direct de neiging terug te grijpen op die scheiding. Maar dat kan niet alle vragen beantwoorden. We moeten naar distantie én betrokkenheid, maar de betrokkenheid met religies is ondergesneeuwd geraakt. De overheid heeft religie lang gezien als een privéaangelegenheid, maar zij heeft ook een maatschappelijke dimensie. De overheid kan daar niet onverschillig voor zijn.’

‘Je kunt dat dan bespreekbaar maken.’

U pleit in uw boek voor een systeem van erkenning als nieuwe benadering.

Kan de overheid godsdiensten subsidiëren?

‘Overheid en godsdienst moeten elkaar ­erkennen als gesprekspartner met hun eigen maatschappelijke verantwoordelijkheden. Het gaat niet om erkennen in juridische zin, maar om het zoeken naar nieuwe onderlinge verbindingsvormen. In de praktijk betekent het dat je regelmatig goed contact met elkaar onderhoudt.’

Wat hebben de godsdiensten eraan?

‘Voor hen is het van belang om met de overheid te spreken over zaken van wederzijds belang. Overheid en kerken zijn beide actief in de samenleving. En er zijn ook zaken aan de orde als de instandhouding van kerkgebouwen. Daar zijn genootschappen zelf mee bezig, maar het is ook voor de overheid van belang dat die gebouwen blijven.’

‘Er wordt te snel gezegd dat de overheid de kerken helemaal niet moet steunen’

‘Jazeker. Dat is helemaal geen onbekend verschijnsel. Maar er is wel vaak de neiging geweest het te problematiseren. Er bestonden altijd wel financiële betrekkingen. Er wordt te snel gezegd dat de overheid de kerken helemaal niet moet steunen, maar dat vind ik te kort door de bocht. De overheid heeft belang bij het totstandbrengen van maatschappelijke activiteiten en subsidies kunnen helpen.’

Hoe helpt dat de overheid?

‘We hebben religie vooral als privézaak gezien. De maatschappelijke en sociale dimensie is men uit het oog verloren. In een democratische rechtsstaat als de ­Nederlandse is een maatschappelijk ­klimaat nodig dat die rechtsstaat kan dragen. Godsdienst speelt daarbij een ­significante rol. Ik haal in mijn boek ­Rotterdam aan, waar de inzet van kerken op het gebied van maatschappelijke zorg en hulpverlening de samenleving jaarlijks 110 miljoen euro bespaart.’

10

PM 6 februari 2009

U schrijft dat de overheid kampte met een ‘collectieve blinde vlek’ voor religie. Hoe bezwaarlijk is dat eigenlijk?

‘Het is goed dat de overheid een antenne heeft voor wat er speelt in de samenleving. De overheid moet zich bewust zijn van het feit dat er in de samenleving positieve of zorgelijke dingen gebeuren en dat is niet anders wanneer religie in het spel is.’

een aantal zaken om moet gaan. Kijk naar de bouw van de Westermoskee in Amsterdam. De overheid kan in principe best mee­werken aan de bouw van een kerkgebouw. Ze moet daarbij geen inhoudelijke eisen gaan stellen over het geloof, zolang deze zich aan de regels van de democratische rechtsstaat houdt. Als een lokale overheid bereid is een religieus bouw- of restauratieproject te ondersteunen, moet het niet bij voorbaat afketsen op de scheiding van kerk en staat.’ Minister Hirsch Ballin wil het verbod op godslastering afschaffen. Wat vindt u?

‘Ik zie daarvoor geen enkele reden. Het argument dat het alleen religieuze mensen zou beschermen snijdt geen hout. In het Wetboek van Strafrecht worden ook groeperingen met allerlei andere kenmerken beschermd en het is ook goed dat dat gebeurt.’ Hoogleraar strafrecht Theo de Roos stelt dat een zaak als die rond uitspraken van Geert Wilders over de islam niet door de strafrechter beslist moet worden, maar in de politieke arena…

Waar heeft dat toe geleid?

‘Ik wil geen uitspraak doen over de zaakWilders zelf. Maar ik vind het wel belangrijk dat die artikelen in het Wetboek van Strafrecht staan. Alle vrijheidsrechten zijn aan beperking onderhevig, ook de vrijheid van meningsuiting. Het strafrecht geeft uiterste grenzen aan. Er gaat een symbolische werking van uit.’ • Rutger van den

‘Tot onzekerheid bij de overheid hoe je met

Dikkenberg

nieuws Plan voor versterking Ecologische Hoofdstructuur stuit op verzet

SP wil provincies Fortisgrond laten kopen voor landschapsplan De genationaliseerde bank Fortis Nederland is eigenaar van 1 procent van het totale Nederlandse grondoppervlak. Reden voor de SP om er bij m ­ inister Bos op aan te dringen provincies voorrang te verlenen bij de ­aankoop van terreinen. Dit ten gunste van de ontwikkeling van de ­Ecologische Hoofdstructuur. Het CDA ziet er niets in. Financiën/Vrom • Het besluit van minister Bos van Financiën om overheden geen voorrang te geven bij verkoop van grond die in handen is van Fortis Nederland, valt slecht bij de SP. Kamerleden Hans van Leeuwen en Hugo Polderman stellen voor dat provincies voorrang zouden moeten genieten bij de aankoop, omdat deze een achterstand hebben bij het verwerven van land voor de ontwikkeling van de Ecologische Hoofdstructuur (EHS). In 2018 zou de EHS dwars door ­Nederland een netwerk van natuur­ gebieden moeten vormen. Alle twintig Nationale Parken zijn dan met elkaar verbonden, zodat de natuur zich beter kan verspreiden. Maar eind 2007 bleek dat er nog 31.855 hectare verworven moest worden om het totale oppervlakte van 728.500 hectare te halen. Fortisdochter ASR Nederland, net als het moederbedrijf in handen van de staat, beschikt over zo’n 30.000 hectare landbouwgrond, ongeveer 1 procent van Nederland.

Teruggedrongen Van Leeuwen rook zijn kans en stelde via schriftelijke vragen voor om deze grond te gebruiken voor de EHS. In het antwoord van minister Bos heette het dat 5 procent van de grond van Fortis in gebieden ligt die ‘van belang zouden kunnen zijn’ voor de EHS en ­andere plannen zoals Ruimte voor de Rivier. ‘Overheden hebben een nogal ­teruggedrongen positie op de grondmarkt,’ legt Van Leeuwen uit. ‘De meeste grond is in handen van speculanten, maar op deze manier zouden we een mooie slag kunnen maken.’ Overigens loopt niet alleen de verwerving van grond voor de EHS achter, ook de aanleg van natuur in gebieden die inmiddels wel zijn verworven, loopt achter. Die achterstand is zo groot, dat een aantal partijen in de Kamer minister Verburg opriep om voorlopig te stoppen met het verwerven

van grond om zo de aandacht volledig te richten op de inrichting van de nieuwe natuurgebieden. Dat Bos de overheden geen voorrang wil geven bij de verkoop van grond van Fortis is ‘een gemiste kans’, vindt SP’er Van Leeuwen: ‘Een voorkeurspositie zou speculanten de wind uit de zeilen kunnen nemen.’ CDA-collega Joop Atsma is tegen het plan. ‘Het kan helemaal niet, het is onmogelijk,’ stelt hij resoluut. ‘Je moet Fortis niet ­oneigenlijk gaan gebruiken door er even wat eigendommen uit te slepen. Bovendien is veel Fortisgrond in

‘Je moet Fortis niet oneigenlijk gaan gebruiken’ gebruik bij boeren.’ De boeren pachten vaak de grond terug die ze aan Fortis verkocht hebben om projecten te financieren. Voor de bank zijn de gronden vooral een veilige belegging. Gronddeals tussen Fortis en de staat zijn in het recente verleden al regelmatig voorgekomen. In 2007 verkreeg de staat van Fortis al vijf poldergebieden, met een totale oppervlakte van 576 hectare, die in onder andere Noord-Brabant ruimte moeten bieden aan agrariërs die moesten verhuizen vanwege een ontpolderproject. In ruil daarvoor verkreeg Fortis bijna 1.400 hectare aan gronden die in erfpacht zijn uitgegeven. Twee jaar eerder ­wisselde ruim 2.300 hectare grondgebied van eigenaar, om in Zuid-Holland natuur­ compensatie mogelijk te maken vanwege de aanleg van de Tweede Maasvlakte.

Kleine stapjes De Brabantse gedeputeerde Paul Rüpp (CDA, Ruimtelijke Ordening) ziet ‘de opties liggen’, zegt zijn woordvoerder Suzan Fikke. ‘We zijn in gesprek met

Fortis over grondaankopen.’ Die gesprekken dateren al van voor de overname door de staat, voegt ze er aan toe. Het feit dat er nu nog maar moeizaam grond wordt verworven voor de EHS, ligt volgens Fikke aan het feit dat de makkelijk te verwerven grond­gebieden al zijn ingelijfd. ‘De grote stappen die je kan nemen zijn inmiddels genomen, het laaghangende fruit is geplukt,’ zegt ze. ‘Het verwerven van de gebieden die nu over zijn, vraagt veel meer tijd en aandacht.’ Het proces, zegt Fikke, verloopt moeizaam omdat er heel veel ­procedures moeten worden gevolgd en omdat de belangen van de overheden tegenstrijdig zijn aan die van de lokale grondeigenaren. ‘Het ontwikkelen van de EHS hangt samen met allerlei wetgevingstrajecten en vergunningverleningen. Je moet heel veel hobbels nemen. Waar het kan, verwerf je grond en ga je ze inrichten. Dat zijn kleine stapjes.’ Onlangs werd in Brabant zo’n klein stapje gezet: voormalige militaire oefenterreinen, met een totale oppervlakte van 200 hectare, worden opgenomen in de EHS. Fikke: ‘Iedere stap is er één.’ In de provincie Brabant wordt ­onderzocht wat de mogelijkheden zijn om meer en vaker de grond te onteige­ nen. ‘Van onteigeningsprocedures is tot nu toe nauwelijks gebruik van gemaakt,’ ­aldus Fikke. ‘Het verwerven van grond voor de Ecologische Hoofdstructuur is ­altijd een proces geweest van polderen.’ SP-Kamerlid Van Leeuwen ziet wel wat in het idee. ‘Je moet dan wel heel ­nadrukkelijk het nationaal belang kunnen aantonen. Dat zou bij de EHS kunnen, maar onteigenen heeft ten onrechte een negatieve bijklank.’ • Rutger van den Dikkenberg 6 februari 2009 PM

11

nieuws E-Quality wil quotering voor meer vrouwen in ABD

Financiën en EZ nog steeds machobolwerken Een kwart van alle topfuncties bij de rijksoverheid moet over twee jaar door een vrouw bezet zijn. Als dat niet lukt, dan moet er maar een quotum worden ingesteld, vinden Joan Ferrier en Sabine Kraus van het kenniscentrum voor emancipatie en diversiteit E-Quality. ‘Als je alles hebt ingezet en het is niet gelukt, dan is quoteren gerechtvaardigd.’ BZK/OCW • ‘Sommige ministeries moeten zich schamen,’ roept Joan Ferrier, directeur van E-Quality, verontwaardigd uit. Ze wijst naar cijfers van de Algemene Bestuursdienst over het aantal vrouwen in de top van de rijksdienst. Anno 2009 is nog niet eens 1 op de 10 topambtenaren op het ministerie van Financiën vrouw. Ook Economische Zaken scoort slecht: maar 11,8 procent van de topfuncties op het ­departement wordt door een vrouw vervuld. Aan de andere kant van het ­spectrum zit het ministerie van OCW, waar 37,5 procent van de topambtenaren vrouw is – overigens 5 procent lager dan een jaar geleden. Daarmee komt het ­gemiddeld aantal vrouwen werkzaam bij de rijksdienst in schaal 15 en hoger op 20 procent. Het kabinet heeft nog twee jaar om het aantal op te trekken naar 25 ­procent, zoals CDA, PvdA en ChristenUnie in het coalitieakkoord hebben vastgelegd. Concreet betekent het dat er in 2009 en 2010 nog zo’n veertig vrouwen op hoge posities moeten worden benoemd. Uit cijfers van de ABD blijkt dat er op 1 januari van dit jaar 599 mannen en 150 vrouwen in de top van de rijksdienst werkzaam

zijn. Pas als er van de in totaal 749 ABDfuncties 188 door een vrouw worden vervuld, is de 25 procent bereikt. Gezien het feit dat er in 2008 25 vrouwen op dergelijke functies zijn benoemd – tegenover 42 mannen – moet het te doen zijn, mits hetzelfde tempo wordt aangehouden.

Bescheiden Volgens Ferrier en Kraus is 25 procent een haalbaar streven. ’Het is wel een bescheiden doelstelling,’ vindt senior beleidsmedewerker Kraus. ‘Het einddoel is natuurlijk 50 procent, maar de helft daarvan is realistischer.’ Het percentage klimt gestaag. Vlak voor het aantreden van het kabinet-Balkenende IV stond de teller op 16,7 procent, begin 2008 op 18,2 procent en nu dus op 20. ‘Er moet in twee jaar tijd nog wel 5 procent bij, dus er moet hard aan getrokken worden,’ zegt Ferrier. ‘Het gaat niet vanzelf.’ Er zal beleid moeten worden ontwikkeld, vinden de dames van E-Quality. ‘Het talent dat al in huis is, moet kunnen doorstromen naar hogere functies,’ zegt Ferrier. ‘Een goede opleiding voor het middenmanagement en de mensen van de

Vrouwen in top rijksdienst (1 januari 2009) VWS Vrom VenW SZW OCW LNV JUS FIN EZ DEF BZK AZ 0

10

20

30

40

Percentage

12

PM 6 februari 2009

Bron: Algemene Bestuursdienst

Sabine Kraus (l) en Joan Ferrier pleiten voor quotering

HRM-afdelingen is daartoe noodzakelijk.’ Probleem is natuurlijk dat het midden­ management vooral uit blanke m ­ annen bestaat. Kraus knikt: ‘Wat naar hun idee goed is, is gerelateerd aan wat ze zelf zijn. Als je je onvoldoende bewust bent van het feit dat kwaliteit ook in een ander kan ­zitten en dat het een toegevoegde waarde kan hebben, dan blijf je personen kiezen die op jou lijken.’ Ferrier voegt toe: ‘Dan heb je het over een old boys network. Mensen kennen de kwaliteiten van de personen die ze tegenkomen en tippen hen voor banen. Je moet dwars door dat soort stereotype bewegingen heen.’ Op de sleutelposities moeten managers zitten die goed weten hoe je met diversiteit en talent omgaat, vindt Ferrier. ‘Daar valt nog een wereld te winnen, op bijna ieder departement.’ Werk aan de winkel dus. Niet alleen voor minister Guusje ter Horst, die over het overheidspersoneel gaat, maar ook voor de minister met emancipatie in portefeuille, Ronald Plasterk. Ferrier en Kraus zijn overigens best te spreken over zijn inspanningen op het brede terrein van de emancipatie. ‘Hij vindt dat alle andere ministers zelf verantwoordelijk zijn voor de emancipatie in hun reguliere beleid,’ zegt Ferrier. ‘Dat is heel goed, maar als coördinerend minister moet hij het proces ook sterk monitoren, anders

nieuws

bereik je te weinig.’ Mocht het niet lukken die 25 procent vrouwen in de top van de rijksdienst te realiseren, dan moet er een quotum worden ingesteld, vindt zowel Ferrier als Kraus. ‘Als je alle andere middelen hebt ingezet en het is niet gelukt, dan is dat gerechtvaardigd.’ Kraus vermoedt dat het opleggen van een quotum nogal wat weerstand zal opleveren. ‘Dan krijg je het verhaal van excuustruzen en alibi-ali’s,’ zegt ze. ‘Je wilt niet worden aangenomen omdat je een vrouw bent, maar vanwege je kwaliteiten, dat soort argumenten.’ Het principe van gelijke kansen wordt wel losgelaten bij quotering, voegt Ferrier toe. ‘Bepaalde personen geef je in zo’n geval iets meer kans, dat is natuurlijk geen ideale situatie. Maar met een quotum bied je tegenwicht, dat is het mooie ervan. Op het moment dat het aantal vrouwen in de top van de rijksdienst wat meer is opgetrokken, kun je weer stoppen met quotering.’ • Cindy Castricum

