Even voorstellen...
Frank Vosselman Mededirecteur met een commerciële insteek: “Ik zoek uitdaging in het ontdekken van nieuwe markten.” Frank is vaak te vinden bij de klant en denkt graag met u mee!
Patrick Hoogendoorn Mededirecteur met een hands-on mentaliteit: “Ik ben verantwoordelijk voor het coördineren van de productie, verwerking en verpakking van onze zaden.” Patrick is vaak op het veld te vinden.
UITGELICHT
Monique Hoogendoorn Regelt de boekhouding en staat de klant graag te woord. “Ik heb een
De koude kas
25
Veredeling
45
De Eemstuin
57
Zaadschoning
73
De vertegenwoordig e r v a n d e B o l s t e r. “ I k ben verantwoordelijk
Help de bij
98
voor de verkoop en marketing binnen ons b e d r i j f . Ti j d e n s b e u r z e n k u n t u m i j o o k tegenkomen.”
Productie in Moldavië
109
Recepten
115
Teelttips Zaaikalender
leuke veelzijdige functie. Ik regel bijvoorbeeld alle administratie, maar ook de orderafhandeilng.”
Annemarie Kruize
Karin Brummel
117
Houdt zich vooral bezig met (online) marketing en communicatie
119
en verzorgt daarnaast de fotografie op het bedrijf. “Ik ben graag creatief bezig en vind het leuk te schrijven.”
1
Blad- en stengelgewassen
09
Koolgewassen
21
Peulvruchten
27
Vruchtgewassen
37
Wor tel- en knolgewassen
49
KRUIDEN
59
KIEMGROENTEN
67
GROENBEMESTERS
71
BLOEMEN Eenjarige bloemen
77
Bloemenmengsels
97
Meerjarige bloemen
99
ZADEN-
D e B o l s t e r B . V. Oude Oenerweg 13 8161 PL EPE - Nederland Te l . : + 3 1 ( 0 ) 5 7 8 - 6 2 1 4 3 3 Fax: +31(0)578 - 621418 E m a i l : i n f o @ d e b o l s t e r. e u W e b s i t e : w w w. b o l s t e r. n l
GROENTEN
Bolster Organic Breeding (B.O.B.) team De prachtige en unieke biologische kraamkamer van de Bolster wordt goed bewaakt en beheerd door Bertille, Mayra, Loes en B a r t ( v. l . n . r. ) .
PA K K E T T E N
113
2
inleiding
Beste Bolstervrienden, Het afgelopen jaar is voorbij gevlogen en al onze producties liggen weer voor u in de schappen. Ook in 2014 kunt u genieten van onze vertrouwde rassen, maar uiteraard hebben wij daar ook dit jaar enkele nieuwe aanwinsten aan toegevoegd. U vindt ze allemaal in deze catalogus. Naast rasbeschrijvingen en teelttips, vindt u ook her en der artikelen over het Bolsterteam en de werkzaamheden die bij veredeling en zaadproductie komen kijken. Wij wensen u veel leesplezier! Wie zijn wij en wat doen wij De Bolster is één van de weinige bedrijven in Nederland die biologische en biologisch dynamische zaden van eigen productie aanbieden. In ons assortiment vindt u een divers aanbod van groenten, kruiden, kiemgroenten, groenbemesters, eenjarige en meerjarige bloemen. Zaden vermeerderd op eigen bedrijf of op een ander Demeter-gecertificeerd bedrijf krijgen het Demeterkeurmerk: deze zaden zijn biologisch-dynamisch geproduceerd. Zaden vermeerderd op een ander
inleiding
“De Bolster is één van de weinige bedrijven in Nederland die biologische en biologisch dynamische zaden van eigen productie aanbieden.” biologisch bedrijf krijgen het EKO-keurmerk: deze zaden zijn wel biologisch, maar niet biologischdynamisch geproduceerd. Skal is de certificerende instantie die controles en inspecties uitvoert, om te kunnen garanderen dat de zaden volgens de eisen van biologische productie zijn geproduceerd. Meer informatie over de eisen van de certificering kunt u vinden op www.demeter-bd.nl of www.skal.nl. Vanzelfsprekend zijn al onze zaden GMO-vrij. Genetische manipulatie is iets waar wij vanuit de biologische gedachte beslist niet achter staan. Hier gaat het ingrijpen in de natuur ons te ver. Ook in de veredeling beperken wij ons tot klassieke technieken van kruisen en selecteren. Wij grijpen enkel op het gehele-plant niveau in en respecteren de grenzen die de natuur aangeeft. Koopt u biologisch, dan bent u verzekerd van GMO-vrije producten.
nieu w in ons assortiment Om te blijven inspelen op de wensen van onze klanten, hebben wij ook dit jaar ons assortiment herzien. Zo kunnen wij u dit jaar maarliefst zeven nieuwe rassen aanbieden: prei Herfstreuzen 2, palmkool Nero di Toscana, meiraap Milanese witte roodkop, pompoen Sweet Dumpling, tomaat Bolstar Granda en de groenbemesters Winterrogge en Japanse haver. De tomaat Bolstar Granda is, zoals de naam al doet vermoeden, afkomstig uit ons eigen veredelingsprogramma voor tomaten. Bij de Bolster gebruiken we de klassieke veredelingstechnieken van observatie, kruising en selectie. Tot nog toe heeft Bart Vosselman (de senior veredelaar van de Bolster) al vijf rassen op de markt weten te brengen: de tuinbonen Eleonora en Ratio, de rucola coltivata Esmee, de pompoenen Solor en Fictor en de cherrytomaat Bartelly. Met trots voegen wij dit jaar onze tomaat Bolstar Granda aan dit rijtje toe. Rassen die door De Bolster zijn ontwikkeld, zijn in deze catalogus aangegeven met ons logo:
Alle nieuwe rassen in ons assortiment zijn in deze catalogus te herkennen aan het “ NIEUW” logo linksboven de foto, zoals op de foto hiernaast afgebeeld.
33
© De Bolster
Terugblik op het afgelopen seizoen Afgelopen productiejaar begon koud en nat, het seizoen kwam laat op gang. Gewassen waarvoor de bodemtemperatuur belangrijk is voor het kiemen van de zaden, konden daarom niet volgens schema de grond in. Met enkele weken achterstand op de planning, konden de zaden toch bij warm weer worden gezaaid. Doordat de koude en natte start werd gevolgd door mooi, constant weer werd de achterstand ingelopen, resulterend in een goede opbrengst en kwaliteit. Verschillende productielocaties Eenzelfde trend zagen wij bij onze producties in Frankrijk. Ook Italië begon koud en nat, maar hierna werd het heel warm en droog. Gewassen die gevoelig zijn voor deze omslag, hadden het daardoor zwaar. Sommige teelten, zoals radijs en erwten, zijn verdroogd. De opbrengst van deze gewassen is hierdoor laag. Op onze productielocatie in Moldavië zijn, naast bloemen en tomaten, wel veel erwten geoogst. De teelten die bij De Bolster op eigen land in productie stonden, hebben allemaal in goede opbrengsten geresulteerd. Door het droge en warme weer van deze zomer hebben wij zaad van goede kwaliteit kunnen oogsten. Bovenstaande evaluatie van enkele producties geeft gelijk aan hoe belangrijk risicospreiding is. Naast het spreiden van risico’s, zijn klimaatverschillen ook een drijfveer om op meerdere locaties te produceren. Zo doen bijvoorbeeld bepaalde kruiden, zoals basilicum, het beter in een warm klimaat. Ook is het erg moeilijk in Nederland een goede kwaliteit zaad van wortels te oogsten. Voor deze gewassen zijn onze buitenlandse productielocaties een uitkomst.
E uropees keurmerk Het EKO-logo is vanaf 2013 steeds minder te zien op de verpakkingen van De Bolster. Hier zal het nieuwe Europese Bio-keurmerk voor in de plaats komen. Beide keurmerken staan voor dezelfde kwaliteiten en principes. Op den duur zal het nieuwe Europese Bio-keurmerk de keurmerken van de 27 lidstaten die dezelfde kwaliteit garanderen overbodig maken. Dit is overzichtelijker voor de consument en praktisch voor het handelsverkeer. De Bolster gaat met zijn tijd mee en heeft besloten nu al over te gaan op het Europese Bio-keurmerk. Het Europese Bio-keurmerk is bedoeld voor voorverpakte biologische producten die geproduceerd zijn in de EU (inclusief teelt, bereiding en distributie). In Europese wetgeving is precies vastgelegd waaraan biologische voeding en landbouw moeten voldoen. De woorden ‘biologisch’, ‘bio’ en ‘organic’ zijn zelfs wettelijk beschermd. Wie op voedingsproducten ‘biologisch’ zet terwijl het niet biologisch is volgens de regels van de wet, begaat een economisch delict. De consument heeft er recht op dat wat bio heet, ook echt bio is. Daarom zijn door de overheid controle-instanties aangewezen. Inspecties, steekproeven en eventuele sancties voor bedrijven die de regels niet strikt volgen, horen daar natuurlijk bij. In Nederland zorgt de stichting Skal voor de controle op in totaal ruim 3.300 bedrijven. Wij leveren 100% biologische zaden en voldoen ruimschoots aan de wettelijke voorwaarden.
“Wij hebben deze insecten hard nodig voor de bestuiving.” De toekomst van de bij Het zal u als biologische tuinier of tuinder niet vreemd in de oren klinken dat insecten van biologisch houden. Ze worden in biologische gewassen niet door insecticiden bedreigd en ze vinden er veelal ook een grote diversiteit aan nectar en pollen, waardoor ze gezond en weerbaar blijven. Andersom hebben wij deze insecten hard nodig voor de bestuiving, zodat vruchten en zaden worden gevormd. Wellicht is het u bekend dat het al een tijd niet goed gaat met de bij. Het aanbieden van een divers dieet is een van de dingen die u zelf eenvoudig kunt toepassen om de bij te helpen. Wilt u meer weten over hoe u uw steentje kunt bijdragen aan het voortbestaan van de bij, dan kunt u hiervoor terecht op pagina 98 in deze catalogus.
© De Bolster
44
inleiding
inleiding
Bestellen via de website Op onze website zijn zowel bestellingen in kleinverpakkingen als in grootverpakkingen gemakkelijk en snel door te geven. Neemt u dus gauw een kijkje op www.bolster.nl!
Snelle levering Een vast team van enthousiaste en gemotiveerde medewerkers probeert elke bestelling binnen enkele werkdagen af te handelen. Alleen in piekperiodes (februari, maart) kan het iets langer duren.
Als u het afgelopen jaar een bestelling via de website geplaatst heeft, hoeft u dit jaar niet opnieuw een account aan te maken. U kunt met uw emailadres en klantnummer inloggen. Bent u het klantnummer vergeten, dan is dit geen probleem. U klikt eenvoudigweg op ´wachtwoord vergeten´ (rechts bovenin op het scherm). Hier kunt u uw emailadres invullen, waarna u automatisch uw klantnummer per email ontvangt.
Bij orders beneden de € 20,- wordt € 4,- aan verzenden administratiekosten in rekening gebracht. Bij orders boven de € 20,- binnen Nederland brengen wij geen extra kosten in rekening. Voor bestellingen buiten Nederland worden de verzendkosten wel doorberekend.
Heeft u nog niet eerder via de website besteld, dan werkt dit als volgt: 1. Klik op de knop ‘registreren’ bij het inloggedeelte van de website. Vul hier uw gegevens in. 2. U ontvangt een email waarin u de gegevens kunt controleren. In deze email staat tevens het klantnummer waarmee u kunt inloggen. 3. In het vervolg kunt u bestellen door bij ´login´ uw emailadres en wachtwoord in te vullen. 4. Nadat u bent ingelogd, kunt u producten toevoegen door op het winkelmandje dat bij de producten vermeld staat te klikken. Een overzicht van de door u toegevoegde producten vindt u in ‘uw winkelwagen’ (rechts in uw scherm, onder het inloggedeelte van de website). 5. Wanneer de bestelling compleet is, klikt u bij het mandje op ‘afrekenen’. De bestelling wordt dan naar ons verstuurd. 6. Daarna kunt u via Multisafepay of door middel van een bankoverschrijving de betaling afhandelen. 7. U ontvangt per email een bevestiging van uw bestelling. Wilt u liever bestellen via een bestellijst? Bij deze catalogus is een bestellijst toegevoegd. Deze kunt u invullen en toesturen naar het volgende adres:
De Bolster Oude Oenerweg 13 8161 PL Epe Vergeet niet uw adresgegevens bovenaan de lijst in te vullen.
open dag bi j de bolster Op zaterdag 13 juli 2013 vond onze jaarlijkse open dag plaats. Het was een zonovergoten dag, prachtig weer voor een rondleiding over onze velden. Bezoekers konden onze producties op het land bekijken, waar de bloemen rijkelijk bloeiden. Daarnaast mocht een kijkje in de kas niet ontbreken, waar Bart en Loes de nodige uitleg gaven over onze veredelingsprogramma’s van tomaten, courgettes, pompoenen en bonen. Er gaat een jarenlang traject aan vooraf, voordat een nieuw ras klaar is om op de markt te worden gebracht. Tot slot was in ons bedrijfspand het laatste traject van onze zaden te zien; de zaadschoning, kwaliteitscontroles en kiemproeven, de verpakkingsafdeling en de orderafhandeling.
Kiemkracht Wij stellen hoge eisen aan de kwaliteit van het zaad. Daarom voeren wij elk jaar opnieuw kiemproeven uit van alle zaden die op voorraad liggen. Op deze manier zorgen wij ervoor dat wij zaden uitleveren met een zo hoog mogelijke kwaliteit. Ook wanneer een nieuwe partij zaad geoogst is, wordt hier eerst een kiemproef op uitgevoerd, voordat het verkocht wordt. Wanneer een zaadpartij een te lage kiemkracht heeft, wordt deze eerst opnieuw geschoond en weer getest. Als blijkt dat deze zaadpartij hierna nog een te lage kiemkracht heeft, wordt de partij niet verkocht.
