Groep: 3 Lay-out: Teodiros Adgeh, Kayleigh Burgmeijer Voorzitter:Ise Korink Secretaris:Frederike Dopper

Groep: 3 Lay-out: Teodiros Adgeh, Kayleigh Burgmeijer Voorzitter:Ise Korink Secretaris:Frederike Dopper

v Voorwoord……………………blz. 3 v Hoofdstuk 1:de geschiedenis van Srebrenicia……………………….blz. 4/14 v Hoofdstuk 2:de aanval op Srebrenicia ……………………………………….blz. 15/24 v Hoofdstuk 3:wat was de rol van de VN bij de val van Srebrenicia……………blz. 25/28 v Hoofdstuk 4 gevolgen van de val van Srebrenicia……………………….blz. 29/37 v Hoofdstuk 5:wat is er met het verdwenen fotorolletje gebeurt……………….blz. 38/40 v Bronvermelding………………..blz 41/42 v Epiloog……………………….blz 43/44

2

Voorwoord Ons onderwerp is de laatste tijd in het nieuws geweest, waardoor we het een interessant onderwerp vonden en vinden. We hadden eerst allemaal onderwerpen verzonnen en daarna had iedereen opgeschreven wat hij/zij het leukste onderwerp vond. Daar kwam uit dat iedereen het wel een goed onderwerp vond. Toen we het onderwerp wisten, zijn we allemaal informatie gaan zoeken. Die informatie hebben we naar elkaar opgestuurd. Uit alle info kwamen we tot de hoofdvraag: wat zijn de oorzaken en gevolgen van de val van Srebrenica? Daarna hebben we de deelvragen verzonnen en hebben we ze onder elkaar verdeeld. Ieder is aan zijn deelvra(a)g(en) begonnen en toen we daarmee klaar waren, hebben we het bij de lay-out mensen ingeleverd.

3

Hoofdstuk 1 De geschiedenis van Srebrenica (Bosnië) Ilse Korink

Inleiding: Er is veel gesproken over wat er nou eigenlijk aan de val van Srebrenica is vooraf gegaan, ik vraag me dat ook wel eens af. Er zijn zoveel speculaties over, maar wat is nou precies de waarheid? Misschien komen we er wel nooit achter, maar je kan wel proberen om er in de buurt te komen, dat ga ik dan ook proberen. Al die slachtoffers, dat kan geen toeval zijn, er moet iets aan vooraf gegaan waardoor dit op zoiets ergs is uitgedraaid. Daarom ga ik antwoord zoeken op mijn deelvraag: wat is er aan de van Srebrenica voorafgegaan?

Geschiedenis van het volk: Het begint allemaal ver voor onze jaarteling, toen woonden in de westerse Balkan de Illyriers. Ze werden vaak opgeschrikt door de invallen van o.a. de Kelten en de Grieken. Nadat de Romeinen in 9 na Chr. het gebied in beslag hebben genomen, komen er verschillende volken als slaaf werken in de Balkan, begin zevende eeuw komen vooral de Kroaten en Serviërs met een tweede stroom van immigratie naar de Balkan. De Serviërs gaan vooral naar het zuidoosten en de Kroaten gaan in de richting van het huidige Bosnië-Herzegovina.

4

Doordat er al slavenvolken waren, konden de Serviërs en de Kroaten zich in de loop van de jaren vermengen met die volkeren. Bosnië-Herzegovina lag op de grens van twee religieuze invloedssferen, die van de Serviërs (het orthodoxe christendom) en die van de Kroaten (het katholicisme). In zo’n 150 jaar daarna is er veel veranderd, er zijn veel Moslims naar Bosnië-Herzegovina gekomen en er werd van iedereen verwacht dat hij/zij zich zou bekeren tot de islam. Een mogelijke oorzaak daarvan is discriminatie van niet-Moslims: zij moesten zware belasting betalen, terwijl Moslims dat niet hoefden te doen, niet-Moslims mochten geen paard rijden, geen wapens dragen en ze mochten ook niet dezelfde kleding dragen als Moslims. Dit was juist niet de bedoeling in een Groot-Kroatië of een GrootServië, de politici wilden graag dat de mensen door godsdienst en cultuur een betere band zouden krijgen. Ze zouden er alles aan doen om dat voor elkaar te krijgen, met politieke middelen of desnoods met militaire middelen (m.b.v. een oorlog) en daar waren de burgers uiteindelijk natuurlijk het slachtoffer van. Toch blijkt dat de Moslims toen erg in overvloed aanwezig waren en nog aardig wat ‘macht’ hadden. Uit de volkstelling uit 1991 blijkt dat 44% van de bevolking bestaat uit Moslims. Roma, oftewel de zigeuners, zijn de grootste minderheid. Voordat de Turken aan de macht kwamen, waren er al Roma in Bosnië-Herzegovina. Ze trokken rond de veertiende eeuw het land binnen. Rond de negentiger jaren kon men niet precies zeggen hoeveel Roma er waren, men schatte rond de 9000, maar eigenlijk is dat veel te weinig. Veel Roma zijn Moslim geworden en hebben zich dus ook anders ingeschreven. In plaats van 9000 Roma werd er door veel organisaties gezegd dat er rond de 40000 Roma waren. De oudste Roma zijn Moslim, zij zijn al 6 eeuwen in Bosnië.

5

De meeste andere Roma die naar Bosnië zijn gekomen, zijn Moslim, behalve degene die voor de Tweede Wereldoorlog uit Servië kwamen, zij zijn oosters-orthodox. De laatste tijd zijn ze het slachtoffer van de Slavische problemen, vooral in de republiek Srpska waar de meeste Roma wonen. Vele Roma werden vermoord, verkracht of verdreven. Ondanks alle ellende, zijn er ook Roma die tot de rijkste inwoners behoren. Een andere belangrijke, maar toch kleine groep zijn de Joden. Zij kwamen aan het eind van de Middeleeuwen naar Bosnië. Tot 1941 hebben ze er zonder grote onrust kunnen wonen, maar in 1941 werden de meeste Joden vermoord. Nu leven er nog zo’n 500-1000 Joden in Bosnië. Na de oorlog is het leven van de Joden rustig gebleven. Door al het geweld en de etnische zuiveringen zijn er veel mensen gevlucht. Doordat ze gevlucht zijn naar andere landen, telde Bosnië in 1991 maar rond de 4,3 miljoen mensen. De VN schat dat ongeveer 60% het land uit gedreven is en dat er rond de 265.000 vermoord of vermist zijn. Van de gevluchte mensen, wordt geschat dat er zo’n 48% is gevlucht naar andere landen. De meeste van die vluchtelingen zijn nog steeds niet teruggekeerd.

Het is de laatste paar jaar niet echt rustig meer geweest, in 1 jaar zijn er 290 aanslagen gepleegd op de minderheid van de bevolking (vooral de teruggekeerde mensen). Zelfs de banen van de mensen bestonden vaak niet meer, waardoor de meeste mensen zonder werk zaten en dus geen eten e.d. konden kopen. In de grondwet, na het Dayton-vredesakkoord, staat dat de bevolking vooral bestaat uit Serviërs, Kroaten en Bosnjakken.

6

Geschiedenis van het bestuur: Het bestuur van Bosnië is sinds het ontstaan vaak veranderd, daar zal ik meer info over gaan geven. Het eerste officiële bestuur, van het nu genaamde Bosnië, werd gevormd door de Romeinen. Vanaf 9 na Chr. viel het gebied namelijk, na verovering, onder het Romeinse Rijk. Zij zorgden voor een aantal belangrijke ontwikkelingen in het gebied. Dan zien we dat Bosnië voor het eerst in 958 na Chr. vermeld wordt als een apart gebied en blijkt dan onder leiding te staan van Serviërs. Na een tijd staat Bosnië onder het bestuur van de Kroaten. Dan verandert het bestuur in Bulgaren, die niet lang aan de macht blijven. Wat opviel was dat het land in die tijd wel erg zelfstandig was, dat blijkt uit het volgende stukje uit een geschiedenisverhaal: “Bosnië is geen vazalstaat…maar is onafhankelijk; het volk leeft op zichzelf en bestuurt zichzelf”*. In 1180 na Chr. wordt Ban Kulin de eerste, echte heerser van Bosnië, nadat hij eerst het land onafhankelijk heeft verklaard. Na zijn dood wordt in 1326, door Ban Stjepan Kotromanic, Herzegovina bij Bosnië gevoegd. De volgend heerser, die zichzelf tot koning benoemt, Tvrtko I Kotromanic breidt Bosnië nog meer uit met o.a. delen van de Dalmatische kust en Kroatië. Na lang aandringen en veel druk uitoefenen komt in 1463 Bosnië eindelijk onder de leiding van de (Ottomaanse) Turken. Zij zijn in de Balkan van de veertiende tot de zestiende eeuw actief geweest. Na een tijd van goede welvaart in eigenlijk alleen Sarajevo, had de rest van de inwoners van het land een zware tijd; er werd veel belasting gevraagd en er werden ook veel jongentjes opgeleid als soldaat. Toen de Turken hun oog hadden laten vallen op Wenen en het gingen veroveren, kregen ze van Wenen en andere Oostenrijkse plaatsen een grote nederlaag te verwerken, ze hadden verloren.