Kamer verdeeld over quoteren De PvdA kan ‘zich wel iets voorstellen’ bij het invoeren van een quotum, mocht de doelstelling van 25 procent vrouwen in de ABD-groep niet worden gehaald, zo laat Pier­ re Heijnen weten. Maar hij verwacht dat het niet nodig is. ‘We zitten op schema, laten we nu gewoon afwachten. In 2011 heeft Guusje dan een geweldige prestatie geleverd.’ Ook GroenLinks is voorstander van het opleggen van een quotum. ‘Je moet er niet te snel mee beginnen, maar we praten hier al zo lang over – het wordt tijd dat er iets gebeurt,’ zegt Ineke van Gent. Ze zet overigens vraagtekens bij de manier waarop Ter Horst en Plasterk het aantal vrouwen op topposities berekenen. ‘Ze beginnen al bij schaal 15. Hoe lager je begint, des te eerder je het percentage bereikt,’ aldus Van Gent die hierover eerder al vragen stelde. ‘Een beetje een flauwe rekenmethode.’ ‘Excuses hoor, maar schaal 15 is wel een ABD-functie,’ reageert Corien Jonker van het CDA die vóór haar carrière in de politiek een HRM-functie op het ministerie van Justitie had. ‘Het is directieniveau, dus dat vind ik wel topfuncties.’ Van een quotum is Jonker ‘nooit een voorstander geweest’. Ze wil er ook niet op vooruitlopen. ‘Ik ga ervan uit dat de doelstelling wel gehaald wordt.’ De SP geeft het kabinet voorlopig het voordeel van de twijfel. ‘Die 25 procent moet op zich te halen zijn, hoewel het niet vanzelf gaat,’ zegt Sadet Karabulut. Ze is ‘niet zo happig’ op het invoeren van een quotum. ‘Het gaat erom wat er aan de basis gebeurt. Daar moeten belemmeringen die de doorstroom tegengaan weggenomen worden.’ ‘Een quotum? Nee, daar ben ik absoluut geen voorstander van,’ reageert VVD’er Brigitte van der Burg die wel fiducie heeft in minister Ter Horst. ‘Zij zit er redelijk achter­ aan, meer dan minister Plasterk.’

Hoogleraar Amerikanistiek vindt euforie Verhagen prematuur

Obama is uit op wisselgeld voor erkenning strafhof Minister Verhagen van Buitenlandse Zaken hoopt dat de VS onder Obama snel zullen overgaan tot erkenning van het Internationaal Strafhof. Maar Ruud Janssens, hoogleraar Amerikanistiek aan de Universiteit van ­Amsterdam, vindt die uitspraken ‘onverstandig’ en zelfs gevaarlijk voor de Amerikaanse-Nederlandse verhoudingen. BZ/Justitie • Nu de Verenigde Staten een nieuwe, meer op internationale samenwerking gerichte president hebben, ziet de internationale gemeenschap haar kans schoon om hem te overtuigen het Internationaal Strafhof (ICC) te erkennen. Nog voordat president Obama goed en wel beëdigd was, buitelden regeringen vorige maand over elkaar heen om een breuk te forceren met het hardnekkige beleid van zijn voorganger. Zo riep de Raad van Europa Obama op de pijnlijke American Service-Members’ Protection Act (Aspa) te herroepen die de VS het recht geeft Amerikaanse burgers te beschermen tegen berechting door het ICC, desnoods

door middel van een militaire invasie in Den Haag. Er is geen westerse regering die de erkenning van het strafhof niet hoog op het verlanglijstje heeft staan. Ook Nederland doet een duit in het zakje. Bij BZ is de ICC-lobby in volle gang en men is optimistisch. Het aantreden van Obama stemt hoopvol, maar ook het beleid van Bush’ tweede termijn is volgens BZ een signaal dat de VS de juiste koers te pakken hebben. ‘Het drukmiddel van de VS om potentiële medestanders van het ICC militaire bescherming te weigeren wordt niet meer gebruikt,’ laat een woordvoerder weten. Suriname mocht vorig jaar zonder morren van de VS het

ICC erkennen. En het feit dat de VS hebben toegestaan dat de VN-Veiligheidsraad het ICC de jurisdictie gaf om een onderzoek te starten naar Darfur, geeft volgens BZ aan dat de Amerikaanse opstelling verandert. ‘We hopen dat de VS deze lijn voortzetten,’ aldus de woordvoerder. Om Obama over de streep te trekken houdt BZ vast aan het argument dat de VS niets te vrezen hebben van het hof, omdat het ICC pas in actie komt wanneer een land niet in staat blijkt haar eigen burgers te berechten voor misdaden tegen de menselijkheid. Omdat Amerika een goedlopende rechtsstaat is, zo redeneert BZ, is de kans erg klein dat Amerikaanse burgers voor het hof zullen moeten verschijnen. Deze overtuiging ontlokte halverwege januari bij minister Verhagen de niet mis te verstane uitspraak dat Obama het strafhof moet erkennen en dat de Aspa-wet wat hem betreft ‘van tafel zal moeten’. 6 februari 2009 PM

13

nieuws Volgens Ruud Janssens, hoogleraar ­Amerikanistiek aan de UvA, snijdt ­Nederland zichzelf in de vingers door zulke hoge verwachtingen uit te spreken. Het is volgens Janssens maar zeer de vraag of een erkenning van het ICC op Obama’s prioriteitenlijstje staat. Amerika heeft vooralsnog andere, vooral militaire prioriteiten, zoals het sluiten van Guantánamo Bay – een signaal dat de VS mensenrechten hoog in het vaandel heeft staan, aldus BZ – en het verschuiven van de focus van Irak naar Afghanistan. Janssens noemt uitspraken van Verhagen ‘onverstandig’. Janssens: ‘Wat denkt de regering te bereiken door dit soort dingen te roepen? Verhagen kan heel enthousiast zeggen dat Obama het ICC moet erkennen, maar als je goed in beeld wilt komen bij de VS dan moet je er iets tegenover stellen. De VS zal bijvoorbeeld willen dat Nederland een bijdrage levert aan het sluiten van ­Guantánamo Bay, maar dat gaat dan weer veel te ver.’ Met Verhagens uitspraken maakt Nederland zich volgens Janssens ‘niet geliefd’ bij de VS. Bovendien gaat het optimisme van Buitenlandse Zaken volgens Janssens voorbij aan het feit dat de VS een ­fundamenteel wantrouwen heeft jegens het internationaal recht. ‘Bij een fiks aantal Amerikanen leeft het idee dat er bij ondertekening van het Statuut van Rome [waarmee een land het ICC officieel erkent, TvR] een verdrag wordt aangegaan waarin het internationaal recht boven de Amerikaanse grondwet wordt gesteld. Daarmee zou de VS de juryrechtspraak kwijt zijn.’ Het argument dat de VS zich geen zorgen hoeft te maken over het ICC werkt volgens Janssens juist averechts. ‘De Amerikanen zullen eerder denken dat het dus geen zin heeft zich aan te sluiten als de eigen rechtsstaat zo goed werkt.’ Een erkenning van de ICC krijgt niemand gratis van de VS, ook Nederland niet, zo luidt Janssens’ boodschap. De internationale gemeenschap zou er volgens hem goed aan doen eerst open te staan voor wat Obama wil in ruil voor zijn goede bedoelingen. ‘Obama wil zich richten op Afghanistan en verwacht dat anderen daarvoor meer geld en middelen beschikbaar stellen. Maar ik betwijfel of de Europese landen openstaan voor Obama’s argumenten. Europa wil samenwerken, maar staat niet te springen om ervoor te betalen.’ Het is waarschijnlijker dat Obama zich zeer terughoudend zal opstellen.

14

PM 6 februari 2009

Tijdens de verkiezingscampagne gaf hij aan dat hij het strafhof steunt in haar goede werk, maar tekende daar direct bij aan dat de disproportionele militaire last van de VS in de wereld om extra bescherming van de Amerikaanse troepen vraagt. ­Toetreding tot het ICC zou daarom pas ‘na uitgebreid overleg met de legertop en een onderzoek naar de resultaten van het hof ’ een overweging kunnen worden. Eind januari stapte de Congolese krijgsheer Thomas Lubanga in het beklaagdenbankje in Den Haag, aan het begin van wat pas de eerste zaak in de korte geschiedenis van het ICC is. Het duurt nog wel even voordat het ICC een reeks resultaten heeft geproduceerd die Obama kan overtuigen van het nut van het hof.

Geschiedenisboekjes Het verleden toont aan dat de houding van Amerika ten aanzien van het ICC nooit soepel is geweest sinds 120 landen in 1998 het Statuut van Rome ondertekenden. Onder Bush werd het strafhof verfoeid, wat leidde tot een reeks publieke schofferingen door onder meer de toenmalige Amerikaanse VN-ambassadeur John Bolton en een reeks boycots van de president zelf. De Aspa-wet werd nog als ‘ridicuul’ beschouwd, maar de

‘Als je goed in beeld wilt komen bij de VS dan moet je er iets tegenover stellen’ lange lijst Bilateral Immunity Agreements (Bia’s) die Bush tekende was de internationale gemeenschap een doorn in het oog. Daarmee dwongen de VS af dat andere landen geen Amerikaanse burgers uitleveren aan het ICC, in ruil voor militaire bescherming. Dat Bush aan het einde van zijn tweede termijn toegeeflijker werd, had volgens Janssens niets te maken met een ideologische koersverandering, maar met het feit dat

Bush ‘opeens begon na te denken over hoe hij eigenlijk in de geschiedenisboekjes terecht zou komen.’ Hetzelfde gold voor Clinton. Pas aan het einde van zijn laatste termijn gaf hij openlijk steun aan zaken als het ICC en het verdrag van Kyoto, wetende dat de Senaat beide verdragen toch niet zou ratificeren. Toen hij op 31 december 2000 het Statuut van Rome ondertekende, liet hij daarbij aantekenen dat zijn opvolger het niet naar de Senaat moest sturen vanwege ‘aanzienlijke gebreken’ en dat hij alleen tekende om van binnenuit te voorkomen dat het ICC verdachten zou berechten op politieke gronden, een andere angst van de VS. Het feit dat Clinton een democraat was met een voorkeur voor internationale samenwerking maakte zijn houding ten aanzien van het ICC niet minder stug. Janssens verwacht dat Obama niet ver van de koers van zijn voorgangers zal afwijken. ‘Hij had mooie uitspraken over change, maar hij wordt nu ook met de erfenis van Bush geconfronteerd. Hij werd tijdens zijn campagne bekritiseerd om zijn gebrek aan ervaring met buitenlands beleid. Om te bewijzen dat hij geen watje is, doet hij harde uitspraken die hij zal moeten waarmaken. Daar ligt zijn prioriteit.’ Zelfs een symbolisch gebaar als het herroepen van de Bia’s is twijfelachtig, vindt Janssens. ‘In Amerika ligt een discussie hierover niet voor de hand. Willen we iets voor elkaar krijgen, dan zullen we met andere argumenten moeten komen en er iets tegenover moeten stellen.’ • Tristan van Rijn

nieuws Koop telefoonnetwerk door beheerder elektriciteitsnet Tennet onder vuur

‘Hoge prijs overname telefoonnetwerk is zaak NMa’ De beheerder van het elektriciteitsnet Tennet, voor 100 procent eigendom van de Nederlandse staat, zou het oude Telfort-netwerk voor een te lage prijs hebben gekocht. De Kamer buigt zich binnenkort over de gedrags­ regels van de overheid in het kader van de mededinging. EZ • Tennet, de Nederlandse transportnetbeheerder voor elektra, heeft netwerken opgekocht voor mobiele telecommunicatie via dochteronderneming Novec/Elined. Hoeveel geld er met de aankoop van het voormalige Telfort-netwerk was gemoeid, is geheim. Maar andere partijen in de markt waren niet bereid zo’n hoog bedrag te betalen. Zij werpen de vraag op of de overheid zich met opbrengsten die monopolist Tennet heeft vergaard schuldig maakt aan oneerlijke concurrentie op de telecommunicatiemarkt. De vraag is interessant omdat de Tweede Kamer binnenkort de Aanpassing van de Mededingingswet ter invoering van gedragsregels voor de overheid behandelt. Hierbij gaat het om concurrentie die de overheid marktpartijen kan aandoen door niet marktconform te opereren. Bepaalde diensten kan de overheid tegen een te laag tarief aanbieden, in andere gevallen kan de overheid als monopolist de prijs kunstmatig hoog houden. Bedrijven kunnen door ‘prijsbederf ’ in de problemen komen. Hiervan lijkt sprake in het geval van Tennet. Voor een beter begrip eerst even de voorgeschiedenis. In 2004 moest de Nozema net als andere infrastructuurnetten ‘ontkoppelen’. Nozema werd gesplitst in een privaat zenderbedrijf Nozema Services en een publiek mastenbedrijf, de Nederlandse Opstelpunten Voor Ethercommunicatie BV (Novec). Twee jaar later vroeg de minister van EZ op verzoek van de minister van Financiën, die eigenaar van Novec was, of Tennet het kleine bedrijfje wilde overnemen. Tennet had al een dochterbedrijf dat op bescheiden wijze opereerde in de markt van telecommunicatie en etherfrequenties: Elined. Deze bv exploiteerde een beperkt aantal antennes dat op elektriciteitsmasten was aangebracht. Tennet nam Novec over, fuseerde het met Elined, zodat er een bedrijf(je)

ontstond met een paar miljoen euro omzet per jaar. Tot zover niets aan de hand. De overname van Novec door Tennet werd op 20 februari 2007 als volgt beargumenteerd: ‘De aandelenoverdracht heeft als doel een herschikking aan te brengen in de portefeuille van staatsdeelnemingen en daardoor synergievoordelen te behalen.’ Opschudding ontstond toen Novec op 11 juli 2008 het oude Telfort-netwerk kocht van KPN, bestaande uit 101 masten voor telecommunicatie en op 23 oktober 40 telecom-masten van Dutch Tower BV. Over het netwerk dat vroeger van Telfort is geweest wordt geen verkeer afgewikkeld en Novec zelf heeft geen groot eigen vermogen. De prijs die Novec bereid was te betalen lag volgens ingewijden beduidend hoger dan de prijs die andere marktpartijen voor het net op tafel wilden leggen. Stond Tennet met een omzet van 400 miljoen in 2007 garant om de financiering rond te krijgen? In dat geval is er sprake van kruissubsidiëring.