Bent u na bovenstaane terugblik, of na alle indrukken uit deze catalogus, ook benieuwd hoe onze zaden worden geproduceerd? Bezoek dan onze open dag op zaterdag 19 juli 2014! Van 10.00 tot 16.00 uur bent u van harte welkom aan de Oude Oenerweg 13 te Epe.
Door verschillende omstandigheden, denk hierbij aan te natte of droge grond, te koud weer, vogels of muizen die de zaden opeten, kan het echter
H olland select Vanaf 2012 verzorgen wij de biologische vermeerdering en verkoop van een aantal rassen van Holland Select. Holland Select is een familiebedrijf uit Andijk (NoordHolland) dat bonenrassen ontwikkelt en produceert voor de professionele markt. Wij zijn erg blij met deze samenwerking. Hiermee hebben we ons assortiment peulvruchten flink kunnen uitbreiden. Bovendien kunnen particulieren nu ook van deze rassen genieten. Het betreft in totaal 11 rassen, die in deze catalogus aangegeven staan met het volgende logo:
voorkomen dat er minder planten opkomen dan u had gehoopt. Wij willen graag helpen dit probleem voor te zijn. Kijk daarom voor onze teelttips op pagina 117 en 118. Zaden in grootverpakkingen Zaden in grootverpakking kunnen zowel via de website als via email, fax of per post besteld worden. De zaden zijn verpakt in de standaard verpakkingshoeveelheden die op onze prijslijst voor grote hoeveelheden staan vermeld. Voor winkeliers en tuinverenigingen Voor de verkoop van onze zaden hebben wij displays beschikbaar, zodat de zaden mooi gepresenteerd kunnen worden in winkels of tuincentra. Tuinverenigingen met een gezamenlijke bestelling van hun leden kunnen korting krijgen. Wij adviseren u graag over de opties en het te verkopen assortiment. Neemt u hierover contact met ons op. Klantspecifieke verpakkingen De Bolster levert aan verschillende bedrijven zaden die verpakt zijn in klantspecifieke verpakkingen. Deze zaden worden verkocht door winkelketens of gebruikt voor promotionele doeleinden. Dit is mogelijk bij een afname van minimaal 5.000 stuks per soort. Voor verdere vragen en/of een offerte kunt u contact met ons opnemen. Wij horen graag van u en wensen u veel tuinplezier!
55
© De Bolster
© De Bolster
66
B olsterteam
bolsterteam
Rij boven v.l.n.r.: Jasper, Auke, Mike, Tommy, Patrick, Frank en Marco Rij midden v.l.n.r.: Annemarie, Elly, Bart, Frank, Monique en Saskia Rij onder v.l.n.r.: Karin, Dustin, Marijn, Mayra, Loes, Bertille en Roy
De Bolster is een dynamisch, jong bedrijf, sociaal en actief op diverse fronten. Een bedrijf met een hart en een ziel, op mensenmaat. In de zomervakantie, de periode van het vele wieden en oogsten, wordt ons vaste team verdubbeld met een groep enthousiaste vakantiewerkers.
7
8
B L A D - & S T E N G E L G E WA S S E N
BLAD- EN STENGEL
G E WA S S E N De meeste blad- en stengelgewassen houden van een vrij rijke, vochtige en goed doorlatende bodem. Het zijn veelal snelle groeiers en daardoor ook gevoelig voor vroegtijdig schieten. Zaai ze daarom geregeld in wat kleinere hoeveelheden, zodat u vervolgens constant kunt oogsten.
A ndi j v ie Een klassieker in de Nederlandse keuken is wel andijviestamppot! Het bereiden hiervan is net zo eenvoudig als het telen van dit groene lof. Er kan feitelijk maar weinig misgaan. Wel moet u er rekening mee houden dat uitzaai in het voorjaar vroegtijdige schieters kan opleveren. De meeste andijvie wordt gezaaid in de periode van half juni tot eind juli. Zo kunt u tot diep in de herfst genieten van dit gewas. Nauwer planten dan 30x35 cm geeft geen hogere opbrengst en het risico van smet is groter.
Cichorium endivia
Cichorium endivia
Andijvie
Andijvie
Nummer Vijf 2
Krulandijvie Wallone 1020
Verreweg het meest geteelde type. Breedbladig met goed gevuld hart en zachte smaak. 1 zakje voor ongeveer 40 m².
Fraai uiterlijk vanwege het fijne, ingesneden en sterk gekrulde blad. Uitstekend te gebruiken als rauwkost en garnering, maar ook prima geschikt voor stamppot en stoven. 1 zakje voor ongeveer 40 m².
Zaaien Oogsten
Zaaien Oogsten
Spinazie kan al zeer vroeg gezaaid worden en wordt vanaf maart opgevolgd door andijvie, rucola, raapsteeltjes en de verschillende slasoorten. Wilt u het teeltseizoen nog oprekken, dan biedt een tunneltje of kas uitkomst. Daarin kan naast spinazie ook snijbiet overwinteren, al heeft deze wel behoefte aan een jasje van bijvoorbeeld vliesdoek. Met ons assortiment bladen stengelgewassen kunt u uzelf in ieder geval het hele jaar rond van vers bladgroen voorzien! Onze nieuwkomers dit jaar zijn: de zeer productieve Prei Herfstreuzen 2 en Spinazie Winterreuzen.
blad mosterd Bladmosterd wordt veelal in een jong stadium, als mini-groente, gegeten, maar kan ook prima als volwassen plant gebruikt worden. Mosterd wordt geteeld voor de olie in de zaden, als specerij, medicinale plant en groente. In de Himalayaregio van India wordt bladmosterd al meer dan 5.000 jaar geteeld en gegeten. Ook in vele andere landen vormt bladmosterd onderdeel van het dagelijks maal en het kan net als spinazie en andere bladgroenten worden bereid. Het blad heeft een aangenaam pittige smaak. Bladmosterd is goed winterhard en wordt in de late zomer gezaaid om in de herfst en winter gegeten te worden. In de voorzomer gezaaid schieten de planten makkelijk door, maar geven dan mooie, eetbare, gele bloemen.
Brassica juncea var. rugosa
Brassica juncea var. rugosa
Bladmosterd
Bladmosterd
Golden frills 1032
Purple frills 1035
Heel fijn ingesneden blaadjes en frisgroen van kleur. Deze kunnen van maart tot oktober gezaaid worden en van april tot november geoogst. Ze hebben graag een zonnige standplaats. 1 zakje voor ongeveer 7 m².
Heeft geheel dezelfde groeiwijze als de Golden Frills, maar heeft een dieppaarse kleur. 1 zakje voor ongeveer 7 m².
Zaaien Oogsten
9
Zaaien Oogsten
10
B L A D - & S T E N G E L G E WA S S E N
B L A D - & S T E N G E L G E WA S S E N
mesclun De mesclun bladgewassen worden meestal door elkaar heen gezaaid en tegelijkertijd gesneden na een groeitijd van 3 à 4 weken, wanneer de blaadjes ongeveer 10 cm lang zijn. Wanneer net boven het groeipunt gesneden wordt, kan na twee weken een tweede keer geoogst worden met een totaal aantal oogsten oplopend tot drie. Het groeipunt is te vinden in het hart van de plant, daar waar de blaadjes het kleinst zijn.
Aziatisch 1825
Puur sla 1827
Taisai 1570
Tatsoi 1572
Red Giant 1575
Een heerlijk mengsel van jong te oogsten Aziatische bladgewassen: paksoi, raapsteel mizuna, bladmosterd purple frills en bladmosterd golden frills. Deze mesclun is vrij pittig van smaak en geschikt voor teelt in de lente.
Wij hebben twee soorten mesclun in ons assortiment opgenomen: Aziatische mesclun en Puur sla mesclun. Deze mixen zijn dusdanig samengesteld dat de verschillende soorten tegelijk gezaaid en geoogst kunnen worden.
Zaaien: van april tot eind juni. Houd tussen de rijen 15 cm aan. Zaai op 1 cm in de rij en dun later uit op 2-3 cm. U kunt de zaden ook met wat zand of suiker mengen en zo op een rijtje zaaien, resulterend in een mooi dicht gewas dat gemakkelijk in bundeltjes te snijden is. Op deze manier hoeft u de rijen niet uit te dunnen. Eerste oogst: na 3 à 4 weken. 1 zakje voor ongeveer 5 m².
Een kleurig slamengsel bestaande uit de slasoorten red salad bowl, suzan, wonder der vierjaargetijden en little leprechaun. Het mengsel ziet er erg mooi uit, groeit goed en kan in de lente en zomer geteeld worden. Puur sla mesclun heeft een zachte smaak en wordt daarom ook wel babyleaf genoemd.
Taisai is een snelgroeiend bladgewas uit Oost-Azië met grijsgroene bladeren in een los rozet. Opvallend zijn de brede witte bladstelen en de witte bladnerven. Vanwege snel doorschieten is het niet verstandig om Taisai al zeer vroeg in het voorjaar te zaaien. Op tijd oogsten komt de smaak ten goede. Mochten er bij de oogst al wat bloemknoppen zichtbaar zijn, dan is dat feitelijk geen enkel probleem. Teel dit gewas niet als u problemen heeft met knolvoet in de bodem. Dun rechtstreeks zaaien op een rijafstand van 30 cm en later uitdunnen op 25 cm. 1 zakje voor ongeveer 10 m².
Tatsoi is een variant op de Paksoi. De donkere, ronde, dikke blaadjes zijn knapperig, lekker en gezond. Rauw of als spinazie te bereiden. Tatsoi is niet moeilijk te telen; het kiemt en groeit vlot. 4 à 5 weken na het zaaien kunnen de kropjes of afzonderlijke blaadjes geoogst worden. Zaaien: direct in de volle grond of in een zaaibak, vanaf maart tot juli en vanaf half augustus tot midden september. Niet te dik zaaien. Wanneer de eerste echte blaadjes verschijnen kunt u al verspenen. Uitplanten op 30x30 cm. Gevoelig voor knolvoet. Water geven belangrijk. Bescherm in het begin tegen koude nachten. Sterke plant, goed winterhard, lang oogstbaar en lang te bewaren. 1 zakje voor ongeveer 10 m². Zaaien Oogsten
Een uit Azië afkomstig bladgewas uit de mosterdfamilie. Als amsoi bekend vanuit de Javaanse of Surinaamse keuken. Losse krop met mooi rood-groen, pittig, iets gebobbeld, rond blad. Verder bekend als mosterdsla, mosterdkool of meer algemeen bladkool. Net als de andere kruisbloemigen vatbaar voor knolvoet! Zaaien: vanaf maart tot oktober onder glas of plastic tunnel. Buiten van half juni of vanaf half augustus tot half september. Niet te dik zaaien. Plant uit op 25x25 cm. Kan goed vorst verdragen. Snelgroeiend (5 weken na zaaien al oogstbaar) en lang te oogsten. Bij plukken of niet te diep snijden kan meerdere malen geoogst worden. 1 zakje voor ongeveer 10 m².
Allium porrum
Allium porrum
Prei
Prei
Helaas geen foto beschikbaar
Mesclun
Zaaien Oogsten
Brassica rapa var. chinensis
Brassica rapa var. rosularis
Brassica juncea
Paksoi
Asia salat
Asia salat
Mesclun
Zaaien: van april tot september. Houd tussen de rijen 15 cm aan. Zaai op 1 cm in de rij en dun later uit op 2-3 cm. Ook voor deze slamix geldt dat u de zaden alvorens ze te zaaien met zand of suiker kunt vermengen, zodat uitdunnen niet meer nodig is. Eerste oogst: na 3 à 4 weken. 1 zakje voor ongeveer 5 m². Zaaien Oogsten
Zaaien Oogsten
Zaaien Oogsten
P rei Cichorium intybus var. foliosum
Apium graveolens var. dulce
Cynara cardunculus
Groenlof
Groenselderij
Kardoen
Zuckerhut 1360
Tall Utah 1370
Groenlof is een typische groente voor de herfst en vroege winter, want het kan enige vorst verdragen. De langwerpige kroppen kunt u net als andijvie gebruiken - zowel rauw als gekookt. Groeit op elke grond, een lichte bemesting is al voldoende. Bij voorkeur rechtstreeks (ter plekke) zaaien, de beste zaaitijd is eind juni tot half juli. Een goede plantafstand is 30 x 15 cm. Bij invallende vorst het gewas onder glas overplanten, daarbij het slechte buitenblad verwijderen. 1 zakje voor ongeveer 5 m².
Geurige groente, waarvan de stengels en het jonge blad worden gegeten. Rijk aan voedingsstoffen. Selderij is een ‘lichtkiemer’ en mag dus niet te diep gezaaid worden. Bovendien verloopt de kieming traag en kan deze tot wel 3 weken duren. Groenselderij heeft duidelijk meer groeikracht dan bleekselderij. Selderij vraagt een krachtige humeuze grond. Onder glas zaaien, tweede helft april in een bakje en verspenen op 10 cm of in potjes. Eind mei, begin juni uitplanten op 35 x 35 cm. De stengels zijn volgroeid aan het eind van de zomer. Kan niet veel vorst verdragen, dus in de herfst tijdig beschermen. 1 zakje voor ongeveer 350 planten. Zaaien Oogsten
Zaaien Oogsten
11
1380
Een heel oude, meerjarige groente uit het Middellandse Zeegebied, waarvan de gebleekte bladribben gekookt gegeten worden. Daartoe kunt u de plant voor de bloei ongeveer 3 weken met een jutezak omwikkelen. De meeste kardoen wordt echter geteeld vanwege de zeer fraaie, artisjokachtige bloemen. Als men op tijd zaait bloeit kardoen al in het eerste jaar. Het gewas kan vrij veel vorst verdragen, dus alleen bij strenge vorst afdekken. Zaaien onder glas in de loop van april of rechtstreeks eind mei. Plantafstand 80 x 60 cm. 1 zakje voor ongeveer 4 m².