* komt uit het boek Bosnië-Herzegovina van Willem Campschreur uit 2002 Amsterdam

7

Na een te lange, onzekere tijd voor vooral de bevolking, is het in 1878 eindelijk zover: de Turken waren verdreven. Nadat ze verdreven waren, kwam er een Oostenrijks-Hongaars bestuur (een dubbelmonarchie). Tijdens de eerste Balkanoorlog in 1912 vormden de Serviërs een bondgenootschap met de Bulgaren. Samen namen ze Macedonië van de Turken af. In de tweede Balkanoorlog in 1913 gingen de Serviërs nog een stapje verder; ze kregen de alleenheerschappij over Macedonië. Het begin en het eind van de Eerste Wereldoorlog heeft wel iets met Bosnië te maken: een Servische nationalist pleegde de moordaanslag op de Oostenrijkse troonopvolger Franz Ferdinand en dit was de oorzaak voor het begin van de Tweede Wereldoorlog. En doordat er veel onrust was aan het eind van de Eerste Wereldoorlog tussen de Serviërs en de Kroaten, waren steeds meer mensen voor de vereniging van alle Zuid-Slaven in een land (het planZuid-Slavisme). Uiteindelijk ontstond dus het Koninkrijk van Serviërs, Kroaten en Slovenen. Iedereen krijgt dan weer de hoop dat het rustiger wordt, maar die hoop is al gauw vervlogen. Door de verschillen in mening is de verwachte rust al snel weer weg. De Serviërs willen een centralistische staat onder hun bestuur, maar de Kroaten en de Slovenen willen een losse federale structuur. In dit koninkrijk was ook Montenegro opgenomen. Het belangrijkste doel van dit nieuwe koninkrijk was volkeren en gebieden samen te brengen, waarbij dat voordien nooit gebeurd was. Door vele bewegingen in Servië en Kroatië werd Bosnië al onafhankelijk gebied volledig genegeerd. Ze vinden dat Bosnië bij Groot-Kroatië zou moeten kunnen horen. Maar na tien, lange, jaren later wordt er uiteindelijk door koning Alexander de dictatuur afgeschaft en wordt de naam ‘Koninkrijk Joegoslavië’. Dat bestaat uit Bosnië-Herzegovina, Kroatië, Macedonië, Montenegro, Servië, Slovenië en Kosovo en Vojvodina.

8

De Bosniërs hebben moeite met de nieuwe grenzen die hierdoor zijn ontstaan. In 1934 wordt deze Servische koning vermoord door Kroatische nationalisten. Zonder een snelle opvolger. De regering die na zijn dood was gevormd, houdt het dan ook niet lang vol. Tijdens de Tweede Wereldoorlog ging het tussen de etnische groepen (vooral Serviërs en Kroaten) steeds slechter. Duitsland veroverde Joegoslavië in minder dan twee weken en de Axismachten stichtten de ‘Onafhankelijke staat Kroatië’ (NDH). Deze staat bestond uit Kroatië en Bosnië-Herzegovina en werd geleid door de fascistische Ustaschas. Zij hebben allemaal plannen met Groot-Kroatië, maar het gaat alleen de verkeerde kant op. Roma, Joden en Serviërs worden door Kroatische fascisten vermoord, het land uitgezet of gedwongen zich te bekeren tot het katholicisme. In Servië kregen de Chetniks (een Servische nationalistische groep) op veel plaatsen een groot deel van het bestuur in handen door een oorlog tegen de Duitsers, Kroaten en Moslims te voeren. Uiteindelijk werden alle Moslims vermoord en bleek aan het eind van de oorlog dat meer dan 10% van de Joegoslavische bevolking was vermoord. Tito, oftewel Josip Broz, wordt een politiek leider. Hij wordt geboren op 25 mei 1892 in Kumrovec, wat viel onder het OostenrijksHongaarse rijk. Zijn ouders waren, dat hem goed van pas zou komen tijdens een overwinning, Kroatisch en Sloveens. In zijn jeugd werd hem duidelijk dat Slaven werden achtergesteld, hij werd daardoor ook erg nationalistisch. Hij had, ondanks af en toe honger te hebben geleden, een goede jeugd gehad. Rond 1930 werd Tito partijleider van de Joegoslavische CP. Ook al was hij erg nationalistisch, betrouwbaar was hij niet. Zo was o.a. Stalin erin geluisd. In 1945 kwam hij aan de macht door een overeenkomst getekend te hebben. Hij vervolgde veel politieke tegenstanders, zoals ex-nazi’s en fascisten.

9

In Oost-Europa was hij in de veertiger jaren nog net niet populairder dan Stalin, maar toch wel aardig populair. Die populariteit veranderde in de loop van de jaren wel, hij werd door de bevolking vooral gezien als een bedreiging voor hun idealen. Maar hij nam het wel op voor alle bevolkingsgroepen, met zijn leus ‘Broederschap en Eenheid’ wilde hij iedereen duidelijk maken waar hij voor stond. Tito wou niet al teveel aan het westen van het westen afhankelijk zijn. Daarom weigerde hij het lidmaatschap van o.a. de NAVO, dat pas in 1949 was opgericht. Vanaf toen ging hij zijn eigen weg, hij bestreed o.a. Stalins visie: rechtstreeks bestuur door het volk. Zijn mening was dat het nog lang zou duren voordat dat zou kunnen plaatsvinden. Uiteindelijk is hij enorm lang aan de macht geweest: van 1945 tot 1980 is hij president in Joegoslavië geweest. Hij stond vaak recht tegenover de partizanen en de Cetniks (verzetsorganisatie van officieren en manschappen van het verslagen Joegoslavische leger). Ook al was hij niet de liefste, toch zorgde hij ervoor dat Moslims de status was een apart volk kregen. Volgens Tito voldeden ze aan de eisen van een volk en dus kregen ze in 1974 die status. Nu was ook het doel van Joegoslavië gelukt, de volkeren waren dichterbij elkaar gebracht. In het opbouwen van zijn nieuwe samenleving wou hij geen last hebben van het grondgebied van Ustasa en Cetniks, maar ook niet van de monarchie in Joegoslavië. Zijn plan om dat op te lossen was gewoon honderdduizenden mensen dood te schieten. Uiteindelijk nadat er veel mensen gesneuveld waren kreeg Tito in januari 1946 zijn zin, Bosnië-Herzegovina werd in het grote Joegoslavië een deelrepubliek. Ondanks dat het dan wel een deelrepubliek was geworden, was het op het gebied van de economie flink achteruitgegaan. Gelukkig voor de bevolking overleed in mei 1980 Tito en was het voor een tijdje rustig in Bosnië-Herzegovina, maar niet lang daarna, eind jaren tachtig, kwam Slobodan Milosevic.

10

milosevic(leider van Servië) in beeld door veel hulp van grote politieke vrienden. Hij streefde naar hetzelfde als Tito, de bevolking was nog niet uit de problemen. Tito liet een enorme politieke puinhoop achter in Bosnië-Herzegovina. Milosevic is een belangrijke man (geweest) in de geschiedenis van Bosnië en Srebrenica. Toen hij voor het eerst verscheen, dat was in Kosovo, zorgde hij ervoor dat de bevolking het vertrouwen kreeg in Belgrado (het bestuur). Tijdens een toespraak bij de herdenking van de slag om het Merelveld (1389), ontdekte Milosevic dat als hij het nationalisme erbij betrok dat hij de macht naar zich toe kon trekken en de Servische natie kon verenigen. In 1989 werd Milosevic gekozen als president van Servië en in 1997 van Joegoslavië (Servië en Montenegro). In de economische crisis eind jaren tachtig ontstond onder andere veel industrieschandalen. Niet alleen door de puinhoop die Tito achterliet, maar ook door de liberalisering in de Sovjet-Unie en de val van de Berlijnse muur gaat de Joegoslavische communistische Liga verloren in 1990. 1991 is een belangrijk jaar, er werden veel definitieve beslissingen genomen en uitgevoerd. Het verhaal deed de ronde dat Joegoslavië zou gaan vallen. Als eerste verklaarden Kroatië en Slovenië zich onafhankelijk op 25 juni 1991. Toen viel het JNA (Joegoslavische Volksleger) Slovenië binnen, maar dat ging mis omdat er amper Serviërs woonden in Slovenië. In Kroatië was bijna een kwart van de bevolking Servisch en daar was iedereen bang op een gelijknamige actie. Zo’n actie kwam er dan ook. Pas op 15 januari 1992 erkende de EG Kroatië en Slovenië. Milosevic en Tudman hadden in maart 1991 een geheim overleg over de opdeling van Bosnië-Herzegovina in Kroatië en Servië. Karadzic, de leider van de Bosnische Serviërs, begint er alvast mee door een aantal delen in het noorden en westen uit te roepen tot ‘Servisch Autonome gebieden’.

