Groot genoeg en klein genoeg: leven in Eindhoven. Door Leon Verdonschot

Groot genoeg en klein genoeg: leven in Eindhoven Door Leon Verdonschot

November 2013

De meest gehoorde tien woorden na een week wonen in Eindhoven en praten met haar inwoners, in min of meer willekeurige volgorde:

Philips Lelijk

Frits Ruimte

Strijp S Amsterdam

Gewoon

PSV Design Groen

Journalist Leon Verdonschot woonde een week in Eindhoven. Hij stond stil Om met die laatste eens te beginnen: die had ik niet zien aankomen. mooist mogelijke manier”), wandelde over de Woenselsemarkt (“Eindhoven aan Zee”), hoorde lofzangen op de mogelijkheden die Eindhoven biedt, en zowel waardering voor als kritiek op de informele sfeer van “een stad waar arbeid nog aantoonbare wortels heeft”.

Door Leon Verdonschot

Ja, ik kende Eindhoven wel al. Of ik dacht het althans te kennen, want ik kom er geregeld en heb er enkele vrienden. Sommige steden laten zich doorgronden in bliksembezoeken, in een paar vluchtige blikken op de geijkte pleinen en wegen. Zo’n stad is Eindhoven niet.

L E O N V E RDO NS CHO T: L E V E N I N E I NDHO V E N

Rockcity

dealers stelt. Zijn zoon nam het bedrijf later van zijn vader over. De vader is er

Jaren geleden stond ik op een vrijdagavond te wachten op een vrijkomend

niettemin altijd als ik langskom en zit dan de administratie bij te werken in een

toilet in een café op Stratumseind. Het was rond een uur ’s nachts en mijn

kantoortje in een enorme hal met oneindige rekken vol oude Porsche onder-

exacte locatie luidde: de urinoirs. Er stonden twee mannen voor me. De man

delen. De zoon staat, of onder de brug, of komt er net onderuit. Mannen met

links zei, terwijl hij naar rechts keek en door ging met waar hij mee bezig was:

stevige, ruwe handen, die ze even aan hun blauwe overall afvegen voor ze

“Eindhovuuh, jongen! Rockcity!” De man rechts piste verder, maar keek naar Eindhoven.

links en zei: “Eindhoven de gekste! Echt wel.” Daarna klopten ze af, deden hun rits omhoog, knikten elkaar toe en liepen weer de kroeg in. Ik weet niet precies waarom, maar ik heb dit altijd onthouden als een typisch Eindhovense dialoog.

Amaro

Eindhoven, dat was voor mij, de buitenstaander, vooral de stad van iconen.

Of de inmiddels in kringen van culturele festivals wereldberoemde kok-kunste-

De sympathiekste voetbalclub, de beste cabaretiers, de hardste bands, de

naar André Amaro. Die vertelde me ooit dat het de ideale stad is om creatieve

hipste academie, ons beroemdste merk en iets met de nieuwste technologie –

ideeën uit te voeren, en daar heeft hij er nogal wat van. Wanneer je in Eindho-

vraag me alleen niet welke dan precies. En ja, de designstad. Richard Hutten

ven een goed idee hebt, stelde hij, kun je ermee aan de slag. Het is geen stad

(van Droog Design). Marcel Wanders (van de Knotted Chair, opgenomen in

van luchtbellenblazers, maar van doeners.

de collectie van het Museum of Modern Art in New York). Ton van de Ven (van

In Amsterdam is dat anders, zei hij – zoals in Eindhoven vrij veel mensen de

de Efteling). Allemaal afgestudeerd in Eindhoven. Toen het Algemeen Dagblad

neiging hebben om een uitweiding over hun stad te vergezellen met een verge-

een aantal jaren geleden eens bij de Eindhovense politie informeerde hoe het

lijking met Amsterdam, die steevast ongunstig uitpakt voor die laatste stad; ook

kon dat er in met name uitgaansstraat Stratumseind geregeld klappen vallen,

in dat opzicht lijken inwoners van Eindhoven op Rotterdammers.

wees de politiewoordvoerder op de tienduizenden stappers die ieder weekend uitgaan in de 220 meter lange straat vol kroegen. “Dan valt er wel eens een

In Amsterdam, stelde Amaro, vertellen mensen graag wat ze allemaal gaan

klap.” Dat wist ik ook nog wel: het is geen hysterische stad, dat Eindhoven.

doen. In Eindhoven dóen ze het gewoon. Dat had te maken met mentaliteit, maar het had ook een praktische reden: in Eindhoven is de kans simpelweg groter dat je degene die je over je plannen vertelt weer tegenkomt, en dat-ie

Garage

vraagt hoe het er inmiddels mee staat.

Ik sprak wel eens mensen die er wonen of werken. De twee mannen van mijn garage bijvoorbeeld, een klein, zelfstandig autobedrijf aan de Scherpakkerweg.

Natuurlijk, het culturele aanbod in Eindhoven is kleiner dan dat in Amsterdam.

Als ik er voor een kleine beurt kom en een half jaar later voor de grote, is het

Maar dat heeft ook voordelen, stelde Amaro: als er wel iets te doen is, zit de

nummer van de factuur maar een paar cijfers hoger dan de vorige keer, zo

zaal vaak vol. En de Eindhovenaren die hij kende zijn niet bang te reizen. Ze

klein is het.

gaan ook een concert in 013, een expositie in Rotterdam of een feest in Antwerpen niet uit de weg. Amsterdammers doen dan wel, die noemen de rest van

De garage is eigendom van een vader die het pand decennia geleden overnam

Nederland De Provincie en kijken dan vies.

van een LPG-inbouwer die naar Canada emigreerde om daar rijk te worden maar het niet werd. Hij maakte er zijn eigen autobedrijf van, dat wel Porsches

4

K E E S VA N D E R H O E V E N

5


Van Dam Kamerlid Martijn van Dam (PvdA), jarenlang raadslid in Eindhoven, vertelde me ooit dat hij louter onbegrip oogstte op zijn regelmatige verzuchting dat hij Eindhoven miste. Wat dan precies aan Eindhoven, was de vraag, niet zelden op een lacherig toontje. De sfeer dat er iets op het punt staat te beginnen, antwoordde hij dan. Eindhoven als de eeuwige belofte, de stad die uitstraalt dat er morgen weer iets is verbeterd, uitgevonden of uitgevoerd. Eindhoven als het tegenovergestelde van Maastricht: het antoniem van de stad die af is en in het beste geval kan vasthouden aan wat er is. Als Maastricht een museum is, dan is Eindhoven het atelier, het laboratorium, de broedplaats. Van Dam roemde de brede invalswegen naar de stad. Nee, niet mooi, maar zo rijd je nou eenmaal een stad binnen: ruim. De culturele en sportieve iconen die ik met Eindhoven associeerde hadden mede de stad gemaakt, stelde Van Dam. Ze hadden bijgedragen aan het wegwerken van het minderwaardigheidscomplex dat de provinciestad traditioneel in de weg zit. Simpel gezegd: ja, Theo Maassen had Eindhoven gemaakt tot wat het nu was. Maar ook het omgekeerde was waar, stelde Van Dam: Eindhoven had Maassen gemaakt tot wat hij nu is. Een groot deel van de humor waar hij mee doorbrak, dat was de vervolmaking van Eindhovense humor. De typisch Eindhovense types, liedjes en sketches van Maassen (Mengvoeders United, Raad van Elf, zijn carnavalshit Lauwe Pis), het zijn geen karikaturen van en ook niet simpweg odes aan de Eindhovense volksaard. Ze zijn er sterke uitvergrotingen van, en tegelijk zo geworteld in de werkelijkheid dat iedere Eindhovenaar er bekenden (of zichzelf) in zal herkennen. Het werden in heel Nederland legendarische scènes. Heel Nederland lachtte zich rot om wat in Eindhoven herkenbaar was, en niet op de manier waarop De Randstad in andere situaties om De Provincie lacht. Het was niet uitlachen. Het was de landelijke doorbraak van Eindhovense humor.