Zaaien Oogsten
Prei vraagt een voedzame en diep losgemaakte grond. Vanwege de trage beginontwikkeling is het verstandig prei (zowel de zomerals herfstprei) vanaf eind maart tot half mei dun voor te zaaien op een zaaibed en pas in juni/juli uit te planten op 40x15 cm. Eventueel tegen de winter bij elkaar zetten en bij strenge vorst afdekken.
Blauwgroene Herfst 1690
Herfstreuzen 2 1695
Dit ras heeft minder last van slijtageverschijnselen in de late herfst/ winter dan zomerprei en kan vrij veel vorst verdragen. 1 zakje voor ongeveer 15 m².
Herfstreuzen 2 is een uitstekend ras voor de herfstteelt. Een robuust ras met dikke schacht, zeer productief. 1 zakje voor ongeveer 15 m².
Zaaien Oogsten
Zaaien Oogsten
12
B L A D - & S T E N G E L G E WA S S E N
B L A D - & S T E N G E L G E WA S S E N
raapsteel
S la
Raapsteel is een typische voorjaarsgroente. In de zomer gaan ze makkelijk schieten, maar in de herfst niet meer. Al vanaf eind januari kan in de koude kas gezaaid worden en vanaf half maart tot half april of van augustus tot begin september in de volle grond. Te weinig bemesting kan geel blad opleveren, maar wat geler blad betekent niet dat het ongeschikt is voor consumptie. Het blad en de steeltjes kunnen in een stamppot verwerkt worden of rauw als salade gegeten worden.
Wij kunnen u een breed assortiment aan slatypen leveren. Alle slarassen zijn goed te telen. Sla heeft een korte groeiduur (6 à 8 weken) en het is dan ook belangrijk de planten in een jong stadium te verspenen/ verplanten. Sla is vooral lekker wanneer u niet te veel bemest. Wanneer u elke week sla wilt eten, moet er wel regelmatig gezaaid/ geplant worden. De eerste zaai onder glas kan al in februari plaatsvinden, in de vollegrond vanaf half maart tot begin augustus. Een gebruikelijke plantafstand is 30x30 cm. Door een gedeelte van de sla wat dichter bij elkaar te zetten en vroeger te oogsten, kunt u volstaan met 1 zaaisel per 3 à 4 weken.
Brassica rapa subsp. campestris
Brassica rapa subsp. campestris
Raapsteel
Raapsteel
Mizuna 1725
Namenia 1720
Fijne Japanse bladkool, losse krop met honderden geveerde bladeren, lichtgroen met een lichte nerf. Kan enkele graden vorst verdragen. Rijafstand 25 cm, plantafstand 10 cm. Oogst na 6 weken, op 10 à 15 cm hoogte. 1 zakje is goed voor 5 m².
Namenia is een smakelijk ras met ietwat grove, malse bladeren en een korte groeiduur. Rijafstand 25 cm, plantafstand 10 cm. Oogst na 6 weken, op 10 à 15 cm hoogte. 1 zakje voor ongeveer 5 m².
Zaaien Oogsten
Zaaien Oogsten
13
Lactuca sativa
Kroppende sla
Kroppende sla
Bindsla Little leprechaun 1780
Bataviasla Blonde de Paris 1840
Dit ras ziet er zeer fraai uit en levert weinig teeltproblemen op. Vormt een losse krop van vrij hoog opstaande paarsachtige bladeren. Voor vers gebruik en later ook gestoofd. 1 zakje voor ongeveer 20 m².
Mooie sla met knapperig blad, een tussentype van gewone kropsla en ijsbergsla. Is gemakkelijker te telen dan ijsbergsla. 1 zakje voor ongeveer 20 m².
Zaaien Oogsten
Zaaien Oogsten
eiken bladsla
rucola Zaaien kan best op rijtjes, plantafstand 10-15 cm, vanaf begin mei tot ver in de herfst. Vroeg uitzaaien (maart en april) wordt afgeraden in verband met vroegtijdig schieten. Bij een late uitzaai onder glas (oktober) kan men gedurende een heel lange periode in de winter van dit gewas genieten, het risico van vorstschade is klein. Eenmaal per 3 à 4 weken in kleine porties uitzaaien geeft een goede oogstspreiding.
Lactuca sativa
Eruca sativa subsp. sativa
Diplotaxis tenuifolia
Rucola
Rucola
Esmee 1760
Selvatica (wilde rucola) 1765
Het fijne blad van dit ras van de Bolster is mooi ingesneden. De smaak is pittig nootachtig, maar niet bitter. Oogst vanaf ca. vier weken na het zaaien, de jonge bladeren vlak boven de grond afsnijden of met wortel en al optrekken.1 zakje voor ongeveer 5 m².
Om een goed resultaat te bereiken met de teelt van Rucola selvatica is het belangrijk om een mooi homogeen zaaibed aan te leggen met niet teveel grote kluiten. Wilde rucola kiemt enigszins traag; een bodemtemperatuur van ca. 20 graden is wenselijk. De bladeren kunnen gedurende een lange periode, vanaf ongeveer 8 weken na het zaaien, geoogst worden. Bloemen regelmatig verwijderen. 1 zakje voor ongeveer 10 m² bij directe zaai.
Zaaien Oogsten
Zaaien Oogsten
De Red salad bowl en Salad Bowl zijn snelle groeiers, maar traagschietend en hebben dus een lange oogsttijd. Ze zijn in een vroeg stadium, na ongeveer 30 dagen, ook geschikt als pluksla (babyleaf). Vanwege het planttype (weinig kroppend) kunnen natuurlijke vijanden zoals sluipwespen en lieveheersbeestjes de bladluizen beter te lijf gaan.
Lactuca sativa
Lactuca sativa
Eikenbladsla
Eikenbladsla
Red salad bowl 1835
Salad Bowl 1833
Prachtig roodbladige, licht gekrulde eikenbladsla. Zacht blad met een zoete smaak, mooie opfleuring van salades. Hoe kouder het wordt, hoe roder de bladeren zijn. 1 zakje voor ongeveer 20 m².
Groene, licht gekrulde eikenbladsla. Zacht blad met een zoete smaak. Zeer groeikrachtig en decoratief. 1 zakje voor ongeveer 20 m².
Zaaien Oogsten
Zaaien Oogsten
14
B L A D - & S T E N G E L G E WA S S E N
B L A D - & S T E N G E L G E WA S S E N
P luksla Zaaien: half maart tot juni. Onder glas kan al vanaf eind februari worden gezaaid. Ruim zaaien of planten (30x30 cm) kan prima; de bladeren zijn in dit geval wat groter en steviger dan bij dichter zaaien. Regelmatig plukken is van belang voor de malsheid van de bladeren en bevordert de doorgroei. Uiteindelijk gaan de planten schieten en wordt het tijd voor een nieuw zaaisel.
15
Lactuca sativa
Lactuca sativa
Pluksla
Pluksla
Lactuca sativa
Lactuca sativa
Lactuca sativa
Kropsla
Kropsla
Kropsla
Blackseeded Simpson 1830
Catalogna 1832
Suzan 1800
Twellose Gele 1790
Wonder der Vier Jaargetijden 1820
Een snelgroeiend type zonder kropvorming. De bladeren zijn geelgroen en hebben een mooie, iets gebobbelde bladstructuur. De plant heeft de vorm van een kegel en na afsnijden/plukken ontwikkelen zich nieuwe bladeren in het hart van de plant. 1 zakje voor ongeveer 20 m².
Erg smakelijke, stevige, donkergroene sla met lange, ingesneden bladeren. Wordt ook wel hertshoornbladsla genoemd. Is vroeg en schiet niet snel door (schotvast). Weinig gevoelig voor ziekten of aantastingen. 1 zakje voor ongeveer 20 m².
Een stevige bladstructuur met een zware krop, vooral geschikt voor de zomer. 1 zakje voor ongeveer 20 m².
Een snelgroeiend type, ook in kouder weer. De kroppen zijn mals en geelgroen (een echte botersla van vroeger). Typisch geschikt voor een vroege teelt. 1 zakje voor ongeveer 20 m².
De naam van dit ras zegt eigenlijk al veel. Een zeer betrouwbaar ras voor voorjaar, zomer en herfst. Een mooie kropvorm, weinig smetgevoelig, lekker mals en de paarsrode kleur van de buitenste bladdelen geeft een extra fleur aan uw tuin en siert uw bord. 1 zakje voor ongeveer 20 m².
Zaaien Oogsten
Zaaien Oogsten
Zaaien Oogsten
Zaaien Oogsten
Zaaien Oogsten
i j sbergsla
krulsla
Het telen van ijsbergsla is wat meer risicovol, maar dat kan ook juist een uitdaging zijn. IJsbergsla is gemiddeld wat zoeter en heeft een dik blad dat lang krokant blijft. De groeiduur is 2 weken langer dan andere slatypes. Zaaien: maart-juli, oogst: juni-okt, afstand in de rij: 2530 cm.
De beste plantafstand is 30x30 cm. 6 tot 8 weken na het zaaien is de sla oogstklaar. Vanwege het planttype (weinig kroppend) kunnen natuurlijke vijanden zoals sluipwespen en lieveheersbeestjes bladluizen beter te lijf gaan.
Lactuca sativa
Lactuca sativa
IJsbergsla
IJsbergsla
Lactuca sativa Kropsla
Lactuca sativa Krulsla
Saladin 1850
Grazer Krauthäuptel 2 1845
Zwart Duits 1810
Maakt middelgrote tot grote kroppen. Is weinig schotgevoelig. Minder geschikt voor een herfstteelt. 1 zakje voor ongeveer 20 m².
De ijsbergsla variëteit Grazer Krauthäuptel 2 is een traditioneel Oostenrijkse variëteit uit de regio rond de stad Graz. De planten hebben helgroene, knapperige bladeren met een rood randje. Maakt middelgrote tot grote koppen. Is schotvast en minder gevoelig voor valse meeldauw (Bremia). 1 zakje voor ongeveer 10 m².
De naam zwart heeft betrekking op de zaadkleur. Een groene malse kropsla voor voorjaar en zomer. 1 zakje voor ongeveer 20 m².
Snelgroeiende rood-bruine krulsla met een open bladrozet met sterk ingesneden bladeren. Zeer decoratief en zacht blad. Ze zijn in een vroeg stadium ook geschikt als pluksla (babyleaf). 1 zakje voor ongeveer 20 m².
Zaaien Oogsten
Zaaien Oogsten
Zaaien Oogsten
Zaaien Oogsten
Lollo rossa 1837
16
B L A D - & S T E N G E L G E WA S S E N
Lactuca sativa Krulsla
Lollo Bionda 1836
B L A D - & S T E N G E L G E WA S S E N
SNIJBIET
S pinazie
Gemakkelijk te telen bladgroente op alle grondsoorten. Zaaien in de vollegrond van begin april tot begin augustus op een rijafstand van 30 cm; ca. 25 zaden per strekkende meter gebruiken. Dit gewas kan meerdere malen gesneden worden, tot ver in de herfst.
Vooral als u vroeg in het voorjaar spinazie wilt zaaien, is het belangrijk dat er voldoende stikstof in de bodem beschikbaar is. Scherpzadige rassen zijn snelle groeiers, maar schieten ook snel door en worden voor de vroegste teelt gebruikt. Voor de latere teelten worden de trager doorschietende rondzadige rassen geteeld. Vanaf december en januari kan onder glas gezaaid worden, voor een oogst vanaf eind februari tot april. Zomeren herfstteelten worden van april tot half september in de volle grond gezaaid en geoogst vanaf eind mei tot oktober. In september kan nog een winterteelt gezaaid worden. Spinazie is weinig vorstgevoelig, afdekken is niet nodig.
Beta vulgaris var. cicla Snijbiet
Five Colours 1885
Heeft een open bladrozet met sterk ingesneden malse bladeren. Het blad is heldergroen en ziet er aantrekkelijk uit. Ze zijn in een vroeg stadium ook geschikt als pluksla (babyleaf). 1 zakje voor ongeveer 20 m².
Voorheen aangeboden onder de naam Bright Lights, maar vanwege naamsbescherming mogen wij deze naam niet meer gebruiken.
Zaaien Oogsten
Zaaien Oogsten
Een prachtige snijbiet met heel kleurrijke steeltjes (rood, paars, oranje, geel en wit). De bladeren van deze snijbiet zijn grotendeels groen. Ook na het roerbakken of stoven behouden de stelen hun sierlijke kleur. De Five Colours is echt een lust voor uw maag en oog! 1 zakje voor ongeveer 4 m².
Tetragonia tetragonioides
Spinacia oleracea
Spinazie
Spinazie
Nieuw-Zeelandse 1610
Nores type Noorman 1930
De naamgeving is in dit geval zeer verwarrend. Nieuw-Zeelandse spinazie behoort tot de familie van Posteleinachtigen (Portulacaceae) en ziet er ook totaal anders uit als de gewone spinazie. De planten van Nieuw-Zeelandse spinazie hebben veel meer groeikracht, niet in de hoogte maar zijdelings, de stengels kruipen als het ware over de grond. De blaadjes en stengeltoppen kunnen regelmatig geplukt worden. De bereidingswijze (gestoofd) is gelijk als bij spinazie. Omdat de planten vorstgevoelig zijn en de zaden alleen bij hogere temperaturen kiemen, kan het best in april in een bakje onder glas worden gezaaid. De kieming is traag (ca. 3 weken). Een ruime plantafstand (minimaal 60 cm) is gewenst. Ter plaatse zaaien in mei kan ook, mits het warm genoeg is. 1 zakje voor ongeveer 10m².
Rondzadig, groeit en schiet duidelijk trager dan Vroeg Reuzenblad. Kan ook na begin april gezaaid worden (latere teelten). 1 zakje voor ongeveer 4 m².