11

Voor de leiders heeft de opdeling misschien veel voordelen, maar de burgers zien alleen maar nadelen. Voor de Moslims wordt gevreesd als er etnische opdelingen plaatsvinden. Nadat Slovenië en Kroatië op 15 januari 1992 erkend worden als onafhankelijke staten door de EU, werd het ook aan Bosnië gevraagd of ze de erkenning wouden hebben. Ze moesten nou kiezen: onafhankelijkheid betekende bijna zeker een oorlog met de Bosnische Serviërs, maar geen onafhankelijkheid betekende aansluiting bij Joegoslavië. Er werd uiteindelijk gekozen voor onafhankelijkheid, op 6 april 1992 werd Bosnië onafhankelijk verklaard, het zit dan op de rand van de oorlog, en op 22 mei 1992 werd Bosnië aangenomen als lid van de VN. Moslims en Kroaten waren het met de onafhankelijkheid eens, maar de Serviërs absoluut niet. Omdat de Serviërs het op hun eigen manier wilden doen, riepen ze hun eigen staat binnen Bosnië uit, De Servische Republiek van BosniëHerzegovina, met als hoofdstad Sarajevo. Dan begint de oorlog, in april 1992 vindt de eerste aanval plaats. In de winter streden Moslims, Kroaten en Serviërs om stukken land. Het ergste hadden ze nog niet gehad. Het ergste kwam in april 1993, toen kwam de tweede en zwaarste aanval tussen de Kroaten en de Moslims. De Kroatische militairen begonnen de gehele zwakkere, Moslim bevolking uit te moorden (vrouwen, kinderen en bejaarden). Een aantal Moslims kon nog vluchten, maar de meeste moesten aan het geweld toegeven. Toch probeerde de mannen, die de kampen hadden overleefd terug te vechten, maar zonder groots effect. De Serviërs hadden Oost-Bosnië bijna volledig gezuiverd op onder andere Srebrenica na. Na de oorlog wordt het land alsnog verdeeld in twee delen: de Serviërs aan de ene kant en de Kroaten en de Bosjnakken aan de andere kant. Zo’n staat werd door veel leiders en misschien ook wel burgers gezien als ideaal. De republiek Srpska krijgt 49% van het grondgebied en de Federatie van Bosnië en Herzegovina 51%. Het centrale bestuur had een verdeelde presidentenpost met 1 Bosnjak, 1 Kroaat en 1 Serviër.

12

De etniciteiten hebben hun eigen bestuur met een eigen president, regering en parlement en zelfs een eigen leger. De Bosnische president Alija Izetbegovic werd geboren in 1925 en heeft veel tijd van zijn leven doorgebracht in de gevangenis. Bij de eerste vrije verkiezingen in 1990 richt hij de SDA op. Het grootste deel van de bevolking kiest die partij en de Moslims zijn de grootste groep, waardoor Izetbegovic president wordt. De Kroaten en Serviërs verdenken hem ervan dat hij een moslimstaat wil oprichten, zodat ze de meeste zeggenschap over Bosnië krijgen. Hij maakte tijdens de oorlog op iedereen een onzekere indruk, waardoor hij iedereen ging omkopen en fraude pleegt. In 2000 trad hij af. In het volgende hoofdstuk vindt u over de aanval meer informatie

1.4 Conclusie Mijn deelvraag waarop ik antwoord ben gaan zoeken is: wat is er aan de val van Srebrenica voorafgegaan? Nadat ik veel informatie heb gelezen, ben ik tot de conclusie gekomen dat er veel oorlogen aan de val van Srebrenica vooraf zijn gegaan: dit was niet de eerste keer dat deze stad veel te verduren kreeg. De onderlinge relatie tussen de verschillende bevolkingsgroepen is nog nooit geweldig geweest, vooral tussen de Kroaten en de Serviërs. Er zijn daarom ook veel oorlogen geweest tussen deze twee groepen en ook veel slachtoffers gevallen, maar ook de Roma en de Joden hebben heel wat doorgemaakt in Bosnië. De leiders van Bosnië/ Joegoslavië hebben ook een grote invloed gehad op onderlinge haat tussen de etnische groepen. Door vele etnische zuiveringen is de relatie tussen de volkeren er niet echt 13

beter op geworden. Deze dingen zijn medeveroorzaker van de val van Srebrenica. Bronvermelding: Boeken:

Titel: Bosnië-Herzegovina Schrijver: Willem Campschreur Uitgever: Koninklijk Instituut voor de Tropen ISBN-nummer: 90 6832 394 6 Jaar uitgave: 2002 Bladzijdenummers: 7-10, 13- 16, 19-21, 26-32 Titel: Tito 25-5-1892 – 4-5-1980 (AO-boekje) Schrijver: Uitgever: IVIO ISBN-nummer: Jaar uitgave: 1980 Bladzijdenummers: 1-2, 5, 7-9, 12-14, 16, 17 Titel: Bosnië Schrijver: Johan en Aida Verheyden Uitgever: Davidsfonds/Leuven ISBN-nummer: 90 6152 958 1 Jaar uitgave: 1996 Bladzijdenummers: 21, 23-32, 77, 78 Internet: - http://www.geocities.com/capitolhill/1557/art-milosevic.html gemaakt door Andre Horlings. - http://www.rnw.nl/achtergronden/html/milosevic020211.html door Radio Nederland Wereldomroep - http://www.nrc.nl/W2/Lab/Milosevic/tijdperk.html gemaakt door NRC Webpagina’s, NRC Handelsblad

14

Hoofdstuk 2 De aanval op Srebrenica Frederike Dopper Inleiding: Begin juli hadden ongeveer 2000 Bosnisch-Servische troepen zich rondom de enclave opgesteld. Op 2 juli besluit het Servische leger de aanval op Srebrenica op 6 juli te laten beginnen, en zo gebeurde het ook. In de enclave bevinden zich op dat moment 30.000 tot 40.000 burgers en honderden soldaten van het Bosnische moslimleger. Nederlandse observatieposten worden belegerd en beschoten. Eén voor één vallen ze in handen van de aanvallers. Dutchbatters worden gegijzeld en naar Servisch gebied overgebracht. Later blijkt dat er na de val (op 11 juli) 7000 moslimmannen zijn vermoord door de Serviërs. Het wordt de grootst genocide in Europa sinds de Tweede Wereldoorlog genoemd. Hoe de aanval verliep op Srebrenica, zal in dit hoofdstuk worden behandeld. Hierboven kon je alvast een stukje lezen over de dingen die mis zijn gelopen en hoe de aanval is begonnen. Hier onder staat een uitgebreid verslag over het begin tot het einde van de aanval op Srebrenica.

1993: Dutchbat naar Srebrenica In 1993 breidt het etnische geweld in Bosnië Een graf van een uit. Politieke partijen in de Tweede Kamer van de vermoorde dringen aan, om Nederlandse militairen te moslims. sturen, naar het voormalige Joegoslavië. In december vertrekt Dutchbat naar het oorlogsgebied. Ruim 700 militairen worden gelegerd als ze in de moslimenclave zijn aangekomen. Dit gebied is door de Verenigde Naties uitgeroepen tot ‘safe area’. Srebrenica wordt omsingeld door het leger van de BosnischServische generaal Mladic. De Nederlanders krijgen de taak de enclave te beschermen.

15

Verder krijgen de VN’ners de opdracht aanvallen af te weren, door gebruik te maken van het alle benodigde maatregelen, inclusief het gebruik van geweld. Toch krijgen de soldaten alleen lichte wapens mee. 1995: De spanning loopt op In 1995 wordt de situatie in en rond de enclave Srebrenica steeds moeilijker voor de Nederlanders. Er is ook een ernstig tekort ontstaan aan voorraden van bijvoorbeeld voedsel en diesel. Vanuit de enclave voert het Bosnische moslimleger voortdurend kleine aanvallen uit op de Servische stellingen. Ze hebben een soort strategie, die is erop gericht de vijand bezig te houden, zodat deze zich niet met alle macht op het hoofdgebied rond Sarajevo kan richten. De Bosniërs overtreden met deze strategie alle regels: ze lokken beschietingen van de Serviërs uit en zoeken vervolgens dekking bij Dutchbat. De Nederlanders lopen daardoor het gevaar, doelwit te worden van het Servische geweld. 6 juli: Geen luchtsteun De Bosnische Serviërs trekken de grens van de enclave over: de aanval begint. De Nederlandse observatieposten worden belegerd en beschoten. De Dutchbat-bevelhebber (Karremans) belt met de Nederlandse generaal Nicolai (de chef-staf van de VN-missie in Bosnië). Ze bespreken of er wel of geen luchtsteun nodig zal zijn in het centrum. Er moet volgens Nicolai sprake zijn van een ‘smoking gun’. Dat betekent dat er geen steun komt als Unprofor niet werkelijk met de dood wordt bedreigd en zich nog kan terugtrekken. De moslimstrijders in de enclave vragen ook nog aan Dutchbat of ze hun wapens terug mogen die ze eerder hadden ingeleverd, maar dat mogen ze niet. Een Dutchbatter op de uitkijk.