6

7

L E N N A R T TA N G E


Lammers

De sfeer is uniek, want opgebouwd uit tamelijk harde en licht volkse, maar

Een paar jaar geleden werkte ik in het theater met acteur Frank Lammers. Hij

verre van onnozele humor, gecombineerd met tegelijk stadse groot- en dorpse

kwam uit het dorp Mierlo, vlakbij Eindhoven. Voor hem was Eindhoven als kind

kleinheid, een onversneden arbeidersmentaliteit met een op het oog lage dosis

de grote stad, zei hij, en eigenlijk was dat nooit meer veranderd. Eindhoven

van de benepenheid die daar vaak mee gepaard gaat en een trots die nooit

was voor hem het Berlijn van twintig jaar geleden, of het Manchester van een

onuitstaanbaar zelfvoldaan wordt, zoals bij vrijwel elke hoofdstad ter wereld

paar jaar geleden. Een stad waar nog iets kan. Met een straat die alleen maar

wel het geval is, omdat er altijd een zelfrelativering in doorklinkt die hoorbaar

bestaat uit kroegen, deur na deur. Waar anders in Nederland heb je dat, vroeg

wortels heeft in een verleden van juist weinig trots.

Lammers met de triomfantelijke zelfverzekerdheid van iemand die weet dat de ander geen antwoord op zijn vraag heeft. Een stad ook waar het voetbalstadion

Het is de stad die wil koesteren wat er was, maar bekend wil worden om wat er

staat waar een voetbalstadion hoort te staan: in een volksbuurt.

is, en gaat komen. Dat blijft lastig. Over DAF komt de stad nog wel heen, over Philips voorlopig niet.

Een stad met een arbeideristische inslag, jazeker, maar niet met de ‘doe maar gewoon, dan doe je al gek genoeg’-mentaliteit die daar vaak bij komt kijken.

Ik heb in Eindhoven letterlijk geen enkel gesprek gevoerd van langer dan een kwartier waarbij de naam Philips niét viel.

Sterker nog, stelde Lammers, in Eindhoven was de mentaliteit eerder: doe maar gek, serieus zijn we allemaal al. Wat hem opviel als hij in de stad of de omgeving ervan speelde: iedereen kwam nog steeds kijken. Van oud-leraren tot familieleden. Niet omdat hij nou zo bijzonder is, maar omdat hij een van hen is, en dan kom je dus even kijken – punt. Natuurlijk speelde trots hier een rol,

Het is zoals met Philips niet zoals met de mijnen in de Oostelijke of Westelijke

maar het was een ander soort trots dan in andere steden, een trots met een

Mijnstreek in Limburg. Die kun je als jongere kennen uit verhalen van je opa, of

knipoog van zelfspot. Als in Eindhoven iemand een t-shirt met de tekst ‘Fuck

van een standbeeld links of een liedtekst rechts. Maar de mijnen kunnen je ook

you, we’re from Eindhoven’ liep moest hij daar zelf ook lachen. Als Lammers in

ontgaan, je kunt een leven leiden zonder ooit te worden blootgesteld aan wat er

Amsterdam iemand zo’n shirt over Amsterdam zag dragen, vreesde hij dat die

was onder de grond. Juist daarom; omdat het onder de grond was. Omdat het

het meende.

langer geleden is dan de hoogtijdagen van Philips. Maar ook omdat de mate waarin in Eindhoven een bedrijf (of, eigenlijk, laten we daar niet moeilijk over doen: één man) heeft bijgedragen aan het karakter van een stad, uniek is.

Sfeer Na een week in Eindhoven is mijn conclusie: het is de sfeer die deze stad

Als ik halverwege de week op bezoek ga bij iemand in het Klokgebouw, vertelt

maakt. En die sfeer zit niet, zoals bij veel bewonderde steden, in steen. Die zit

die dat er geregeld rondleidingen langskomen. Dan is er altijd wel iemand in

in de mensen. Dat klinkt wellicht al te vleiend, misschien zelfs klef, alsof ieder-

zo’n groep die opeens wijst waar zijn vader heeft gewerkt, of zijn opa. Zoals je

een in Eindhoven voldoet aan het aloude cliché van de zuiderling, opgetrokken

voormalige Philips-locatie Usine kunt aanwijzen waar de telefonisten ooit zaten.

uit bekende clichés van gezelligheid, gemoedelijkheid en Bourgondische leven.

In een wereld waar je een callcenter belt en dan zonder dat je het weet met

Wat betreft die gemoedelijkheid: die is in Eindhoven niet te vergelijken met die

iemand in India zit te bellen, waar je maar mag hopen dat de vingers die je shirt

in Limburg, waar ik zelf vandaan kom. Het humor is harder, de toon grootstede-

maakten van een niet ál te jong kind waren, daarin is Eindhoven de stad waar

lijker, de grappen lomper. Ook hierin is Eindhoven het Rotterdam van Brabant.

arbeid aantoonbare wortels heeft. Hier had werk ooit nog een fysieke plek. En het werk is dan wel verdwenen, de plek nog niet.

8

METRO CENTRIC

9


Dynamo

Waarom? Omdat het nou eenmaal zo is. Soms, in het geval van de popzalen, gevolgd door een verhaal over de achtergrond van die zaal in jongeren- en

door de man in wiens huis in Nieuw Fellenoord ik een week zal verblijven:

cultureel werk. Vaak ook niet. Het is zoals het is omdat het is gegaan zoals het

rockzanger Denvis.

is gegaan. Het zijn pragmatische mensen, de Eindhovenaren. Niet dat Dynamo geen trauma heeft.

Eindhoven is de stad van de harde bands.

en -rijd, ik mag het van Denvis allemaal zelf weten, als hij me maar meteen bij aanvang van mijn verblijf ergens van mag overtuigen: dat Eindhoven een zeldzaam groene stad is. We moeten wel eerst langs een plek die hem letterlijk een pijnscheut oplevert:

Met name een aantal jaren geleden was er een levendige scene van onderling

het Catharinaplein. Als we er even stoppen, denk ik alleen wat iedereen zal

verwante bands die allemaal klonken naar zweet, decibellen en arbeid. Wie

denken die er voor het eerst komt. Mislukt.

Eindhoven niet al associeerde met industrie en lichamelijke arbeid, deed het

Het zag er op een maquette ooit vast prachtig uit. Op de daarop volgende

wel nadat hij een nummer van Peter Pan Speedrock, Discipline, The Spades of

3d-presentatie ongetwijfeld ook, want in presentaties van openbare ruimte is

7 Zuma had gehoord. Het was vrij helder: zo klonk je niet als je op school zat in

het altijd druk, schijnt de zon, en kijkt iedereen vrolijk. Maar nu, op zondag-

Amsterdam-Zuid.

ochtend, is het plein een grote prullenbak zonder zak: overal blikjes, wikkels

Die laatste twee bands bestaan niet meer, die eerste twee wel maar hebben

en zakjes. Het plein als herinnering aan de avond ervoor. Zo laat niemand het

uiteindelijk nooit de grote stap buiten hun eigen subcultuur gemaakt. De nieuw

Vrijthof achter, zo worden alleen pleinen behandeld waar niemand van houdt.

muzikale held van Eindhoven, Fresku, heeft dat nadrukkelijk wel degelijk. Fresku is van Eindhoven, jazeker, maar hij is overal op zijn plaats.

Vanaf het plein kijken we uit op Dynamo. Of, zoals iedereen in Eindhoven dat blijkt te noemen: “het nieuwe Dynamo”. Zoals ook de Effenaar nog steeds “de

Dat harde gitaarbands zoveel jaren de dienst uitmaakten in Eindhoven, heeft

nieuwe Effenaar” heet. Zo nieuw zijn beide inmiddels niet meer, en het is geen

ook zijn oorsprong in een festival dat in naam en organisatie was verbonden

goed teken, te lang nieuw worden genoemd. Vergelijk het met de schrijver die

met de zaal voor die muziek. En ook hier ligt een open wond: Dynamo Open

bij zijn zevende boek nog steeds een talent heet te zijn.