Kruissubsidie Tennet is voor 100 procent eigendom van de Nederlandse staat. Men zou kunnen zeggen dat het beheren van energienetten min of meer hetzelfde is als het beheren van telecomnetten en dat het uitbreiden van Novec/Elinet tot de kernactiviteiten behoort. Maar de markt voor telefonie is in zijn geheel geliberaliseerd. Met de privatisering van KPN heeft de overheid zich uit deze markt teruggetrokken. Woordvoerder Stefan Wesselink van Tennet: ‘Novec is wel een dochter van ons, maar staat qua activiteiten helemaal los van Tennet.’ Van kruissubsidiëring kan volgens Wesselink dan ook geen sprake zijn. Op de vraag hoe de aankoop van de netwerken door Novec is gefinancierd moet hij het antwoord schuldig blijven. Kamerlid Jan Ten Hoopen (CDA) meent

dat dit een zaak is voor de NMa. ‘Tennet is een monopolist, dus zal er door de NMa moeten worden getoetst of er een juiste prijs is betaald voor het Telfort-netwerk. Het kan niet zo zijn dat een monopolist met geld dat verdiend wordt in de ene markt activiteiten gaat ontplooien die niet behoren tot zijn corebusiness.’ Ten Hoopen maakt zich op voor de behandeling van de Aanpassing van de Mededingingswet ter invoering van gedragsregels voor de overheid, in de wandelgang ook wel de wet markt/overheid genoemd, het sluitstuk op een discussie die de gemoederen al tien jaar bezig houdt. Het belooft een pittig debat te worden. Is de CDA-fractie nog bezig het standpunt te formuleren, PvdA-woordvoerder Mei Li Vos weet het al. ‘Dit is een draak van een wet. Het enige positieve dat ik erover kan zeggen is dat hij minder erg is dan de eerste versie.’ Haar bezwaar is dat goedkope faciliteiten die worden aangeboden om mensen met een krappe beurs tegemoet te komen, zoals het dvd’tje in de bibliotheek of de koffie op het sportveld, straks als oneigenlijke concurrentie worden gezien. Geconfronteerd met de zaak Novec/Elined zegt ze: ‘Als publieke organisaties bedrijfje gaan spelen, daar heb ik moeite mee.’ • Guikje Roethof 6 februari 2009 PM

15

coverstory

Eilanden van barbarij VVD-partijleider Rutte ving vorige week bot in de Kamer met zijn voorstel beledigen niet langer te verbieden, maar op internet heeft het volk zich het recht op beledigen allang toegeëigend. ‘Balkenende moet deaud,’ schrijft de burger op nieuwsfora en haatsites. Mag dit allemaal zomaar en wat zegt dit verbale geweld over de relatie tussen burger overheid?

Tekst Chris van de Wetering Beeld Lachemann Producties

16

PM 6 februari 2009

P

olitici hebben het zwaar te verduren op internet. Het volk scheldt, beledigt en bedreigt dat het een aard heeft op YouTube, GeenStijl, de nieuwsfora van De Telegraaf en Elsevier, de diverse netwerksites of de zogenoemde haatsites. ‘Al’Balkenelende moeten ze áfslachte’, lezen we op een van de anti-Balkenende hyves, die enkele duizenden leden telt en opgericht is om het ‘wanbeleid’ van de premier aan de kaak te stellen. ‘Tijd voor een moordaanslag op die Balken(elende) wie.o.wie. o.wie.o wie???’, aldus een der deelnemers. Minister Klink mag vanwege zijn rookverbod ‘branden als een sigaret’ of ‘een kogel door zijn kop’ krijgen, zo staat in de anti-Klink hyves, omdat deze ‘gore misselijke man zijn CDA-gristelijk kutmoraaltjes aan iedereen wil opdringen’. Ook de ‘koeiekut van Financiën’ – b ­ edoeld wordt minister Bos – moet eraan geloven. Bos is volgens de anti-hyvers een ‘lopende schietschijf !’, waarna een ondubbelzinnige oproep volgt: ‘Kapot maken die vent!!!’ Ook ambtenaren en andere functionarissen die gezien worden als dragers van het gezag, moeten het ontgelden. Op YouTube staan filmpjes waarin jeugdbeschermers met naam en toenaam worden beschimpt, terwijl op Hyves een ‘bom’ op ‘kanker jeugdzorg’ wordt beloofd. Van de ‘jihadistische’ rech-

ters die het OM opdracht gaven Geert Wilders toch te vervolgen circuleerde al snel een ‘antecedenten­ onderzoekje’ op het Vrijevolk.com. Het is verbazingwekkend hoeveel weerzin de overheid over zich uit krijgt gestort. Meestal is de actualiteit aanleiding om, niet gehinderd door enige ‘nettiquette’, eens lekker van leer te trekken. Een opmerking van Roel Bekker tijdens zijn oratie over de ambtenaren­salarissen zorgt op GeenStijl voor een ellenlange lijst van reacties waarin ambtenaren weggezet werden als ‘overbetaalde rioolratten … die over de ruggen van de burgers stelen en zakkenvullen’ en ‘zoutloze, o ­ ngeïnteresseerde debielen’ die snel moeten ‘­optiefen’. De overheid is verder ‘een baantjesmachine’ voor ‘slecht Nederlands sprekende en gehandicapte nitwits’ en Bekker wordt en passant als een ‘falende zakkenvuller’ gebrandmerkt. Het heeft vaak weg van een riedel die er bij de minste of geringste gebeurtenis zomaar uitratelt, vaak doorspekt van opvattingen over het integratievraagstuk of een andere preoccupatie.

Aangifte Wie zich beledigd, belasterd, gesmaad of bedreigd voelt, kan in principe aangifte doen. Politici doen dat ook regelmatig, maar niet altijd valt te voorspellen of een zaak ook kansrijk is. Veel van de persoonlijke aanvallen zijn een stijlfiguur; de bedreiging is bedoeld



 +

! @ # *%

?

als een grap, wordt dan gezegd. Wat meespeelt is dat de grens tussen een privémededeling is en een openbare uitlating vervaagt, constateert Aernoud Nieuwenhuis, universitair hoofddocent aan de UvA en gelieerd aan het Instituut voor Informatierecht. Hij schreef een boek over de vrijheid van meningsuiting. ‘De moeilijkheid is dat je dergelijke uitlatingen onder omstandigheden toch serieus moet nemen. Er kan immers altijd een dreiging tussen zitten die serieus bedoeld is.’ Nieuwenhuis vergelijkt het met de kogelbrieven die enige tijd geleden met regelmaat verstuurd werden. ‘Soms als grap, maar je moest ze toch serieus nemen en aanpakken,’ zegt hij. In de meeste gevallen loopt al dat internetgeweld op niets uit. Het bericht over de ambtenaren van Justitie die in Wikipedia het lemma over Mohammed gewijzigd hadden, zorgde bijvoorbeeld voor oorlogstaal op Marokko.nl. ‘Mensen met pc verstand go and get him,’ schrijft een zekere iliass18 op Marokko.nl ­nadat een ip-adres bekendgemaakt wordt. De zoektocht levert inderdaad een naam, adres, e-mailadres en telefoonnummer op, die op de site worden geplaatst. ‘Zo die heb ik effe een mailtje gestuurd,’ klinkt het vervolgens triomfantelijk van verschillende kanten. Uiteindelijk blijkt dat de gegevens waarschijnlijk van de systeembeheerder zijn, waarop de actie snel doodbloedt.

ô

Toch kan het grof geschut dat gebruikt wordt wel degelijk bedreigend zijn. Waar ligt nu eigenlijk de grens van het toelaatbare? ‘Dat hangt er maar helemaal vanaf,’ zegt Nieuwenhuis. Politici moeten wat belediging betreft iets meer kunnen velen dan een gewone burger, legt hij uit. De Utrechtse rechter oordeelde daarom twee jaar geleden dat de spandoeken na de Schipholbrand die de teksten ‘Rita Verdonk, Moordenaar’ en ‘Reisbureau Rita, arrestatie, deportatie, crematie, adequaat tot het bittere eind’ droegen, ‘op zichzelf beledigend, zo niet lasterlijk’ waren, maar dat ze in de context van het maatschappelijke debat toch onder de vrijheid van meningsuiting vielen. Volgens de UVA-onderzoeker zou een uitspraak als bijvoorbeeld ‘Rutte, nazi’ meer kans maken op veroordeling. ‘De vergelijking met het naziregime wordt als zeer beledigend gezien. Je ziet bijvoorbeeld ook dat in de zaak-Wilders alleen de uitlating waarin Wilders de Koran met Mein Kampf in verband brengt, wordt ingebracht, naast de beschuldiging tot haatzaaien.’

Hofstadgroep

Wel zijn er zaken tegen politici die met succes worden aangespannen op grond van belediging, smaad, laster, bedreiging of opruiing. De ex-advocaat die premier Balkenende vanwege het Irak-standpunt voor een ‘massamoordenaar’ hield en via de website 6 februari 2009 PM

17

Verkiezingen.nl liet weten dat een liquidatie dreigde, werd twee jaar geleden door de rechter op grond van bedreiging schuldig bevonden. De waarschuwing van de Hofstadgroep in een open brief dat Wilders van de Euromast zou vallen, vatte de rechter ook op als een bedreiging en datzelfde gold voor de Hirsi Ali-rap, waarin het voormalige VVD-Kamerlid met de dood werd bedreigd. Nieuwenhuis acht een zaak tegen de medewerker van Rover die zogenaamd voor de grap opriep het huis van Femke Halsema in brand te steken, ook niet kansloos. ‘Naarmate de uitlating concreter is, bijvoorbeeld doordat ook een adres is g ­ enoemd, wordt een zaak kansrijker. Roepen dat politici moeten worden afgemaakt, kan eerder gezien worden als een niet strafwaardige krachtterm.’ Bij belediging van ambtenaren ligt het weer anders. Een politieagent in zijn gezicht uitschelden voor ‘lamlul’ of ‘homo’, mag niet, zo heeft de rechter bepaald. In Zwolle besliste de rechter in 2005 dat een lid van een belangenclub van autoliefhebbers tegen flitspalen niet de foto’s van twee agenten op het net mocht zetten, omdat dit in de nadagen van de moord op Van Gogh als bedreigend werd ervaren. Vorig jaar werd ook een winkelier veroordeeld wegens het verkopen van T-shirts met beledigende teksten. Op de shirts stonden de woorden ‘poep’ en ‘corrupt’ met op de letter ‘o’ een afbeelding die op het politielogo lijkt. Hier speelde mee dat de ondernemer geen enkele bijdrage aan het publieke debat wenste te leveren en de T-shirts alleen uit commerciële overwegingen verkocht.

Ontremmend effect Schelden en beledigen beperkt zich niet tot het internet alleen. Roddels, hatelijkheden, abjecte theorieën over groepen mensen of boude uitspraken werden vroeger natuurlijk ook al gedebiteerd aan de borrel­tafel, tegenwoordig delen we ze op internet gemakkelijk met iedereen. Dat dit ook nog anoniem kan, zorgt volgens internetsocioloog Albert Ben-

‘Je kijkt recht in de onderbuik van de samenleving’ schop van de UvA voor een ontremmend effect. ‘Door het wegvallen van repercussies, gaan mensen zich extreem gedragen,’ zegt hij. ‘Je krijgt het ‘netsletten’, het opdringerige slijmen dat je op de nieuwsfora ziet, en het ‘nethufteren’: grof provoceren en beledigen.’ De combinatie daarvan leidt volgens Benschop tot een ‘cultuur van grote bekken’. Benschop: ‘Je ziet dat mensen op internet ineens dingen zeggen, die ze anders niet zouden durven. Tegenover de politieagent van wie ze een bon krijgen, blijven ze meestal nog netjes. Maar op internet gaan ze helemaal los en spuwen ze hun gal.’ Doordat iedereen op de webfora alles gewoon opschrijft, kijk je hier volgens Benschop ‘recht in de

18

PM 6 februari 2009

onderbuik van de samenleving’. En daar blijkt een enorme wrok en frustratie te bestaan die zich richt op de overheid. ‘Die wrok is typisch voor mensen die zich machteloos voelen en hun kwaadheid afreageren op degenen in wie ze de oorzaak van hun problemen zien. Wij hier en zij daar, is de teneur en het liefst sturen ze alle politici op een vlot naar Timboektoe.’ Het is volgens Benschop het klassieke ressentiment van mensen zonder macht tegen de machtigen, zoals Nietzsche het al beschreef. ‘En sinds Pim Fortuyn vinden we ook allemaal dat je mag zeggen of schrijven wat je denkt, ook al is het nog zo kwaadaardig.’ De Nederlander lijkt zich op internet botter en hartgrondiger uit te laten dan zijn buren. Dagblad Trouw kwam onlangs met een onderzoek waaruit bleek dat het er op de Nederlandse nieuws- en discussiefora veel harder aan toe gaat dan op vergelijkbare sites in andere Europese landen. In België zou het rechtse sentiment ook overheersen, maar het taal­gebruik is er wat netter. Duitsers beginnen een posting nog met ‘Sehr geehrter Herr’, Fransen maken graag mooie sier door de filosofen erbij te halen en in Engeland is de ironie een geliefde stijlfiguur. In Nederland overheerst de krachtterm. Die botheid lijkt een beetje in onze volksaard te zitten, zegt Dick Houtman, hoogleraar cultuursociologie aan de Erasmus Universiteit. Uit de middeleeuwen zijn al reis­verslagen bekend van Spanjaarden en Italianen die onthutst verhalen over de enorme botheid en lompheid die ze in Nederland aantroffen, vertelt hij. ‘We hebben in Nederland natuurlijk geen hofcul-

coverstory

tuur gehad met een etiquette en verfijnde manieren die de bevolking vervolgens imiteert, zoals in Frankrijk.’ In de jaren zestig werd hier vervolgens meer nog dan in andere landen de traditionele moraal overboord gezet. Houtman: ‘Elke Nederlander eigende zich het recht toe om “zijn ding te doen”, zoals dat is gaan heten. De idealen van vrijheid, authenticiteit en non-conformisme van de jaren zestig zijn ook allang niet meer marginaal, links of progressief. In Nederland is de tegencultuur mainstream geworden.’ Als iedereen vindt dat hij mag doen wat hij wil, dat alles moet kunnen en dat het niet aan de overheid is om vast te stellen wat wel en niet mag, leidt dat onvermijdelijk tot botsingen. ‘De overheid moet het allemaal een beetje in goede banen leiden, wordt dan gedacht,’ zegt Houtman, maar opvallend is dat het onbehagen, de frustratie en woede zich met name juist richt op overheidsfunctionarissen. Het zijn politici, politieagenten, onderwijzers en ambulancepersoneel die vaak de volle laag krijgen. Houtman: ‘Die zetten de burger immers de voet soms dwars. Ze worden gezien als een obstakel tussen de burger en het geluk dat hij nastreeft.’ Wat je op internet ziet gebeuren hangt samen met de veelgenoemde kloof tussen burger en overheid, zegt Houtman. ‘Alleen, blijkt nu, is “kloof ” eigenlijk een understatement. Het is eerder een afgrond, gevuld met een diepe afkeer van alles wat met de overheid te maken heeft.’ Het ongenoegen is hier van een andere aard dan dat in de Franse buitenwijken, waar het sarren van de overheid ook een stijlfiguur ­geworden is. Het nationale gemopper is breder gezaaid. Op de nieuwsfora klontert het samen tot een onontwarbare gordiaanse knoop, vermengd met tirades tegen de zogenoemde ‘multicul’ en de ­Marokkaanse rotjongens. Met modder gooien, smadelijk beledigen en bedreigen op internet is niet ongevaarlijk, vindt ­Benschop. ‘Voor je het weet vaporiseert de grens ­tussen virtueel en privé en worden politici of gezagsdragers ook thuis belaagd.’ Internet is een machtig medium. Je hebt in een mum van tijd veel mensen op de been. Een kleine fout, breed uitgemeten op een webforum, kan ook enorme gevolgen hebben voor een persoon. Media lynching kan een pressiemiddel ­worden, waarmee uiteindelijk de rechtstaat in het ­geding is, denkt hij. Hij acht het voorstelbaar dat overheidsvertegenwoordigers op den duur minder streng zullen handhaven, omdat ze op internet ­persoonlijk aangepakt kunnen worden. ‘Ik wil ook wel zien wie er straks allemaal voor het gerechtsgebouw staan als de zaak-Wilders dient,’ aldus Benschop.