16

8 juli: Dutchbatter gedood Op 8 juli nemen de gevechten om de enclave weer toe. Weer wordt er een observatiepost door de Serviërs geplunderd en de Dutchbatters trekken zich terug. De Bosniërs willen hen tegenhouden en de weg versperren. Dan gebeurt het. Wanneer de Nederlandse soldaten hier met een tank doorheen rijden, wordt soldaat Van Renssen door een kogel geraakt. Hij sterft aan zijn verwondingen. En het vertrouwen dat toch al laag was, daalt nog meer. Op dezelfde dag vraagt Karremans weer om luchtsteun. De NAVO biedt ‘air presence’ aan, maar echte aanvallen zijn er niet. ’s Avonds wordt nog een observatiepost ingenomen. Aangezien de zes betrokken Dutchbatters niet richting de enclave kunnen vertrekken, moeten ze zich laten gijzelen door de Bosnische Serviërs. Omdat de Dutchbatters denken, dat ze meer te vrezen hebben dan de Bosniërs, trekken zij zich niet terug achter de eigen linies, maar geven zij zich over aan de Serviërs. Zo krijgt het Servische leger steeds meer Nederlanders in handen, die trouwens wel goed behandeld worden. Later dreigen de Bosniërs ook Dutchbat onder vuur te nemen, als de Nederlanders zich terugtrekken. 9 juli: Luchtsteun blijft weer uit In de ochtend van 9 juli bereidt de NAVO close-airsupport voor. Karremans is daar op tegen. Hij is bang dat de NAVO-vliegtuigen niet te dichtbij elkaar werken. De humanitaire situatie in de enclave is trouwens verder verslechterd, er is geen voedsel en drinken meer voor de bevolking en de soldaten. Nog meer observatieposten vallen en duizenden moslims vluchten overal in de enclave naar toe. Op dat moment zijn er dertig Dutchbatters in Servische handen. Ook ’s avonds wordt weer close-airsupport voorbereid, zonder dat Karremans daarom heeft gevraagd. Maar de luchtsteun blijft uit, omdat de aanvraag om onduidelijke redenen niet aan de juiste persoon is voorgelegd.

17

Omdat er nauwelijks weerstand wordt geboden, besluiten de leiders van het Bosnische Servische leger op 9 juli de hele enclave in te nemen. 10 juli: Dutchbat werpt blokkades op Op 10 juli krijgt het Servische leger een waarschuwing, dat de troepen zich moeten terugtrekken achter een aangegeven lijn, zo’n drie kilometer ten zuiden van de stad. Doen ze dat niet, dan volgen er luchtaanvallen. Karremans denkt dan, dat er toezegging voor luchtsteun is, maar daar is nog geen besluit over genomen.

Serviërs in een tank. Dutchbat blokkeert de zuidkant van de stad om het Servische leger tegen te houden en wordt beschoten. Dat leidt tot de zoveelste aanvraag om luchtsteun. Dutchbat schiet als waarschuwing terug naar de Servische stellingen. Eindelijk ontvangt Karremans een positief antwoord, die avonds volgt een vierde aanvraag voor luchtsteun. Generaal Janvier twijfelt, hij wil wachten tot de volgende morgen, maar verzekerd dat er morgenochtend dan ook echt luchtsteun komt. Vanaf 7.00 uur zullen 40 Servische doelen worden gebombardeerd. Op diezelfde avond trekken honderden moslimstrijders, die de bui al zien hangen, de bergen in en verlaten de enclave. 11 juli: de enclave valt ’s Ochtends wachten de Dutchbatters in de bunkers vergeefs op de luchtaanvallen. Generaal Janvier had zich niet aan z’n woord gehouden. Waarom kwamen de NAVO-toestellen om 7.00 uur niet opdagen? Er zijn op deze vraag verschillende antwoorden gegeven.

18

Er zou een miscommunicatie zijn geweest bij het aanvragen van de luchtsteun. Ook zou Unprofor hebben besloten geen aanval tegen de Serviërs te beginnen. En de VN wilde vasthouden aan de taak van het bewaren van de vrede, in plaats van het opleggen ervan. Ook de Nederlandse minister Voorhoeve van Defensie heeft een dringend verzoek ingediend bij de hoogste VN-leider in de regio, Akashi, om geen luchtsteun te verlenen. Dit uit bezorgdheid over de groep 55 gegijzelde Dutchbatters, de vluchtelingen en de Nederlanders in de enclave (die je ook als gijzelaars kunt beschouwen). Tussen 7.00 en 10.00 uur roept Dutchbat dan de hulp in van de NAVO-piloten, maar krijgt te horen dat de toestellen al te lang in de lucht zijn en moeten omkeren om te tanken. De Bosnische Serviers, die net als de Nederlanders in de ochtenduren een bombardement verwachtten, hervatten om 11.00 uur gerustgesteld de aanval. Die ochtend wordt nog aantal keer om luchtsteun gevraagd. Rond twaalf uur komt er eindelijk toestemming voor ‘close-airsupport’.

Hiernaast staat een kaartje van Bosnië met een paar belangrijke plaatsen.

In de voormiddag trekken de Bosnische Serviers, Srebrenica-stad binnen en hijsen om 14.07 uur de vlag van de Republica Srpska. De uittocht van tienduizenden moslimvluchtelingen naar het Nederlandse basiskamp in Potocari is in volle gang. Om 14.40 uur duiken dan eindelijk NAVO-bommenwerpers op boven de enclave. Om 14.42 uur valt de eerste bom. Het resultaat van de aanvallen is klein: slechts één tank raakt beschadigd.

19

De aanval stopt de opmars van de Serviërs niet. Zij komen juist steeds dichterbij de stad. Generaal Mladic, die net de stad is binnengekomen, dreigt de Nederlandse gijzelaars te doden en Potocari te bombarderen, als de NAVO-actie niet meteen wordt gestaakt. Natuurlijk krijgt Mladic zijn zin. En belt de Nederlandse minister van Defensie, Voorhoeve, met de VN-top om de onmiddellijke stopzetting van de luchtaanvallen te eisen. Dutchbat moet zich terug trekken vanuit de blokkades. Het Servische leger neemt de stad in beslag De bevolking (die uit duizenden bange mensen van alle leeftijden bestaat) trekt richting het basiskamp Potocari dat vijf kilometer ten noorden van Srebrenica ligt. Circa 20.000 moslims zijn aangekomen in Potocari. Het basiskamp biedt ruimte voor maar 5000 mensen, de rest moet buiten het kamp zijn bivak opslaan. Ook de resterende Nederlanders in Srebrenica, 450 van de oorspronkelijk 700, vertrekken naar Potocari. De meeste moslimmannen kiezen ervoor om de bossen en de bergen rond Srebrenica in te vluchten. Hun doel is om vandaar uit Tuzla te bereiken, dat 50 kilometer ten noordoosten van Srebrenica. Duizenden zullen deze stad nooit bereiken. De massa-executies beginnen.

Dit zijn de duizenden moslims die de stad Potocari in willen.

20

Generaal Mladic ’s Avonds wordt kolonel Karremans uitgenodigd door generaal Mladic. In hotel Fortuna, in de Servische Stad Bratunac, wordt de Nederlandse bevelhebber in twee gesprekken even verteld hoe generaal Mladic het wil hebben. De beelden van een zenuwachtige Karremans, die met Mladic sigaretten rookt en het glas heft, wekt de onterechte gedachte, dat het er vriendelijk aan toe gaat tussen de Serviërs en Dutchbat. 11 en 12 juli: Voor het karretje van Mladic In de gespreken met Karremans op 11 en 12 juli eist Mladic de ontruiming van de enclave. De Bosniërs moeten naar moslimgebieden ergens anders in Bosnië worden gebracht. De generaal doet de valse belofte, dat Dutchbat mag zien, hoe zij de mensen die volgens hem gestraft moeten worden, naar een afgelegen gebied brengen (het verloop van de deportatie mag Dutchbat dus zien). Wel wil hij voor zijn vertrek onderzoeken of er door de moslimmannen van 17 tot 60 jaar, oorlogsmisdaden zijn gepleegd. Ook wil hij een lijst met namen van deze mannen.

21

12 juli: Het moorden begint In de nacht van 11 op 12 juli probeert een groep van 10.000 tot 15.000 Bosnische mannen, waaronder een groep van ongeveer 6.000 militairen van het Bosnische moslimleger, uit de enclave naar Tuzla te vluchten. Het Servische leger spoort hen echter op en opent het vuur. Veel mannen worden gevangen genomen, anderen worden op gruwelijke manier vermoord of plegen in de chaos zelfmoord. Deze massa-executies spelen zich af buiten het gezichtsveld van Dutchbat. Maar na de val van de enclave merken de Nederlanders de sporen op. Luitenant Rutten verklaart dar hij veel lijken heeft gezien. Hij heeft foto’s genomen van geëxecuteerde moslims en van Dutchbatters, die helpen bij het scheiden van de mannen en vrouwen. Bij het ontwikkelen van het rolletje in het laboratorium van de Militaire Inlichtingendienst worden de opnamen echter gewist. Ook in Potocari is het verdriet niet te overzien. Enkele tienduizenden vluchtelingen zoeken na de val van de enclave bescherming in en rond het terrein van Dutchbat. Ze verblijven daar enkele dagen onder slechte omstandigheden: er is nauwelijks voedsel en water, er heerst chaos en het is heet. Wat iedereen wil is duidelijk: evacuatie. Dit loopt echter uit in een etnische zuivering. Ondanks de belofte dat Dutchbat de evacuatie van vluchtelingen mag regelen, nemen de Serviërs de deportatie (zie 11 en12 juli:…) in eigen handen. Op deze 12 juli arriveren de bussen en er ontstaat direct een run om een plekje in de voertuigen te bemachtigen. Dutchbatters proberen de gang naar de bussen in goede banen te laten lopen en er zo voor te zorgen dat er geen chaos ontstaat. Die dag vertrekken de eerste vrouwen en kinderen. In de nacht van 12 op 13 juli worden honderd tot vierhonderd achtergebleven mannen en een aantal vrouwen vermoord. Daarnaast zijn mensen getuige van verkrachting van Bosnische meisjes en vrouwen. Veel meer mensen worden vermoord, dan in juli 1995 wordt vermoed naar aanleiding van de melding voor Dutchbat. Veel soldaten hebben wel het idee dat het ‘goed mis’ is, maar het tegenbewijs ontbreekt, dus ze kunnen er niet veel mee.