Air is het Philips van de Eindhovense muziek. Het festival waarvan iedereen vindt dat het er nog had moeten zijn. En ja, het heeft een informele opvolger.

Ze zijn geaccepteerd, de zalen, maar kennelijk nog niet in het hart gesloten.

Speedfest, opgezet door de bandleden van Peter Pan Speedrock en gehou-

Dat een stad van het formaat Eindhoven twee zulke grote en dure popzalen

den in het Klokgebouw, de in ieder opzicht ideale locatie voor dit festival. Vorig

heeft, daarover heb ik niemand zich horen verbazen. Laten we eerlijk zijn:

jaar was het opnieuw uitverkocht en het aantal grote buitenlandse namen dat

iedere band die in de grote zaal van Dynamo staat, zou ook in de kleine zaal

er inmiddels gespeeld heeft wordt steeds imposanter. Het is Eindhoven in een

van de Effenaar kunnen staan. Nog zoiets: iedere artiest die in het Parkthea-

notendop: is iets er niet, of niet meer, dan kunnen we wel wachten tot het ons

ter staat, zou ook in Frits Philips kunnen staan, en andersom. Waarom heeft

geschonken wordt door een God of overheid, maar sneller en minder gedoe

Eindhoven twee theaters? Geen idee. Niemand heeft het me kunnen uitleggen.

is het wanneer we het gewoon zelf opzetten. Met de nadruk op dat woord ‘ge-

Maar ook niemand lijkt het bezwaarlijk te vinden.

woon’, want dat gebruiken Eindhovenaren voor alles wat ze doen. Ook als het eigenlijk bijzonder is.

10

ANDRETEIMAGES

11


En dan moet ik nog, enkele dagen later, de overdonderende ervaring opdoen

Maar hoe geslaagd Speedfest in meerdere opzichten ook is, het heeft niet de internationale naam van Dynamo Open Air; een merknaam waar muzikanten tot in de Verenigde Staten meteen op aansloegen. Dynamo Open Air, de naam

stad ben of überhaupt vlakbij bebouwing en bewoning. Zelfs met gesloten ogen

roept trots op, maar met een rouwrandje.

is het Dommeldal prachtig, het is er stil op de mooist mogelijke manier.

Tegelijk illustreert het terrein waar het festival na enkele verhuizingen werd gehouden precies wat Denvis wil betogen: dat er in en om Eindhoven veel natuur is. Want die Gulburgen, ooit een vuilnisstortplaats waar Denvis met

Darko

zijn vriendjes speelde en nog eens een heuse luchtbuks vond, daar kun je nu

Het is maandagochtend. Ik spreek Darko Groenhagen, geboren en opgegroeid

mountainbiken met een geweldig uitzicht over de stad. Of wilde dieren bekij-

in Eindhoven. We gaan eerst samen kickboksen in Trainmore, de enorme

ken. Of golfen.

sportschool in de Lichttoren met in het midden van de hal, tussen de loopbanden en crosstrainers, een boksring. Na het sporten, onder de douche,

Het pand van dat ‘het nieuwe Dynamo’ is op zichzelf trouwens mooi en stoer.

komen drie gepensioneerde mannen de kleedkamer in en ontstaat een tafereel

En helemaal fraai is ook de subtiele manier waarop voor de ingang van de Ca-

dat me doet denken aan dat op dat toilet op Stratumseind jaren geleden: de

tharinakerk het verleden letterlijk doorschijnt in het heden: werp een blik naar

mannen stappen al grappenmakend de grote doucheruimte binnen en zoeken

beneden, door het glas, en je werpt letterlijk een blik op het verleden. Je ziet de

bij hun eerste grappen meteen oogcontact met die twee onbekenden in dezelf-

oude stadsmuur en zelfs de mensen die ooit in deze stad hebben gewoond. Al-

de ruimte. Het is duidelijk de bedoeling dat Darko en ik meelachen. Dat is niet

thans replica’s daarvan; een goed bedoelde poging om op dit plein vroeger en

zo moeilijk, want de drie zijn erg vermakelijk. Ze doen denken aan niet-Eindho-

nu te verenigen met in het geval van de jongste inwoners een ietwat morbide

venaren die iemand uit Eindhoven nadoen.

aandoende uitwerking.

Darko woont op de Woenselsemarkt, boven een relikwie uit een recent verleden: videotheek Videoland. Eindhoven aan Zee, noemt een vriend van

Groen

hem deze Woenselsemarkt. Na de markt op zaterdag gooien de mannen van

Ik heb deze ochtend niet veel tijd er bij stil te staan, want ik moet door. Denvis

de viskramen hun ijs op straat, en stroomt de lucht vol met meeuwen, vandaar.

wil iets aantonen: dat Eindhoven een stad is, de enige die hij kent zelfs, waar je

Vroeger, toen iedere wijk nog een bende had, deed je wijk er toe, zegt Darko. natuur aantreft.

Toen vertelde je niet dat je uit Eindhoven kwam, maar noemde je je buurt. Anno 2013 speelt dat niet meer. Speelt zelfs het tegenovergestelde: er zijn wijken in Eindhoven waar Darko geen enkel beeld bij heeft, omdat hij er niemand

de Dommel die hier opeens vaart maakt, langs de Paradijslaan, het naar valt

kent. De Achtste Barrier bijvoorbeeld, de wijk die schrijver en van oorsprong

te vrezen voor eeuwig en altijd in naam besmette Anne Frankplantsoen (“Kijk

Eindhovenaar A.F.Th. van der Heijden in zijn roman Asbestemming als volgt

hier maar uit,” roept een medewerker van de Dienst Stadstoezicht me een paar

beschreef: “Een nieuwbouwwijk in een gestileerde schots- en scheve stijl

-

ontworpen naar het stratenplan van een Frans plattelandsdorp, compleet met

plantsoen, om uiteindelijk pas een stop te maken bij de Karpendonkse Hoeve,

boerderijdaken van ongelijke hoogte.”

waar Denvis zijn gelijk opeist. Ja, inderdaad: een groene stad.

12

FA C E M E P L S

13


Dat stratenplan van een Frans plattelandsdorp leidt er in de praktijk vooral toe

Wat hij zou missen in een andere stad is de werkmentaliteit. In Eindhoven

dat Darko de weinige keren dat hij er komt steevast verdwaalt. Hij komt nog

wordt van je verwacht dat je iets doét, zegt hij, niet dat je de hele dag hip loopt

vaker in Veldhoven dan in de Achtste Barrier: het is echt ver, helemaal aan de

te zijn.

andere kant van de stad.

Ik zeg dat ik het tafereel zojuist onder de douche, dat met de drie oudere

De Woenselsemarkt is op zaterdag eigenlijk

mannen die meteen contact zochten via hun grappen, op de een of andere manier typisch Eindhovens vindt, alleen niet precies weet waarom. Hierom, zegt Darko: dit kun je in Eindhoven niet overslaan. Eerst de informaliteiten, dan

Als de volkse, informeel ondernemende, multiculturele kant van de stad ergens

de formaliteiten. Hij houdt daarvan, want die informaliteiten hebben een functie:

een monument voor zichzelf heeft opgericht, dan is het wel hier.

even vaststellen of de ander oké is. Even aftasten, liefst met humor. En dan ben je vervolgens ook snel geaccepteerd. Verhuis je naar Helmond, dan word

Twee ananassen? Samen een euro.

je nooit Helmondenaar.

De kip aan het spit? Blijft twee uur warm in de warmhoudzak.

Verhuis je naar Eindhoven, dan ben je binnen een jaar of twee een Eindhovenaar.