Zelfregulatie ‘Eilanden van barbarij kunnen we ons niet veroorloven,’ zegt Benschop, maar hij denkt niet dat de juridische weg het meest geschikt is om de fora te civiliseren en binnen de rechtstatelijkheid te trekken. ‘Daar is geen beginnen aan, zegt hij. Ook het o ­ pheffen van de

‘In Nederland is de tegencultuur mainstream geworden’ anonimiteit zoals wel is bepleit, vindt hij te ver gaan. ‘Daarmee gooi je het kind met het badwater weg. Je ziet dat grote weblogs steeds meer aan zelfregulatie gaan doen, nu beheerders zelf ook verantwoordelijk gesteld worden voor de inhoud van hun site,’ zegt hij. Niet het plaatsen van de bijdrage, maar het niet weghalen daarvan is volgens Benschop strafbaar. Op GeenStijl zie je tegenwoordig bijvoorbeeld dat veel bijdragen achteraf zijn ‘weggejorist’ door de moderator. ‘De sites hebben tegenwoordig meer moderatoren en de moderatie van de sites p ­ rofessionaliseert zich ook,’ weet Benschop. Hij wordt zelf regelmatig betrokken bij trainingen van m ­ oderatoren en de opstelling van gedragscodes. Bij Marokko.nl hebben ze ondertussen wat geleerd van de postings die de Hofstadgroep in de zomer voor de moord op Theo van Gogh deed, toen de meeste ­moderatoren op vakantie waren. ‘Dat heeft gezorgd voor het besef dat je een dergelijke site niet zomaar een tijd onbeheerd kunt laten,’ aldus Benschop. Op Marokko.nl kunnen de internetgebruikers nu een uitlating die te ver gaat direct melden bij justitie via een speciaal programma. •

AIVD speurt op het net ‘Er wordt wel actie ondernomen op bedreigingen via internet,’ zegt woordvoerder Wim Kok van de Nederlandse Coördinator Terrorismebestrijding (NCTb). Welke actie dat dan is, hangt af van de aard van de bedreiging. De AIVD maakt op verzoek van de NCTb dreigingsanalyses. Nadere details wil de dienst niet geven. Op het moment dat de AIVD op een mogelijk risico stuit, maakt de dienst een rapport op en stuurt dat door naar de NCTb, die vervolgens maatregelen neemt om de veiligheid te waarborgen. ‘Het hangt van de situatie af welke actie dat dan is.’ Departementen wordt dringend geadviseerd aangifte te doen van een eventuele bedreiging. De politie Haaglanden beschikt over een speciaal politieteam dat zich bezighoudt met bedreigingen jegens politici. Het is vervolgens aan het Openbaar Ministerie om te onderzoeken of een rechtszaak mogelijk is.

6 februari 2009 PM

19

interview Bekker spreekt met Thom de Graaf over zijn oratie

Topambtenaar danst tango met politicus Als hoogleraar Arbeidsverhoudingen bij de overheid pleit Roel Bekker voor een herwaardering van het ambtenarenvak, dat van de politicus en hun onderlinge relatie. Hoe denkt Thom de Graaf, burgemeester van Nijmegen, daar over? ‘Men is als de dood om te morrelen aan de ministeriële verantwoordelijkheid.’

Tekst Rianne Waterval

20

PM 6 februari 2009

‘D

e politicus stuurt, maar de spierkracht zit daar achter.’ Roel Bekker, SG Vernieuwing Rijksdienst, vergelijkt de politiek-ambtelijke verhoudingen in zijn inaugurele rede met een tandem: ‘De ambtelijke helden van de toekomst en de politieke leiding zitten op de zadels van de tandem Openbaar Bestuur, maar niet op elkaars zadel.’ Op 26 januari aanvaardde Bekker met het uitspreken van de oratie Liaisons dangereuses officieel zijn leerstoel Arbeidsverhoudingen bij de overheid aan de Universiteit Leiden. In het karakteristieke Academiegebouw aan het Rapenburg plaatste Bekker ten overstaan van minister, staatssecretaris en collega-SG’s de relatie tussen ambtenaar en politicus in historisch perspectief. De verhoudingen tussen politiek en ambtenarij zijn de afgelopen decennia onmiskenbaar gewijzigd. Bekker: ‘Was vroeger die politiek-ambtelijke verhouding aan te duiden als een eenvoudige, rustige wals, tegenwoordig lijkt een rumba of tango een betere typering. Een stuk spannender en ingewikkelder, maar ook met her en der behoorlijke uitglijders en kans op ongelukken.’ Het politieke primaat en het streven om de macht van de topambtenaren te beteugelen zorgt voor frictie, stelt Bekker. ‘Het lijkt wel alsof de politiek onder invloed van de media veel politieker wordt en de ambtenaar steeds ambtelijker, waarbij het bestuur vervolgens de dupe is.’ De kersverse hoogleraar pleit dan

ook voor een herwaardering van het vak van zowel ambtenaar als politicus en hun onderlinge relatie. Dit betekent, naast het herzien van de ambtenarenstatus en het afstand doen van de Balkenende-norm, volgens hem ook meer openbare verantwoording door de top van de ambtenarij. PM is benieuwd of Thom de Graaf, voormalig minister voor Bestuurlijke Vernieuwing en tegenwoordig burgemeester van Nijmegen, er ook zo over denkt en arrangeert een gesprek. Twee dagen na de oratie spreken zij elkaar over de verhouding tussen ambtenaar en politicus, het thema dat hen beiden zo na aan het hart ligt. De D66’er kwalificeert de oratie als een ‘gedegen en mooi verhaal’, maar plaatst enkele kritische kanttekeningen. Zo betwijfelt hij of de ambtelijke top zich de laatste jaren heeft teruggetrokken op het ambtelijke domein. ‘Ik denk dat er meer zichtbare topambtenaren zijn geweest in de afgelopen tien jaar dan in de decennia daar voor. Natuurlijk had je de Molkenboers en ambtelijke helden, maar die waren hooguit voor de inner circles van Den Haag bekend en niet voor het grote publiek. Men weet nu dat personen als Harry Borghouts, Tjibbe Joustra en Martin van Rijn bestaan, ook al hebben ze de weg naar publiciteit niet altijd uit zichzelf gevonden.’ Thom de Graaf: ‘Het is waar dat politieke bestuurders, mede door de media, steeds meer gedwongen worden een zichtbare politicus te zijn. Sterker nog, bij veel politici heeft het woord bestuurder iets besmets gekregen. Als politicus moet je vlammen, zichtbaar zijn

en exposure hebben. Maar de politisering en het kort houden van de topambtenarij zie ik niet direct gekoppeld aan de afgelopen vijftien jaar. Er is volgens mij geen sprake van een dergelijke lineaire ontwikkeling als het gaat om het afkappen van politieke uitspraken of publicitair optreden van topambtenaren.’ Roel Bekker: ‘Daar heb je gelijk in. Maar de zichtbaarheid van de ambtenarij is een interessant verschijnsel dat de moeite waard is om te onderzoeken. Deze hangt samen met de relatie tussen de politicus en de topambtenaar. Die verhouding is enerzijds afhankelijk van de persoon, anderzijds van de politieke kleur. De VVD-ministers gaan altijd wat relaxter om met hun ambtenaren en kan het niet zoveel schelen welke politieke kleur ze hebben. PvdA-ministers letten daar in het algemeen wat meer op.’

Bekker: ‘Dat klopt en volgens mij is dat nog steeds een grote bedreiging. In dat wantrouwen tegen de ambtenaar ontbreekt vaak de grondslag. Men veronderstelt een strategisch gedrag bij de ambtenaar dat er helemaal niet is. In de Haagse kaasstolp is dit wantrouwen nog steeds aan de orde.’ De Graaf: ‘Er is wantrouwen tussen departementen en kolommen, maar ook tussen politieke en ambtelijke actoren. Dat heb ik geproefd als minister toen ik bezig was met de modernisering van de overheid en tal van onderwerpen die het SG-beraad raakten. Ook de ambtelijke top kijkt met wantrouwen naar de ministers. Wat voor partijpolitieke vooroordelen brengen ze mee? In de praktijk blijkt vaak dat ministers een tweetal maanden na het aantreden wel degelijk een vertrouwensrelatie opbouwen. Minister en topambtenaar treden dan samen op tegen de grote boze buitenwereld. De ambtelijke cultuur is de laatste jaren wel veranderd, deze is veel minder hiërarchisch geworden. Ik herinner me hoe ik binnenkwam als ambtenaar en hoe tegen een DG werd opgekeken, laat staan tegen een SG. Dat is de afgelopen twintig jaar enorm afgebrokkeld.’ Bekker: ‘Iemand zei vandaag nog: “Je onderschat hoezeer men tegen jou opkijkt.” Toch denk ik dat er wel degelijk iets veranderd is. Vroeger stond je met bib-

Foto Rob Jongbloed

De Graaf: ‘De discussie over politieke kleur en vrijheid van spreken van topambtenaren is niet iets van de laatste tijd. In de tijd dat ik in Den Haag rondliep was alom bekend dat departementen wel eens rood wilden kleuren als de PvdA in het kabinet zat, tot verontwaardiging van partijen die niet in het kabinet zaten. Wat mij ook opvalt is dat als een partij langer uit het kabinet is het wantrouwen jegens ambtenaren ook toeneemt. Dat zag je bijvoorbeeld bij het CDA na de Paarse kabinetten. De leiding van het CDA had het gevoel van “de ambtenaar kun je niet vertrouwen, die is ingepakt door ministers van andere kleuren en is tegen de politiek”. Dat heeft lang standgehouden.’

Bekker: ‘Collegiale besluitvorming bij het rijk verdient meer onderzoek’

berende knieën voor een SG. Als ik zie hoe frank en vrij men met mij omgaat dan is dat wezenlijk anders dan vroeger. Ik denk dat mijn ervaring wel overeenkomt met het algemene beeld.’ De Graaf: ‘Het is nog steeds zo dat een jonge beleidsambtenaar tegen een SG opkijkt en zich realiseert dat deze de hoogste in rang is en dat je daar niet al te veel

Bekker: ‘Vroeger stond je met bibberende knieën voor een SG’ tegen moet schoppen. Maar die drempels van vroeger die te maken hadden met omgangsvormen zijn nu weg. De verandering van cultuur zorgt voor meer transparantie. Dat helpt ook politici om op een makkelijkere manier met het ambtelijke apparaat om te gaan.’ Bekker wil de ambtenaar een gezicht geven en zichtbaarder maken dan hij nu is. Ambtenaren houden het afleggen van verantwoording voor het gevoerde beleid 6 februari 2009 PM

21

interview Nederland op dit moment nog steeds een brug te ver is. De Graaf: ‘Men is als de dood om te morrelen aan de ministeriële verantwoordelijkheid. In hoeverre neem je ambtenaren als professionals in het staatsrechtelijk systeem serieus en geef je hen ruimte om verantwoording af te leggen voor het gevoerde beleid, zonder dat dat de betekenis en de politieke macht van ministers aantast? Daar draait het al jaren om in de discussie over de politieke democratie. De aarzeling van het kabinet om die ruimte te geven is nog te begrijpen. Maar dat de Kamer het accepteert door in het eigen reglement van orde op te nemen dat ambtenaren alleen kunnen worden gehoord met toestemming van de minister, dat is raar. De Kamer zou moeten zeggen: we nodigen ambtenaren uit en dan merken we wel of ze komen.’ Bekker: ‘Bij parlementaire enquêtes ligt dat anders. Die hebben laten zien dat ambtenaren een serieus verhaal te vertellen hebben waardoor ministers niet of nauwelijks in de problemen komen. Je hebt gelijk dat dit verantwoorden bij ons in Nederland moeilijk ligt. In Engeland wordt een SG in een paar uur tijd van achter naar voren doorgezaagd. Zo’n SG zorgt wel dat hij buitengewoon goed weet wat er gebeurt op zijn ministerie en dat vind ik toch wel een voordeel.’ De Graaf: ‘Ik vraag me af hoe ver dat moet gaan en in hoeverre dat consequenties heeft. Maar ik zie wel mogelijkheden in zo’n systeem. Je zou bijvoorbeeld na de derde woensdag in mei en de VBTB-operatie een toelichting per departement door de ambtelijke top kunnen laten plaatsvinden, gevolgd door een politiek debat met de verantwoordelijke ministers.’

De Graaf: ‘Bij veel politici heeft het woord bestuurder iets besmets gekregen’

– mede door het politieke primaat – te vaak af, vindt de SG. Het argument dat publieke verantwoording het exclusieve domein dient te zijn van politici gaat volgens hem niet altijd op. Bekker verwijst in zijn inaugurele rede naar het Verenigd Koninkrijk waar de Permanent Secretary eenmaal per jaar in het parlement voor de Public Accounts Committee in het openbaar verantwoording aflegt over de uitvoering van het beleid. ‘Het

De Graaf: ‘Ook de ambtelijke top kijkt met wantrouwen naar de ministers’ duidelijk markeren wat des ambtenaars is en wat des ministers is, blijkt in de praktijk geen problemen op te leveren,’ concludeert Bekker. Volgens hem hebben zowel de samenleving als het parlement er recht op ‘volop gebruik te maken van de machtige informatiebron die de ambtelijke dienst is’. De Graaf pleitte in 1981 al voor ambtelijke spreek- en verschijningsplicht voor ambtenaren, maar is het met Bekker eens dat dit voor

22

PM 6 februari 2009

Bekker besteedt tijdens zijn oratie ook aandacht aan het gemeentelijke, op collegialiteit gebaseerde, besluitvormingsmodel. De SG noemt het verschijnsel van de ambtelijke secretaris die deelneemt aan de vergaderingen van het College van BenW als voorbeeld. Ook burgemeester De Graaf ziet duidelijk een meerwaarde voor het rijk. De Graaf: ‘Bij elke raadsvergadering wordt vooraf een uur vrijgemaakt waarin raadsleden bij ambtenaren terecht kunnen met technische vragen. Daar zit geen wethouder of burgemeester bij om te kijken of het wel goed gaat. Er is sprake van high trust. Dat systeem zou ik Den Haag van harte willen aanbevelen.’ Roel Bekker: ‘Collegiale besluitvorming is inderdaad een aardig aspect dat meer onderzoek verdient. De positie van de gemeentesecretaris die deelneemt aan de vergaderingen van BenW vind ik interessant. Daarmee maak je toch een schakel tussen het politiek bestuurlijke systeem en het ambtelijke systeem. Bij ons bij het rijk is dat er op een of andere manier nooit van gekomen. De SG van Algemene Zaken zou naar mijn mening, net zoals in Engeland, heel goed ook secretaris van de ministerraad kunnen zijn.’ •

achtergrond Kleine gemeente onder druk van Shell, kabinet en de Europese Commissie

CO2-bom onder Barendrecht? De gemeenteraad van Barendrecht moet binnenkort beslissen of hij instemt met de start van het eerste ‘demonstratieproject’ van ondergrondse opslag van CO2, uit te voeren door Shell en de NAM. Minister Cramer van Milieu kende het project al 30 miljoen euro subsidie toe, maar lokale politici en deskundigen vinden de risico’s onverantwoord.