Zaaien Oogsten
Zaaien Oogsten
Helaas geen foto beschikbaar
17
Beta vulgaris var. cicla
Beta vulgaris var. cicla
Beta vulgaris var. cicla
Snijbiet
Snijbiet
Snijbiet
Spinacia oleracea
Spinacia oleracea
Cressida Lepidium sativum
Spinazie
Spinazie
Tuinkers
Donkergroene Gladde Witribbige 3 1900
Groene Gewone 1890
Rhubarb Chard 1910
Vroeg Reuzenblad 1920
Winterreuzen 1935
1980
Fors planttype met brede, witte bladstelen en groen blad. Vooral geschikt voor stoven en roerbakken. Iets te grof voor salades, tenzij u wat dichter zaait. 1 zakje voor ongeveer 4 m².
Veel groen blad en dunne bladstelen. Kan meerdere malen worden gesneden, tot in de winter. 1 zakje voor ongeveer 4 m².
Decoratieve rode snijbiet met vrij lange bladstelen en iets gekroesd blad. Met zijn fraaie uiterlijk is de Rhubarb Chard een aanwinst voor de groentetuin. Het blad kan meerdere malen gesneden worden tot het eind van de herfst. 1 zakje voor ongeveer 4 m².
Scherpzadig, een snelle groeier, speciaal geschikt voor een vroege teelt. Zaaien vanaf januari onder glas en vanaf half februari tot begin april in de volle grond. Daarna dient u, in verband met vroegtijdig schieten, gebruik te maken van het ras Nores. Vanaf begin augustus kunt u wel weer gebruik maken van het Vroeg Reuzenblad. Oogsten kan na 4 tot 6 weken. 1 zakje voor ongeveer 4 m².
Winterreuzen is het klassieke winterteelt ras. Geeft een vrij groot, donkergroen blad. Bij een zaai in de late zomer en herfst (augustus t/m oktober) kan de spinazie overwinteren. Oogsten kan dan van oktober t/m januari. Kan ook voor de vroege teelt vanaf januari-februari gebruikt worden. Inhoud: voor 4 m2.
De jonge blaadjes zijn smakelijk en gezond. Kiemt en groeit snel, dus met regelmatige tussenpozen zaaien (buiten vanaf begin maart). Kan ook het gehele jaar door binnenshuis in bakjes op de vensterbank groeien.
Zaaien Oogsten
Zaaien Oogsten
Zaaien Oogsten
Zaaien Oogsten
Zaaien Oogsten
Zaaien Oogsten
18
B L A D - & S T E N G E L G E WA S S E N
B L A D - & S T E N G E L G E WA S S E N
T uinmelde Een winterharde, eenjarige bladgroente, die net zoals spinazie zowel vers als gestoofd gegeten kan worden. Groeit op elke grond en vraagt niet veel bemesting. Kan zowel koud als warm gezaaid worden van maart tot augustus. Oogsten kan vervolgens van april tot september. Om steeds jong blad te kunnen oogsten, dient vaker achtereen te worden gezaaid. Is gevoelig voor schot (in juli). Na schieten zijn de blaadjes nog eetbaar (de stengels zijn dan te vezelig). Zaaien op rijen, 30 cm van elkaar.
Artiplex hortensis
Claytonia perfoliata
Portulaca oleracea
Tuinmelde
Winterpostelein
Lichtgroene Tuinmelde 1990
Rode Tuinmelde 2000
2030
Zomerpostelein 2040
Levert weinig teeltproblemen op. Vormt een losse krop van vrij hoog opstaande frisgroene bladeren. 1 zakje voor ongeveer 5 m².
Deze rode variëteit heeft veel sierwaarde. Levert weinig teeltproblemen op. Vormt een losse krop van vrij hoog opstaande paarsachtige bladeren. 1 zakje voor ongeveer 5 m².
Bladgroente voor gebruik als salade, in rauwkost of stamppot in herfst en winter. Nooit problemen met ziekten en plagen! Winterhard, alleen bij kale vorst wordt de kleur van het blad minder mooi en is afdekken gewenst. Geen bemesting nodig. Zaaien in augustus. Als de bodemtemperatuur nog te hoog is, komt de kieming veel trager op gang. De zaden zijn klein, door de zaden te mengen met fijn zand is het gemakkelijker om voldoende ruim te zaaien. Indien gebruik gemaakt wordt van een zaaimachine is mengen met suiker een goede methode. Een rijafstand van 20 à 25 cm hanteren. In de rij niet te dicht zaaien! 1 zakje voor ongeveer 6 m².
Een zeer snelgroeiende zomergroente met een heldergroene bladkleur. Menging met zand vergemakkelijkt de uitzaai (fijne zaden). Alleen zaaien bij voldoende warmte en zeker niet voor half mei. Zo’n 3 weken na zaaien kan al geoogst worden. 1 zakje voor ongeveer 2 m².
Zaaien Oogsten
Zaaien Oogsten
Zaaien Oogsten
Zaaien Oogsten
Artiplex hortensis Tuinmelde
2040
Veldsla Veldsla is typisch een gewas voor de late herfst en winter. De plantjes zijn weinig kwetsbaar en kunnen veel vorst verdragen. Stelt weinig eisen aan de grond. Omdat de zaaiperiode (augustus/september) gunstig valt, kunt u met veldsla de vrijgekomen stukjes grond goed benutten. Zaaien in oktober is te laat, tenzij men beschikt over een kas/platte bak. Een nauwe rijafstand van 10 cm is mogelijk, maar een ruimere afstand is plezieriger in verband met schoffelen.
19
Valerianella locusta
Valerianella locusta
Veldsla
Veldsla
Grote Noordhollandse 1870
Vit 1880
Dit is een relatief snelgroeiend en productief type met nogal lange bladeren. De bladkleur is wat lichter. Grofzadig. 1 zakje voor ongeveer 7 m².
Een echt professioneel ras met donker en kort blad in een kenmerkende rozetvorm. De zaden zijn aanmerkelijk kleiner en de groei is trager in vergelijking met de Grote Noordhollandse. 1 zakje voor ongeveer 7 m².
Zaaien Oogsten
Zaaien Oogsten
20
koolge wassen
KOOLGEWASSEN Koolgewassen zijn de kampioenen wat betreft de late teelten – zij helpen ons de winter door. Anders dan de blad- en stengelgewassen zijn het langzame groeiers. Daarom houden ze van rijke en zware bodems, waar ze langzaam maar gestaag kunnen ontwikkelen. Zo krijgen ze een compacte kool en zijn ze beter bewaarbaar. Dit geldt vooral voor de sluitkolen, witte en rode kool en spruitjes. Verder is het belangrijk dat de bodem niet zuur is (voldoende hoge pH), voldoende vocht wordt aangeleverd. U kunt kolen het best grote hoeveelheden verteerde compost geven. Zo nodig – als de bodem vrij arm of licht is - kan dit lokaal in het plantgat gegeven worden, eventueel met wat gedroogde mestkorrel en kalk toe. Later in het groeiseizoen kan met verse compost bijgemest worden. Spitskool, savooiekool en boerenkool zijn wat minder veeleisend en zijn gemakkelijker ook op wat minder zware en minder bemeste (zand)bodems te telen. Raapachtigen als koolrabi, koolraap, raap, radijs, rammenas, raapsteeltjes en de Chinese kooltypes hebben vooral behoefte aan genoeg vocht, een hoge pH, géén te hoge bemesting en zijn meer lichte grond-types. Op zware grond volstaat voor de koolgewassen een vruchtwisseling van 1 op 4, op lichte grond is 1 op 6 aangewezen. Dit o.a. om knolvoet minder kans te geven. Overwinteren: Sommige kolen kunnen in de winter op het land blijven staan en ‘op afroep’ geoogst worden. Savooie kolen bijvoorbeeld kunnen heel wat vorst verdragen, al kunnen ze ook ingekuild worden (dicht bij elkaar herplant) om ze tegen hevige vorst te beschermen. Spruitjes en boerenkool worden zelfs lekkerder (zoeter) als er vorst overheen is gegaan. Bloemkool Flora Blanca kan ook op het land blijven, mits afgedekt met een blad, maar de bloemkool Alpha overwintert dan weer liever onder glas. Niet overwinterbaar zijn broccoli, Chinese kool en koolrabi. Ons nieuwe koolgewas van dit jaar is familie van de boerenkool: de Palmkool Nero di Toscana, ook wel zwarte bladkool genoemd. Deze palmkool heeft, zoals de naam al doet vermoeden, een prachtig palmachtig uiterlijk. De Nero di Toscana kan wel in Toscane, maar helaas niet in Nederland overwinteren. Rode en witte kool kan goed worden bewaard op een koele, vorstvrije plaats. Eenmaal volgroeid moeten ze vóór de vorst binnengehaald worden.
Brassica oleracea var. botrytis
Brassica oleracea var. botrytis
Brassica oleracea var. Laciniata
Bloemkool
Bloemkool
Boerenkool
Alpha 1440
Flora Blanca 1445
Voor de vroegste oogst zaaien rond eind september-begin oktober, onder glas overwinteren en half maart uitplanten op 60 x 50 cm, onder glas of buiten. Deze teelt geeft de minste kans op aantastingen van koolvlieg of rupsen. De oogst is in juni. Er kan ook gezaaid worden in januari- februari onder glas, dan buiten uitplanten half april op 70 x 50 cm, de oogst hiervan is eind juni - juli. 1 zakje voor ongeveer 30 m².
Een oud Nederlands ras. Eén van de eerste rassen die niet een gelige, maar een mooie witte kop heeft. De Flora Blanca is meest geschikt voor de herfstteelt. Dit ras kan overwinteren mits deze wordt afgeschermd met vliesdoek bij strenge vorst. Herfstteelt van bloemkool is wat makkelijker dan de zomerteelt en kan als nateelt komen na sla, vroege aardappelen, zomerprei of peulgewassen. Zaai ze half mei tot begin juli op een zaaibed in de vollegrond. Plant ze in de zomer 4 weken na het zaaien uit, om het risico op boorders (vroege, kleine bloemkooltjes) te beperken. Oogst: september-december. Tegen vorst beschermen door de kool met een blad af te dekken. De Flora Blanca is goed zelfdekkend. 1 zakje voor ongeveer 30 m².
Het telen van boerenkool levert weinig problemen op. Kan ‘s winters op het veld blijven staan en wordt zoeter van smaak als het heeft gevroren. Zaaien in mei-juni op zaaibed en na ca. 6 weken overplanten op 65 x 50 cm. Oogst vanaf de herfst. Na de eerste vorst zoeter van smaak. 1 zakje is voldoende voor ongeveer 30 m².
Zaaien Oogsten
Zaaien Oogsten
Zaaien Oogsten
Brassica oleracea var. Cymosa
Brassica pekinensis
Brassica juncea var. rugosa
Broccoli
Chinese kool
Spruitkool
Groene Calabrese 1460
Granaat 1470
Groninger 1580
Nauw verwant aan bloemkool. Zowel de hoofdscheut als de zijscheuten kunnen gegeten worden. Voor een goede uitgroei van de scheuten moet voldoende mest/ compost gegeven worden en gebruik bij het verplanten alleen jonge planten. Een vroege teelt is mogelijk door voor te zaaien onder glas (maart). Een opkweek in de vollegrond kan vanaf half april. Uitplanten na 4 tot 5 weken op een afstand van minimaal 45 x 45 cm. De bloemknop met een deel van de stengel oogsten vlak voor de bloemetjes gaan bloeien in de loop van de zomer en herfst. 1 zakje is voldoende voor ongeveer 20 m².
Dit ras produceert forse, lange, groene kroppen. Chinese kool kan niet erg veel vorst verdragen en is schietgevoelig. Voorzaaien en vervolgens uitplanten kan alleen bij zeer jonge planten, tenzij men gebruik maakt van potten. Ter plaatse dun uitzaaien van half juli tot begin augustus is de beste methode. Een rijafstand van 40 cm aanhouden en in de rij uitdunnen op 30 cm. Vroeger uitzaaien geeft een groter risico op schieters. De oogst valt in oktober, november. 1 zakje is voldoende voor ongeveer 8 m².
De Groninger spruitkool is een oud landras met veel variatie. De spruitjes die niet mooi gesloten zijn, kunnen gebruikt worden voor stamppot. Zaaitijd half april tot uiterlijk half mei op zaaibed, uitplanten eind mei tot begin juli op 60 x 50 cm. 1 zakje is voor ongeveer 30 m².
Zaaien Oogsten
21
Westlandse Winter 1450
Zaaien Oogsten
Zaaien Oogsten
22
koolge wassen
koolge wassen
be waar kool
Witte en rode kool zijn goede bewaarkolen. Ze moeten op het land blijven tot ze volgroeid zijn en vóór de eerste vorst binnengehaald worden. Daarna kunnen ze op een koele, vorstvrije plaats bewaard worden. Hang ze hier op, los van elkaar en met touwtjes rond de stelen. Zo zijn ze 4 tot 6 weken bewaarbaar. Wanneer de kolen ingekuild worden, zijn ze echter langer te bewaren. Inkuilen kan buiten in een geul of kuil, waar ze met de wortel er nog aan in gezet worden. De koolkroppen mogen elkaar en de grond niet raken. Wat stro aan de zijkanten zorgt voor verluchting. Bovenop komt een laag stro en plastic. Als ze gezond de kuil in gaan, kunnen ze tot mei of juni goed blijven. Pas wel op voor muizen die graag in de stro gaan zitten. Dit systeem kan ook in een kelder worden nagebootst in een kist met vochtig zand. Dat is weliswaar gemakkelijker, maar de kolen zullen er minder lang houdbaar zijn dan buiten, omdat de temperatuur in de kelder hoger is.
Brassica oleracea var. alba
Brassica oleracea var. alba
Brassica oleracea var. gongylodes
Brassica oleracea var. gongylodes
Brassica oleracea var. gongylodes
Rode kool
Witte kool
Koolrabi
Koolrabi
Koolrabi
Langedijker Bewaar 2 1510
Filderkraut 1550
Delikatess Blauwe 1480
Delikatess Witte 1490
Superschmelz 1500
Middelgrote, hoogronde kool. Buiten zaaien op zaaibed tot uiterlijk eind april en na ongeveer 6 weken overplanten op 70 x 60 cm. Tegen de winter op een koele, vorstvrije plaats bewaren, bijvoorbeeld met de wortels eraan in een bak met zand of ophangen in de kelder, hierbij het buitenblad verwijderen. Onder plat glas kan ook, maar dan wel goed luchten en bij vorst afdekken. Zonodig slecht blad afpellen. 1 zakje voor ongeveer 30 m².