En het magnetisch gordijn? Dat sluit altijd. Darko is ondernemer: hij heeft een tattooshop in Tilburg. Darko vindt Eindhoven geen stad. Nederland heeft volgens hem maar één echte stad: Rotterdam. Eindhoven heeft een groot centrum, akkoord, maar een stad? De straat die

Campus

hem het meest stadse gevoel geeft, is de vlakbij zijn huis gelegen Kruisstraat, waarin je je feitelijk non-stop van het station een weg naar de Woenselsemarkt zou kunnen eten, mits je van kebab houdt. Op zich prima, vindt Darko, al zou

dat zichtbaar zo open mogelijk wil zijn voor de buitenwereld maar niettemin

iets meer variatie ook welkom zijn.

waarschijnlijk altijd een zekere geheimzinnigheid zal behouden, en ik daar

Eindhoven is lelijk. Iedereen in Eindhoven die ik spreek zegt dat, al dan niet

creative communicator, concept developer”), zegt hij eigenlijk in zoveel woorden

ongevraagd. Darko ook. Er staat één mooi gebouw in Eindhoven, zegt hij: de

hetzelfde als Darko.

Witte Dame. Dat het station van Eindhoven op een radio lijkt, zegt volgens Darko genoeg. Dit is de stad van de functionaliteit. Die woontoren bij Dynamo

Eindhoven als de gemakkelijke, informele stad, waar je snel vindt wie je nodig

om de hoek? Alsof niet eens geprobéérd is het mooi te maken.

hebt. Dat is waar het hier op de campus om draait, zegt Woertman. Want dit hele project is opgezet met precies het idee van contact leggen met anderen.

Het deert hem vaak niet. Lelijkheid inspireert: waar geen schoonheid aanwezig

En natuurlijk komen ook hier uiteindelijk de juridisch adviseurs mee naar een

is, daar moet je die dus zelf maar maken. En soms deert het hem, als oud-leer-

meeting en komen vervolgens ook hier de contracten op tafel, maar pas na de

ling aan de Kunstacademie Den Bosch, wél; wonen in een stad die werkelijk

klik in het informele gesprek en het kennelijk wederzijds ervaren vertrouwen.

iedereen lelijk vindt. Vergeleken met Eindhoven is zelfs Tilburg bijna Haarlem, Hij werkte zelf vijf jaar bij Philips Research. Een mooie tijd vanwege de sen-

zegt Darko.

satie dat achter iedere deur iets spannends leek te gebeuren. Kwam hij op Maar in Eindhoven zijn alle lijntjes kort en overzichtelijk, zeker voor wie er zoals

vrijdagmiddag weer een ruimte binnen waar vijf wetenschappers met gesloten

Darko al zijn hele leven woont. Eindhoven is groot genoeg en klein genoeg.

14

lamellen, dicht op elkaar rond een magnetron stonden. Hopend op een vonkje,

BKB

15


Hier werden ooit door Philips alle, in goed Nederlands, ‘resources for human

want dan bleek dat wat ze hadden bedacht, dat waar ze nu al maanden op

development’ samengebracht. Allemaal dicht bij elkaar, gericht op het delen succes, en het onbegrip over waar deze mannen nou preciés zo blij om waren,

van faciliteiten, op het aantrekken van talent en op samenwerken. Nuttig en

Woertman kan er nog steeds enthousiast over vertellen.

noodzakelijk, want de onderzoekskosten stegen al jaren harder dan de opbrengsten en de wereld is te complex geworden om het nog alleen te doen.

Die grote pubquiz in Eindhoven? Altijd gewonnen door die mannen van Philips

Zo werd de campus ván Philips uiteindelijk de campus mét Phillips.

Research. Wie de pub binnenkwam en ze zag zitten, wist genoeg: het hoogst

En dus loopt iedereen hier bij elkaar naar binnen.

haalbare was de tweede plaats. En natuurlijk is er in de loop der jaren iets veranderd. De tijd die techneuten vroeger kregen voor diep onderzoek waarvan niemand precies wist waar het ooit toe ging leiden als het al ergens toe leidde, is beperkter geworden. Ook deze wereld is verzakelijkt, uiteraard.

Worden hier pitches gehouden waar bedrijven oplossingen mogen vragen voor Wat is de symbolische betekenis van de campus? Het is de pleister op de

problemen waar ze mee worstelen. Zelfs een gigant als ASML gaat gewoon op

wonde uiteraard, de wond van het vertrek van Philips. Het is nu onvoorstelbaar,

dat podium staan als ze tegen een probleem met coating aanlopen. En nee, niemand verwacht vervolgens dat de oplossing gratis komt. Maar wel snel.

en werd je auto doorzocht als je weer vertrok. Een geheime, verborgen stad Vanmiddag had Woertman nog een denktank uit de Verenigde Staten op

binnen een stad was het.

bezoek. Hij wordt niet moe te benadrukken dat wij in Nederland opkijken tegen

Nu liggen hier bijna 150 bedrijven.

Boston en Sillicon Valley, maar dat zij daar net zo hard opkijken tegen Eindhoven. Die Amerikaanse gasten hadden vooral interesse in de manier waarop op de campus aan netwerken wordt gedaan. Want ja, dat is inderdaad nuttig, maar betekent het uiteindelijk niet gewoon dat anderen er met je idee vandaar gaan?

op een terras kijken naar al die drukte hier. Er komt zelfs een groentetuin.

Is netwerken niet gewoon het faciliteren van jatten?

Een idee van Woertman zelf, dat aanvankelijk werd weggelachen door het MT.

Woertman gelooft daar niet in, legde hij de Amerikanen uit, omdat hier pro-

Maar ze zeiden ook: als je tachtig vrijwilligers vindt, gaan we het doen. Lukt

fessionals werken. En omdat een netwerk een soort natuurlijk organisme is:

nooit, dachten ze waarschijnlijk. Maar het lukte dus wel. En het zijn allemaal techneuten hier, aldus Woertman, dat betekent dat het grondig wordt aange-

onmiddelijk uit.

pakt. Ze belden met de universiteit van Wageningen voor tips om nog groener dan biologisch te telen, ze gingen te rade bij de boer waarvan de kaas hier op

Hoe onderhoud je zo’n netwerk? Door toeval dat geen toeval is. Vorige week

het brood zit en wiens koeien in de Dommelvallei lopen. Binnenkort kan ieder-

kwam hij hier nog een oude topman van Philips tegen. Die zei enthousiast: wat

een die hier in de lunch een ronde loopt, kijken hoe de tomaten erbij staan.

toevallig dat we elkaar hier treffen! Dan weet je dat het werkt, zegt Woertman,

Bij de tennisbanen zijn een paar vrijwilligers al aan het oefenen. Want ja, die

als kennelijk bent vergeten dat dit hele complex juist is opgezet voor ontmoetingen.

zijn hier ook, tennisbanen. Vier. Net als een voetbalveld, basketbalveld, indoor

Is het gemakkelijk om buitenlanders naar Eindhoven te lokken? Wat laat je dan

sportcentrum en ruimte voor beachball.

zien? Een foto van de Witte Dame? Woertman lacht. Daar wil hij eerlijk over zijn: hij begint op achterstand.

16

HIGH TECH CAMPUS EINDHOVEN

17


Zijn verhaal is als volgt: ja, je kunt bij Apple of Google werken. Bij Google staat

Roy & Corrine

de sterrenchef op de gang gratis voor je te koken en kun je met glijbaan van

Op een terras op de Kleine Berg, de PC Hooftstraat van Eindhoven, spreek ik

de bovenste naar de eerste verdieping. Maar je komt er alleen maar mensen

Roy Mevissen en Corrine Wouterse. Mevissen is docent aan de Fontys Hoge-

tegen die ook bij Apple of Google werken. Iedere dag weer, jaar na jaar.

school in Tilburg, Wouterse heeft een restaurant in de Willemstraat.

