Haalbaar bewegen met diabetes

Haalbaar bewegen met diabetes 10 stappen naar meer lichaamsbeweging en een gezondere levensstijl Steven Vuylsteke Kinesitherapeut Voorzitter kinekring Land van Aalst Werkgroep diabetes in beweging

By courtesy of

Baldwin Sondervan SportKinesitherapeut – KineCoach (pre-)diabetes type 2 Bestuurslid Noord Antwerpse kinekring Praktijkhouder SportTherapeutisch AdviesCentrum KINESO

Enkele cijfers • Zowat elke 10 minuten krijgt iemand in ons land de diagnose van diabetes. Het voorkomen van diabetes wordt door de Internationale Diabetes Federatie geschat op 8% van de volwassen Belgische bevolking ofwel 1 op 12. Dit zal in de toekomst oplopen tot 1 op 10 tegen 2030. Deze cijfers omvatten de gekende als de ongekende diabetes patiënten. • Daarnaast bevindt 6,5% van de bevolking zich in de grijze zone: licht verhoogde bloedsuikerspiegel maar nog geen diabetes. Men spreekt ook wel van “prediabetes”. Deze groep van mensen loopt een hoog risico om op relatief korte termijn diabetes te ontwikkelen. Naar schatting 1 op 3 van de mensen met diabetes weet niet dat hij of zij de aandoening heeft en wordt er dus ook niet voor behandeld. • Nemen we alle cijfers samen dan blijkt dat ruim 1 miljoen Belgen een te hoge bloedsuikerspiegel heeft en dus in aanmerking komt voor preventie of behandeling.

Diabetes type 2 is een ernstige ziekte • Kans op vroegtijdig overlijden tgv hartlijden en/of beroerte is 2 tot 4 maal hoger • 70 % van alle type 2 diabetespatiënten vertoont hypertensie of neemt medicatie hiervoor • 28 % vertoont retinopathie wat aanleiding kan geven tot blindheid • Type 2 diabetes is de belangrijkste oorzaak van nierfalen • 60 tot 70 % vertoont neuropathie • 60 % van niet-traumatische amputaties vindt plaats bij diabetespatiënten Significante verkorte levensverwachting Bij vrouwen 8,2 jaar en bij mannen 7,5 jaar wanneer op 50 jarige leeftijd type 2 diabetes wordt vastgesteld

Gezondheidskosten zijn bij type 2 diabetespatiënten 2,3 maal hoger in vergelijking met gezonde personen

Bewegen is gezond voor iedereen!

Bewegen hoeft geen sport te zijn!

Voordelen van bewegen • Verlengt de levensduur met gemiddeld 2 jaar • 40% minder risico op hart- en vaatziekten • Gunstig effect op bloeddruk en cholesterol • Verbranden van calorieën gunstig effect op gewicht • Vermindert het risico op borst- en darmkanker • Vermindert het risico op botontkalking (osteoporose) • 40% minder risico op dementie • Verbetert de stemming en het psychologisch welbevinden • Betere nachtrust • Verbetert de productiviteit op het werk •…

Bewegen is leuk!

Bewegen en (pre)diabetes type 2 Veel voordelen • Helpt diabetes te voorkomen • Draagt bij tot een betere regulatie van diabetes Verbetering van de glycemische controle (HbA1c) • Vermindert de kans op complicaties

Bewegen en (pre)diabetes type 2 Gevaren? • Hypoglycemie: meten = weten ! dus voor, tijdens en na inspanning • Opgelet bij diabetescomplicaties: Hartlijden : vermijd zware inspanningen Retinopathie : vermijd zeer intensieve trainingen Nefropathie : vermijd hypertentie Diabetische voet: vermijd kwetsuren => aangepast schoeisel

Bewegen en (pre)diabetes type 2

Veel meer voor- dan nadelen Geen kwestie van tijd maar van prioriteit Topprestaties zijn niet nodig, wel regelmatig bewegen, liefst elke dag