De meest smaakvolle van de witte kolen (zacht en wat zoeter) met een spitse groeiwijze. De kool wordt wat later gevormd en kan fors uitgroeien. Een betrouwbaar ras met weinig teeltproblemen. Ook zeer geschikt voor zuurkool. De teelt is volledig vergelijkbaar met rode kool (zie aldaar). 1 zakje voor ongeveer 30 m².
Fraaie blauwpaarse knollen met wit vruchtvlees. De knollen niet te oud of te groot laten worden, ze worden dan onderin houtig. Ze kunnen rauw of gekookt gegeten worden. 1 zakje voor ongeveer 10 m².
Lichtgroene knol. De knollen niet te oud of te groot laten worden, ze worden dan onderin houtig. Ze kunnen rauw of gekookt gegeten worden. 1 zakje voor ongeveer 10 m².
Deze koolrabi moet wat ruimer geplant worden dan de Delikatess Blauwe en Delikatess Witte. De knollen kunt u door laten groeien tot wel 2 kg of meer, zonder dat ze houtig worden. 1 zakje voor ongeveer 10 m².
Zaaien Oogsten
Zaaien Oogsten
Zaaien Oogsten
Zaaien Oogsten
Zaaien Oogsten
koolrabi
23
Brassica oleracea var. alba
Brassica oleracea var. alba
Witte kool
Witte kool
Langedijker bewaar 1560
Roem van Enkhuizen 2 1540
Middelgrote ronde sluitkool, geschikt om te bewaren. De teelt is volledig vergelijkbaar met rode kool (zie aldaar). 1 zakje voor ongeveer 30 m².
Een relatief snelgroeiende, zware kool voor de productie van zuurkool in september. Vrij barstgevoelig. De teelt is volledig vergelijkbaar met rode kool (zie aldaar). 1 zakje voor ongeveer 30 m².
Zaaien Oogsten
Zaaien Oogsten
Koolrabi is een snelgroeiend gewas met een heerlijke smaak, ook prima als rauwkost. Verplanten moet altijd in een jong stadium geschieden. Omdat koolrabi weinig gevoelig is voor doorschieten kan al vrij vroeg gezaaid worden. Voorzaaien onder glas vanaf half februari, buiten zaaien vanaf half maart tot half juli. Uitplanten op 30 x 30 cm.
Brassica oleracea L. convar. acephala
Brassica oleracea var. sabauda
Palmkool
Savooie kool
Brassica oleracea var. sabauda Savooie kool
Nero di Toscana 1505
Bloemendaalse Gele 1530
Westlandse Putjes 1520
Typische Toscaanse kool. Wordt geteeld als boerenkool. Zorg voor goede bemesting en i.v.m. knolvoet is rotatie erg belangrijk. Gebruik evt. vliesdoek om tegen witte vlieg en rupsen te beschermen. Zaaien: in mei-juni op zaaibed en na ca. 6 weken overplanten op 65 x 50 cm. Oogst is van augustus tot in de vroege winter. Deze palmkool is bestendig tegen Toscaanse winters, niet tegen Nederlandse winters. 1 zakje voor ongeveer 30 m².
Van de savooie kolen de meest winterharde. Buiten voorzaaien (eind april-mei) en na ca. 6 weken uitplanten op 60 x 50 cm. Slobberkool is de oude bijnaam. Mocht slobberen niet passen bij uw eetcultuur, dan gewoon korter koken. Heerlijk en zacht van smaak. De groengele, later goudgele, licht gekroesde kool kan een plaatje voor uw tuin zijn. De vorm varieert van spits tot meer bolvormig. Oogsten tijdens de herfst tot in de winter. 1 zakje voor ongeveer 30 m².
Donkergroene, gekroesde kool, waarvan de bovenste bladeren niet helemaal gesloten zijn. Savooie kool kan enige vorst verdragen. Buiten voorzaaien (eind april-mei) en na ca. 6 weken uitplanten op 60 x 50 cm. Kan een lange tijd geoogst worden, vanaf het einde van de zomer tot in de winter. 1 zakje voor ongeveer 30 m².
Zaaien Oogsten
Zaaien Oogsten
Zaaien Oogsten
24
koude kas
koude kas
Zaaitabel voor de koude kas Wilt u ook in de herfst- en wintermaanden graag lokaal eten, maar heeft u geen trek in alleen maar kolen, aardappelen en prei? Met een tunnel of koude kas kunt u uw teeltseizoen verlengen en het winterse smakenpallet verrijken! Groeivertraging Eind juli al kunt u beginnen met zaaien voor uw herfst- en winterteelten in de koude kas. Anders dan in de lente worden de dagen nu korter en daalt de temperatuur. Dit heeft uiteraard effect op de kieming en groei van de gewassen. Half oktober is het laatste moment waarop gezaaid kan worden; daarna zal er nog weinig kiemen. Voor de herfst en winterteelten is het dus extra belangrijk tijdig te zaaien. Een gewas dat buiten normaal begin juli gezaaid wordt, met een groeitijd van zo’n 40 dagen, is half september oogstklaar. Wanneer ditzelfde gewas echter na half september (in de koude kas) gezaaid wordt, verdubbelt de groeitijd. Vanaf november vindt eigenlijk nog nauwelijks groei plaats. Met deze vertraging in groei dient u rekening te houden in uw planning. Daarbij kan het in tunnels en onverwarmde kassen vriezen. Het is dus belangrijk gewassen te kiezen die redelijk vorstbestendig zijn. Vanaf januari kunnen weer meerdere gewassen gezaaid worden, zoals raapstelen, zomerwortelen, radijs en raap. Raapstelen, veldsla en winterpostelein overleven lichte vorstperioden wel. Deze drie soorten zijn dan ook de meeste bekende, verse wintergroenten. Winterpostelein kan meerdere keren gesneden worden. Veldsla groeit makkelijk de hele winter door, maar is slechts 1 maal te oogsten. Zaai het op verschillende momenten om een gespreide oogst te verkrijgen. Water geven In de herfstperiode is het belangrijk water geven tot een minimum te beperken in verband met schimmels, die zich vooral uitbreiden onder koude en natte condities. Als het nodig is water te geven, doe dit dan bij voorkeur op een zonnige dag, zodat het gewas kan opdrogen voor het de nacht ingaat.
“Voor de herfst- en winterteelten is het dus extra belangrijk tijdig te zaaien.” 2 525
© De Bolster
Groenten Aziatische mesclun Asian salat
half augustus tot oktober half augustus tot oktober
Bladmosterd
augustus tot oktober
Meiraap Platte Witte Mei
half september
Meiraap Milanese witte roodkop
half september
Raapsteel Namenia
augustus tot oktober
Rucola coltivata Esmée
augustus tot oktober
Snijbiet Donkergroene gladde witribbige Snijbiet Groene Gewone
eind augustus tot half september eind augustus tot half september eind augustus tot half september eind augustus tot half september eind juli tot half september eind juli tot half september
Snijbiet Rhubarb Chard Snijbiet Five colors Spinazie Vroeg Reuzenblad Spinazie Winterreuzen Veldsla Grote Noordhollandse
augustus tot oktober
Veldsla Vit
augustus tot oktober
Zomerwortel
eind juli
Kruiden Lepelblad Peterselie Tuinkers Waterkers Winterkers
augustus tot half september augustus en begin september augustus & september augustus en begin september augustus en begin september
Ook Rucola is een prima kandidaat voor de winterteelt. Gebruik hiervoor alleen de Eruca sativa Esmee; de wilde rucola (Diplotaxis tenuifolia) is veel te traag groeiend voor een koude teelt. In de herfst heeft u met de Esmee nauwelijks problemen met schieten en de koelte zorgt er zelfs voor dat de rucola niet te scherp van smaak wordt. Zaai vanaf september rechtstreeks of in perspotjes en zorg voor wat oogstspreiding, door niet alles in één keer te zaaien. Ook spinazie is een zeer dankbaar koude-kas gewas. Pas in april zal het de neiging hebben te schieten (zaad produceren). Zowel spinazie Vroeg Reuzenblad als spinazie Winterreuzen groeien goed in deze lichtarme periode. Beide hebben overigens geen resistentie tegen wolf of valse meeldauw. Het is een kwestie van pech of geluk of u wel of niet een infectie in de kas krijgt. Fleurig bietenblad Net als spinazie komt ook snijbiet uit een koud oorsprongsgebied en deze soort groeit dus makkelijk door tijdens de koude dagen. Snijbiet hebben wij in vele kleurtjes te bieden: de Donkergroene Gladde Witribbige, de Groene Gewone, de Rhubarb Chard en het prachtige kleurenmengsel Five Colours. Al deze typen doen het goed in een winterteelt en geven nog een mooie oogst. Ze kunnen meerdere malen gesneden worden, zijn heerlijk als babyleaf, maar kunnen ook groter gegeten worden. Het is een gemakkelijk en zeer robuust gewas en er komen weinig ziektes in voor. Babyleafs Omdat de meeste gewassen in de winter maar weinig bladmassa maken en ook ter voorkoming van smet, is het meest handig in een vroeg stadium te oogsten, als zogenaamde ‘babyleaf’. De jonge blaadjes zijn bovendien toleranter tegen de kou dan grotere bladeren. Een salade van verschillende soorten babyleafs is overigens veel rijker aan vitamines en mineralen dan een enkele krop sla. Wees creatief en maak heerlijke kleurige slaatjes met winterpostelein, spinazie, waterkers, snijbiet, etcetera. Wij hebben alvast een mengsel voor u samengesteld: de Aziatische mesclun bevat een aantal soorten dat uiterst geschikt is om als babyleaf gesneden te worden. De andere mescluns uit ons assortiment raden we niet aan, want die bevatten slarassen die in deze periode nogal smetgevoelig zijn.
“Er zijn ook verschillende kruiden die zich lenen voor de herfst-/ winterteelt.” echter zeer goed bestand tegen kou. Uit onderzoek blijkt dat ze tot wel -10° C kunnen verdragen. Wij hebben vier geschikte Aziatische brassica’s in het assortiment: Asia Salat Tatsoi en Red Giant en bladmosterd Golden Frills en Purple Frills (ook als babyleaf). Een nieuw idee voor de herfst- winterteelt is meiraap. Deze zou half september gezaaid kunnen worden voor een oogst in november/december. In het voorjaar kunnen ze vanaf februari gezaaid worden. Wanneer meiraap na een winterteelt te groot geoogst wordt, is er een groot risico dat ze ‘voos’ of vezelig zijn van binnen.
E x tra a f dekken Bij strenge vorst kunnen de bladgewassen met vliesdoek of ander materiaal bedekt worden. Soms is het nodig een dubbel laagje te leggen.
Koele kruiden Er zijn ook verschillende kruiden die zich lenen voor de herfst-/winterteelt. Nog een wat ´onconventioneel´ idee is het telen van tuinkers. Uit betrouwbare Franse bron blijkt dit een prima winterkruid. Ook lepelblad is een kruid dat het prima doet in de winter. Zaai deze van augustus tot half september rechtstreeks. Bij voorzaaien kunt u lepelblad eind september uitplanten. Peterselie die in augustus gezaaid is, kan ook laat in de herfst en zelfs in de winter nog goed worden gehouden in een koude kas of tunnel. In de winter vindt echter geen groei meer plaats en in het voorjaar gaat peterselie vrij snel schieten. Zowel waterkers als winterkers zijn winterhard en kunnen in augustus en begin september gezaaid worden. Geniet van een tweede lente in de koude kas!
Japanse brassica´s en mosterdachtigen Wat minder bekend zijn de Aziatische kool- en mosterdachtigen, oftewel brassica’s. Deze zijn
© De Bolster
2266
peulv ruchten
P E U L V R U C H T E N Bij de peulvruchten onderscheiden we verschillende soorten uit dezelfde familie (Leguminosae of Fabaceae), namelijk erwten (Pisum sativum), bonen (Phaseolus vulgaris), pronkbonen (Phaseolus coccineus) en tuinbonen (Vicia faba). Peulvruchten behoren tot de vlinderbloemigen. Bijzonder aan deze familie is dat ze weinig voeding nodig hebben, omdat ze in symbiose met een bodembacterie (Rhizobium) stikstof kan binden uit de lucht. De stikstof wordt vastgelegd in zogenaamde wortelknolletjes waarin de bacteriën leven. Peulvruchten onttrekken daardoor weinig voedingsstoffen aan de bodem. Dit wil niet zeggen dat ze in het geheel géén bemesting nodig hebben; juist in de beginfase kan de hoeveelheid stikstof toch kritisch zijn, omdat het vormingsproces van wortelknolletjes nog op gang moet komen. Een matige hoeveelheid rijpe compost voor het uitzaaien volstaat meestal. De peulvrucht is voedzaam, smakelijk, gemakkelijk te telen en een goede voorvrucht voor andere gewassen. De hoogte van de plant is afhankelijk van externe factoren en daardoor variabel. De aangegeven hoogtes in deze catalogus zijn daarom slechts indicaties. Tip: voor uitzaai de zaden iets aanprikken met een naald. Dit bevordert de opname van vocht en geeft een betere opkomst.