Wil je jezelf doorontwikkelen? Wil je professionals tegenkomen van honderd-

Roy

vijftig verschillende bedrijven? Wil je een gave werkplek, weliswaar zonder

“Ik ben opgegroeid in Brunssum, gaan studeren in Tilburg, daarna verhuisd naar Velden, heb vervolgens weer even in Brunssum ge-

glijbaan, maar met ruime voorzieningen en aandacht voor landschap en

woond en ben toen naar Eindhoven verhuisd, naar Heesterakker. De

architectuur? Dan moet je bij ons zijn.

belangrijkste reden om in Eindhoven te gaan wonen, was dat ik niet in

En vervolgens komt natuurlijk de vraag naar de stad. Waarom Eindhoven?

Tilburg wilde wonen. Wat een tyfusstad is dat, met zijn afschuwe-

De Campus moet concurreren met hoofdsteden en metropolen van groter

lijke lelijkheid en zijn hoekige volk. Dat was dus geen optie. Ik had al

volume en met meer voorzieningen. Met een centrumfunctie die verder reikt

twee jaar in Eindhoven gewerkt en kende de stad dus vrij goed. Niet

dan Veldhoven.

dat ik Eindhoven in ieder opzicht meteen een juweeltje vond, maar ik vond het hier veel leuker, veel mooier, veel groener, en vooral de

Dan somt hij de voordelen van Eindhoven op. Rust. Goedkoop wonen.

sfeer veel beter. Ook Eindhovens volk heeft platte kanten, maar op

Goede voorzieningen. Compact, je vindt er snel je weg. Ja, het is een wat

de een of andere manier vind ik mensen hier wel creatief, is er altijd

moeilijker verhaal dan veel andere steden zullen hebben. Daar speelt ook nog

iets te doen, zijn er veel leuke scenes en voel je aan alles dat deze

mee dat Eindhovenaren niet sterk zijn in zichzelf verkopen, noch in denken

stad op heel veel vlakken aan de weg timmert. Toch was dat niet het

in plaatjes.

belangrijkste argument: dat was het groene karakter van Eindhoven.

Het is volk van de inhoud.

Ik woon in de stad, al vinden sommige mensen de Heeserakker geen

Prachtig natuurlijk, maar dat verkoopt wat minder snel.

wijl ik binnen een kwartier midden in het centrum zit. Ik kan echt uren

Eindhoven meer, maar loop meteen vanuit mijn straat de natuur in ter-

wandelen in de Dommelvallei. In Velden kon dat ook, uren de natuur

Als ze de keuze voor Eindhoven, vaak het centrum, de Schrijversbuurt, soms

in, maar daar had ik geen supermarkt om de hoek die op zondag

de omliggende dorpen, eenmaal hebben gemaakt, merken de expats volgens

open is.

Woertman al snel de praktische voordelen. Dan is het zaak te zorgen dat ze

Het plattelandsgevoel, maar

blijven. Zonde als ze na een jaar weer weg gaan, nadat ze net hebben geleerd hoe een machine van ASML werkt. Een kenniswerker werkt aan nieuwe producten die geld opleveren voor de stad en zo weer acht andere banen oplevert. De belangrijkste reden om te blijven is een vrouw. Dus zou de gemeente daar

Dat wist ik vroeger echt niet, toen had ik van Eindhoven het idee van

eigenlijk beleid op moeten zetten, zegt Woertman lachend. Yvon Jaspers in-

een betonnen stad. Ik was vorige week toevallig in het ziekenhuis, toen keek ik uit over de stad. Feitelijk zie je dan een paar hoge gebouwen in Woensel en voor de rest vrijwel alleen maar groen. Echt, zóveel groen.”

18

VINYLMEISTER

19


Corrine “Ik vind het wel jammer dat je in Rechtstaat als je naar boven kijkt

Roy

nog een paar overblijfselen van de oude stad ziet, maar op heel veel andere plekken helemaal niet meer. De ziel van een stad zit ook in de

Corrine

gebouwen. Meer in de mensen natuurlijk, daarom blijf ik hier, maar

Roy

ook in de gebouwen.” Roy

“Dat is waar: als je er niets te zoeken hebt, kom je er echt nooit. Dan ken je het alleen als afslag. Maar ik moest er laatst een keer zijn voor

“Je hebt op een paar onverwachte plekken hier wel opeens het

mijn school en wist niet wat ik meemaakte. Ze hebben daar echt alles.

gevoel van Gent of Brugge.” echt de hele dag op een terrasje kunnen zitten, aan het water. Niet

Corrine “Onverwacht ja, maar veel te weinig.”

dat je dat werkelijk doet. Maar het kan.” Roy

“Dat vind ik ook jammer. Het is geen stad met een heel erg eigen Corrine “Ik had vroeger een paar kaarten in het Engels. Dat werkt inmiddels

smoel. Het blijft een boel aan elkaar gegroeide dorpen. De smoel is

echt niet meer: nu heb ik de hele kaart voor alle klanten vertaald. Dus

eigenlijk de geschiedenis van Philips.

dat is wel veranderd. Bij mij komen veel groepen, van die campus.

Al is het vertrek ervan ook echt een litteken op de ziel.”

Allemaal mannen, altijd. Beleefde, saaie mannen.” Corrine “Dat valt ook wel weer mee vind ik. Het is nou ook weer niet zo dat Roy

ik nog weet waar ik was toen ik hoorde dat Philips naar Amsterdam

het ’s avonds op straat in Eindhoven uitgestorven.”

verhuisde. Dat bedrijf blijft voor eeuwig verbonden aan Eindhoven, of het hoofdkantoor hier nou zit of niet.” Roy

Corrine “Bij mij in de straat ook. In de Willemstraat is veel leegstand. Volgens mij staan er acht panden leeg. In de Heuvel Galerie nog meer, vol-

“Ik vind het mooi hoe Eindhovenaren Frits Philips adoreren. En hoe

gens mij wel dertien.”

zijn naam steeds weer terugkomt, of het nou op de gevel van een concertzaal of voorop een glossy is. Hij is voor deze stad echt een

Roy

heilige.”

“Dat laatste verbaast me niet. In de zeven jaar dat ik hier woon, ben ik er één keer geweest. Wat zou ik daar moeten?”

Corrine “Het is dan ook een werkstad, een echte werkstad.” Roy

“Logisch: nerds. Het is nu trouwens heel druk, maar door de week is

Corrine “In Duitsland werkt zo’n formule wel. Maar hier zitten er alleen maar -

“Ik vind het ook wel een studentenstad.” ken die huren niet. Dat haal je er nooit uit. Ik kom er heel soms. Als

Corrine “Veel minder dan een werkstad.” Roy

het regent. Waar gaan we nou eigenlijk eten dadelijk?”

“Dat ligt eraan waar en wanneer. De tijd dat de TU het legendarische

Roy

“Geen idee. Dat vind ik trouwens ook veelzeggend: je hebt hier heel

Limbo-pad had, waarover alle studenten naar het station liepen om

veel keuze om te eten. Of je nou gemakkelijk wilt, of bijzonder, of

weer snel de trein terug naar huis te nemen, die is wel afgelopen.

chique. Zoals bij jou.”

Loop in het weekend maar eens over Stratumseind. Dan sta je midCorrine “Ja, mensen vinden het bij ons soms chique.”

den in een studentenstad.”

Roy

Corrine “In mijn restaurant merk ik dat hier steeds meer expats wonen. Van

“Dat vind ik niet. Stijlvol, ja. Maar niet chique.”

de campus.”