22

Hoeveel mensen precies zijn omgekomen, is niet duidelijk. Na de val van de enclave zijn in ieder geval 7000 tot 8000 moslimmannen vermoord. Het grootste deel bestaat uit mensen die proberen naar Tuzla te vluchten.

Vluchtelingen die naar Tuzla vluchten. 15, 16 en 17 juli De door de VRS gegijzelde Dutchbatters melden, dat er sprake is van wreedheden, dat er hele ruwe daden zijn geplaagd. Zowel de VN als Den Haag concluderen, dat dit aanwijzingen zijn voor een massamoord. 18 juli: Het uitmoorden (Genocide) Op 18 juli zegt minister Pronk van Ontwikkelingssamenwerking, dat er ‘genocide’ heeft plaatsgevonden in Srebrenica. In de pers werd er tot dan toe steeds verteld, dat Dutchbat onder moeilijke omstandigheden zijn taak moest volbrengen. Maar vanaf het moment dat de Nederlanders in Tuzla aankomen, slaat de berichtgeving om. Er is veel kritiek, wanneer beelden van dansende en zingende Dutchbatters worden uitgezonden. Deze beelden wekten de indruk, dat de Nederlandse soldaten onverschillig waren over de massaexecuties. Het gaat echter om een kort stukje van een hele lange video. Op dat moment was nog niet bekend hoeveel mensen er waren vermoord. Bovendien ging het om een spontane ontlading bij een klein aantal militairen, na een herdenking van de dood van twee gesneuvelde collega’s. De val van de enclave Srebrenica heeft diepe sporen achter gelaten, zowel bij de nabestaanden als bij de soldaten.

23

21 juli Op deze dag vertrekt Dutchbat uit Srebrenica, de moslimbevolking is dan al afgevoerd door de Serviërs. De Dutchbatters worden als helden ontvangen en vieren feest in Zagreb. Al snel blijkt dat er veel is misgegaan. Ruim 7000 moslimmannen zijn verdwenen/vermoord door de Bosnische-Servische troepen en dat was niet bepaald iets om een feest voor te geven. 21 november Met het akkoord van Dayton komt er pas op deze dag een einde aan de oorlog in Bosnië, die duizenden mensen het leven hebben gekost. Conclusie: Zoals je kunt verwachten loopt een oorlog nooit volgens plan, deze dus ook niet, er zijn vele onschuldige doden gevallen. Maar ook andere dingen zoals de luchtsteun en voedsel verliepen stroef. Er waren telkens conflicten tussen Karremans, de VN, de NAVO, Janvier enz. Er was dus geen goede samenwerking. Positief verliep de aanval zeker niet: vele observatieposten werden geplunderd, soldaat van Renssen doodgeschoten. Bronvermelding: Sites: www.novatv.nl www.rtlnieuws.nl www.nos.nl www.volkskrant.nl www.google.nl (Afbeeldingen) Boeken:

RTL/De Holland Media Groep S.A. Gio Lippens

Prisma Nederlands – dr. A.A. Weijnen – Het Spectrum B.V. – isbn 90 274 3179 5 - 1993

24

Hoofdstuk 3 Wat was de rol van de VN bij de val van Srebrenica? Kayleigh Burgmeijer Inleiding: Zoals de titel al zegt ga ik de rol van de VN bij de val van Srebrenica onderzoeken. Hierin komt te staan wat de VN gedaan heeft voor de bevolking van Srebrenica, of ze fouten hebben gemaakt en wie die fouten hebben gemaakt. De VN ging naar Srebrenica om de Moslims tegen de Serviërs te beschermen. In Bosnië-Herzegovina lagen allemaal enclaves verspreid. Dat zijn een soort veiligheidskampen voor Moslims. De VN had soldaten gestuurd om deze enclaves te beschermen. De VN had eigenlijk veel te weinig soldaten naar Srebrenica gestuurd. Daarom stond de ‘Dutchbat’ er bijna helemaal alleen voor. De ‘Dutchbat’ zijn de Nederlandse soldaten in Srebrenica (ook wel blauwhelmen genoemd). De soldaten waren naar Srebrenica gestuurd om de vrede op straat een te bewaren en om de Moslims te beschermen, terwijl de VN met de leiders van Bosnië-Herzegovina probeerde te onderhandelen of er misschien nog een mogelijkheid was voor vrede. Maar hoe vaak ze het ook probeerde het lukte niet. Op een gegeven moment deed de VN veel minder moeite voor Srebrenica. Dat is aan de ene kant begrijpelijk want ze werden een beetje moe van al die mislukte pogingen, Maar toch hadden ze beter hun best moeten doen. Het gaat tenslotte ook over onschuldige mensen die misschien wel vermoord zouden worden. Maar op een gegeven moment was de oorlog niet meer te vermijden. De Serviërs waren begonnen met de etnische zuivering. Moslims, maar ook andere burgers, vluchten naar de enclaves op zoek naar veiligheid. De enclaves werden niet alleen door de blauwhelmen beschermt, maar ook andere landen beschermde ze. Australië beschermde 2 enclaves, die de blauwhelmen overnamen.

25

Toen ze het eindelijk overgenomen hadden was Srebrenica omsingeld en de Serviërs kwamen steeds dichterbij. Hoe dichterbij ze kwamen, hoe meer mensen er werden vermoord, verkracht en mishandelt. Maar de Dutchbat kon zich niet verdedigen want ze hadden wel wat wapens gehad van de VN, maar die waren veel te licht om zichzelf en de vluchtelingen te beschermen tegen de Serviërs. Ook was de communicatie tussen de verschillende enclaves, Den Haag en de VN niet optimaal. Zo konden de blauwhelmen niet steeds de situatie bespreken met het thuisfront Servische tanks waren om zo de volgende stap uit de denken. Srebrenica binnengedrongen. Toen de Serviërs nog dichterbij kwamen sloeg de commandant Thom Karremans alarm. Hij vroeg op 6, 8 en tweemaal op 11 juli om luchtsteun. De eerste 2 keer weigerde de Franse generaal Nicolai vanuit Sarajevo het verzoek aan de Franse VN generaal Janvier die op het VN-hoofdkwartier in Zagreb zat, door te geven omdat de aanvragen niet voldeden aan de gemaakte afspraken die te maken hadden met het aanvragen van luchtsteun, want er was geen sprake van directe gevechtshandelingen. Op 11 juli, toen Servische tanks de stad waren binnengedrongen, gaf hij de aanvraag voor de luchtsteun wel door aan Janvier, maar die weigerde op de eerste aanvraag. Naar de tweede

Ratko Mladic was de Servische generaal die opdracht gaf de moslimmannen uit Srebrenica te voeren.

26

aanvraag op 11 juli werd wel geluisterd, maar de vliegtuigen (F 16's), die intussen, in afwachting van een bevel tot actie, al uren rondcirkelden, waren ondertussen had generaal Nicolai al het bevel gegeven aan de F16’s om terug te gaan naar hun basis in Italië om daar te gaan tanken. Uiteindelijk hebben 2 Nederlandse F16’s de opdracht maar uitgevoerd, vrijwel zonder effect. Een groep Amerikaanse vliegtuigen kon na navraag de weg niet vinden, maar toen was de enclave al onder de voet gelopen en werden de luchtaanvallen afgeblazen op bevel van de VN en op aandringen van minister Voorhoeve, omdat de Servische militairen dreigden Dutchbatters te doden. De Nederlandse militairen, de vluchtelingen en duizenden inwoners hadden intussen de wijk ingenomen naar het nabijgelegen Potocari, de VN-basis waar Dutchbat was gelegerd. Op 13 juli werden de jongens en de mannen die bij Dutchbat in Potocari met hun families veiligheid zochten voor de zwaarbewapende Servische soldaten, onder regie van Mladic, gescheiden van de hun vrouwen en kinderen. Ze zouden geëvacueerd worden. Bij die operatie dacht Dutchbat dat dat goed verliep en grepen ze daarom niet met geweld in, maar wat ze wel probeerde om zoveel mogelijk jonge gasten bij de vrouwen te laten blijven. Ze zeiden dan dat ze te jong waren om te vechten. Bij oudere mannen zeiden ze dat diegene te oud was. Maar dat konden ze niet bij iedereen doen, want anders zag het er nogal ongeloofwaardig uit. Dus moesten er ook heel wat mannen mee met de Serviërs. De Servische beloftes waren dat de mannen niets zou overkomen maar een maand later bleek, toen bijna alle meegenomen jongens en mannen vermoord waren of vermist werden, dat dat leugens waren geweest.