O

p 12 augustus 1986 kwam in het Nyos-meer in het Afrikaanse Kameroen een ondergronds gevormde bubbel van geconcentreerde koolstofdioxide – CO2 – onverwacht tot uitbarsting. Omdat CO2 zwaarder is dan lucht maar geen geur heeft, bleef het gas als een verstikkende deken vlak boven de grond hangen en zo verspreidde het zich in een straal van zo’n 25 vierkante kilometer door de omgeving. Duizenden dieren en 1.700 mensen kwamen om door verstikking. C02 is in lage concentratie ongevaarlijk – ook de mens maakt het aan door te ademen – maar in verhoogde concentratie is het een potentiële killer. Het wordt dan ook niet voor niets gebruikt bij de varkensslacht. Twee jaar eerder, bij een soortgelijk incident in het Monoun-meer, eveneens in Kameroen, lieten 37 mensen het leven. In augustus 2008 was het bijna raak in Duitsland. In Mönchengladbach raakte een CO2-tank van een brandblusinstallatie lek. Een buurtbewoner zag zijn hond wankelen en wist nog net voordat hij zelf bewusteloos raakte het alarmnummer te bellen. Alleen zo werden honderden, zo niet duizenden doden voorkomen. Tegen die achtergrond is het niet verwonderlijk dat de inwoners van de gemeente Barendrecht niet staan te popelen dat hun gemeente tot proefgebied wordt verklaard voor Carbon Capture and Storage (CCS), de afvang en ondergrondse opslag van CO2 uit industriële installaties als kolencentrales en raffinaderijen. Het plan is afkomstig van Shell Nederland Raffinaderij, NAM en het samenwerkingsverband van Linde en Visser & Smit Hanab, die in de lege gasvelden van eerst het Barendrechtse Vaanpark en vervolgens Barendrecht-Ziedewij zuiver CO2, afkomstig van de Shell-raffinaderij in het naburige Pernis, willen opslaan in de diepe ondergrond van een leeggepompt gasveld. Hoewel Shell bezweert dat de techniek volstrekt ongevaarlijk is, is de lokale gemeenteraad daar niet van overtuigd, daarin gesteund door de emeritus

hoogleraar hydrologie Cees van den Akker van de Technische Universiteit Delft, die als expert wordt geconsulteerd door het Barendrechtse gemeentebestuur (college en raad). Voor de zomer moet de gemeenteraad zich uitgesproken hebben over het plan, maar een lokaal ‘nee’ wil niet zeggen dat het project wordt afgelast, zoals Barendrechts wethouder milieu Simon Zuurbier uitlegt. Hij wijst erop dat de rijkscoördina­ tie­regeling die volgende maand van kracht wordt het mogelijk maakt dat de minister de lokale partijen overruled. Zuurbier: ‘Die mogelijkheid is geschapen om de minister een instrument in handen te geven om projecten op gebied van energie en mijnwinning vlot te trekken. Directe aanleiding was de moeizame wijze waarop vergunningen voor windmolenparken werden afgegeven. Maar het zou wel een heel zware beslissing zijn, want als wij nee zeggen, doen wij dat niet uit gevoel, maar gebaseerd op feiten en cijfers, geholpen door deskundigen van naam en faam.’

Tekst René Zwaap Foto Welmer Keesmaat

‘Ik heb sterk het idee dat onze mening als raad er helemaal niet toe doet’ De Barendrechtse CDA-fractievoorzitter Corrie Righolt-Dam, die als biochemicus op de hoogte is van de technische achtergronden van het project, staat zeer kritisch tegenover de plannen voor een proef met CCS in haar gemeente. Ze vindt dat de risico’s van het project door Shell worden ‘gebagatelliseerd’ en ­beklaagt zich over de ‘jip-en-janneketaal’ waarmee verte­gen­woordigers van de oliemaatschappij hun plannen tot nu toe aan de Barendrechtse raad proberen te verkopen. Ze wijst erop dat in een twee jaar geleden gepubliceerde Algemene Milieu Effecten Studie CO2 Opslag (AMESCO), geschreven in opdracht van di­ver­se provincies en de rijksoverheid en grote partijen uit de energiesector, juist werd geadviseerd dat de proef met CCS niet moet worden gehouden in een dichtbevolkt gebied. Righolt-Dam: ‘In Barendrecht 6 februari 2009 PM

23

wonen bijna 50.000 mensen, in het naburige Rotterdam-Zuid vele malen meer. Ik heb in de gemeenteraad al een keer gezegd dat er 100.000 mensen zouden ­kunnen sterven als er onverhoopt iets mis zou gaan bij de opslag en er grote hoeveelheden ontsnappen. Bovendien wordt het gas hier in principe voor eeuwig opgeslagen. Dit betekent dat de risico’s ook voor de komende eeuwen duidelijk moeten zijn. Barendrecht is alleen maar gekozen omdat de Shell-raffinaderij in Pernis, waar het CO2 vandaan moet worden gehaald, lekker dicht in de buurt is en dat is wel zo makkelijk. De stemming onder de bevolking is er dan ook een van toenemende zorg’.

Lekkage GroenLinks-fractieleider Tessa Augustijn is dezelfde mening toegedaan. Zij wijst erop dat de mogelijke lekkages bij CCS een veel groter risico vormen dan de voorstanders willen toegeven. Augustijn: ‘Zo is sprake van CO2-lekken in het Sleipner-veld in Noorwegen, dat sinds 1996 wordt gebruikt als het paradepaardje voor CCS. Seismische monitoring van het Sleipnerveld toont aan dat het gas zich veel sneller dan verwacht omhoog door de formatie heen beweegt, met meer dan 100 meter per jaar. Een bekende Noorse geo­ loog, Peter Haugan van het geologisch instituut Bergen, die eerst prominent voorstander van CCS was, neemt daarom nu een wat genuanceerdere positie in. Volgens hem is het onmogelijk om te bewijzen dat alle geïnjecteerde CO2 nog steeds vastzit. Er is geen enkele manier om de hoeveelheid CO2 in de formatie te meten met behulp van seismische technieken.’ Professor Van den Akker, de hydroloog die door de Barendrechters samen met het Noorse classifica­ tie­bureau Det Norske Veritas als adviseur in de arm is genomen, vindt de zorgen die in de gemeente Barendrecht leven zeker niet misplaatst. ‘Natuurlijk, CO2 zit gewoon in de atmosfeer, voor 0,04 procent, maar als dat 5 procent is, geeft dat ernstige gezondheidsproblemen en bij 10 procent is het dodelijk. Het had, zeker gegeven de aanbevelingen zoals gedaan

‘Als het fout gaat sterven er minstens 100.000 mensen’ in de AMESCO, veel meer voor de hand gelegen een locatie te zoeken met een lagere bevolkingsdichtheid en minder infrastructuur. Shell mag dan wel de hele tijd verkondigen dat het hier gaat om een bewezen technologie, feit is dat het op veel gebieden gissen blijft. Zo weten we niets van de bodemkundige gevolgen van CO2-opslag onder een laag kleisteen, wat in Barendrecht het geval zou zijn. Een aantal jaren na de injectiefase, als de stabiele eindsituatie wordt geacht te zijn bereikt aan de hand van meet- en monitorwaarden, wil Shell wil de velden vervolgens afdragen aan de overheid, maar dat is voor mij gevoelsmatig te kort door de bocht. Bodemprocessen gaan per slot

24

PM 6 februari 2009

van rekening ontzettend langzaam, dus je geeft het probleem door aan volgende generaties.’

Miljardensubsidie Risico’s of niet, feit is dat Nederland zich juist wil ontwikkelen tot Europees kampioen CO2-opslag. Het kabinet-Balkenende zet hoog in op CCS, daarin gesteund door de Europese Commissie, die miljardensubsidies in het vooruitzicht stelt om CCS in te zetten als middel tot het bereiken van de klimaatdoelstellingen. Ook de gemeente Rotterdam zit op dat spoor: het Rotterdam Climate Initiative is gericht op het grootschalig toepassen van CCS op de tweede Maasvlakte, waar nieuwe kolencentrales zouden kunnen worden gebouwd waarvan de CO2-uitstoot via CCS onschadelijk kan worden gemaakt. Daarnaast wil Rotterdam ook CO2 importeren uit het buitenland, vooral Duitsland, om op te slaan, ook in leeggepompte gas- en olievelden op zee. Maarten de Hoog, directielid van de Milieudienst Rijnmond en projectmanager van het Rotterdam Climate Initiative, lanceerde het idee om een netwerk van pijpleidingen in de Noordzee aan te leggen dat de Nederlandse, Engelse en Noorse olie- en gasvelden met elkaar verbindt om de opslagcapaciteit voor CO2 te vergroten. Rotterdam wil CCS binnen vijf tot tien jaar in het Rijnmondgebied werkend te hebben. In 2050, als ook het gasveld van Slochteren is leeggepompt, is hier ruimte voor de opslag van 7.000 megaton CO2. Om te starten met deze techniek is een investering van 2 miljard euro nodig en 300 tot 400 miljoen in pijplijnen om het CO2 te transporteren.

achtergrond volgens de Barendrechtse CDA-politica Righolt-Dam gaf Cramer daarmee wel een signaal af alsof de zaak al beklonken is. Righolt: ‘Ik voel me machteloos, want ik heb sterk het idee dat onze mening als raad er eigenlijk helemaal niet toe doet. Daarnaast – maar dat is mijn mening als wetenschapster – vind ik het hele CCS-project onzinnig omdat helemaal niet vast staat dat CO2 de veroorzaker is van alle klimaatellende. Recent onderzoek van de Universiteit Utrecht toont aan dat er in de dertiende eeuw al grote schommelingen van het CO2-gehalte in de atmosfeer optraden en dat zou het hele verhaal van Al Gore onderuit halen. Ik ben zeker geen klimaatscepticus, maar ik vind wel dat de landelijke politiek, mijn eigen partij incluis, en de departementen te zeer zijn vastgeroest in het CO2-denken. Er zitten naar mijn idee veel te veel alfa’s op de departementen die geen zicht hebben op de ware aard van deze problematiek. Mijn vrees is dat we, als dit project doorgaat, helemaal niets oplossen en ons nageslacht opzadelen met een levensgevaarlijke erfenis in de vorm van een potentiële CO2-bom vlakbij een woonwijk. Dat alles past mijns inziens niet in het CDA-uitgangspunt van goed rentmeesterschap.’

Aansprakelijkheid

De wijk Carnisselande in Barendrecht, gebouwd op een leeg gasveld

Deze investeringen moeten uit de markt komen. Om verschillende proefprojecten in het Rijnmondgebied te financieren is 400 miljoen euro nodig. Het rijk zou hiervan eenderde moeten opbrengen. Volgens de voorstanders kan CCS Nederland miljarden euro’s opleveren zodra het Europese emissiehandelssysteem handen en voeten heeft gekregen. Maar voordat op grote schaal kan worden begonnen moeten Barendrecht (en Geleen, waar op het terrein van de DSM eveneens een proef met CCS in voorbereiding is) dan wel bewijzen dat CCS echt werkt. Over die vraag is ook de energiesector zelf niet eensgezind: zo onderschepte Greenpeace begin 2008 e-mail tussen het Duitse energiebedrijf E.ON en de Britse overheid waaruit blijkt dat E.ON, dat de bouw van een grote kolencentrale op de Maasvlakte voorbereidt, grote vraagtekens heeft bij de haalbaarheid van CCS. De techniek ‘has no current reference for viability at any scale’, aldus E.ON in die bewuste mail. Professor Taco van Someren van Nyenrode Business Universiteit kwam tijdens het vorige maand gehouden Nationaal Energie Forum in Amsterdam tot de conclusie dat CCS ‘flauwekul’ is, omdat CO2-opslag uitgaat van het gebruik van fossiele brandstoffen als olie en kolen. ‘Als die gaan verdwijnen, waarom zouden we er dan nog in investeren?’ aldus Van Someren. Niettemin stelde minister Jacqueline Cramer van Milieu inmiddels 60 miljoen euro beschikbaar voor de CCS-demonstratieprojecten in Barendrecht en Geleen. Dit weliswaar onder de voorwaarde dat CCS geen gevaar mag opleveren voor de omgeving, maar

Erik van Heijningen, gedeputeerde Milieu van de Provinciale Staten van Zuid-Holland, verzekert dat ook de provincie de risico’s van het CCS-project in Barendrecht zorgvuldig zal afwegen alvorens de milieuvergunning al dan niet te verlenen aan Shell/NAM. Net als in het geval van Barendrecht kan de minister indien gewenst een provinciaal ‘nee’ tegen het voorstel naast zich neerleggen, maar Van Heijningen ziet het zo ver niet komen. De VVD’er vindt het bezwaar dat Barendrecht vanwege de hoge bevolkingsdichtheid sowieso niet geschikt is als locatie voor de proef met CCS niet direct doorslaggevend. ‘We hebben allemaal een verantwoordelijkheid in het bestrijden van de milieuvervuiling, dus ook Zuid-Holland.’ Momenteel wordt de door Shell ingediende milieueffectrapportage bestudeerd door de provincie, die nog voor de zomer de knoop zal doorhakken. Wethouder Zuurbier constateert dat er nog veel moet worden geregeld. De landelijke overheid zou zich nog moeten beraden op het juridische aansprakelijkheidskader en lokaal moeten er ook nog vele hobbels worden genomen. Zuurbier: ‘Je kunt je voorstellen dat de huizenprijzen in de omgeving behoorlijk zouden kunnen dalen als het CCS-project in Barendrecht echt doorgaat. Daarvoor zou je dan financiële compensatie moeten bieden, maar daar heb ik de minister nog niet over gehoord. Daarnaast kun je je afvragen of Barendrecht inmiddels niet genoeg belast is: wij hebben hier al de grootste spoorwegoverkapping van Europa in verband met de aanleg van de Betuwelijn, we hebben een Vinexwijk gekregen met 10.000 nieuwe huizen waardoor onze bevolking in korte tijd is verdubbeld en de verbreding van de A15 legt grote druk op ons wegennet. Veel mensen hier vinden eigenlijk dat het nu welletjes is.’ • 6 februari 2009 PM

25

column Kijk eens in de achteruitkijkspiegel

Colofon PM is een uitgave van Politieke Pers BV, onderdeel van Sdu Uitgevers Korte Poten 9 2511 EB Den Haag tel 070 – 31 22 777 fax 070 – 34 56 925 www.pm.nl [email protected] [email protected]

Z

oals het vehikel van autobestuur­ ders standaard is uitgerust met een achteruitkijkspiegel, zo hebben bestuurders in de publieke sector doorgaans de beschikking over een aantal standaardinstrumenten om te kijken wat er achter hun rug, of na hun voorbijgaan gebeurt in de samenleving. Deze achteruitkijkspiegels vinden we zowel op macroniveau (beleidsevaluaties, rekenkameronderzoek) als op het niveau van de individuele burger (procedures van bezwaar en beroep, nationale en gemeentelijke ombudsmannen). Al deze spiegels leveren informatie op over hoe beleid in de praktijk uitpakt). Het zijn instrumenten in de handen van bestuurders en beleidsmakers. Maar zoals elk instrument is ook een achteruitkijkspiegel zo waardevol als zijn gebruiker. Als een bestuurder blind, dronken of afgeleid is, zal hij minder opmerkzaam zijn en misschien zelfs doorrijden na een ongeluk. En als de bestuurder de spiegels gebruikt om kapsel of make-up in orde te maken, wint ijdelheid het van veiligheid. Zo ook in de politiek. Bestuurders hebben doorgaans politieke overwegingen om wel of niet in de achteruitkijkspiegel te kijken. Als je iets ziet moet je er ook wat aan doen. En als je weet of denkt dat je er toch niets aan kan doen, kun je maar beter je blik afwenden. Een goed voorbeeld is het nietgebruik van voorzieningen in Nederland. Er is sprake van niet-gebruik als iemand wel het recht heeft op iets, maar het niet ontvangt. Bijvoorbeeld huurtoeslag, kindertoeslag, tegemoetkoming in de ziektekosten of subsidie voor een aangepaste woning. Onderzoek van de TU Delft (Arre Zuurmond) toonde onlangs aan dat bij de meeste van dit soort regelingen er veel meer rechthebbenden dan rechtontvangenden zijn. Er blijkt zelfs een schatting te bestaan dat per jaar 150 miljoen euro niet wordt teruggevraagd van de Belastingdienst. In Amerika is de schatting zelfs 4 miljard dollar per jaar! Nu kun je natuurlijk redeneren dat mensen zelf kennelijk geen behoefte hebben aan de regelingen, de moeite niet willen doen een formulier in te vullen of te beroerd zijn om te bukken om het geld op te rapen. Dat laatste is misschien letterlijk nog waar ook: chronisch zieken zijn vaak niet in staat om aan de administratieve verplichtingen te voldoen die voortvloeien uit de regelingen waar zij