E
R
W
T
E
N
Erwten zijn langedagplanten waarvoor geldt dat een vroege uitzaai (maart/april) de beste resultaten oplevert. Zaaien in mei en later geeft onvoldoende peulzetting en problemen met meeldauw. Bij erg natte weersomstandigheden zijn erwten gevoelig voor schimmels bij de kieming (o.a. Fusarium). Geef voor het uitzaaien een matige hoeveelheid rijpe compost. In verband met bodemschimmels wordt een vruchtwisseling van tenminste 1 op 6 aangeraden. Van erwten eten we de zaden en soms ook de peulen die er omheen zitten. Daardoor ontstaat het onderscheid tussen doperwten en capucijners en peultjes. De peulen van doperwten en capucijners hebben een perkamentachtig vlies, waardoor ze te hard zijn om op te eten. Bij erwten en capucijners moeten daarom de zaden uit de peulen worden gedopt. De zaden worden meestal vers geconsumeerd, maar ook invriezen kan uitstekend (wel licht blancheren). Het is tevens mogelijk het gewas af te laten rijpen en de gedroogde zaden te gebruiken. Peultjes hebben niet zo’n hard vlies, waardoor de jonge peul volledig gegeten kan worden met de nog jonge zaden erin. De peulen zijn het zoetst wanneer de zaden net zichtbaar zijn. In een later stadium kunnen ze ook als doperwten gegeten worden. Bij de erwten worden de lagere soorten stamsoorten genoemd en de hogere soorten rijssoorten. De lagere soorten zijn over het algemeen wat vroeger dan de hogere soorten. De stamsoorten kunnen in principe zonder ondersteuning geteeld worden, maar een teelt langs (kort) gaas of met rijshout maakt het doorplukken gemakkelijker en voorkomt dat de peulen op de grond liggen. Al moet u bij de rijstypes de moeite nemen een klimconstructie te bouwen, ze geven wel meer opbrengst en zijn makkelijk te plukken. Bij de teelt langs gaas kan aan beide zijden van het gaas een rij gezaaid worden: tussen de rijen ongeveer 50 cm aanhouden en in de rij 3 à 5 cm. Laat tussen dubbele rijen 60-120 cm open. Het beste kunt u de rijen volgens de noord-zuidas aanleggen, zodat er weinig schaduw op de planten valt. Daardoor drogen ze sneller op en vermindert de kans op meeldauwaantasting.
Capucijner, lange type (rijs)
Capucijner, kort type (stam)
Doperwt, kort type (stam)
Blauwschokkers
Rozijnerwt
Kelvedon Wonder
Een fors gewas dat 2 meter hoog kan worden. Geschikt voor vers gebruik en bewaring. Zowel de bloemen als peulen zijn paars. Oogst: de verse erwten in juli, de afgerijpte erwten in augustus.
Laagblijvende capucijner, ca. 70 cm. De bloemen zijn violet van kleur maar de peulen groen. De gedroogde zaden hebben een fraai kleurpatroon. Oogst: de verse erwten in juli, de afgerijpte erwten in augustus.
Zoete, kreukzadige doperwt. Goede smaak. Hoogte ca. 70 cm. Oogst: eind juni kunnen de eerste peulen worden gedopt.
Zaaien Oogsten
Zaaien Oogsten
Zaaien Oogsten
1220
1230
Doperwt, lange type (Rijs)
Doperwt, lange type (Rijs)
Stampeul / Sugar Snap
Eerste Vroege Mei
Senator
Norli
Een vroeg en productief ras. De zaden zijn vrij fijn en rond. Hoogte ca. 140 cm. Geschikt voor elke grondsoort. Oogst: eind juni kan voor het eerst doorgeplukt worden.
Senator is groeikrachtig en geeft een goede productie. Kreukzadige erwt, die wat zoet van smaak is. Vrij laat en daardoor complementair aan de Eerste Vroege Mei. Hoogte ca. 140 cm. Oogst: begin juli kan voor het eerst doorgeplukt worden.
Een bekend en veel geteeld ras. Smakelijke peulen en een goede productie. Duidelijke verschillen tussen peulen en sugar snaps zijn er in feite niet. De term `Sugar Snap´ wordt gebruikt zodra de peulen iets verder doorgegroeid zijn (de zaden worden zichtbaar). In dit latere stadium is er sprake van een duidelijk zoetere smaak. Rijafstand 50 cm., hoogte ca. 70 cm. Enige vorm van gewasondersteuning maakt het plukken gemakkelijker. Oogst: vanaf eind juni de peulen regelmatig doorplukken voordat ze dik worden.
Zaaien Oogsten
Zaaien Oogsten
Zaaien Oogsten
1270
1290
Voorzaaien kan vanaf eind januari in een koude serre of een platte bak. Zaai ze op 3 à 5 cm van elkaar en op 3 à 4 cm diep. In de loop van maart (wanneer ze ongeveer 5-8 cm zijn), kunnen de plantjes op dezelfde afstand in een geultje uitgeplant worden. Direct zaaien kan op zijn vroegst begin maart. Let erop dat de grond droog genoeg is. Bescherm de erwten tegen vogelvraat: zaai in eerste instantie diep genoeg (3 à 4 cm diep) en maak in een later stadium eventueel gebruik van netten.
27
27
1240
1300
2 8 28
P eulv ruchten
B Peulen, Lange typen (rijs)
Peulen, Lange typen (rijs)
Sweet Horizon
Grijze Roodbloeiende
1305
1330
Hendriks
Bij uitstek geschikt voor de professionele teelt. Dit hangt samen met de peulgrootte en de verschillende resistenties. Een midden-vroeg tot laat ras met hoog productiepotentieel. Oogst: in juni/juli. De peulen regelmatig doorplukken voordat ze te dik worden. Maakt sterke, gezonde planten. De peultjes zijn vrij donker, quasi draadloos en worden 9-10 cm lang en zo´n 22 mm breed. Tolerant voor Ascochyta (AT) en resistent ten aanzien van meeldauw (PM) en Fusarium (F1).
De rode bloemen zien er fraai uit. Zeer productief, plukt iets lastiger doordat het een bladrijke plant is. Hoogte ca. 130 cm. Oogst: in juli de peulen regelmatig doorplukken voordat ze dik worden.
Groeit lang door, met een lange oogstperiode. Zeer betrouwbaar en sterk ras. Weinig gevoelig voor Fusarium. Hoogte tot ruim 2 meter. Oogst: in juli de peulen regelmatig doorplukken voordat ze dik worden.
Zaaien Oogsten
Zaaien Oogsten
Peulen, Lange typen (rijs)
w ist u dat. . . Peulen, Lange typen (rijs) Heraut 1310
Vroeg type met enigszins forse peulen. Hoogte ongeveer 140 cm. Oogst vanaf eind juni. De peulen regelmatig doorplukken voor ze dik worden.
... een vroege uitzaai (maart/april) bij capucijners, erwten en peulen de beste resultaten oplevert? Zaaien in mei en later geeft onvoldoende peulzetting. Let er wel op dat de grond droog genoeg is; indien het erg nat is zijn de zaden gevoelig voor schimmels. Bovendien zijn muizen en vogels dol op de zaden, zaai daarom diep genoeg of dek het land af met een net.
1320
Zaaien Oogsten
O
N
E
N
Bonen zijn meer warmteminnend dan erwten en komen wat later in het seizoen. Alle boonsoorten zijn gevoelig voor nachtvorst en houden niet van natte of koude zaai- en plantomstandigheden. Verder verdragen ze geen zure grond en vragen een matige bemesting. Rijpe compost, die voor het zaaien of planten wordt ingewerkt, is de meest geschikte bemesting. U kunt het best een vruchtwisseling van minstens 1 op 7 aanhouden.
Bij de bonen onderscheiden we de ‘gewone boon’ (Phaseolus vulgaris), de pronkboon (Phaseolus coccineus) en de tuinboon (Vicia faba). De gewone boon en de pronkboon zijn afkomstig uit Zuid-Amerika en de tuinboon behoort tot de oorspronkelijke peulvruchten van het Middellandse Zeegebied. De gewone boon is van oorsprong een klimmend type, maar er zijn ook lage (stam)varianten ontwikkeld. Van een aantal rassen wordt de hele peul gegeten, van andere alleen de verse of droge zaden/bonen. We onderscheiden hier drie types, namelijk snijbonen, droogbonen en slabonen. Afhankelijk van hun planthoogte krijgen ze het voorvoegsel ‘stam’ of ‘stok’, waarbij de stambonen zonder ondersteuning kunnen groeien en de stokbonen altijd een structuur nodig hebben waarop ze kunnen klimmen. De stamsoorten zijn meestal vroeger dan de hogere stoksoorten. Over het algemeen gelden voor de bonen uit het Phaseolus-geslacht (gewone boon en pronkboon) de volgende teeltaanwijzingen: zaai de stambonen vrij diep (2-5 cm) in een geultje en leg om de 5-10 cm een zaadje. Hanteer een rijafstand van 45 à 50 cm. Het zaaien in pollen op een afstand van 45x45 cm met steeds 4 bonen bij elkaar functioneert ook goed. Ook de stokbonen mogen vrij diep gezaaid worden (2-5 cm). Aangezien stokbonen snelle groeiers zijn, moeten ze regelmatig geplukt worden. Zo dragen ze ook langer door. Plaats bij de stokbonen steunmateriaal. Hier is het aantal planten per vierkante meter belangrijk. De planten mogen geen kluwen gaan vormen, want dan krijgen schimmels veel kans. Een oude leidraad, maar nog steeds actueel, is 8 à 10 planten per m² aanhouden. Twee keer zaaien (half mei en eind juni) geeft een goede oogstspreiding. Voorzaaien onder glas in potten kan van half april tot half mei. Vanaf eind april kunt u ze in een platte bak zaaien. In de vollegrond kunnen de stokslabonen in de periode half mei tot half juni gezaaid worden en de stamslabonen in de periode begin mei tot begin juli. De grond moet minimaal 10-12° C zijn en niet te vochtig. De oogst van de stokslabonen begint in juli en loopt tot oktober. Stokbonen kunnen langer doorgeplukt worden dan stambonen, maar u kunt de oogst van de stambonen spreiden door ze 2 tot 3 keer in kleinere hoeveelheden te zaaien. De oogst begint dan rond eind juli en loopt tot oktober.
Zaaien Oogsten
29
3 0 30
P eulv ruchten
peulv ruchten
PRONKBOON Pronkbonen zijn in een jong stadium uitstekende snijbonen met een goede malsheid en smaak, maar in een ouder stadium wordt de schil iets ruw en vormt zich op de buik- en rugnaad een draad en bevat de peulwand een vlies dat niet gaar kookt. In dat stadium kunnen de onrijpe zaden nog wel gegeten worden. Teelt is gelijk aan de stoksnijboon. Zaaitijd half mei tot half juni. Vanwege de forse groei slechts 2 à 3 zaden per stok zaaien en een ruime afstand (80x80 cm) tussen stokken hanteren. Er zijn witbloeiende soorten met witte zaden en roodbloeiende soorten met rode zaden. U kunt de pronkbonen oogsten van augustus tot oktober. Pluk ze regelmatig en op tijd. Als de peulen te dik geworden zijn, kunt u nog wel de onrijpe zaden opeten.
31
Phaseolus coccineus
Phaseolus coccineus
Pronkboon Lady Di
Pronkboon Emergo
1205
1200
Phaseolus vulgaris
Phaseolus vulgaris
Phaseolus vulgaris
Stamslaboon Compass
Stamslaboon Valdor
Stamslaboon Faraday
1217
1083
1081
Een draadloze pronkboon! De talrijke, prachtig rode bloemen zorgen voor een kleurrijke tuin. De zaden zijn zwart/rood. De peulen zijn zo’n 28-30 cm lang. De Lady Di heeft een grote groeikracht. Resistent tegen bonenrol(V1) en bonenscherpmozaïekvirus (BYMV). 1 zakje voor ongeveer 14 m².
Een witbloeiend ras met zeer lange, dikke en donkergroene peulen. Aangename smaak, maar duidelijk verschillend van de gewone snijboon. Het gewas is zeer fors en heeft weinig last van windschade; wordt daarom vaak als windbescherming gebruikt. Pluk regelmatig, anders vormt zich een vlies en een draad.
Een extra dunne sperzieboon van het type haricot vert (<6,5 mm) met lange (12-14 cm) rechte peulen en een bijzonder mooie plantarchitectuur. De peul is donkergroen en heeft een zeer goede smaak. Planthoogte is ca. 50 cm. Zeer makkelijk te plukken. Resistent tegen vetvlekkenziekte (Ps), anthracnose (A) en bonenrolmozaïekvirus (V1). 1 zakje voor ongeveer 9 m².
Een fijne, gele stamslaboon (6,5-8 mm dik), met een lengte van 12-14 cm. Een bekend en veel geteeld ras met een zeer mooie kleur. De peulen kleuren in een vroeg stadium naar geel. Wordt 50 cm hoog en heeft een mooie plantopbouw. Resistent tegen vlekken- (A) en vetvlekkenziekte (Ps), alsmede bonenrolmozaïekvirus (V1). 1 zakje voor ongeveer 9 m².
Faraday is ook een nieuw professioneel ras sinds 2010. Een zeer fijne boon (6,5–8 mm) van het type haricot vert, met bijzonder uniforme, lange (13-14 cm) peulen met een mooie donkere kleur. Dit ras heeft een ruime oogstperiode en goede houdbaarheid, waardoor het zowel geschikt is voor industrie als voor verse markt. De vruchtzetting is homogeen, het is een productief ras. De planthoogte is ongeveer 50 cm. Resistent tegen vlekken(A) en vetvlekkenziekte (Ps), alsmede bonenrolmozaïekvirus (V1). 1 zakje voor ongeveer 9 m².
Zaaien Oogsten
Zaaien Oogsten
Zaaien Oogsten
Zaaien Oogsten
Zaaien Oogsten
S TA M DROOGBOON
S TA M SLABOON
Droogbonen zijn goede groeiers en mogen daarom wat ruimer gezaaid worden, op ca. 10 cm in de rij, op een rijafstand van 50 cm. Zaaitijd: mei tot uiterlijk begin juni. Weinig ziektegevoelig. De peulen hebben een perkamentachtig vlies, dus gebruik alleen de zaden voor consumptie. Oogst de droogbonen vanaf eind augustus als ze beginnen te verkleuren. Dan trekt u ze uit de grond en hangt u ze op een beschutte plaats in bosjes op. Als de peulen na enkele weken voldoende droog zijn (scherp), kunt u de zaden gemakkelijk uit de peulen ritsen. Bewaar de gedorste zaden op een droge plaats. Mocht u last van de bonenkever hebben (te herkennen aan kleine gaatjes in de zaden), leg dan de bonen gedurende een paar weken in de diepvries (-18 C).