Niettegenstaande het advies van de huisarts aan de patiënt regelmatig te bewegen, komt deze boodschap niet aan: patiënten met type 2 diabetes vertonen nauwelijks een toename in fysieke activiteit na dit advies. … Er is dus nood aan een traject waarin deze patiënten kunnen deelnemen aan gestructureerde en effectieve beweegprogramma’s. Hansen D, Peeters S, Schotte M. Vlaams tijdschrift voor Diabetologie 2013 nr. 1, 10- 2

Werkgroep diabetes in beweging Initiatief Kinekring Land van Aalst Opleiding KineCoach (pré)diabetes type 2 (Axxon) – Aanbevelingen over screenen, behandelen en coachen – Opvolging door kinesist na doorverwijzing huisarts Hoe diabetespatiënten daadwerkelijk meer laten bewegen?

Werkgroep diabetes in beweging

www.diabetesinbeweging.be

Traject diabetes in beweging

huisarts

diabetesverpleegkundige

Endocrinoloog / cardioloog

psycholoog

Kinesitherapeut

Diëtist(e)

Traject Diabetes in beweging

Patiënt

• Prédiabetes (WHO-criteria) of diabetes type 2 • Zou moeten bewegen • Heeft nood aan begeleiding • Is gemotiveerd

Jeanne • 58 jaar • Subjectief: – algemeen onwel – droge mond – dorstgevoel

• Objectief: Geglycolyseerd hemoglobine (HbA1c): 9,9% normaalwaarde = < 4 % pré-diabetes = tss. 4 en 6 % • Actieve ziekten: – diabetes mellitus sinds 2006 – morbide obesitas

• Actieve medicatie: 10

Jeanne • Weinig tot geen beweging • Wil bewegen maar weet niet hoe of waar • Beschikt niet over een wagen

Criteria deelname ‘Diabetes in beweging’? • Prédiabetes (WHO-criteria)

of diabetes type 2 • Zou moeten bewegen Patiënt • Heeft nood aan begeleiding • Is gemotiveerd

De huisarts van Jeanne legt haar het project ‘Diabetes in beweging’ uit

Huisarts

• Bepaalt bloeddruk en gewicht • Oplijsting cardiale klachten • Verwijst door naar kinesist d.m.v. een voorschrift met vermelding '(pré)diabetes T2: kiné-opvolging' of voorbeeld op www.zorgtrajectenaalst.be

Multidisciplinair zorgteam 1e lijn • Jeanne heeft nood aan een zorgteam: – Huisarts: insuline opdrijven (maar waarschijnlijk onvoldoende effect tenzij in combinatie met leefstijlaanpassingen)

– Diabeteseducator: leefstijl – Kinesist: individueel beweegprogramma –…

Kinesist

• Bepaalt conditionele status • Bepaalt inhoud beweegprogramma voor in de praktijk kinesist, thuis of in een fitness • In een opvolgmapje houdt de kinesist de vorderingen van de patiënt bij • Zendt na afloop van de 18 sessies een evaluatieverslag door naar de huisarts en idealiter naar educator en endocrinoloog

Traject diabetes in beweging 10 stappen naar meer lichaamsbeweging en een gezondere levensstijl

Stap 1: gemotiveerde patiënt Stap 2: patiënt gaat naar huisarts Stap 3: intake kinesitherapeut Stap 4: uitleggen FAM beweegmodel Stap 5: fysieke evaluatie Stap 6: opstarten beweegprogramma Stap 7: onderhouden beweegprogramma Stap 8: fysieke evaluatie Stap 9: terugkoppelen aan de huisarts Stap 10: blijf in beweging

Traject diabetes in beweging Stap 1: patiënt • Heeft diabetes of prédiabetes • Is gemotiveerd en wil meer bewegen • Weet niet goed hoe er aan te beginnen • Heeft nood aan begeleiding

Traject diabetes in beweging Stap 2: patiënt gaat naar huisarts (of endocrinoloog) • Doet medische evaluatie: bloedafname, bloeddruk,.. • Voorschrift kinesitherapie met evt. vermelding van bijkomende medische info en medicatie • Geeft uitleg over traject • www.diabetesinbeweging.be • www.zorgtrajectenaalst.be