26

PM 6 februari 2009

recht op hebben. Zij zijn afhankelijk van hun verzorgers om in de gaten te houden of ze alles krijgen waar ze recht op hebben. De meeste Nederlanders hebben natuurlijk geen verzorger die op hun zaakjes let. Uit het onderzoek van Zuurmond blijkt dat het vooral de zwakkeren in de samenleving zijn die geen gebruik maken van hun rechten. Dus degenen die het het meest nodig hebben, ontvangen geen hulp. Hoe we dit weten? Door simpelweg de gegevens te combineren die we sowieso al hebben van deze mensen: we weten dat iemand een bepaald inkomen heeft, een bepaald aantal kinderen heeft, in een bepaalde wijk woont of een bepaalde leeftijd heeft. We weten ook dat door bepaalde kenmerken van iemands situatie een bepaald recht ontstaat. Vervolgens wachten we tot deze persoon dat recht komt claimen, terwijl we ook pro-actief zouden kunnen handelen op basis van de informatie die we hebben. Gewoon terugstorten wat mensen te veel hebben betaald of overmaken waar ze recht op hebben. Briefje erbij: with compliments, uw overheid. Al zijn er ongetwijfeld politiek-ideologische meningsverschillen over hoe proactief de staat zou moeten zijn en over in welke mate gegevens gecombineerd moeten of mogen worden, over een ding zullen links en rechts het eens zijn: als we aan de ene kant geld spenderen aan armoedebeleid en reparatie van koopkrachtplaatjes en aan de andere kant dezelfde doelgroep onvoldoende helpen gebruik te maken van bestaande regelingen, verkwisten we geld, tijd en energie. Het wordt dus tijd om met de informatie die we hebben, verspreid over diverse bronnen, een achteruitkijkspiegel in te richten voor het niet-gebruik van regelingen. Want goede bestuurders reageren op wat ze zien en maken zich zorgen over wat ze niet zien. Jorrit de Jong is Fellow aan de ­Kennedy School of Government van Harvard ­University

Hoofdredactie Guikje Roethof, Cindy Castricum (adjunct) Redactie Rutger van den Dikkenberg, Tristan van Rijn, Rianne ­Waterval (projecten), Chris van de Wetering, René Zwaap (eindredactie) Medewerkers aan dit nummer Meindert Burger (correctie), J­ orrit de Jong, Yvonne Kroese Vormgeving Rob Jongbloed ­(art­director), Welmer Keesmaat Uitgever Heleen Hupkens Directeur Sdu Openbaar Bestuur Rob Veneboer Bladmanager Asha Narain Drukkerij Hollandia Printing, ­Heerhugowaard Advertenties Asha Narain, 070 – 31 22 770, [email protected] Verschijning PM komt 21 maal per jaar uit in een oplage van 11.000 exemplaren

Abonnementen, opzeggingen en adreswijzigingen Uitsluitend via [email protected] Een jaarabonnement op PM kost € 149,- excl. 6% btw.

Abonnementen kunnen uitsluitend schriftelijk tot uiterlijk drie maanden voor het einde van de abonnements­ periode worden opgezegd. Na deze datum wordt het abonnement stil­ zwijgend verlengd. Niets uit deze uitgave mag worden over­ genomen in welke vorm dan ook zonder schriftelijke toestemming van de uitgever. De uitgever kan op generlei wijze aansprakelijk worden gesteld voor eventueel geleden schade door foutieve vermelding in het blad. © 2009, Politieke Pers BV

spelers Balkenende-norm komt onder druk

Rijkssalarissen omhoog! Om goede managers voor de rijksdienst aan te trekken én te behouden moet het salaris omhoog, vindt Eric van Zelm van de Hay Group. Sterker nog, hij pleit voor het uitkeren van bonussen. Zo had Martin van Rijn voor het succesvol invoeren van het nieuwe zorgstelsel best twee ton extra mogen ontvangen, vindt hij. Beloning • Sinds de rapportage van de commissie-Dijkstal geldt voor ­rijksambtenaren een wettelijk maximumsalaris, de zogeheten Balkenende-norm. Door de introductie van dit criterium is de beloningsstructuur in de ambtelijke wereld en in de publieke sector gekoppeld aan de beloningsstructuur voor politici. ‘Niet erg logisch,’ stelde SG Roel Bekker vorige week in zijn oratie bij de aanvaarding van de Albeda-leerstoel. Ook Eric van Zelm van de Hay Group meent dat die koppeling negatieve gevolgen heeft. ‘Soberheid is goed, maar het moet niet te extreem worden.’ Bekker zei dat er veel voor te zeggen is om salarissen in de publieke sector aan een maximum te binden. Vindt u dat ook?

‘De bomen mogen niet tot in de hemel groeien, dat is duidelijk. Het gaat om publieke gelden, daar moet je zorgvuldig mee omgaan. Maar de huidige situatie gaat te ver. Kennelijk vindt men dat een manager bij de overheid minder belangrijk is dan een manager in het bedrijfsleven. Maar dan nog moet je je afvragen of zulke verschillen rechtvaardig zijn.’ Waarom maakt u zich hier druk over?

‘Ik vergelijk de huidige beloningsstructuur voor ambtenaren met de kreukelzone voor auto’s. Rijd je met een auto tegen een betonnen wand, dan is er weinig meer over van de voorkant. Op een bepaald salarisniveau is er in de rijksdienst geen groei meer mogelijk. De hoogste schalen zitten erg dicht op elkaar. Dat maakt het moeilijk om managers uit het bedrijfsleven aan te trekken en je hebt wel toptalent nodig, want we moeten voorkomen dat de overheid een gesloten circuit wordt.’ En als de topsalarissen niet omhoog gaan?

‘Dan vrees ik voor een nieuwe Toxopeusronde. Begin jaren zestig vertrok een aantal topambtenaren naar het bedrijfsleven. In reactie daarop zijn veel overheidsinko-

mens sterk verhoogd. Als we zo doorgaan vrees ik voor weer zo’n leegloop.’ Worden onze topambtenaren dan veel gevraagd door het bedrijfsleven?

‘De laatste jaren is dat meegevallen. Maar je hebt ook nog de beweging de andere kant op. Komen er wel voldoende mensen uit het bedrijfsleven de overheid binnen? Vooral op een departement als Economische Zaken en bij de toezichthouders moeten mensen aangetrokken worden, die ook aan de andere kant van de tafel hebben gezeten. Bij de Autoriteit Financiële hebben ze Hans Hoogervorst bereid gevonden de topfunctie voor 270.000 euro per jaar te doen. Voor je het weet heb je de hele semipublieke sfeer gevuld met mensen uit de politiek en de overheid.’

‘Er zijn weinig ministers tot de bedelstaf vervallen’ Bekker vindt dat de beloning van ambtenaren los moet staan van die van politici.

‘Het is goed dat dit nu eens hardop gezegd wordt. Dit is een rare weeffout in het rapport van Dijkstal. Dat begint wel met de redenering dat politici en ambtenaren verschillende diersoorten zijn, maar is vervolgens inconsequent in zijn eigen redenering.’ Wat zijn volgens u belangrijke verschillen?

‘Een politicus zit een beperkte tijd op een functie. Voor veel politici geldt dat ze daarna een prachtige baan kunnen krijgen in het bedrijfsleven. Je moet het ook vanuit carrièreperspectief bekijken. Kamerleden die minister worden, komen in een ongelooflijk zware baan terecht.’ Met een heel hoog afbreukrisico. Ze zouden dus eigenlijk veel meer moeten verdienen.

‘Ze lopen wel risico, maar ze hebben ook een goede opvangregeling. Er zijn weinig ministers tot de bedelstaf vervallen. Kijk

naar Wijers bij Akzo Nobel en Zalm, die nu aan het hoofd staat van ABN Amro. Het ministerschap geeft macht en status. Als je het salaris zou halveren, dan zijn er nog mensen te vinden die daar voor gaan.’ Bekker zei dat zaken als redelijke b ­ eloning op de achtergrond zijn geraakt.

‘Voor mij is het belangrijkste: kun je de goede mensen aantrekken? En het tweede is: belonen naar prestatie. Ambtelijk gezien was de invoering van een nieuw zorgstelsel een perfecte operatie. Daar zou je zo’n Martin van Rijn die daar als DG voor verantwoordelijk was gewoon twee ton extra voor moeten kunnen geven. Nu is hij vertrokken naar PGGM. Dat is jammer.’ Dus u vindt dat ook topambtenaren een flinke bonus moeten kunnen krijgen?

‘Ja, en daar is door de Balkenende-norm nu totaal geen ruimte voor.’ • Guikje Roethof Balkenende-norm Gebaseerd op het toekomstige ministers­ salaris Wettelijk maximum In 2008: 176.000 euro bruto jaarsalaris (exclusief pensioenafdracht) WOPT-norm Gebaseerd op het gemiddelde ministers­ salaris Bij overschrijding publicatieplicht in het jaarverslag In 2007: 169.000 euro bruto jaarsalaris (in­ clusief autobijtelling en pensioenpremie) 6 februari 2009 PM

27

spelers

Rasonderhandelaar BZK wordt directeur BZK • ‘Niet zwalken naar links en naar rechts, maar recht op het doel af,’ dat is de wijze les die Hans Gerritsen, de nieuwe directeur Koninkrijksrelaties op BZK, heeft geleerd van zijn voorganger Gea van Craaikamp. Gerritsen was op BZK plaatsvervanger van Van Craaikamp en maakt dus promotie. ‘Het betekent dat ik nu eindverantwoordelijk ben voor een aantal zaken waar ik dat eerst niet voor was,’ legt hij uit. Het was ‘min of meer logisch’ dat de plaatsvervangend directeur zou ­doorschuiven, zegt Gerritsen. Met de vernieuwing van de staatkundige ­verhoudingen binnen het Koninkrijk, hecht verantwoordelijk staatssecretaris Ank Bijleveld erg aan continuïteit aan de top. ‘Er moet in de uitvoering een heleboel gebeuren,’ aldus Gerritsen. ‘Het zou lastig zijn als er nu een directeur zou ­komen die het op eigen wijze zou invullen.’ Dat is ook de reden dat Gerritsen de functie als hoofd van de afdeling Programma Organisatie Transitieproces

Nederlandse Antillen blijft vervullen. Als plaatsvervangend directeur onderhandelde Gerritsen met de ­Antillen over veranderingen op het gebied van rechtshandhaving. ‘Dat gaat met veel

spanning gepaard en dat is ook wel voelbaar,’ zegt Gerritsen. Over het ­onlangs moeilijk verlopen overleg tussen Nederlandse en Antilliaanse politici, na uitspraken van PVV-Kamerlid Hero Brinkman, zegt Gerritsen dat het met het verslechteren van de onderlinge relatie wel meevalt: ‘Een heleboel mensen kunnen heel goed het onderscheid maken tussen wat een parlementariër zegt en wat het standpunt van de regering is.’ Net als Van Craaikamp is Gerritsen een rasonderhandelaar: hij werkte op de directie Wetgeving van Justitie toen daar over Schengen werd onderhandeld en schreef met staatssecretaris Job Cohen, nu burgemeester in Amsterdam, aan diens Vreemdelingenwet. Op Buitenlandse Zaken werkte hij op de directie Verdragen, waar hij over ‘heel veel verdragen’ onderhandelde, zoals de komst van het Joegoslavië Tribunaal naar Den Haag. ‘Dat was niet zo bijzonder lastig,’ blikt Gerritsen terug. ‘Ze zijn heel technisch van aard en heel anders dan die met de Antillen.’ • RvdD

Advertentie

www.movendus.nl

Een nieuwe carrièrekans voor topkader Het kan voorkomen dat topmanagers bij de overheid of bestuurders op zoek moeten naar een andere uitdaging. Movendus is specialist in loopbaaninterventies voor topkader binnen de publieke sector. Met een gericht loopbaaninterventieprogramma begeleiden wij managers of bestuurders weloverwogen en zorgvuldig naar een nieuwe uitdaging.

a • Plein 18A, 2511 CS Den Haag t • (070) 363 54 11

28

PM 6 februari 2009

Met onze jarenlange ervaring, onze beproefde werkwijze en onze netwerken zijn wij de partner voor overheidsorganisaties bij loopbaaninterventies. Maak kennis met de mogelijkheden van Movendus. Bel Coert Arends, Marie-José van der Meij of Richard Oosterweghel, telefoon (070) 363 54 11 of stuur een e-mail naar [email protected].

Den Haag • Hedel • Maastricht • Meppel • Tilburg • Veldhoven • Wageningen Movendus maakt deel uit van de P&O Services Groep

spelers

Water Midden-Oosten brengt vrede dichterbij BZ • Enkele jaren geleden raadde de diplomaat Ronald Mollinger Nederland aan om deel te nemen aan het Middle East Desalination Research Center (MEDRC). Aankomend voorjaar wordt hij zelf directeur van het in Oman gevestigde studiecentrum, dat onderzoek doet naar

waterwinning in het Midden-Oosten door middel van ­ontzilting. Nu is Mollinger nog ambassadeur in Hongarije. Het intergouvernementele ­programma vloeit voort uit de Oslo­vredesakkoorden uit 1993. Door de landen in de regio, inclusief Israël en de Palestijnse Autoriteit, samen te laten werken op het gebied van waterwinning, zou vrede in het gebied een klein stapje dichterbij moeten komen, zegt Mollinger. ‘We zijn geen pure politieke organisatie die kant-en-klaaroplossingen voor de vrede heeft, maar een klein radertje in het politieke vredeswerk.’ Naast Israël en de Palestijnse Autoriteit doet een hele trits Arabische landen mee aan het MEDRC, zoals Jordanië, Oman en Qatar. Ook de VS, Zuid-Korea en Japan nemen deel aan het programma. De Nederlandse overheid heeft voor de komende 3 jaar 3 miljoen euro in MEDRC geïnvesteerd. Mollinger heeft veel ervaring als diplomaat in de islamitische wereld: hij werkte onder andere op de ambassade in het Saoedische Djedda en was ambassa-

deur in de Verenigde Arabische Emiraten, ­Libanon en Iran. Later werd hij ambassadeur in algemene dienst in de Golfregio. ‘Ik ben bij toeval in het Midden-Oosten terechtgekomen,’ legt Mollinger, die in 1973 ‘het klasje’ volgde, uit. ‘Dat is mij en Buitenlandse Zaken goed bevallen.’ Nederland kan een speciale rol vervullen binnen het MEDRC, aldus Mollinger. ‘Ik vind het vredesproces belangrijk en de technische kennis in Nederland op het gebied van water kan daar aan bijdragen,’ zegt hij. Toen het Mollinger duidelijk werd dat MEDRC een nieuwe directeur zocht, solliciteerde hij. ‘Ze zochten een directeur met een ander profiel dan de vorige: iemand die op diplomatiek niveau kan werken, nieuwe leden kan aantrekken, zelf projecten ter hand neemt en samenwerking met de industrie entameert. Ik denk dat ik redelijk goed paste in dat profiel.’ De exacte datum van Mollingers aantreden is nog niet bekend: eerst moet er nog een nieuwe ambassadeur in Hongarije worden aangesteld. Mollinger: ‘Ik moet mijn post hier netjes achterlaten.’ • RvdD