Wanneer het weer gunstig is, kan vanaf begin mei tot begin juli gezaaid worden op rijen. Zaai ze vrij diep (2-5 cm) in een geultje en leg om de 5-10 cm een zaadje, of zaai in pollen op een afstand van 45x45 cm met steeds 4 bonen bij elkaar. De oogst valt in de periode eind juli-september.
Phaseolus vulgaris Stamdroogboon Bruine Kogelboon
1140 Matig grote, eivormige tot ronde zaden. Stevige planten, hebben geen steun nodig. 1 zakje voor ongeveer 8 m².
Zaaien Oogsten
De bonen van Holland Select staan gerangschikt op dikte van de boon.
Phaseolus vulgaris
Phaseolus vulgaris
Phaseolus vulgaris
Stamslaboon Domino
Stamslaboon Cantare
Stamslaboon Dubbele Witte zonder draad
Een nieuw professioneel ras sinds 2010. Domino heeft een donkere, mooie peul, van zo’n 8-9 mm dik en 12-13 cm lang. Mooie lengte-dikte verhouding. De peulen hebben een homogene zetting. Een topras voor de eenmalige handpluk met hoge plukprestaties. Een hoofdras voor de machinale oogst. Geeft hoge opbrengsten. De plant wordt zo’n 50 cm hoog. Resistent tegen vlekken- (A) en vetvlekkenziekte (Ps), alsmede bonenrolmozaïekvirus (V1). 1 zakje voor ongeveer 9 m².
Cantare is ontwikkeld door Pop Vriend Zaden. Het is een malse, slanke boon die vrij lang geplukt kan worden. Heeft geen steun nodig en groeit op elke grondsoort. Resistent tegen rolmozaïek (V1) en vlekkenziekte (A). 1 zakje voor ongeveer 9 m².
Malse en smakelijke boon die vrij lang doorgeplukt kan worden. Relatief weinig schimmelgevoelig bij slechte/ natte weersomstandigheden. 1 zakje voor ongeveer 9 m².
Zaaien Oogsten
Zaaien Oogsten
1082
1080
1075
Zaaien Oogsten
32
P eulv ruchten
peulv ruchten
S tam - & S T O K sni j boon
STOKSLABOON
Snijbonen mogen vanaf half mei tot juli gezaaid worden.
Phaseolus vulgaris Stamslaboon Saxa 1090
Een echt oud ras dat niet mag verdwijnen. Het speciale van dit ras is: relatief vroeg, goed bestand tegen slecht weer en een goede (bonen)smaak. Het boontje ziet er wat minder mooi uit. Maar is dat erg? 1 zakje voor ongeveer 9 m².
Zaai de stamsnijbonen op rijen, vrij diep (2-5 cm) in een geultje en leg om de 5-10 cm een zaadje, of zaai ze in pollen op een afstand van 45x45 cm met steeds 4 bonen bij elkaar. Zaai de stoksnijbonen met 4-5 bonen per stok, op een afstand van 75x75 cm. Snijbonen zijn zeer productief. De oogst begint in juli en loopt tot oktober. Pluk ze vroeg genoeg, als ze nog lekker mals zijn. Pluk ze ook regelmatig door (2 x per week) en verwijder te dikke bonen om de groei er in te houden.
Zaaien Oogsten
Phaseolus vulgaris
Stamsnijboon Capitano
Stoksnijboon Helda
1215
1190
Een nieuwe, platpeulige, gele stamsnijboon (wasboon) die 20 mm breed en 15 cm lang is. De peulen hebben al in een vroeg stadium een mooie gele kleur. Opstaand planttype met een uniforme zetting, rechte peulen en een uniforme kleur. Geschikt voor mechanische oogst en handpluk. Pluk vroeg genoeg, als ze nog lekker mals zijn. Resistent tegen vlekken- (A) en vetvlekkenziekte (Ps), alsmede bonenrolmozaïekvirus (V1). Planthoogte is ongeveer 50 cm. 1 zakje voor ongeveer 14 m².
Verreweg het meest geteelde ras in de vollegrond. De peulen zijn lang, vrij breed en afgeplat.
Zaaien Oogsten
Zaaien Oogsten
Phaseolus vulgaris
Phaseolus vulgaris
Phaseolus vulgaris
Phaseolus vulgaris
Stamsnijboon Nassau
Stoksnijboon Vitalis
Stoksnijboon Golden Gate
Stokslaboon Mechelse Tros
1174
1160
Een groene, platpeulige stamsnijboon, met een breedte van 17 mm en een lengte van 16 cm. De peulkleur is vrij lichtgroen. Nassau is bijzonder sterk. Pluk vroeg genoeg, als ze nog lekker mals zijn. Resistent tegen vlekken- (A) en vetvlekkenziekte (Ps), alsmede bonenrolmozaïekvirus (V1). Planthoogte is ongeveer 50 cm.
Standaardras. Een donkergroene midden-vroege snijboon, van 20 mm breed en 20 cm lang. Vitalis is zowel geschikt voor teelt onder glas als voor buitenteelt. Door de trage zaadgroei geeft dit ras een hoger percentage eerste-kwaliteit peulen. Resistent tegen bonenrolmozaïekvirus (V1). 1 zakje voor ongeveer 14 m².
Geeft een zeer mooie draadloze, geelpeulige snijboon. De Golden Gate is midden-vroeg en is zowel geschikt voor kas- als buitenteelt. De peulen zijn zo´n 24 mm breed en 24-26 cm lang. Resistent tegen bonenrolmozaïekvirus (V1). 1 zakje voor ongeveer 14 m².
Zaaien Oogsten
Zaaien Oogsten
Zaaien Oogsten
1195
33
Phaseolus vulgaris
1176
Alle stokbonen hebben een fraai mechanisme van klimmen: of het nu schuin, recht of gekronkeld is, altijd omslingerend en altijd met rechtse bochten wordt blindelings de weg naar boven gevonden. Het materiaal (bamboestokken, bonenstaken, touwen, etc.) dat u gebruikt als materiaal maakt niet zoveel uit, maar het geheel moet bij volle belasting wel voldoende stabiel zijn. In iedere volkstuin is wel iemand te vinden die uitleg wil geven wat nu feitelijk het “beste” systeem is. Een oude leidraad, maar nog steeds actueel, is 8 à 10 planten per m² aanhouden. Belangrijke voordelen van stokbonen zijn dat ze geen problemen met schimmels geven (het gewas kan goed opdrogen), ze een lange oogstperiode hebben en een hoge opbrengst geven. In de vollegrond mogen de stokslabonen in de periode half mei tot half juni gezaaid worden. De oogst van de stokslabonen begint in juli en loopt tot oktober.
Phaseolus vulgaris
Phaseolus vulgaris Stokslaboon Cobra 1172
Cobra is een fijne (7-9 mm dikte), lange (20 cm), zwartzadige sperzieboon. De peul is wat lichter groen. Deze elegante boon is midden-vroeg, geschikt voor kas- en buitenteelten en wordt gekenmerkt door trage zaadgroei. Resistent tegen vlekkenziekte (A) en bonenrolmozaïekvirus (V1). 1 zakje voor ongeveer 14 m².
Zaaien Oogsten
Phaseolus vulgaris
Stokslaboon Neckargold
Stokslaboon Neckarkönigin
1171
1170
De boontjes zijn klein en zitten in trosjes aan de plant. De peulen zijn dunvlezig en iets afgeplat. Vroeg en rijkdragend.
De Neckargold is buitengewoon smaakvol. Hoge opbrengst van lange (23 - 25 cm.), fijne, diepgele, malse peulen. Midden-vroeg rijp. Stevig planttype met diepe beworteling. Resistent tegen bonenrolmozaïekvirus (V1). 1 zakje voor ongeveer 14 m².
Een absolute topper, zowel qua smaak als productie! De ca. 20 cm lange peulen zijn zeer vlezig en blijven uitermate lang mals.
Zaaien Oogsten
Zaaien Oogsten
Zaaien Oogsten
34
P eulv ruchten
T
U
I
N
B
O
O
N
Met de tuinboon duikt u ver in de Europese geschiedenis. Voordat het Amerikaanse Phaseolus-geslacht in onze contreien verzeild raakte, met o.a. de witte bonen, bruine bonen en sperziebonen, was in Europa, Noord-Afrika en het Midden-Oosten alleen de tuinboon bekend. Er werden ook andere peulvruchten gegeten, zoals erwten, linzen en kikkererwten, maar die werden geen bonen genoemd. Van tuinbonen zijn nog heerlijke Romeinse recepten te vinden, zoals Tuinbonen à la Vitellius, o.a. op de website www.coquinaria.nl van Christianne Muusers.
Phaseolus vulgaris Stokdroogboon Stokkievitsboon
1180 Zowel de peulen als zaden zijn fraai rood gespikkeld. De peulenschil is perkamentachtig, dus alleen de zaden zijn geschikt voor consumptie. In gekookte vorm is de zaadhuid dun en zacht. Teelt als stokslabonen, 3 à 4 bonen per stok. Eind september, begin oktober kunnen de peulen geplukt worden. Na enkele weken nadrogen kunnen de zaden gedorst of uitgedopt worden.
In verschillende groeistadia kunnen verschillende delen van de tuinboon gegeten worden. De culinaire mogelijkheden zijn divers. Zowel de jonge bladscheuten (rauw of als spinazie), de jonge peulen (wanneer de zaden nog niet rijp zijn), de verse zaden als eventueel de uitgerijpte, droge zaden kunnen worden gebruikt. Tuinbonen zijn in het bijzonder een smakelijke culinaire combinatie met dille. Deze combinatie is bovendien effectief als mengteelt om de zwarte bonenluis tegen te gaan. Tevens, het zal u niet verbazen, is bonenkruid bekend als een geschikt toekruid voor tuinbonen. Tuinbonen hebben een goede koudetolerantie. Ter plaatse zaaien kan vanaf begin maart tot half april. Extra vervroeging is mogelijk door in februari voor te zaaien. Houd bij zaaien of uitplanten minimaal een afstand van 60x20 cm aan. Dichter zaaien levert geen extra peulopbrengst op. Let erop dat de oogstperiode zeer kort is! Idealiter oogst u alles in 1 week. Door verschillende zaaidata te hanteren, wordt spreiding van de oogst verkregen. Oogst: juli, de voorgezaaide bonen in juni. Er zijn reeds twee Bolster-tuinboonrassen verkrijgbaar: Eleonora en Ratio. U kunt ze samen zaaien en hierdoor een verlengd oogstseizoen hebben, omdat Ratio ongeveer 10 dagen vroeger rijp is dan Eleonora.
Zaaien Oogsten
Vicia faba)
Vicia faba)
Tuinboon Express Type selectie Eleonora
Tuinboon Ratio (p)*
1210
35
1212
Dit professionele ras van de Bolster heeft een goede productie. Het gewas is kort en daardoor weinig gevoelig voor omvallen. De peulen zijn glimmend, lang, vrij fijn en goed gevuld met ca. 5 zaden. Uitstekende smaak en zeer geschikt om in te vriezen.
Een nieuw ras van de Bolster. Hoge opbrengst en erg vroeg. Ratio is ongeveer 10 dagen vroeger rijp dan Eleonora. Door de goede vertakking blijft het gewas kort en gaat niet legeren. De peulen zijn erg mooi en goed gevuld.
Zaaien Oogsten
Zaaien Oogsten
*(p)= Proefzaadregeling. Dit ras is nog in aanmelding bij NAK tuinbouw.
3 6 36
v ruchtge wassen
V
R
U
C
H
T
G E WA S S E N Vruchtgewassen komen uit een beperkt aantal families, namelijk de komkommerfamilie (pompoen, courgette, augurk, komkommer en watermeloen), de nachtschadefamilie (tomaat, paprika, peper en aubergine) en de grassenfamilie (suikermaïs). Een groot deel van de vruchtgewassen kan het best beschut geteeld worden in een kas of tunnel. Wie niet over een kas of tunnel beschikt, vindt gelukkig genoeg variatie en teeltplezier bij de pompoen, courgette, augurk, komkommer en suikermaïs. Wat de leden van de komkommerfamilie gemeen hebben, is dat ze houden van een rijkelijke, organische bemesting, zon en een vochtige bodem. Het zijn over het algemeen weelderige groeiers. Pompoen is de topper wat de weelderige groei betreft en kan werkelijk overal om- en overheen geleid worden. Indien u niet genoeg ruimte heeft om de pompoen over de grond te laten kruipen, kunt u hem ook over een boom, een dak, de composthoop of een houten constructie heen leiden. U hoeft dus niet per se een heel grote tuin te hebben om toch van deze heerlijke wintergroente te kunnen genieten. Pompoen is bovendien erg rijk aan vitamine C en kan (afhankelijk van het ras) tot ver in de winter bewaard worden. De vruchten moeten dan wel rijp geoogst worden; pas wanneer de vruchtsteel rimpelig en ingedroogd is, mogen ze geknipt worden. Daarna moeten ze in een droge ruimte bewaard worden die goed geventileerd wordt en idealiter een temperatuur van 8-12°C heeft. Pompoenen houden niet van een koude bewaring. Beneden 8°C kan koudeschade optreden, waarna de vruchten versneld gaan rotten. Pas bovendien op voor muizen en ratten!
courgette Solanum melongena
Cucumis sativus
Aubergine Violetta lunga 3
Augurk Hokus
1025
Een tamelijk vroeg ras dat vrij slanke donkerpaarse vruchten met een groene steel vormt. Pas op voor de stekels. Deze aubergine kan het best in de kas geteeld worden. Zaaien: februari binnen bij 20-25 graden, uitplanten vanaf maart tot begin mei. Plantafstand 75x50 cm. 1 zakje voor ongeveer 10 m².