20

PESTOVERDE

21


Sectie C

Corrine “Ik heb ook liever niet dat ze het chique vinden. Bij chique denken

Roy

mensen aan duur. Dat is in mijn straat geen voordeel. Als mijn restau-

Het is donderdagochtend en op het terrein van Sectie C in Tongelre wordt

rant hier zou liggen, was dat weer minder een probleem. Maar goed,

hard en vooral geconcentreerd gewerkt. De mate van fysieke arbeid zal niet

ik zit hier graag. Ik ken veel mensen in de horeca die dromen van

verschillen van die van vroeger, toen hier nog Stork en VDL zaten. Het is voor

een tent in het buitenland. Ik heb dat niet. Dat is gewoon net zo hard

iemand die gewoon langs of zelf over het terrein rijdt moeilijk voor te stellen

werken als hier, maar dan in de zon.”

hoe ingenieus sommige panden zijn ingericht, met ruimte voor fysieke arbeid op de begane grond en voor het denkwerk een paar meter hoger. Grote, hoge

“Ik heb ook geen enkel plan om hier weg te gaan. Het enige wat

hallen die bestaan uit een wirwar van kantoortjes, werkplaatsen en ateliers. Het

moeilijk is van wonen in Eindhoven, en dat klinkt misschien raar, is de

is of in Sectie C alle woorden over Eindhoven als stad van innovatie, design en

moeizaamheid van een leven als Ajacied. Ik moet er niet aan denken

samenwerking echt concreet worden: zo ziet dat er dus uit.

dat PSV kampioen wordt, dan moet ik echt de stad uit.”

Marcel van de Kimmenade wijst op een tafel: “Kijk, de nieuwe tafel van de talk-

Corrine “Meen je dit nou?”

show van Eva Jinek. Is net klaar.”

Roy

“Ja, echt. Als Ajacied heb je hier feitelijk geen leven. Bij iedere uitglijer

Van de Kimmenade heeft een eigen bedrijf, Spidersigns. Vroeger had hij een

in Amsterdam word je er mee geconfronteerd.”

eigen atelier in het centrum van de stad, maar toen nodigde Rob van der Ploeg, de initiatiefnemer van Sectie C, hem uit hier te komen werken. Dat ging op de

Corrine “Dat zou toch in iedere stad zo zijn? Als je in Nijmegen of Breda zou

manier waarop Van der Ploeg dat graag doet: met een wervelend verhaal over

wonen, zou het dan anders zijn?”

wat hij hier wilde neerzetten, wat voor mensen hier in wat voor sfeer moesten Roy

“Ja. Ik heb een Ajax-bankpas. Laatst tankte ik hier in Eindhoven. Ik

werken, en pas op het eind de vraag hoeveel huur Van de Kimmenade eigenlijk

wilde betalen, gaf die jongen van het tankstation mijn pasje terug.

kon betalen.

Hij accepteerde het niet. Ik zei: waarom niet? Zei hij serieus: heb je Sinds een paar weken werkt hij er niet alleen voor zijn eigen bedrijf, maar is hij

gezien wat er op staat?”

er ook verantwoordelijk voor dat op dit terrein alles loopt en werkt. Corrine “Dat is toch grappig? En ook logisch: jij maakt zelf een statement, en Van de Kimmenade loopt een volgende ruimte in en wijst ondertussen op een

vervolgens vind je het raar als mensen op dat statement reageren.”

uitbundige kast. Gemaakt door Paul Heijnen, zegt hij, de inmiddels internaRoy

“Ik vind dat echt een issue.”

tionaal befaamde ontwerper die hier werkt op de spaarzame momenten die hij nog in Eindhoven is.

Corrine “Dat is het. Alleen niet van Eindhoven, maar van jou.”

De kast die hier staat was een afstudeerwerk staan zagen.

22

SECTIE-C.NL

23


Wijbenga

De mogelijkheden van Sectie C zijn bijna letterlijk onuitputtelijk: er staat nog voor vele duizenden vierkante meters aan ongebruikte hallen op het terrein. De ambities zijn groot, maar de voorzichtigheid is dat ook: het terrein moet wel het

ik naar Usine, het Hotel New York van Eindhoven, waar ik Ibrahim Wijbenga

karakter houden dat het nu heeft. Dat van een vrijplaats, een broedplek.

spreek. Ik ken hem van Twitter, waar hij opvalt door de hoeveelheid werelden die hij verenigt: moslim, CDA-lid, raadslid in Eindhoven, jongerenwerker in

En vooral moeten de basisvoorzieningen in orde zijn. Vuil dat wordt opgehaald,

Amsterdam.

wc’s die worden gepoetst: de basics. En wat mensen daarbovenop nodig hebben, dat ligt bij die mensen zelf, en hun bedrijf. De een wil bezoekers kunnen

In Usine lijkt het altijd druk. Gisteren ontmoette ik hier nog schrijver Henk van

ontvangen, die moet dus een representatieve ruimte hebben. De ander bewerkt

Straten, die zich voorbereidde op zijn nieuwe project: Write Club, een maande-

hout en zit net zo lief achter in een hoekje van de loods. Weer een ander is

lijkse avond in de bibliotheek van Eindhoven, waar hij mensen met schrijfam-

schilder en heeft daglicht nodig. De volgende liefst geen daglicht, maar wel

bities elkaars werk laat beoordelen. Zoiets had Eindhoven nog niet, dus zette

snel internet. Dat moet er zijn, en verder willen deze mensen juist zo weinig

Van Straten het op. Zijn eerste bijeenkomsten waren uitverkocht.

mogelijk bemoeienis.

Wijbenga is geboren in de Edisonbuurt en woont nu in Gestel. Zijn vader werkte bij de persdienst van Philips. Hij glimlacht wanneer hij de naam van het

Bakker

bedrijf uitspreekt, vanwege de plek waar we hebben afgesproken. Waar de koekjes de vorm van een gloeilamp hebben.

vaak, had hij verteld. Ik loop binnen, stel me voor en sta vijf minuten later bij

Hij hoort mijn enthousiasme over Sectie C beleefd aan. Ja, vindt hij ook tof,

de ovens. Bakker Wim Gerwen is bezig met vier broden voor een vrouw die

Sectie C. En ja, Strijp S eveneens. Maar hij heeft ook een zorg, voegt hij er

allergisch is voor zo ongeveer alles dat in een brood zit, van gluten tot gist. Dus

meteen aan toe, en dat is dat Eindhoven het, zoals hij dat zegt, Detroit van het

maakt hij voor haar een brood op maat, want ze is al jaren een vaste klant en

Zuiden wordt. Met enig sarcasme in zijn stem praat hij over de “trendy res-

Meelmuts een echte wijkbakker.

taurantjes” op Strijp, over de “modebureautjes” en de “architectenbureautjes”.

Hij laat me zijn brioches proeven. En zijn ‘ambachtskoek’: een eigen recept op

Allemaal tof, zegt hij, maar het is volgens hem uiteindelijk heel simpel: er moet

basis van roomboter, cranberry’s en noten. Gerwen wilde biologische produc-

hier ook geld worden verdiend. Veel van wat nu wordt bejubeld, moet zich in -

-

en ASML, en die moeten wel worden opgevangen. Als dat kan met architec-

koeken op de bakplaat plaatst, legt hij uit waar dat de afkorting van is: Gezond,

tenbureaus, prima, maar Wijbenga heeft zo zijn twijfels. Hij wijst erop dat de

Overheerlijk, Eerlijk en Toegewijd.

mensen die in Eindhoven de toon zetten en het beeld bepalen de neiging hebben hun eigen smaak als maatstaf te nemen. En die van hun omgeving ook, ja, maar die bestaat uit hetzelfde type mensen. De valkuil van de grachtengordel, maar dan in het zuiden. Hun smaak wijkt namelijk af van die van het grootste

geen manager.

deel van de Eindhovenaren.

Die willen geen moeilijk gedoe, maar gewoon friet. 24

KENNISBANK HERBESTEMMING

25

SECTIE-C.NL


Hier wonen ook mensen die in een en dezelfde wijk geboren worden, opgroei-

Waarvoor geldt: natuurlijk moeten de frites goed zijn en de salade vers, maar

en, trouwen en kinderen krijgen. Hij wil maar zeggen: ook de minder kosmopo-

het moet vooral een gedenkwaardige avond zijn, en de kater moet van de wijn

litische mens doet er toe.

komen, niet van de rekening.