Wie zit waar De huidige plaatsvervangend secretaris­generaal van Vrom Peter Welling gaat leiding geven aan de renovatie van het huidige Vromgebouw. Zijn portefeuille wordt overgenomen door Saskia Borgers (foto), thans DG Milieu. Haar functie wordt voorlopig waargenomen door Hugo von Meijenfeldt, de plaats­ vervangend directeur-generaal Milieu. Erik Akerboom (47, foto) volgt 1 april 2009 Tjibbe Joustra op als Nationaal Coördinator Terrorisme­ bestrijding. Momenteel is hij korpschef van B ­ rabantNoord. Eerder was hij directeur Democratische Rechtsorde bij de AIVD. Hans de Goeij legt op 1 maart zijn functie neer als directeur­ eneraal Volksgezondheid. Hij blijft verbonden aan het ministerie g van VWS als buitengewoon adviseur waar hij op verzoek van minister Klink een aantal projectwerkzaamheden zal leiden tot uiterlijk juni 2011. Vanaf 1 juni is hij ook in deeltijd werkzaam als senior consultant en interim-manager via de Oude Grachtgroep in Wateringen en Amsterdam. Voorzitter Rick Steur van het college van bestuur van het ­Christelijk Voortgezet Onderwijs in Zuidwest Friesland treedt in dienst van de Onderwijsinspectie. Hij wordt hoofdinspecteur

voortgezet onderwijs, beroepsonderwijs en volwasseneducatie en hoger onderwijs. Eerder was hij werkzaam op de Noorde­ lijke H ­ ogeschool Leeuwarden. Steur begint uiterlijk 1 april als ­inspecteur. Tot die tijd neemt Ans van Hooff zijn functie waar. Voorzitter Wim van de Donk van de WRR gaat de adviescommissie Drugsbeleid leiden. Ter voorbereiding op een nieuwe intergrale drugsnota – die nog voor het einde van het zomerreces moet verschijnen – wil het ­kabinet advies over de vraag of en zo ja hoe het Nederlandse drugsbeleid moet worden aangepast. Hans Alders heeft er weer een klusje bij: hij is voor­ zitter van de taskforce Biodiversiteit en Natuurlijke Hulpbronnen, ingesteld door het ministerie van LNV. Een groep topmensen uit bedrijfsleven, wetenschap, maatschap­ pelijke organisaties en bestuurders van lagere overheden gaat het kabinet de komende drie jaar concrete maatregelen aanreiken voor het behoud van biodiversiteit en het duurzaam gebruik van natuurlijke hulpbronnen. Huidig directeur midden- en kleinbedrijf bij de Rabobank Joop Wijn gaat aan de slag bij ABN Amro. De oud-staatssecretaris van Financiën neemt plaats in het transitieteam van de nieuwe topman Gerrit Zalm, zijn voormalige politieke baas bij Financiën. 6 februari 2009 PM

29

spelers

Nieuwe directeur Arbo loopt met inspecties mee Als landbouwkundig ingenieur is Marga Zuurbier een vreemde eend in de bijt van het ministerie van SZW. Toch heeft de nieuwe directeur Arbo in haar werk naar eigen zeggen veel baat van haar kennis van het agrarisch bedrijf. SZW • Als nieuwe directeur Arbeids­ omstandigheden (Arbo) bij de Arbeidsinspectie is Marga Zuurbier verantwoordelijk voor controle op de de veiligheid en gezondheid van de werknemers van 800.000 bedrijven. Een lastige opgave, maar Zuurbier laat zich niet van de wijs brengen. ‘We zoomen in op bedrijven waar de risico’s het grootst zijn. We zijn de grootste directie binnen de Arbeidsinspectie, maar ik wil niet zeggen dat we daarmee de zwaarste taak hebben.’ Twee weken is ze nu bezig, het inwerkproces is in volle gang. Zo ging Zuurbier met haar inspecteurs mee om te kijken hoe het werk in de praktijk gaat. ‘We hebben gekeken hoe glazenwassers hun werk doen, we zijn naar de bouw geweest en hebben een garage bezocht,’ vertelt ze enthousiast. ‘Soms is het daarbij nodig om boetes uit te delen,’ weet Zuurbier, die op haar tochten met de inspecteurs op

enkele gevaarlijke situaties stuitte. ‘We waren bij een houtzagerij en daar bleken ze te werken met een zware boormachine voor hout waar geen afschermkap omheen zat. Dan krijg je kans dat hout in de rondte vliegt.’ De bezoeken waren vaak onaangekondigd en Zuurbier was nadrukkelijk niet aanwezig als directeur. ‘Het was juist de bedoeling dat het gesprek zo normaal mogelijk verliep.’ Voor ze naar SZW vertrok, werkte Zuurbier als directeur van de Vervoerkamer van de NMa, eveneens een handhaver. Daar vond ze het na vijf jaar wel tijd voor een overstap. Zuurbier: ‘Bij de Vervoerkamer was het mijn taak vier zogenaamde toezichtarrangementen op te zetten.’ Voor onder meer de nieuwe Spoorwegwet uit 2005 en de Wet Luchtvaart van een jaar later zorgde Zuurbier voor de organisatie van het toezicht. ‘Ik wilde de minister helpen een goede wet te maken en ervoor

te zorgen dat die handhaafbaar is.’ Nu die voorbereidingen zijn afgerond is de uitvoering ervan aan haar opvolger. Zuurbier studeerde aan de Universiteit van Wageningen. Ze is landbouwkundig ingenieur. Een vreemde stap? ‘Vanuit landbouw is altijd veel aandacht geweest voor de wisselwerking tussen kennis en hoe boeren die moeten toepassen. Dat is de invalshoek die ik ook hier moet gebruiken. Hoe krijg je ondernemingen zo ver dat ze steeds veiliger werken? Dat is een continu proces, maar we zien door de jaren heen dat werk steeds veiliger en gezonder is.’ • RvdD

Advertentie

Hoort u wel alles?

Met PM blijft u op de hoogte van alle actuele informatie over publieke zaken. PM weet exact wat er speelt in de publieke sector en houdt beleids-

daarbij de belangrijke spelers te identificeren. En door ons altijd te

makers, uitvoerders, politici, belangenbehartigers en adviseurs hier-

focussen op de inhoud.

van op de hoogte. PM biedt elke twee weken actuele informatie van hoog niveau over publieke zaken. Dit doen we door de lopende zaken bij de overheid, in de Haagse politiek én in Brussel te volgen. Door de schijnwerper te zetten op ambities en prestaties van de overheid en

www.pm.nl

30

PM 6 februari 2009

3 maanden gratis Wilt u op de hoogte blijven van alle ontwikkelingen proefabonnement! in de publieke sector? Maak dan nu kennis met PM,

hét magazine voor de overheid, en ontvang PM 3 maanden gratis!

Meer informatie en inschrijven via www.pm.nl (abonnementen) of bel 070 - 31 22 777.

VacatureSpot ZH

Afdelingshoofd ICT-Servicemanagement Rijkswaterstaat

www.rijkswaterstaat.nl

ZH

Hoofd Dienst Automatisering Tweede Kamer der Staten-Generaal

www.tweedekamer.nl

GR

Hoofd ICT Ministerie van Economische, Agentschap Telecom

www.ez.nl

ZH

Strategisch Contractmanager Rijkswaterstaat Data-ICT-Dienst

www.rijkswaterstaat.nl

ZH

Teamleider Maritieme C4I Ministerie van Defensie, DMO

www.mindef.nl

ZH

(Senior) Accountmedewerker Ministerie van Justitie

www.justitie.nl

DR

Burgemeester Gemeente Hoogeveen

www.hoogeveen.nl

OV

Hoofd Eenheid Provincie Overijssel

www.provincie.overijs­ sel.nl

UT

Senior Adviseur Commissaris van de Koningin Provincie Utrecht

www.provincie-utrecht. nl

ZH

Programmamanager, tevens plv. Directeur MD-Beleid Ministerie van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties

www.minbzk.nl

NB

Vestigingsmanager Belastingdienst / BelastingTelefoon

www.belastingdienst.nl

ZH

(Senior) Accountmanager Ministerie van Justitie

www.justitie.nl

ZH

Adviseur Risicomanagement en Toezicht Rijkswaterstaat

www.rijkswaterstaat.nl

OV

Directeur Economische Zaken Gemeente Enschede

ZH

Hét overzicht voor banen in de publieke sector, schaal 12 en hoger

ZH

Senior Advocaten / Economen Marktspe­ cialisten Nederlandse Mededingingsautoriteit

www.nmanet.nl

ZH

Senior Juridisch Specialist Constitutionele Zaken Ministerie van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties

www.minbzk.nl

ZH

Senior Juridisch-bestuurlijk Medewerker Ministerie van Sociale Zaken en Werkgele­ genheid

www.szw.nl

ZH

Stafjurist Familie- en Jeugdrecht Raad voor de Rechtspraak

www.werkenbijderecht­ spraak.nl

GE

Wetenschappelijk Onderzoeker Openbaar Ministerie

www.openbaarminis­ terie.nl

GR

Coördinerend Beleidsmedewerker / Team­ leider (Team Vergunningen) Provincie Groningen

www.provinciegronin­ gen.nl

UT

Senior Adviseur Beleid en Ontwikkeling, tevens plv. Diensthoofd Korps Landelijke Politiediensten

www.politie.nl/klpd

ZH

Hoofd Bureau Ontwerp en Uitvoering Provincie Zuid-Holland

www.zuid-holland.nl

FL

Projectleider Provinciaal Meerjarenpro­ gramma Landelijk Gebied Provincie Flevoland

http://provincie.flevo­ land.nl

ZH

Senior Adviseur Ruimtelijk Economisch Beleid Interprovinciaal Overleg

www.ipo.nl

UT

Persvoorlichter Ministerie van Landbouw, Natuur en Voed­ selkwaliteit, DLG

www.minlnv.nl

www.enschede.nl

ZH

Redacteur Website Centraal Bureau voor de Statistiek

www.cbs.nl

Hoofd Financiën Gemeente Wassenaar

www.republic.nl

ZH

www.minvws.nl

ZH

Manager Sector Financiële Administratie Centraal Bureau voor de Statistiek

www.cbs.nl

Klinisch Beoordelaar College ter Beoordeling van Geneesmid­ delen

ZH

Programmamanager Handel en Diensten Nederlandse Mededingingsautoriteit

www.nmanet.nl

ZH

Senior Adviseur Begrotingscyclus Rijkswaterstaat

www.rijkswaterstaat.nl

ZH

Senior Adviseur Ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport

www.minvws.nl

ZH

Statistisch Onderzoeker Overheidsfinanciën Centraal Bureau voor de Statistiek

www.cbs.nl

NB

Afdelingshoofd Juridische Zaken Waterschap Brabantse Delta

www.republic.nl

UT

Gerechtsauditeur / Ondezoeker Centrale Raad van Beroep

www.rechtspraak.nl

ZH

Juridisch Specialist Ministerie van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties

www.minbzk.nl

OV

Lid Managementteam Belastingdienst / Randmeren Belastingdienst

www.belastingdienst.nl

OV

Manager Collegiaal Bestuur Intensief Toe­ zicht Administr. OB/LH en CLO Belastingdienst

www.belastingdienst.nl

OV

Manager Collegiaal Bestuur Unit Staf Belastingdienst

www.belastingdienst.nl

Vacature van de week Omdat Gijs Wouters terugkeert naar het bedrijfsleven, zoekt de Dienst Justitiële Inrichtingen (DJI) een nieuwe hoofddirecteur. De dienst, vallend onder het ministerie van Justitie, is daar­ voor op zoek naar iemand die een verbindende rol kan spelen tussen de verschillende sectoren van DJI: het gevangeniswezen, de jeugdinrichtingen en de forensische zorg. De nieuwe direc­ teur dient daarnaast, aldus de vacature, ‘als geen ander zicht te hebben op de koers van DJI en samen met het kerndepartement beleid te maken’. Hij/zij beschikt over groepsgericht leiderschap en ‘vaardigheden in het beïnvloeden van ambtelijke, politieke en maatschappelijke bestuurders’ en is daarnaast in staat tot zelfreflectie. De ABD vraagt vrouwen en personen met een mul­ ticulturele identiteit te reageren. Dat kan nog tot 1 maart. Meer informatie: www.algemenebestuursdienst.nl.

6 februari 2009 PM

31

et cetera

Recensie

In de leer bij Obama Titel Van Rotterdam naar het Witte Huis. In het hart van ­Obama’s campagne Auteur Kirsten Verdel Uitgeverij Conserve Prijs € 21,95

l

ck

e boeiend

ft de met

acht in het

as de

t landelijk

C in een

men in

del door

zijn

ezingen

le

minister

e krijgen,

et de

t

t, waar

h en

slag

er wordt.

vallen

conserve.nl

22-12-2008 15:37:34

D

e Rotterdamse Kirsten Verdel werkte bijna een half jaar bij het campagneteam van Barack Obama. Op de dag dat deze geïnaugureerd werd tot de 44e president van de VS, verscheen van Verdel een boek over die periode: Van Rotterdam naar het Witte Huis: in het hart van Obama’s campagne. Op chronologische wijze verhaalt Verdel, die korte tijd werkzaam was bij BZK alvorens zich fulltime in te zetten voor de campagne die de PvdA weer de grootste partij van Rotterdam zou maken, over het wel en wee van een campagneteam. Een interessant gegeven, zeker nu het hier gaat om de grootste en duurste verkiezingscampagne aller tijden, die ook nog eens op historische wijze voor het eerst wordt gewonnen door een zwarte kandidaat. Maar wie een scherpe analyse van de Amerikaanse verkiezingsstrijd verwacht, komt bedrogen uit. De ‘avonturen’ van Verdel in het campagneteam verschenen tijdens de campagne gedeeltelijk in columnvorm op de website van Vrij Nederland, maar Verdel is er na de verkiezingsdag op 4 november echt voor gaan zitten. De tijdsdruk die Verdel waarschijnlijk heeft gevoeld om het boek op de dag van de inauguratie van Obama in de schappen te hebben liggen, heeft er helaas voor gezorgd dat haar verslag nooit echt loskomt van

de campagnesfeer, juist meer vragen oproept dan dat het beantwoordt en het in zijn geheel niet moet hebben van de overzichtelijkheid. Het gaat Verdel voor de wind, zoveel is duidelijk. Ze wordt gevraagd om voor het Democratische campagneteam te werken, waar ze zich voegt bij een groot team dat alle uitspraken van Republikeinse kant zo snel mogelijk pareert. Ze krijgt op allerlei manieren toegang tot de meest exclusieve verkiezingsbijeenkomsten, en raakt zelfs verzeild op de republikeinse conventie, onderwijl vrolijk keuvelend met alle Democratische kopstukken die haar pad kruisen. Hoe ze dat allemaal voor elkaar krijgt blijft voor de lezer een raadsel, maar het zal wel heel vanzelfsprekend zijn. De dagen dat ze op kantoor is in Washington DC zit de sfeer er vaak goed in, meldt Verdel. Logisch, Obama maakt dan ook geen enkele fout, terwijl McCain dagelijks missers maakt die door het Democratische campagneteam tot reuzenproporties worden opgeblazen. Verdel zat met het schrijven van het boek nog met haar hoofd bij de campagne en dat zorgt ervoor dat het boek daar nauwelijks van los komt. Dat is jammer, want zo blijft het steken in oppervlakkigheden en de waan van de verkiezingsdag. • RvdD

Net uit Ziekenhuizen en de markt Ziekenhuizen die zich meer op de patiënt richten presteren beter dan ziekenhuizen die zich richten op verzekeraars, huisartsen of overheid. Dat concludeert Anne-Marie Laeven, voormalig beleidsadviseur van VWS en consultant van Berenschot in haar boek Een gezonde blik naar buiten. Ze onderzocht hoe marktgericht ziekenhuizen zijn geworden na de introductie van de marktwerking in 2005. Ziekenhuizen richten zich wel op de markt, maar ze zijn nog niet echt aan het ondernemen. Ze verzamelen en verspreiden voornamelijk informatie, vooral over de derdelijn (verzorgingshuizen, verpleeghuizen

32

PM 6 februari 2009

en thuiszorg) en de overheid. Op concurrenten wordt het minst gelet. Laeven ontwikkelde een model voor ziekenhuizen om te meten hoe ze zich verhouden tot de markt en onderzocht hoe de oriëntatie op de buitenwereld zich verhoudt tot hun financiële prestaties. Titel Een gezonde blik naar buiten. Marktoriëntatie van ziekenhuizen Auteur Anne-Marie Laeven Uitgever Wolters Kluwer Prijs € 31,50

et cetera

De emotionele revolutie

M

en neme: een forse dosis libertaire ondernemerszin, een sterk vergroot Europees bewustzijn, een stevige afkeer van staatsbemoeienis en een flinke portie opgepimpte burgerzin, dit alles aangelengd met een snufje holisme uit de traditie van de new age, en ziedaar het recept voor maatschappelijke vernieuwing van de ‘beweging’ De publieke zaak, nu alweer 6 jaar geleden opgericht op instigatie van Mickey Huibregtsen en Pieter Winsemius. Afgelopen maandag hield de beweging in het Amsterdamse hoofdkwartier van BNR Nieuwsradio de canon van haar ideologie ten doop in de vorm van het boek De publieke zaak, inspiratie voor een nieuwe dynamiek in de samenleving. Daarin doet een gevarieerd gezelschap aan hemelbestormers, van Ad Scheepbouwer, Ben Knapen tot Mabel van Oranje, een duit in het zakje van de ‘emotionele revolutie’, waarin wij ons volgens founding father Mickey Huibregtsen al lang en breed bevinden, zonder dat we het doorhebben. Het debat tussen PvdA-fractievoorzitter Mariëtte Hamer en haar D66-collega Alexander Pechtold was bedoeld als de hoofdschotel bij de lancering, maar de krachtmeting kwam helaas niet op gang. Hoewel de kemphanen uitgerekend aantraden op de dag dat Balkenende ten langen leste op de proppen kwam met zijn Irak-onderzoek, gingen gespreksleiders Joost Karhof en Rens de Jong (adjuncthoofdredacteur BNR) dit hete hangijzer in alle toonaarden uit de weg. Kennelijk is de publieke zaak niet gebaat bij de vlammen van de Binnenhof-actualiteit. Hamer en Pechtold konden zo hun oorlogskruit droog houden voor een optreden bij Pauw & Witteman, later die avond, waar het wel over Irak ging. Bij BNR bleef het debat stokken bij Hamers reeds eeuwenoude plan ter instelling van de speelhuizen voor peuter en kleuter, waarvan het maar niet wil komen omdat de christenen in de coalitie er zo veel moeite mee schijnen te hebben. Voor de rest ging het gesprek vooral over dynamiek, of beter: het gebrek daaraan, maar dat thema werd zo breed in de ring gezet dat niemand zich er een buil aan kon vallen. Zelfs de ambtenaar

– normaal gesproken Kop van Jut tijdens dit soort themabijeenkomsten – bleef gespaard. Pechtold complimenteerde de gemiddelde overheidswerker juist als ‘enthousiast en jong van geest’. Voor de rest herhaalde hij de vertrouwde D66-mantra dat het Nederlandse staatsbestel sinds 1910 – het jaar van het algemeen kiesrecht – geen noemenswaardige vernieuwingen meer heeft gekend.