Traject diabetes in beweging Stap 3: Intake kinesitherapeut • Intake gesprek + klinisch onderzoek - Medische voorgeschiedenis - Cardiovasculaire-, neurologische en orthopedische problemen - Complicaties diabetes - Motivatie - Fitheidanalyse

• Opvolgmapje • Doelstellingen van het beweegprogramma - Algemeen (*) - Persoonlijke doelstellingen - FAM beweegmodel (*)

Doelstellingen beweegprogramma bij (pre)diabetes type 2 Verschillende studies hebben aangetoond dat bewegingstherapie en ‘lifestyle change’ een belangrijk onderdeel is in de behandeling van diabetes type 2. Al dan niet gecombineerd met dieet en medicatie. + Alle andere voordelen van bewegen!!!


Stap 4: FAM beweegmodel •

Ontwikkeld door Yves De Vos (Fitness als medicijn) om de gezondheid te bevorderen en/of het risico op chronische ziekten te verminderen

•

Bestaat uit 5 normen die verschillende soorten activiteit aanhalen

•

Vormt de ideale basis voor het coachen tot een bewegingsprogramma op maat

Courtesy by Yves De Vos

Zitnorm


Zitnorm = Sedentair gedrag, teveel zittende bezigheid: TV kijken, PC werk, auto,… Zitnorm ≠ Gebrek aan fysieke activiteit Onafhankelijke impact op de gezondheid.

Voorbeeld sedentair gedrag TV kijken

Dagelijks 2 u TV kijken Risicostijging met 14 % op diabetes Risicostijging met 23 % op obesitas

Lifestyle change: minder zitten

Om de 30‘ uit je stoel komen en 5‘ rondwandelen is belangrijker in de strijd tegen diabetes type 2 dan bezoekjes aan de fitness.

Lifestyle change: minder zitten Zitcalcalculator op www.fitnessalsmedicijn.be

Lifestyle change: minder zitten Hln 03/06/’15: Zittend werk is even nefast voor de gezondheid als roken. Experts raden elke dag 2 uur beweging aan op kantoor.


Stap 4: FAM beweegmodel


Lifestyle change: meer bewegen Vroeger waren we veel actiever. Nu: liften, auto’s, afstandsbediening, mixers, enz. Meer bewegen hoeft niet altijd sport te zijn. Denk aan kleine gewoonteveranderingen. 10000 stappen is een richtlijn voor gezondheidswinst; niet voor gewichtsbehoud.

1930 vs 2015

1930 vs 2015

Evolutie?

Meer bewegen op het werk.

Meer bewegen in het dagelijks leven.

Hoe meer beweging inbouwen in dagelijks leven? Bij verplaatsingen: •De trap nemen in plaats van de lift. •Door korte verplaatsingen (bijvoorbeeld de bakker) te voet of met de fiets te doen. •Door via een omweg naar huis te stappen. •Door de wagen verder van uw plaats van bestemming te parkeren. •Door een halte vroeger af te stappen als u met het openbaar vervoer reist. Op het werk: •Tracht langdurig zitten te onderbreken en ieder half uur recht te staan, even te wandelen, enkele oefeningen te doen, ... •Door al wandelend te telefoneren. •Door de wagen in de verste hoek van de parkeerruimte te plaatsen. •Door een uur per dag uw bureaustoel door een zitbal te vervangen. •Zet uw printer ver genoeg zodat u moet rechtstaan om uw print te kunnen nemen. In vrije tijd: •Door ‘s avonds eens te wandelen in plaats van TV te kijken of te lezen. •Door met de hond dagelijks te gaan wandelen. •Door te tuinieren. •Door uw auto zelf te wassen in plaats van naar de carwash te gaan. •Door samen met uw (klein)kinderen meer te bewegen (ravotten in de tuin, fietsen, …) •Door rond te wandelen aan de zijlijn, wanneer u op de (klein)kinderen moet wachten tijdens hun sportactiviteiten. •Door TV te kijken op een hometrainer of step. •Door enkele oefeningen te doen wanneer bijvoorbeeld het eten in de oven staat. •Hou vaste momenten in uw agenda vrij om bewegingsactiviteiten te doen. •Zoek een familielid, vriend(in) of buur om samen te sporten. Dat motiveert.