Wijbenga ziet wel meer beperkingen. Het debat in Eindhoven is er niet. Hier

Het duurde een tijd voor mensen hem vonden, in dit wat ongelukkig verstopte

moet je niet bijvoorbeeld de hoofdredacteur van de Volkskrant uitnodigen voor

straatje. Volgens Van der Ploeg was hij binnengelokt met de ambities voor

een publiek debat over media: komt geen mens op af. Kun je beter een debat

dit gebied, maar bestond de werkelijkheid aanvankelijk uit lege muren om

over technologie organiseren, dan zit het wel vol. Kijk maar naar het aanbod

hem heen.

van de universiteit: technische studies, geen wijsbegeerte. Kijk maar naar het

Een paar maanden geleden liep zijn huurcontract af. Hij heeft even getwijfeld.

politieke verleden: een CDA-stad. Veilig, overzichtelijk, niet te veel geouwehoer.

Of hij eigenlijk niet toch wel klaar was hier. Want jazeker, er zijn ondernemende mensen in Eindhoven. Maar van al die

Van der Ploeg

mensen, van die achter Strijp S, van achter Sectie C, van Piet Hein Eek, van

Er zit een veel grotere beperking aan deze stad, zegt Rob van der Ploeg.

André Amaro: van al die mensen is er in deze stad maar één. Dat gebrek aan

Het is middag en Van der Ploeg zit op het terras van zijn restaurant De Smalle

concurrentie heeft tot een misverstand geleid, zegt Van der Ploeg, en dat is

Haven, dat vanavond heropent. De grote beperking van Eindhoven, zegt de

het idee van gunnen.

man achter Sectie C, dat is precies datgene waar zoveel mensen die ik heb

Charmant? Allerminst. Effectief? Integendeel: dodelijk.

Dan krijg je notabelen, zoals in ieder dorp vroeger.

Van der Ploeg gaat er eens goed voor zitten. Voor zover dat kan: hij wordt

Mensen die naar dezelfde borrels gaan en waar je buiten ligt als diezelfde

geregeld onderbroken door zijn medewerkers uit de keuken, die hem laten

mensen je niet mogen. Die cultuur is het gevaar van Eindhoven, zegt Van der

voorproeven. Hij heeft veel omgegooid aan zijn restaurant. Dat werd bekend

Ploeg, ook omdat ze zo diep in het systeem zit, omdat het hier nou eenmaal

met zijn aanpak zonder een menukaart, waarbij de gast min of meer in sa-

heel lang zo is gegaan. Het leidt tot een gesloten cultuur en dat is precies het

menspraak met de bediening bepaalt wat hij vanavond gaat eten. Het draaide

tegenovergestelde van wat de stad nodig heeft. Hij hoeft hier niet aardig, leuk

goed, maar het werd volgens Van der Ploeg zelf een trucje en alleen al aan zijn

of gemakkelijk gevonden te worden, vrienden heeft hij elders. Maar hij wil ook

uitspraak van dat woord valt af te lezen hoe hij daarover denkt.

niet dat hij kansen krijgt op basis van zijn aardigheid. Liever op basis van zijn

gesproken zo hoog over opgaven. Dat informele, overzichtelijk netwerkkarakter.

rendement. Gewoon, zoals dat in de grotemensenwereld ook gaat.

Van der Ploeg is een vernieuwer, een man gedreven door onrust. Hij begon als horecaondernemer op het Stratumseind, waar hij een ander type horeca opzet-

Ruimte bieden, daar gaat het volgens Van der Ploeg de komende jaren om.

te dan er tot dan toe was. Een café met kaarsen op tafel en pelpinda’s, dat was

Letterlijk is die ruimte er in Eindhoven nog. Maar vervolgens moeten onderne-

in Amsterdam gebruikelijk, maar hier wezen mensen naar hun voorhoofd. Maar

-

Eindhoven had toen nog een Dansacademie en met een paar studenten van

ren, zonder meteen te worden aangesproken op nooduitgangen, vetputten en

die opleiding achter de bar zat het donderdagavond meteen vol. Uiteindelijk

afvoerwegen.

deed hij zijn horeca van de hand, ging op een lange reis, kwam terug en begon Niet dat Van der Ploeg tegen nooduitgangen, vetputten en afvoerwegen is,

Sectie C en zijn restaurant.

overigens. 26

SECTIE-C.NL

27


Van der Ploeg gelooft niet zo in het scheppend vermogen van overheden.

Ik blader door de glossy Frits, die net een lijst heeft gepubliceerd met de meest

Te traag, te groot, te log. Natuurlijk, de stoplichten moeten het doen, maar voor

prominente inwoners van de stad. Er staan veel ogenschijnlijk interessante

initiatieven heb je vooral particulieren met ideeën nodig. En die hebben keuze

mensen in.

genoeg, die kunnen ook naar andere steden. Amsterdam, bijvoorbeeld. Veel

’s Ochtends bij het ontbijt krijgt Denvis bezoek van een oude vriendin. Ze gaat

meer te doen. Dus waarom zouden ze naar Eindhoven komen? Om die ruimte,

deze week verhuizen naar een nieuw huis in de Heemskerkstraat, in de wijk

en niets anders.

Hemelrijken. De ontvangst was gisteren anders dan verwacht: de deur van

Dus moet je die mensen vooral hun werk laten doen. Zo’n Piet Hein Eek:

haar nieuw huis was ingetrapt door de woedende buurtdealer. Ze had namelijk

kippenvel krijgt Van der Ploeg ervan als hij ziet wat die voor eigen wereld heeft

de deur van het pad naar de schuurtjes achter haar huis afgesloten, en dat

neergezet. Laat hem dat dan ook vooral doen. Zo’n NRE-terrein, het industrie-

bleek zijn vluchtroute voor de politie. “Welkom in je nieuwe buurt,” zegt Denvis.

terrein dat een creatieve stadswijk moet worden, láát dat dan ook een creatieve

Ik vraag waar die straat ligt. Denvis zegt: “Bij Marc Koppen om de hoek.”

stadswijk worden. Laat ze vrijheid uitstralen. Zeg daar tegen een student: jij bent designer en zolang je op de academie zit mag je hier werken voor weinig

Ontwerp

geld. Als je wat je hebt gemaakt maar in de etalage zet, zodat iedereen het kan

Marc Koppen! Die wil ik nog spreken. Drijvende kracht achter ontwerpbureau

zien. En dan komt er ook nog een restaurantje dat er uitziet of het net gekraakt

Scherp Ontwerp, drummer in de band Stuurbaard Bakkebaard, medeontwerper

is, maar waar jij voor nog geen tientje prima kunt eten. Als je dadelijk bent afge-

van het nieuwe logo van de stad en iemand die naar het schijnt ooit bewust

studeerd, dan ga je er uit en maak je plaats voor de volgende student.

voor deze stad heeft gekozen. Ik wil weten waarom.

Zo blijft er continu nieuwe aanwas, zegt Van der Ploeg. Maar kan een stad met

Koppens huis blijkt even fraai ingericht als zijn beroep doet vermoeden. Hij zet

220.000 inwoners het opbrengen zo te denken? Hij weet het niet. Hij weet wel dat hij trots is op Sectie C. Hij weet nog precies wat hij daar wilde

Het tafereel komt hem niet onbekend voor (“Het kan hier wel eens rauw zijn.”),

creëren: een plek waar je die ontwerper aan die bank ziet werken die je ver-

maar hij voegt er meteen aan toe dat hij hier al jaren graag woont. Steeds

volgens van hem wilt kopen. Van der Ploeg vindt schoonheid een lastig begrip.

liever, zelfs. En hij legt uit waarom:

Het klinkt positief, maar hoeft niet per se inspirerend te zijn. Hij kent steden die

“Toen ik dertien jaar geleden hier kwam wonen, had ik niet bepaald het gevoel:

hij zou willen inlijsten, maar die hem toch niet inspireren en waar hij ook niet

wauw, wat een stad. Sterker nog, ik zag er best tegenop. Maar we konden een

zou willen wonen.

mooie plek van tweehonderd vierkante meter krijgen voor ons bureau en we

Maar met Sectie C heeft hij zijn opvatting van schoonheid aan de stad willen

konden in de stad wonen. Wat we hier meteen opviel, is de snelheid waarmee

toevoegen: iets maken wat er nog niet is. Iets wat de stad volwassener maakte.

je mensen leert kennen en ook tot zaken kunt komen. Na een jaar hadden we

Ook dat is schoonheid.

met ons bureau al PSV als klant, het jaar erna het Van Abbe.