Future shock Hamer verklaarde het levenswerk van André Rouvoet failliet met haar stelling dat de jeugdzorg in de vier grote steden beter kan worden overgelaten aan de verantwoordelijke wethouders in plaats van centraal aangestuurd via zeven (!) betrokken departementen. Pechtold probeerde Hamer nog uit de tent te lokken door kritiek te leveren op haar partijgenote minister Guusje ter Horst (‘nul en generlei ambitie’) en een kritische evaluatie te eisen van de 74 hoofddoelen die het kabinet-Balkenende IV zichzelf heeft gesteld. Hij refereerde in venijnige bijzinnetjes nog even aan de Irak-controverse, maar

‘Hoe dichter je bij Den Haag komt, des te slechter de naam van de burger wordt’ de PvdA-fractievoorzitter bleek over een tefallaag te beschikken en oreerde vrolijk verder over de verborgen zegeningen van haar gedroomde speelhuis. Nee, dan was de openingsbijdrage van Mickey Huibregtsen met terugwerkende kracht toch het spektakelstuk van de avond. De gewezen voorzitter van het Nederlands Olympisch Comité, ooit in de running voor een ministerschap Economische Zaken voor de LPF, hield staand op zijn krukken een gloedvol betoog, met als kernwoorden‘ future shock’, ‘open society’, ‘verantwoordelijkheid’ en – last but not least – ‘Obama’. De ex-McKinseyman wees er fijntjes op dat 75 procent van het overheidsbeleid wordt uitgevoerd door het bedrijfsleven, en dat ondernemers zich daarmee een geheel andere positie in de samenleving hebben verworven. Bij de overheid signaleerde hij een angst om

ruimte te geven aan de mondige burger. Ooit kreeg hij de raad het woord ‘burger’ niet te vaak in de mond te nemen, want dat had een ‘negatieve lading’ in Den Haag. Huibregtsen: ‘Hoe dichter je bij Den Haag komt, des te slechter de naam van de burger wordt.’ Ook vertelde Huibregtsen hoe hij in parlementair Den Haag voor grote paniek had gezorgd met zijn voorstel om in samenwerking met BNR een wekelijkse uitzending vanaf het Binnenhof te verzorgen waarin het optreden van Kamerleden en bewindslieden zou worden belicht aan de hand van relevantie. Maar het meest intrigerende onderdeel van de speech betrof een historisch detail: volgens Huibregtsen is Barack Obama niet de 44e, maar de 43e president van de VS. Het draait allemaal om Grover Cleveland, die in 1884 werd gekozen tot president, vier jaar later de verkiezingen verloor en in 1892 weer in het Witte Huis kwam. Cleveland was dus de 22e en de 24e president van de VS, maar telt eigenlijk maar voor een. En zo werd het toch nog een leerzame avond. Waar zo’n beweging toch niet goed voor kan zijn. • René Zwaap Titel De Publieke Zaak, inspiratie voor een nieuwe dynamiek in de samenleving Redactie Mickey Huibregtsen Uitgeverij Business Contact Prijs € 19,90 6 februari 2009 PM

33

agenda

Kameragenda (selectie) 9 t/m 19 februari Plenaire vergaderingen De Kamer debatteert de komende week over de beveiliging van Schiphol. Daar­ naast staan de wet Veiligheidsregio’s en de rechtspositie van politieke ambtsdragers op het programma. Commissievergaderingen Maandag 9 februari 13.00 – 17.00 Vrom Nota-overleg Structuurvisie voor de snelwegomgeving Dinsdag 10 februari 16.00 – 18.00 VenW, LNV en Vrom Algemeen Overleg Kaderrichtlijn Water 16.45 – 18.45 OCW Algemeen Overleg De verbindende schoolcultuur 17.00 – 19.00 WWI Algemeen Overleg Welstandstoezicht 18.00 – 20.00 Vrom Algemeen Overleg Afval en verpakkingen Woensdag 11 februari 10.00 – 13.00 Justitie Algemeen Overleg Letselschade 10.30 – 12.00 OCW Rondetafelgesprek

11.00 – 13.00 13.00 – 16.00 13.30 – 16.30 14.30 – 17.30

Associate Degree LNV Rondetafelgesprek Antibioticaresistentie veehouderij Financiën, Defensie, OCW, VenW, VWS en WWI Algemeen Overleg PPS Justitie Algemeen Overleg Slachtofferbeleid EZ Algemeen Overleg Energie

Donderdag 12 februari 11.00 – 13.00 BZ en Justitie Algemeen Overleg Migratie en ontwikkeling 14.00 – 17.00 SZW, EZ, Financiën en VWS Algemeen Overleg Zelfstandig ondernemerschap 15.00 – 18.00 WWI Algemeen Overleg Stedenbeleid na 2010 15.30 – 18.30 NAAZ Algemeen Overleg Rondetafelconferentie 16.00 – 19.00 VenW Algemeen Overleg Verkeersveiligheid

Dinsdag 17 febuari 16.00 – 19.00 WWI Algemeen Overleg Wijkaanpak Woensdag 18 februari 10.00 – 13.00 Justitie Rondetafelgesprek Vreemdelingendetentie 10.30 – 12.30 BZK Algemeen Overleg Vernieuwing Rijksdienst 10.30 – 13.00 OCW Algemeen Overleg Bibliotheekvernieuwing 13.30 – 16.00 Financiën en VenW Algemeen Overleg Beloningsbeleid NS, Schiphol e.a. 14.00 – 16.00 Defensie Algemeen Overleg Materieel 14.00 – 17.15 WWI Rondetafelgesprek Woningcorporaties 16.00 – 19.00 Defensie en BZ Algemeen Overleg Tsjaad Donderdag 19 februari 10.00 – 14.00 VenW en LNV Rondetafelgesprek Westerschelde 14.00 – 17.30 Vrom Rondetafelgesprek Randstad 2040

Evenementen 10 en 11 februari 2009

18 februari 2009

6 maart 2009

Congres Het 10e Nationale e-learning congres

Rotterdams Denkcafé Intuïtie – Leer beslissen

Debatcafé Emancipatie of frustratie? Aan jou de keus!

High Tech Campus, Eindhoven

Arminius, Studium Generale en Goethe Instituut

Nederlands Debatinstituut en Europees Parlement

Studiecentrum voor Bedrijf en Overheid

Arminius, Rotterdam

De Rode Hoed, Amsterdam

www.e-learningcongres.nl

www.arminius.nu

www.debatinstituut.nl

12 februari 2009

19 februari 2009

11 maart 2009

Festival der Bestuurskunde: democratie tussen

Forum: Ondernemersschap als kwaliteit

Lezing Martin van Creveld: Oorlogscultuur

wal en schip

Piazza en Jong KPN i.s.m. Jong Financiën

Lux i.s.m. Soeterbeeck Programma en uitgeverij

Vereniging voor Bestuurskunde

KPN Maanplein 55, Den Haag

Spectrum

Oude Maaskade Buiten Walevest, Dordrecht

www.iamjong.nl

Lux, Nijmegen

www.festival.bestuurskunde.nl

www.lux-nijmegen.nl 19 februari 2009

34

12 en 13 februari 2009

Debat De nieuwe aanpak van ontwikkelingssa­

19 maart 2009

Cursus Risico- en crisiscommunicatie

menwerking

Nationaal Congres Inburgering

Studiecentrum voor Bedrijf en Overheid

De Rode Hoed, OneWorld en OnzeWereld

Studiecentrum voor Bedrijf en Overheid

Novotel Rotterdam Brainpark

De Rode Hoed, Amsterdam

WTC Rotterdam

www.sbo.nl/risicoencrisis

www.derodehoed.nl

www.sbo.nl/inburgering

PM 6 februari 2009

beau monde

Congresseren met de ChristenUnie Tijdens de lunch waren de leden van de ChristenUnie die wij spraken nog vóór een Irak-onderzoek, maar toen puntje eenmaal bij paaltje kwam, stemde een meerderheid van de congresgangers tegen. De ­actualiteit heeft ons ­inmiddels ingehaald.

Wat Waar Wanneer

Congres ChristenUnie Philharmonie, Haarlem Zaterdag 31 januari 2009

Carola Schouten, beleidsmede­ werker Tweede Kamer, en Geert Jan Spijker van het Wetenschap­ pelijk Instituut zijn als eerste uit de zaal. ‘Je kunt een onderzoek wel krampachtig tegenhouden, maar de politieke realiteit is veranderd,’ aldus Schouten.

Docent Berend Haitsma (l) en Veluws heemraad Gerard van den Brandhof staan positief tegen­ over een onderzoek. Er is een stemming gehouden onder de leden, weten ze, en een meerder­ heid denkt er ook zo over. ‘Er is sprake van voortschrijdend inzicht.’ aldus Van den Brandhof.

Fractievoorzitter Arie Slob (l) omzeilt handig de vraag of hij voor of tegen een onderzoek naar het begin van de oorlog in Irak is: ‘Op het moment dat de ­leden spreken, houden wij onze mond.’ André Rouvoet voegt toe: ‘Als kabinet wachten wij rustig af.’ Een leugentje om bestwil?

V.l.n.r. scholier Johan van Spijker en studenten Johannes Keegstra, Robert Heij en Johan Slobbe. Allen lid van Perspectief. De onduidelijkheid over het begin van de Irakoorlog moet weggenomen worden, vinden ze. Of het congres vóór de resolutie stemt durven ze niet te voorspellen.

Mineke Harmsen Spruijt en student Dirk Vreugdenhil kennen elkaar uit ­Capelle a/d IJssel. Harmsen kijkt ­verbaasd als haar wordt gevraagd wat ze in het dagelijks leven doet, alsof dat zo’n gekke vraag is. De ope­ ratieassistente is vóór een onderzoek.

‘Ik lid van de ­ChristenUnie? Neen! En dat zal ik ook nooit worden!’ Wim Kolijn is namelijk voorzit­ ter van de SGP. ‘Wij zijn collegiaal met het kabinet zoals u weet. De fractie zal dus niet aandringen op een onderzoek.’ Tekst Cindy Castricum Beeld Rob Jongbloed

Afzal Siddique loopt elk politiek congres en ­televisieprogramma af om met BN’ers op de foto te gaan. Hij heeft dan ook foto’s op zak met koningin Beatrix, premier Balkenen­ de en Imca ­Marina. Eimert van Middelkoop had hij nog niet. Nu wel!

Rob en Betsy Adema uit Zee­ wolde genieten van de lunch. Betsy is sinds kort lid, dit is haar tweede congres. Rob is mee voor de gezelligheid. Beiden zijn ze voorstander van een onderzoek. ‘Je kunt leren van het verleden.’

Het initiatief voor een reso­ lutie over een o ­ nderzoek komt van Perspectief, de jongerenclub van de ChristenUnie. Bestuurs­ leden Linda van Garderen en Gerard André hopen dat-ie wordt aangenomen ­vanmiddag. ‘Het levert in elk geval veel discussie op.’

Wie zien we daar? Hans Blokland (l) die na 15 jaar afscheid neemt van het EP. Wat hem betreft komt er geen nieuw onderzoek want ‘alles is bekend’. Alles? ‘Ik beschik over inside information,’ zegt Blokland geheimzinnig. Naast hem gedeputeerde Frans Hamelink (Zeeland).

CU-bestuurslid Jacques Christiaan­ se (l) en Thijs van Daalen, ook al uit Zeewolde, vinden dat er nu te veel een rookgordijn hangt. ‘Verstandig als er een onderzoek komt,’ aldus Van Daalen.

Vandaag is Janneke Vos notulist van het congres. ‘Een bij­ baantje,’ zegt de fractieassistent van de Gelderse Staten. Over een kwestie als Irak mag geen onduidelijkheid bestaan, vindt ze. Vóór dus!

Karmac Groep

Karmac Groep Dé Document-Campus van Nederland

Karmac Informatie & Innovatie

Uw informatieuitwisseling stellen wij centraal

Karmac Microfilm & Scanning

Op welke wijze uw organisatie intern en extern communiceert is één van de essentiële factoren voor het behalen van succes. Een krachtige informatieuitwisseling, de smeerolie van uw organisatie, is daarbij onontbeerlijk. Informatieuitwisseling - wij spreken bij voorkeur van informatielogistiek - verdient daarom de volle aandacht.

Karmac DMS Strata Preservation

Het geïntegreerde dienstenpakket De moderne informatiestroom is in feite een keten van processen. In onze kijk op moderne informatielogistiek staat het proces als totaal concept dan ook centraal. Steeds meer partijen in de markt zien hiervan het belang. De vorming en de vormgeving van uw boodschap, de communicatie hiervan, het verwerken & beheren van response tot het beheren van de verkregen informatie van uw klant; de Karmac Groep heeft de expertise om u hierin te ondersteunen.

Krachtige bundeling De Karmac Groep heeft een uniek geïntegreerd concept ontwikkeld dankzij een krachtige bundeling van bedrijven die zijn gespecialiseerd in: Databasemarketing en -beheer & Media; Print & Drukwerk; Sourcing van back- en frontoffice; Facility management en -services; Digitalisering, Microverfilming & Specialty scanning; Archiefbewerking, -opslag en -beheer; Bibliotheekservices. De Karmac Groep is een erkende en grote speler in de hedendaagse en op de toekomst georiënteerde informatielogistiek.

Karmac Groep is een label van de KMM Groep, (40 bedrijven en meer dan 500 medewerkers)

Experts in informatielogistiek Best Managed Companies 2008 ‘DGA-bedrijven blinken uit in talentmanagement en technologie’

Karmac Groep, Pascallaan 72, 8218 NJ Lelystad, T 0320 - 28 69 59, [email protected]

www.karmac.nl