Beweegmeter www.10000stappen.be

1. beginnen met een nulmeting Ma

Di

Woe

Do

Vrij

Zat

Zo

Totaal

Doel

Beweegmeter 2. Het aantal beweegmomenten geeft een idee van de leefstijl van de patiënt. Bespreek het resultaat van de nulmeting a.d.h.v. tabel. Aantal stappen

Leefstijl

0 – 4999

Zittende (sedentaire) leefstijl

5000 - 7499

Licht actieve leefstijl

7500 – 9999

Matig actieve leefstijl

10000 – 12499

Actieve (gezonde) leefstijl

+ 12500

Zeer actieve leefstijl

3. Leg samen met de patiënt het doel vast voor de komende 6 à 12 weken Bvb. Doel na 6 weken het aantal beweegmomenten te verdubbelen Verhoog het doel de eerste 2 weken met 10%, vanaf week 3 met 15% per week verhogen. www.fitnessalsmedicijn.be




Uithoudingstraining Recente internationale richtlijn voor patiënten met diabetes type 2 – 3 tot 5 dagen per week – lage tot matige intensiteit – Minimum 150 min. per week: 20 tot 60 min. ononderbroken of verspreid over verschillende sessies van 10 min. – Voorbeelden matige fysieke activiteit: stevig doorstappen, zwemmen, fietsen,..

Uithoudingstraining




Krachttraining De toevoeging van krachttraining aan uithoudingstraining wordt sterk geadviseerd in internationale richtlijnen – spiermassa en spierkracht nemen toe (voordelen in ADL bij oudere leeftijd) – rustmetabolisme wordt sterk gestimuleerd – glycemische controle sterk verbeteren

De invloed van verschillende trainingsmodaliteiten is nog niet achterhaald, basis klassiek krachtprogramma – 5 tot 10 oefeningen (grote spiergroepen) – 3 reeksen met 10 tot 15 herhalingen (tot spieruitputting) – Valsalva manoevre vermijden en orthopedische klachten monitoren!!

Krachttraining 1. Eigen lichaamsgewicht

Krachttraining 2. Elastieken en gewichtjes

Krachttraining 3. Vaste toestellen

Traject diabetes in beweging Stap 5:

Fysieke evaluatie

Traject diabetes in beweging Stap 6: opstarten trainingsprogramma Individueel bepalen: kijk wat zwak is in de testing om accenten te leggen, hou rekening met co-morbiditeiten en complicaties Bespreek met de patiënt wat hij / zij graag doet van fysieke activiteit In eerste sessie aanleren van de oefeningen en controleren of het haalbaar is. Laat de patiënt indien mogelijk trainen met een hartslagmeter (cave: bèta-blokkers en obesitas) Voorzichtige trainingsopbouw, bvb. – in begin aantal oefeningen beperken – bij krachttraining eerst onderdoseren en correct aanleren van de oefening

Stap 6: opstarten trainingsprogramma kinepraktijk

Stap 6: opstarten trainingsprogramma fitness

Stap 6: opstarten trainingsprogramma thuis

Trainingsprogramma wordt bijgehouden in een opvolgmapje • Inhoud: – Gegevens patiënt en multidisciplinair team – Anamnese + klinisch onderzoek – Gegevens testing – Trainingsprogramma – Nuttige tips – Gegegevens beweegmeter – Evt. resultaten bloedafname, glycemie,… –…


In het beweegprogramma werk maken van de vier trappen van het beweegmodel.