27

Conclusie: De rol van de VN bij de val van Srebrenica was het beschermen van de bevolking (met behulp van de Dutchbat). Ze beschermde de bevolking tegen de etnische zuivering van de Serviërs. Ze hadden hulptroepen gestuurd, maar ze hebben ook een boel fouten gemaakt zoals geen luchtaanval geopend op de Serviërs terwijl de Dutchbatters erom vroegen omdat die de bevolking niet meer kon beschermen met hun miezerige wapens (die ze ook van de VN gekregen hadden). Maar ze hebben gelukkig in gegrepen en dat is maar goed ook anders waren er nu nog meer doden geweest. Bronnen: http://www.un.org/peace/ http://www.kb.nl/kb/resources/frameset_kb.html?/kb/dossiers/sre brenica/srebrenica.html http://scholieren.nrc.nl/weekkrant/2001/49/2.shtml http://images.google.com/imgres?imgurl=www.csmonitor.com/atcsmo nitor/specials/bosnia/graphics/srebrenica.gif&imgrefurl=http://www .csmonitor.com/atcsmonitor/specials/bosnia/pmap4.html&h=215&w=417&prev=/images%3Fq%3DSrebrenica%26svn um%3D10%26hl%3Dnl%26lr%3D%26ie%3DUTF-8 http://gammanieuwsdienst.kennisnet.nl/pages1/week4799/dutchbat. htm http://www.nrc.nl/W2/Lab/Srebrenica/inh110795.html http://www.parool.nl/1018331456198.html

Een graf van een Dutchbat soldaat. 28

Hoofdstuk 5 Gevolgen van srebrenicia(val van kabinet)

Teodiros Adgeh

De val van Srebrenicia heeft vele gevolgen gehad, vooral politieke gevolgen. Een van de belangrijkste gevolgen is de val van paars 2. Op 16 april 2002 dient premier Kok ontslag in van zijn gehele kabinet. Maar wat ging daaraan vooraf? In dit hoofdstuk staat wat er wat aan vooraf ging en wat de gevolgen zijn van de val van Srebrenicia. NIOD-rapport April 2002 presenteert het NIOD(Nederlands instituut voor oorlogsdocumentatie) na 6 jaar onderzoek een 3400 pagina’s tellende rapport over de gebeurtenissen in Srebrenicia. Daarin komt Dutchbat er goed vanaf, zij waren volgens het NIOD niet verantwoordelijk voor de val van Srebrenicia want je kan geen vrede bewaren Bevelhebber Karremans van schuld is verlost. waar er geen vrede is.dieVeel Nederlandse militairen waren opgelucht, dat geldt echter niet voor het legerleiding en het politiek. Het legerleiding zou Dutchbat slecht hebben voorbereidt en uitgerust voor hun taken in Srebrenicia. Ze zouden hun imago boven alles hebben gezet ten koste van hun soldaten en die, die zij moesten beschermen. Ook het politiek krijgt er flink van langs, de 2e kamer zou namelijk veel te betrokken zijn geweest bij de besluitvorming om soldaten te sturen naar Bosnië, daardoor konden ze niet kritisch kijken. Ook zou het enigste doel van het kabinet om de internationale aanzien van Nederland te vergroten, en zouden ze volstrekt geen voorwaarden aan de VN hebben gesteld voor het vertrek van Dutchbat. Nederlandse militairen werden gestuurd naar een save-area, maar wat is een save-area? Wanneer mochten ze terug schieten? Het VN mandaat was al uitgebreid doordat de Franse generaal Philippe Morillon geen vluchtelingen wou achterlaten in Srebrenicia zonder

29

hun, hun veiligheid te garanderen maar nog bleef het zeer onduidelijk. In eerste instantie hebben is er een duidelijke resolutie waarin staat dat aanvallen op de veilige gebieden (Srebrenica, Gorazde, Zepa, Tuzla, Bihac en Sarajevo) af te weren door het treffen van 'alle benodigde maatregelen, inclusief het gebruik van geweld, in antwoord op bombardementen, ongeacht door welke partij, dan wel in antwoord op gewapende invallen in die gebieden of in geval van moedwillige obstructie van de bewegingsvrijheid van Unprofor of van beschermde humanitaire konvooien.'* een duidelijk mandaat, maar op 11 juli 1995 zetten veel mensen hun vraagtekens bij de formulering van deze mandaat. Als er dan wordt aangevallen door de Bosnische-seviërs krijgen de Dutchbatters de opdracht niet terug te schieten en kregen geen luchtsteun, precies het tegenovergestelde van wat er in de VN mandaat staat. De VN verantwoordelijk gehouden over het feit dat ze geen goede inlichtingen hebben opgedaan bij de Canadezen, de voorgangers van Dutchbat. Ook wordt de VN verantwoordelijk gehouden voor het feit er geen vertrek strategie was voor als het fout zou gaan en dat Dutchbat vrede moest bewaren waar al oorlog was. *bron: http://www.omroep.nl/nos/nieuws/index_origineel.html#@http://ww w.omroep.nl/nos/nieuws/dossiers/dossiers.html De hele uitzending rond de presentatie in realplayer De hele uitzending rond de presentatie in windowsmedia

Minister Pronk

Al voordat het NIOD rapport werd gepresenteerd had minister Pronk zijn conclusies getrokken, zo zei hij 29 Maart al dat de Nederlandse regering had gefaald. Het kabinet had afgesproken dat de Dutchbat-militairen de burgers niet in de steek mochten laten. De burgers moesten op de basis van Dutchbat blijven. Minister Voorhoeve heeft dat volgens Pronk ook doorgegeven aan de militaire leiding. Maar blijkbaar waren de instructies niet gedetailleerd genoeg, zegt Pronk, die in die tijd minister van Ontwikkelingssamenwerking was.

30

Deze uitspraken kwamen Pronk duur te staan omdat hij ze maakte op een gevoelig moment: 2 weken voor het NIOD-rapport. Bij de fracties in de Tweede Kamer nemen de irritaties over Pronk toe. D66-leider De Graaf vindt dat Pronk meteen moet opstappen als hij dat voor zichzelf nu al weet. CDA en GroenLinks verwachten dat het hele kabinet opstapt als Pronk vertrekt. GroenLinks-leider Rosenmöller wil Kok dinsdag naar de Kamer roepen voor uitleg.

Val van het kabinet(16-04-02) Aan het eind van de ochtend kwam het kabinet in crisisberaad bijeen. Na twee schorsingen maakte premier Kok in een korte verklaring de val van zijn kabinet bekend. Het kabinet blijft waarschijnlijk tot de verkiezingen demissionair, wat betekent dat het geen politiek omstreden besluiten zal nemen. Paars 2 valt naar aanleiding van het NIOD rapport. volgens Kok had de val van het kabinet niks te maken met de uitspraken van minister Pronk. Kok zegt dat hij het initiatief had genomen om af te treden en dat alle ministers zich vervolgens bij hem aansloten. Kok benadrukte dat het niet gaat om de "schuld" voor de moorden in Srebrenica, want die ligt bij generaal Mladic. Kok neemt wel de politieke verantwoordelijkheid nemen voor het drama in Srebrenica. Hieronder volgt Kok’s toespraak in de kamer

Mevrouw de voorzitter, zojuist heb ik aan Hare Majesteit de koningin het ontslag aangeboden van het voltallige kabinet. De koningin heeft het ontslagaanvraag in overweging genomen en gelet op de korte tijdspanne tot aan de verkiezingen de ministers en staatssecretarissen verzocht al datgene te blijven doen wat ze in het belang van het koninkrijk noodzakelijk achten. Dit betekent dat het kabinet als demissionair 31

verdergaat. Aanleiding voor de ontslagaanvraag is het rapport van het Nederlands Instituut van Oorlogsdocumentatie (NIOD) over Srebrenica, dat op verzoek van de regering is vervaardigd. Afgelopen vrijdag heeft het kabinet daar indringend over gesproken. Dat overleg is vandaag voortgezet. Het kabinet onderschrijft de hoofdlijnen van het NIODrapport. De afgelopen dagen heb ik het rapport en de daaraan te verbinden conclusies verder op mij laten inwerken. Ik ben tot de slotsom gekomen dat de ernst van de bevindingen van het NIOD, bevindingen die betrekking hebben op een periode waarin opeenvolgende kabinetten van uiteenlopende samenstellingen verantwoordelijkheid hebben gedragen, niet zonder politieke consequenties mogen blijven. Derhalve heb ik na zorgvuldige afwegingen besloten mijn ontslag aan te bieden. De overige ministers en staatssecretarissen hebben daarop besloten eveneens hun ontslag aan te bieden. Hierbij geldt voor de minister van Defensie als aanvullende overweging de conclusie van het NIOD inzake de tekortschietende informatievoorziening. Het NIOD-rapport is volstrekt duidelijk over de vraag wie verantwoordelijk moet worden gesteld voor de val van Srebrenica en de daaropvolgende massamoord. De schuld daarvoor ligt bij de Bosnische Serviërs, in het bijzonder bij generaal Mladic. Mladic is een oorlogsmisdadiger. Hij en andere verantwoordelijken mogen niet ontkomen aan berechting voor het Joegoslavië-Tribunaal hier in Den Haag. De internationale gemeenschap is tekortgeschoten in het bieden van voldoende bescherming aan de mensen in de zogenaamde safe areas. Daarmee is ook de Nederlandse regering als lid van die internationale gemeenschap tekortgeschoten. Consequenties die thans worden getrokken, zijn niet verbonden aan één specifieke gebeurtenis of aan één specifiek moment, maar groeien voort uit de opeenstapeling van tekortkomingen gedurende verschillende kabinetsperiodes. Met dit besluit wordt integraal verantwoordelijkheid genomen voor het gevoerde beleid gedurende een reeks van jaren. Daarin zijn vier fases te onderscheiden. De eerste fase betreft de periode voorafgaand aan het besluit tot uitzending, dat in 1993 werd genomen. Terugkijkend kan ik niet heen om de vaststelling dat veel van het latere onvermogen kan worden herleid tot onvolkomenheden in de beginfase, zoals het NIOD-rapport ook beschrijft.