Na ruim een week in Eindhoven wil ik iemand spreken die de stad symboli-

De stad zag er toen echt anders uit dan nu. Het is nu al bijna niet meer voor te

seert. Die alles in zichzelf verenigt wat Eindhoven Eindhoven maakt. Iemand

stellen, maar Strijp S was er nog niet eens. En nu komt Strijp T er al weer aan.

die ondernemend is, creatief, vernieuwend, en staat voor de toekomst van de

Precies dat vind ik hier zo prettig: de snelheid waarmee er ruimte bij komt en

stad, niet het verleden, hoe mooi dat ook was.

de dynamiek die dat met zich meebrengt. Zo’n Strijp T, dat zijn opnieuw twintig

Iemand die de ziel van de stad vangt in zijn persoonlijkheid.

enorme gebouwen, waarvan in feite wordt gezegd: hier, alsjeblieft, doe er iets

28

L E N N A R T TA N G E

29


mee. Dat bestaat echt nergens anders in Nederland, want daar is alles al vol of

En waar je dus tegen moet kunnen. Wil je stilte, dan is dit niet je gebied.

af. Dat geeft Eindhoven ook een rauw randje. Je hoeft hier niet te wachten tot

Zo’n goede aanpak. Anders krijg je toestanden als in Amsterdam, waar bewo-

een hippe club open gaat, dat doe je gewoon zélf.

ners van de binnenstad de politie bellen voor ieder geluid op een terras, en je dan moet zeggen: misschien had u niet in de binnenstad moeten gaan wonen.

En ja, daar staat veel lelijks tegenover. Het Beursgebouw, de randen van

Kun je beter vooraf zeggen. Trudo doet dat op een andere manier ook met

Woensel, de kop van Fellenoord, een aantal buitenwijken: allemaal serieus

woningen in bijvoorbeeld de Edisonstraat. Daar kun je voor een paar honderd

deprimerend. Maar goed, als je in Rotterdam uit het station loopt richting

euro een paar jaar in een leuk arbeiderswoninkje wonen, met zelfs een tuintje.

Coolsingel denk je ook: what the fuck is dit? En sta je even later op de Kop

Maar dan moet je wel iets terug doen voor de buurt. Ik vind dat goed. Soms

van Zuid, dan vind je het weer prachtig. Dat hoort ook bij een grote stad:

moet je wat niet vanzelf komt maar gewoon afdwingen.

het kan niet allemaal tegelijk. En er staat wat tegenover.

Iedereen die onderzoek doet naar de geschiedenis van deze stad, komt om de

Neem dat Strijp R, waar Piet Hein Eek zit.

twee regels de naam Philips tegen. En toch denk ik dat het vertrek van Philips achteraf een godsgeschenk is geweest voor deze stad. Natuurlijk, er zijn rake klappen gevallen. Maar het heeft ook een dynamiek aan de stad gegeven die

Moet je in andere steden eens naar een Vinexbuurt gaan en dan hierheen.

anders nooit mogelijk was geweest. Dan was er gewoonweg nooit iets veran-

Zo’n Eek settelt zich daar, er komen andere kunstenaars bij, een restaurant, en

derd. Maarten Baas, Piet Hein Eek, Kiki & Joost: heel veel ontwerpers hebben

nu willen mensen er omheen bouwen. Niet dat ik die huizen nou zo mooi vind,

hier gestudeerd. Die opleiding is altijd goed geweest. Maar wat jarenlang ge-

maar het is wel bijzonder dat mensen er graag wonen omdat er een warme

beurde, is dat mensen hier afstudeerden en ‘m er vervolgens zo snel mogelijk

kern in dat gebied is, en dat is Eek.

uitnaaiden. Dit was geen stad waar je wilde blijven. Nu wel, want nu kun je

Probeer je het in één keer zelf te doen zonder zo’n kern, dan krijg je zoiets

voor weinig geld ateliers huren. En dat kan alleen omdat die gebouwen vrij zijn

als het Catherinaplein. Dus je moet mensen de kans geven te ondernemen,

gekomen.

je moet het laten groeien. Toen wij met ons bureau naar Strijp S verhuisden,

Ik hou van de energie die dat geeft, de energie van deze stad. Heeft de Effe-

was dat nog een soort piratenstad. Er waren nog geen wegen, die twee grote

naar het moeilijk met kleinere shows? Komt er op het NRE-terrein een nieuwe

gebouwen stonden nog leeg, er woonde nog niemand. Moet je het nu zien. Ik

club waar zij programmeren. Probeer dat maar eens in een andere stad te

dacht toen: het zal vast tof worden, maar ook altijd een gebied dat gescheiden

doen. Moet dat podium eerst gebouwd worden, geïsoleerd, gedoe met een

blijft van de stad, een toch wat obscure plek voor de paar mensen die dit nou

vergunningen. Hier wordt gezegd: dit kan voor de komende vijf jaar, en daarna

eenmaal net als ik gaaf vinden. Maar ook dat is niet gebeurd. Sterker nog, het

zien wel weer. Ga je gang.

heeft de functie van de binnenstad zelfs voor een deel overgenomen. Ik ken

En nee, er liggen niet meteen bergen subsidie klaar, maar dat hoeft ook niet: we doen het zelf wel.

mensen die nooit meer uitgaan in de binnenstad, maar altijd op Strijp S. Ik zelf ook. En met Koninginnedag is het op Strijp S drukker dan in de binnenstad. Met de Dutch Design Week eveneens, net als op Sectie C. En nu er ook mensen wonen, klopt het echt. Ook die aanpak vind ik goed: je gaat echt op sollicitatiegesprek bij Trudo, de corporatie. En krijgt te horen dat dit een gebied is waar het leeft, waar restaurants zijn en cafés, waar wordt gebouwd, waar festivals worden georganiseerd. 30

FA C E M E P L S

31


En het werkt. Vooral in combinatie met die samenwerkingscultuur. Ik ken alle ontwerpers in de stad persoonlijk. Dat maakt ons niet minder concurrenten van elkaar, maar ik vind het wel prettig. Ik heb ooit overwogen naar Antwerpen te verhuizen. Toen sprak ik verschillende mensen die daar hadden gewoond. Prachtige stad en net als hier: veel ruimte. Genoeg vierkant meters. Maar vervolgens contact krijgen met de mensen daar: hartstikke moeilijk. Toen ik hier een week woonde, zat ik al bij iemand die ik daarvoor niet kende in een atelier. Die bracht me in aanraking met weer iemand anders, enzovoorts.

Niemand is hier naartoe gekomen omdat het zo mooi is. Je bent hier allemaal op de een of andere manier aan komen waaien en wilt er iets van maken. Dus zoek je elkaar op.”

Sterrenwacht Enkele vrijwilligers zijn bezig met de voorbereidingen van hun open dag, want ze bestaan 75 jaar. Het pand hebben ze in bruikleen van de gemeente, het onderhoud doen ze zelf. Een van de vrijwilligers vraagt of ik even snel een rondleiding wil. We gaat het kleine, ronde, hoge gebouwtje binnen. Het draait hier allemaal om de vijftien dagen per jaar dat het ’s nachts helder is, zonder maanlicht. We lopen naar de bovenste verdieping. Hier staat-ie dan, de Newtoniaanse kijker van 3,5 meter lang. Zelfs zo, functieloos, oogt hij imposant. “Hier geplaatst door Philips,” zegt de vrijwilliger. Dat vermoedde ik al.

32

33

L E M P K E S FA B R I E K

BKB | Het Campagnebureau. + 31 20 520 5280 www.bkb.nl

Groot genoeg en klein genoeg: leven in Eindhoven. Door Leon Verdonschot

Recommend Documents