Traject diabetes in beweging Stap 7: onderhouden van het bewegingsprogramma Wetenschappelijk onderzoek toont betere resultaten bij gesuperviseerde programma’s Opstarten individueel opgesteld beweegprogramma – in de praktijk van de kinesitherapeut – Vb. 10 sessies: 2x/week gedurende 5 weken

De patiënt heeft een afspraak en is zo verplicht te komen Er wordt geadviseerd om in het weekend nog iets van lichaamsbeweging te doen (bv. wandelen, fietsen, zwemmen,...) om aan de fitheidsnorm te komen Verder opvolgen van beweegdoelen Na 10 trainingen en aanpassen van ‘lifestyle kan al een mooi resultaat verwacht worden

Traject diabetes in beweging Stap 8:

Fysieke herevaluatie

Stap 8: fysieke herevaluatie Verandering in kracht, conditie, buikomtrek,..? Vergelijk de huidige resultaten van de activiteitenmeter met beginsituatie Positieve resultaten kunnen de patiënt motiveren om blijven vol te houden Resultaat terugkoppelen aan de huisarts De patiënt wordt gemotiveerd om zijn programma op zelfstandige basis verder te zetten: – in een fitnesscentrum – thuis (wandelen, zwemmen, hometrainer en theraband of functionele oefeningen voor krachttraining) – bij de kinesitherapeut maar dan niet meer onder kinénomenclatuur – sportclub

Traject diabetes in beweging Stap 9: verslag aan huisarts

Traject diabetes in beweging Stap 10: blijf in beweging • Blijvende gedragsverandering noodzakelijk bij diabetes type 2, dus fysieke activiteit in dagelijks leven inbouwen • Effecten van training gaan snel verloren HbA1c Premature stop

duur van interventie

Traject diabetes in beweging Stap 10: blijf in beweging • Evt. maandelijkse opvolging door kinesitherapeut: – – – – –

Fysieke herevaluatie Aanpassen beweegprogramma Opvolgen fysieke ongemakken Motiveren! …

Traject diabetes in beweging Programma van 6 maand onder begeleiding van de kinesitherapeut (18 sessies)

Sessie 1 - 2: Intake kinesitherapeut; opvolgmapje bespreken; beweegmeter; uitleggen FAM beweegmodel… Sessie 3: Fysieke evaluatie Sessie 4 - 13: opstarten begeleid beweegprogramma 2x per week Sessie 14: fysieke evaluatie + verslag arts Sessie 15 – 17: maandelijkse opvolging + bijsturen programma Sessie 18: Fysieke evaluatie + eindverslag

Traject diabetes in beweging Conclusie:


Motivatie is belangrijk Belang van coaching Persoon gaat bewegen vanuit een persoonlijke overtuiging of omdat de activiteit gewoon leuk en Persoon gaat bewegen omwille uitdagend is. van een beloning of schuldgevoel Persoon ziet totaal geen nut om te bewegen


Bewegen is een krachtig medicijn…

• een nieuwe opleiding KineCoach (Pre-)diabetes type 2 in het najaar 2015, de juiste data zijn nog niet gekend. • Ondertussen is men eveneens gestart met de opleiding KineCoach Obesitas. Daarvan wordt een nieuwe opleiding voorzien in 2016 voorjaar. • Er wordt ook nagedacht rond KineCoach COPD en chronisch hartfalen.

BEDANKT VOOR JULLIE AANDACHT


Addendum + Bronnen

www.zorgtrajectenaalst.be/dib www.diabetesinbeweging.be

www.fitnessalsmedicijn.be

www.kinecoach.net

Fysieke evaluatie Follow up Lichaamsgewicht BMI (gewicht/lengte x lengte) Vetpercentage (v: 20 – 25%; m: 15 – 20%) Buikomtrek (v < 88 cm; m < 102 cm) Pedometrie (gem. … stappen over 1 week) Valrisico (timed up – and go) < 10,6 s. Submaximale fietstest (Astrand Rhyming test) Vo2 Max: … ml/min/kg HF: … sl/min. Load: …watt Beoordeling: …. 6 min. wandeltest Totale wandelafstand: … m Rel. wandelprestatie: … % Handknijpkracht Li/ Re: … kg Muur zittest … s.

Intake op ……./……./…....

Haalbaar bewegen met diabetes

Recommend Documents