32

In 1993 is met een politiek, een politiek van goede bedoelingen die in parlement en samenleving destijds zeer breed werden gedragen, een constellatie gecreëerd die niet bleek te werken. De tweede fase heeft betrekking op de periode 19941995. De vele inspanningen van het toenmalige kabinet in internationaal verband ten spijt, bleek het destijds niet mogelijk om verbetering in die situatie te bewerkstelligen, met name vanwege de strategie van de Bosnische Serviërs en vanwege het onvermogen van de internationale gemeenschap om tot een krachtiger aanpak te komen. De derde fase betreft de dramatische julidagen in 1995 met de val van de enclave en de daaropvolgende massamoord. De internationale gemeenschap, waar Nederland op dit punt een bijzondere rol in speelde, bleek niet bij machte om de val van de enclave en de genocide door de Bosnische Serviërs die daarop volgde, te voorkomen. In de vierde fase hebben zich duidelijke gebreken voorgedaan in de gebeurtenissen die volgden, met name in de tekortschietende informatievoorziening bij het ministerie van Defensie. Mevrouw de voorzitter, Nederland neemt nadrukkelijk niet de schuld op zich voor de gruwelijke moord op duizenden Bosnische moslims in 1995. Wel wordt op deze wijze de politieke medeverantwoordelijkheid van Nederland voor de situatie waarin dit kon gebeuren, zichtbaar gemaakt. De internationale gemeenschap is anoniem en kan niet op een zichtbare manier verantwoording nemen, verantwoordelijkheid nemen tegenover de slachtoffers en nabestaanden van Srebrenica. Ik kan en doe dat wèl. Ik wil ook op deze plaats nogmaals onderstrepen, ik heb dat eerder gedaan, dat de Nederlandse militairen van Dutchbat niet verantwoordelijk zijn voor wat daar is gebeurd. Zij hebben onder bijzonder moeilijke omstandigheden met grote inzet hun werk gedaan. Mevrouw de voorzitter, de afgelopen week heb ik gezegd: ik sta voor wat ik heb gedaan. Ik kan iedereen recht in de ogen kijken. Ik heb steeds naar eer en geweten gehandeld. Die overtuiging had ik en heb ik nog steeds. Tegelijk ben ik van mening dat het onvermijdelijk en nodig is dat politieke consequenties worden verbonden aan de opeenstapeling van internationale en nationale tekortkomingen. Het is het tegendeel van een makkelijk besluit, maar het is wel nodig.

Het kabinet heeft zijn beslissing niet afhankelijk willen stellen van de 33

uitkomst van een debat in de Kamer. Het gaat niet om de vraag of er wel of geen vertrouwen in het kabinet bestaat. Het gaat om de verantwoordelijkheid die wordt genomen, nu het onderzoek op tafel ligt. De val van de enclave Srebrenica en de moordpartijen die daarop volgden, vormen een dramatische gebeurtenis in de wereldgeschiedenis, in de geschiedenis van de Balkan en in onze nationale geschiedenis. In de allereerste plaats voor de vele slachtoffers en hun nabestaanden en het onbeschrijflijke leed dat zovelen heeft getroffen. De overlevenden gaan getekend door het leven. Hun trauma's en de pijn van het gemis van dierbaren zullen nog lang, heel lang in alle scherpte voelbaar blijven. Het zijn zwarte bladzijden in een boek dat in zekere zin nooit dichtgaat. Mevrouw de voorzitter, ons land heeft het niet gemakkelijk gehad in het omgaan met de val van Srebrenica. De grondige reconstructie in het NIOD-rapport kan behulpzaam zijn in het verdere proces van verwerking. Dat geldt voor alle betrokkenen. In de allereerste plaats nabestaanden en slachtoffers, de internationale samenleving en de militairen van Dutchbat en hun omgeving. En ook voor regering, parlement en samenleving.

Er zijn lessen geleerd over het omgaan met internationale vredesoperaties. Deze lessen worden sindsdien toegepast. Nederland wil actief blijven bijdragen aan handhaving en waar nodig herstel van de internationale rechtsorde. Ook door vredesmissies. Dank u wel.

De meeste lijsttrekkers hebben veel respect voor Kok’s besluit om af te treden. Ze vinden het verstandig dat het kabinet aftreedt. Hier volgen een aantal reacties op Kok’s handelingen:

Korthals: tragisch moment Reactie in beeld

De demissionair minister van Justitie, Benk Korthals, noemt het aftreden van het kabinet een 'tragisch moment'. "Soms gebeuren dingen zoals het ons overkomt". Hij heeft nauwelijks bemoeienis gehad met 'Srebrenica'.

34

Melkert: diep respect voor Kok Reactie in beeld

Reactie in audio

"Diep respect", is de eerste reactie van PvdA-leider Melkert na de verklaring partijgenoot premier Kok. Uitlatingen van de Pronk en De Grave hebben het besluit niet beïnvloed, zei hij. "Kok was erop gebrand om tot de finish door te gaan. Daarom is het een bittere pil."

Balkenende: toespraak indrukwekkend Reactie in beeld

CDA-Lijsttrekker Balkenende heeft respect voor de beslissing van premier Kok om af te treden. De toespraak die Kok heeft gehouden in de Tweede Kamer noemde hij indrukwekkend. Wel moet meer duidelijk worden over de rol die ministers Pronk en De Grave bij de val van de regering.

Fortuyn: verstandig besluit Reactie in beeld

Reactie in audio

De Lijst Pim Fortuyn vindt het 'een verstandig besluit' van het kabinet Kok om op stappen. Wel moet het kabinet Kok verantwoording afleggen aan het publiek over de 'Srebrenica' en de nasleep daarvan. "Wij willen daar meer duidelijkheid over krijgen", aldus een zegsman.

Deze reactie’s komen van http://www.omroep.nl/nos/nieuws/index_origineel.html#@http://ww w.omroep.nl/nos/nieuws/dossiers/val_kabinet/2002/april/1704_deb at2.html

35

Ad van Baal Een ander gevolg van de val van Srebrenicia is het aftreden van landmacht opperbevelhebber Ad van Baal. Van Baal was als plaatsvervangend bevelhebber diep betrokken bij de gebeurtenissen in Srebrenicia. Vlak voor de val van Srebrenica maakte Van Baal zijn eerste fout. Dutchbat-generaal Karremans schreef toen een fax waarin hij zijn VNsuperieuren waarschuwde dat Bosnische Serviërs de moslimenclave wilden aanvallen. Van Baal heeft die fax ontvangen, maar er verder niets mee gedaan. Een half jaar na de val van Srebrenica keurde Van Baal de bevordering goed van voormalig Dutchbat-generaal Karremans tot kolonel, zonder dat hij zijn baas Couzy of de toenmalige minister van Defensie Voorhoeve daarover had geïnformeerd. De omvang van de genocide was inmiddels bekend en Karremans naam was niet populair. Minister Voorhoeve was woedend. Toch heeft dit alles van Baal geen wind eieren gelegd, hij werd namelijk in april 2001 benoemd tot opperbevelhebber der landstrijdkrachten. Later kwamen zijn fouten hem alsnog duur te staan en werd hij door minister de Grave gedwongen ontslag in te dienen

36

Conclusie: De val van Srebrenicia heeft op meerdere niveaus gevolgen gehad; politiek en militair. De val van paars 2 is toch wel een van de belangrijkste gevolgen. Militair gezien zijn er alleen in de legerleiding ontslagen gevallen.

Bronnen: Internet http://www.rtl.nl/actueel/rtlnieuws/dossiers/dossier_paginas/srebr enica/ http://www.omroep.nl/nos/nieuws/index_origineel.html#@http://ww w.omroep.nl/nos/nieuws/dossiers/val_kabinet/2002/april/1704_deb at2.html http://www.omroep.nl/nos/nieuws/index_origineel.html#@http://ww w.omroep.nl/nos/nieuws/dossiers/val_kabinet/2002/april/1704_deb at2.html

37

Hoofdstuk 5 Wat is er met het verdwenen fotorolletje gebeurd? Kayleigh Burgmeijer Inleiding: In dit hoofdstuk onderzoek ik of de foto’s verdwenen waren of dat ze expres vernietigd waren. En ‘door wie’ ze zijn weggemoffeld of vernietigd. Luitenant Rutten (die nu de Dutchbat verlaten heeft) had een aantal foto’s gemaakt van vermoorde Moslims en actie’s van Serviërs. Dat waren twee filmrolletjes vol. Daarvan was er een mislukt en een gelukt. Volgens de minister van Defensie was het een menselijke fout. Zoiets kan gebeuren. Dat kon Rutten niet geloven en hij eiste een onderzoek. In dat onderzoek werd onderzocht wat er nou precies mee gebeurd was en welke mensen er met dat filmrolletje in contact was geweest. Uit dat onderzoek bleek dat het filmrolletje per ongeluk in het fotolaboratorium van de Marine Inlichtingendienst verloren was gegaan. Maar er was geen duidelijkheid over de mensen die contact hebben gehad met dat filmrolletje, bijvoorbeeld het Kodakteam. Er is nooit duidelijkheid geweest over wat zij precies met dat rolletje gedaan hebben en of de foto’s wel door hun goed zijn afgedrukt. Ook zou de rol van de Marechaussee nooit zijn onderzocht. Volgens het NIOD-rapport had het Kodakteam niets te maken met het mislukte rolletje. Dat filmrolletje kwam namelijk op de afdeling van de Militaire Inlichtingendienst van de landmacht terecht en die gaf het weer door aan de Marine. Dat kwam omdat de Hoofden van ontwikkelmachine bij de geëxecuteerde landmacht kapot was. moslims.

38

Een of andere laborant (van de Marine Inlichtingendienst) deed dat rolletje in een machine die zijn werk deed. Ondertussen ging de laborant samen met het hoofd van de afdeling van foto en video een kopje koffie drinken. Wat ze niet wisten dat de machine ze fout afdrukte en was het dus al te laat. Oftewel het bewijs was weg. Op een gegeven moment was ook het tweede (gelukte) filmrolletje verdwenen. Maar die was later weer terecht. Maar daarvan is ook niet onderzocht wie dit rolletje heeft kwijt gemaakt. In het actualiteitenprogramma NOVA zei Rutten dat als het onderzoek over het verdwenen fotorolletje nog verder moest worden onderzocht moest hij van het college eerst aangifte tegen individuen moest worden gedaan. Maar Rutten wil daar absoluut niets van weten, hij zal zelfs nooit aangifte doen tegen collega’s. Aan Korthals vraagt Rutten alle bekende documentatie op. Ook verlangt hij dat het departement voortaan nieuwe feiten op een "fatsoenlijke en menselijke manier'' aan hem overbrengt. De Serviërs hadden hier al wat Moslims vermoord.

Conclusie: Wat is er met het verdwenen fotorolletje gebeurd? Volgens mij is het gewoon verkeerd afgedrukt, kan gebeuren. Wat ik alleen raar vind is dat de laborant een kopje koffie ging drinken en niet gewoon bij het apparaat bleef om te kijken of alles wel goed ging. Het gaat tenslotte toch om bewijs, wat later tegen criminelen gebruikt kon worden. Bronnen: http://www.headliner.nl/headliner.php?c=nl&abbr=telegraaf&id=2870 5 http://oud.refdag.nl/vp/990714vp01.html http://kodak.nl

39

http://www.omroep.nl/nos/nieuws/index_origineel.html#@http://ww w.omroep.nl/nos/nieuws/dossiers/srebrenica/algemeen/vaste_eleme nten/portal.html http://www.srebrenica.nl/nl/content_perssamenvatting.htm http://www.brabantsdagblad.nl/regioportal/BD/0,2622,4537Srebrenica-Dossiers!Binnenland!__1332626_,00.html

Alle bronnen: Boeken: Ilse(hoofdstuk1): Titel: Bosnië-Herzegovina Schrijver: Willem Campschreur Uitgever: Koninklijk Instituut voor de Tropen ISBN-nummer: 90 6832 394 6 Jaar uitgave: 2002 Bladzijdenummers: 7-10, 13- 16, 19-21, 26-32 Titel: Tito 25-5-1892 – 4-5-1980 (AO-boekje) Schrijver: Uitgever: IVIO ISBN-nummer: Jaar uitgave: 1980 Bladzijdenummers: 1-2, 5, 7-9, 12-14, 16, 17 Titel: Bosnië Schrijver: Johan en Aida Verheyden Uitgever: Davidsfonds/Leuven ISBN-nummer: 90 6152 958 1 Jaar uitgave: 1996 Bladzijdenummers: 21, 23-32, 77, 78

40

Internet: - http://www.geocities.com/capitolhill/1557/art-milosevic.html gemaakt door Andre Horlings. - http://www.rnw.nl/achtergronden/html/milosevic020211.html door Radio Nederland Wereldomroep - http://www.nrc.nl/W2/Lab/Milosevic/tijdperk.html gemaakt door NRC Webpagina’s, NRC Handelsblad Theo(hoofdstuk2): Internet http://www.rtl.nl/actueel/rtlnieuws/dossiers/dossier_paginas/srebr enica/ http://www.omroep.nl/nos/nieuws/index_origineel.html#@http://ww w.omroep.nl/nos/nieuws/dossiers/val_kabinet/2002/april/1704_deb at2.html http://www.omroep.nl/nos/nieuws/index_origineel.html#@http://ww w.omroep.nl/nos/nieuws/dossiers/val_kabinet/2002/april/1704_deb at2.html Frederike(hoofdstuk 3): internet: - www.novatv.nl - www.rtlnieuws.nl gemaakt door RTL/ holland media groep - www.nos.nl gemaakt door Gio Lippens - www.volkskrant.nl - www.google.nl (Afbeeldingen) Boeken: Titel: Prisma Nederland Schrijver: Dr. A.A. Weijnen Uitgever: Het Spectrum B.V.

41

ISBN-nummer: 90 274 3179 5 - 1993

Kayleigh(hoofdstuk4): internet: -http://www.un.org/peace/ -http://www.kb.nl/kb/resources/frameset_kb.html?/kb -http://scholieren.nrc.nl/weekkrant/2001/49/2.shtml -http://gammanieuwsdienst.kennisnet.nl/pages1/week4799 -http://www.nrc.nl/W2/Lab/Srebrenica/inh110795.html -http://www.parool.nl/1018331456198.html

(hoofdstuk 5): -http://www.headliner.nl/ -http://oud.refdag.nl/vp/990714vp01.html -http://kodak.nl -http://www.omroep.nl/nos/nieuws/ -http://www.srebrenica.nl/nl/content_perssamenvatting.htm -http://www.brabantsdagblad.nl/regioportal/BD/

42

Epiloog: Na het maken van dit werkstuk kwamen wij op een antwoord op de hoofdvraag: wat zijn de oorzaken en gevolgen van de val van Screbrenica? Het antwoord luid: Oorzaak: Al vele jaren rommelde het tussen verschillende etnische groeperingen in joegoslavië, als bosnië zichzelf onafhankelijk verklaart begint er een oorlog. Het was nooit de bedoeling om heel Srebrenicia in te nemen, maar toen de Serven weinig verzet van Dutchbat te verduren(door veel te lichte wapens en geen luchtsteun) kregen namen ze de hele stad in. Gevolgen: nadat Srebrenicia was ingenomen werden er, buiten het van Dutchbat om, duizenden moslim mannen vermoord. Dutchbat kreeg wereldwijd veel kritiek, onlangs is hun naam gezuiverd in het NIOD-rapport. Ook viel paars 2 door de gebeurtenissen in Srebrenicia. Voordat wij deze hoofdvraag konden beantwoorden, moesten we een stappen plan volgen. We verdeelden de taken. Kayleigh en Teodiros deden de lay-out, Frederike was de secretaresse en Ilse de voorzitter. Ook moesten de deelvragen verdeeld worden. Kayleigh kreeg de vragen: Wat was de rol van de VN bij de val? Wat is er in het NIOD-rapport onderzocht? Teodiros kreeg: Wat was de rol van Dutchbat? 43

Frederike kreeg: Hoe verliep de aanval op Srebrenica? En Ilse kreeg: Wat ging er aan de val van Srebrenica vooraf? Toen iedereen zijn deelvraag had uitgekozen, ging ieder voor zich aan het werk, want de informatie was al uitgewisseld voor de deelvragen bekend waren. We hieden ook enkele vergaderingen op school: in de aula of de mediatheek. Deze verliepen niet altijd even goed, er waren miscommunicaties en meningsverschillen. Kayleigh liep een keer weg en Teodiros toonde geen interesse en had z’n werk niet op tijd af. De vergaderingen verliepen verder wel goed, het doel waarvoor we zo’n vergadering hielden werd ook beruikt. Volgende keer zouden we betere afspraken moeten maken, zodat er geen misverstanden ontstaan. Er zijn geen antwoorden onbeantwoord gebleven. Wel zijn er nieuwe vragen opgedoken: Waarom is er niets gedaan aan het strenge bestuur, die voor de val geregeerd hebben? Hoe is het er nu aan toe in Srebrenica?

We vonden het erg leuk om dit werkstuk te maken, vooral omdat je het onderwerp zelf mocht kiezen, zo kon je je verdiepen in een actueel onderwerp naar eigen smaak.

44