Zaaien Oogsten
1030
Geschikt voor de volle grond op een beschutte, zonnige plek. Zeer geschikt voor inmaak. Regelmatig doorplukken en te dikke vruchten verwijderen. Augurken kunnen prima liggend (vlakvelds) geteeld worden. Verticaal telen, bijv. langs touwen kost veel extra arbeid! Augurken worden vaak eind april (met zonnig weer) voorgezaaid in potten of in een bak. Ook ter plaatse zaaien, ca. half mei, is goed mogelijk mits het voldoende warm is. De planten zijn vorstgevoelig. Een goede plantafstand is 150x40 cm. Om het gewas in toom te houden, kan men de ranken terugleiden of snoeien. 1 zakje voor ongeveer 6 m². Zaaien Oogsten
Eind april tot begin mei kunt u courgettes het best warm voortrekken onder glas, bij voorkeur bij zonnig weer. Tijdens de kieming niet te nat maken. Eind mei de zaailingen (met 3 blaadjes) buiten uitplanten, 1 plant per m². Courgetteplanten zijn uiterst productief. Professionele telers snijden zelfs elke dag om een juiste vruchtmaat te verkrijgen. Zoveel discipline verwachten wij niet van u, maar het is wel verstandig vanaf eind juni de jonge vruchten regelmatig te plukken. Het beste moment hiervoor is wanneer ze ongeveer 15 cm lang zijn. Er worden dan steeds nieuwe vruchten gevormd tot in de herfst. Courgetteplanten ranken niet en ze zijn niet bestand tegen nachtvorst. Naast de vruchten zijn ook de bloemen van courgetteplanten eetbaar. Op pagina 116 van deze catalogus vindt u een recept met gefrituurde courgettebloemen.
Nieuw bij de vruchtgewassen zijn de pompoen Sweet Dumplin en de tomaat Bolstar Granda. De Sweet Dumpling is een kleine witte pompoen met groene strepen. De Bolstar Granda is op ons eigen bedrijf veredeld. Het is een bijzonder groeikrachtige tomaat die geschikt is voor (ongestookte) kassen of tunnels.
Cucurbita pepo
Cucurbita pepo
Cucurbita pepo
Zucchini
Black Beauty
Yellow
Een lichtgroene courgette. Groeit op iedere goed bemeste grond. Eind april/begin mei dient deze warm voorgetrokken te worden onder glas. Eind mei kan hij buiten uitgeplant worden, 1 plant per m². Oogstklaar vanaf eind juni. 1 zakje voor ongeveer 10 m².
Een donkergroene courgette. Groeit op iedere goed bemeste grond. Eind april/begin mei dient deze warm voorgetrokken te worden onder glas. Eind mei kan hij buiten uitgeplant worden, 1 plant per m². Oogstklaar vanaf eind juni. 1 zakje voor ongeveer 10 m².
Dit ras produceert Rechte, heldergele vruchten. Groeit op iedere goed bemeste grond. Verlangt een zonnige standplaats uit de wind. Dit ras heeft wel duidelijk meer warmte nodig dan de groene rassen. Eind april/begin mei dient deze warm voorgetrokken te worden onder glas. Eind mei kan hij buiten uitgeplant worden à 1 plant per m². Oogstklaar vanaf eind juni. 1 zakje voor ongeveer 10 m².
1350
Zaaien Oogsten
37
1352
Zaaien Oogsten
1354
Zaaien Oogsten
38
v ruchtge wassen
v ruchtge wassen
pompoen
komkommer De teelt is volledig vergelijkbaar met augurk. Komkommers kunnen zowel liggend als verticaal geteeld worden. Vanaf eind april kan onder glas gezaaid worden. Eind mei in potjes overplanten en buiten uitplanten op 40 cm, rijafstand 150 cm. Komkommers hebben niet zo’n stevig wortelgestel, wees dus voorzichtig met het uitplanten van de zaailingen en laat ze bij voorkeur niet te lang in potjes staan (<3 weken). Rechtstreeks buiten zaaien is mogelijk van half mei tot half juni. Regelmatig doorplukken en te dikke vruchten verwijderen. Zo nodig de ranken terugleiden of snoeien, maar verwijder niet de gehele ranken.
Cucumis sativus
Cucumis sativus
Komkommer Gele Tros
Komkommer Marketmore
Sterk ras voor de volle grond. De vruchten zijn niet groen maar witachtig. De vruchten groeien aan de zijscheuten. Deze zijscheuten mag u daarom nooit in hun geheel wegsnoeien. Voor een goede smaak op tijd snijden. Het uiteinde van de komkommer kan soms (bij groeistagnatie) iets bitter worden. De vruchten groeien aan de zijscheuten. Deze zijscheuten mag u daarom nooit in hun geheel wegsnoeien. 1 zakje voor ongeveer 6 m².
Een prachtig (stekelig) landras met behoorlijk goede teeltresultaten. De tamelijk dikke, smakelijke vruchten worden ruim 20 cm lang en 5 cm dik. De vruchten groeien aan de zijscheuten. Deze zijscheuten mag u daarom nooit in hun geheel wegsnoeien. Ook van dit ras kan het uiteinde van de komkommer soms iets bitter worden. De vruchten groeien aan de zijscheuten. Deze zijscheuten mag u daarom nooit in hun geheel wegsnoeien. 1 zakje voor ongeveer 6 m².
1430
1435
Zaaien Oogsten
Zaaien Oogsten
Eind april/begin mei warm voorzaaien onder glas en tijdens de kieming niet te veel water geven. Oppassen voor muizen, want die zijn dol op pompoenzaden. Zijn de zaden eenmaal gekiemd, dan is dit geen probleem meer. Na ca. 3 weken buiten uitplanten; 1 plant per m². Ter plaatse zaaien van half mei tot half juni, in een door de zon opgewarmde bodem bij een temperatuur >20 °C om een vlotte kieming te bewerkstelligen. Per zaaiplek 2 zaden op 3 à 4 cm diepte zaaien. Na opkomst één plant laten staan. Ook buiten kunnen muizen roet in het eten gooien. U kunt preventief handelen door direct na het zaaien een bloempot omgekeerd op de zaaiplek te plaatsen. Na een week de potten wel weghalen! Pompoenen kunnen flink ranken, dus leg aan de buitenkant van het veldje regelmatig de ranken terug. Pompoenen kunnen vanaf begin september geoogst worden; voorkom in ieder geval nachtvorstschade. Oogst alleen voldoende rijpe vruchten; de vruchtstelen moeten verkleurd en wat rimpelig/kurkachtig zijn. Droog bewaren bij niet te lage temperaturen.
Cucurbita moschata
Cucurbita moschata
Muscat de Provence
Butternut
Geeft middelgrote, platte, vlakronde vruchten met diepe ribben. De schil is eerst groen/beige, maar na afrijping kleurt de pompoen naar oranje/crème. Het vruchtvlees is mooi oranje. Eind april, begin mei warm voortrekken onder glas, liefst bij zonnig weer. Eind mei buiten uitplanten; 1 plant per 2 m². Rechtstreeks zaaien kan dan ook. Oogsten dient voor de vorst te gebeuren, als het blad verdord is. Te gebruiken in soepen en pasteien. Droog te bewaren bij 10-15ºC.
Traditioneel, rankend ras. Crèmekleurige vruchten. Kleine zaadholte, zachte smaak en matig houdbaar. Het vruchtvlees van de butternut kunt u in vele gerechten verwerken. Op pagina 116 van deze catalogus vindt u een recept voor pompoencake.
1685
1675
Zaaien Oogsten
Zaaien Oogsten
solor & f ictor gemengd uitzaaien
Cucumis sativus
Capsicum annuum
Capsicum annuum
Komkommer Improved Telegraph
Paprika Jubilandska
Westlandse Lange Rode (peper)
1437
1620
1640
Zeer geliefd omwille van de lange (30 cm), smalle, donkergroene vruchten. Heeft een dunne, gladde, iets geribbelde schil. Smaakt mild, is sappig, knapperig en niet bitter. Zet gemakkelijk vrucht en heeft weinig zaden. Groeit gemakkelijk langs het hek. Heeft ondersteuning nodig om ze lang en recht te laten groeien. Op de grond geteeld gaan de vruchten mogelijk krullen. Geschikt voor koude kas of buiten. De vruchten groeien aan de zijscheuten. Deze zijscheuten mag u daarom nooit in hun geheel wegsnoeien.1 zakje voor ongeveer 6 m².
Zoet, niet scherp. Langwerpige vruchten die eerst groen zijn en bij rijping rood verkleuren. Bij voorkeur onder glas telen. In maart in een bakje zaaien en binnen bij minimaal 20°C opkweken. De kieming duurt vrij lang. Overplanten in potjes en eind aprilmei uitplanten op 50x50 cm. Enkele bamboestokken en touw gebruiken ter vermijding van omvallen van planten, c.q. breken van takken. De oogst is in september en oktober. 1 zakje voor ongeveer 8 m².
De vrij kleine vruchten zijn scherp van smaak, langwerpig, puntig van vorm, eerst groen en bij rijping overgaand in rood. Geschikt om te drogen. Bij voorkeur onder glas telen of onder verhoogd plat glas. In maart in een bakje zaaien en binnen bij minimaal 20°C opkweken. De kieming duurt vrij lang. Overplanten in potjes en eind april-mei uitplanten op 50x50 cm. De oogst is in september en oktober. 1 zakje voor ongeveer 8 m².
Zaaien Oogsten
39
Zaaien Oogsten
Zaaien Oogsten
Pompoenen zijn kruisbevruchters en de bestuiving geschiedt vooral door hommels en bijen. Pompoenen hebben een grote aantrekkingskracht vanwege de grote hoeveelheid nectar per bloem. Om een optimale opbrengst te verkrijgen is het van belang dat er op het moment dat de eerste vrouwelijke bloemen verschijnen voldoende mannelijke bloemen zijn en de kwaliteit van het stuifmeel goed is. In dat opzicht vullen Solor en Fictor elkaar goed aan. Gezien de ervaringen van de laatste jaren adviseren wij een verhouding van ongeveer 2/3 Fictor en 1/3 Solor aan te houden. Tip: kijk op pagina 116 van deze catalogus voor een recept voor pompoencake.
Cucurbita maxima
Cucurbita maxima
Solor
Fictor
Een rankende oranje pompoen met een gemiddeld vruchtgewicht van ca. 1,1 kg. Het ras is vroegbloeiend; ca. 7 tot 10 dagen vroeger dan het standaardras Uchiki Kuri. Dit geeft de mogelijkheid bij ongunstige weersomstandigheden het zaaimoment nog wat uit te stellen. Solor is een zeer flexibele groeier, wat bij meer standruimte per plant onmiddellijk resulteert in meer vruchten per plant. De kans op te grove vruchten (zwaarder dan 1,5 kg) is praktisch nihil. Wij adviseren dan ook om niet te dicht te zaaien (10 tot 12 duizend zaden per ha). Onder normale omstandigheden zal bij deze zaaidichtheid een opbrengst van 16 à 17 duizend vruchten (18 à 19 ton) per ha gerealiseerd kunnen worden. Een belangrijk pluspunt van Solor is de goede bewaarbaarheid van de vruchten. 1 zakje voor ongeveer 20 m².
Dit ras vertoont qua uiterlijk vrij veel gelijkenis met Solor. De extra pluspunten van dit ras zijn: a) duidelijk meer groeikracht (vooral van belang bij ongunstige weersomstandigheden), b) een nog wat hogere opbrengst en c) de vruchten hebben een wat meer glanzend uiterlijk.
1655
1665
Zaaien Oogsten
Bovendien lijkt de bewaarbaarheid van Fictor nog wat beter te zijn dan van Solor. Fictor is een zogenaamd FIC-ras, een nieuw rasconcept van de Bolster (kijk voor meer informatie op onze website). 1 zakje voor ongeveer 20 m².
Zaaien Oogsten
40
v ruchtge wassen
v ruchtge wassen
tomaat Cucurbita maxima
Cucurbita maxima
Gele Centenaar
Groene Hokkaido
1670
1660
Red Kuri (Hokkaido Orange)
De vruchten worden zeer groot, gewichten van 15 à 30 kg zijn vrij normaal. Niet de ideale maat voor een soepje; ook de smaak van deze pompoen is nogal flauw. De vruchten kunnen wel gebruikt worden voor inmaak of voor verwerking tot chutney of jam. Deze grote vruchten kunnen ook als decoratie in de tuin dienen. Na wat vorst zijn het vooral merels die het een lekker hapje vinden.
Groene vruchten met geel-oranje vruchtvlees; overwegend 1,0 tot 1,5 kg. De smaak is minstens zo goed als van de oranje typen, maar de vruchten zijn iets minder goed houdbaar. Geschikt voor soep en diverse andere gerechten.
Cucurbita maxima
Zaaien Oogsten
Een oud en bekend ras met veel oranje-rode vruchten en een wat kleinere vruchtmaat (0,8 à 1,0 kg). Rankend soort. Zorgen voor goede bemesting. Matige houdbaarheid.
Zaaien Oogsten
Cucurbita maxima
Cucurbita maxima
Zea mays convar. saccharata
Sweet Dumpling
Zapallito
Suikermais Golden Bantam
1687
1680
Erg mooie, kleine, witte pompoen met donkergroene strepen en diepe ribben. De vruchten hebben een gewicht van zo´n 300 gram bij een doorsnede van 8-12 cm. Heerlijk zoet, oranje vruchtvlees. Ter plaatse zaaien van half mei tot half juni, in een door de zon opgewarmde bodem bij een temperatuur >20 °C. De planten vormen lange ranken met grote bladeren en vragen dus veel ruimte (1,5 plant per m²).
Niet-rankende zomerpompoen. Kan nauw worden uitgeplant; 1 plant per 0,8 m². De groene vruchten moeten in een jong, onrijp stadium geoogst en geconsumeerd worden.
Zaaien Oogsten
41
Zaaien Oogsten
1650
Zaaien Oogsten
Tomaten vereisen een warme, zonnige en beschutte standplaats. Zaaien in maart tot half april onder glas of voor een raam binnenshuis. Overplanten in potjes met een diameter van ca. 10cm. Na 20 mei buiten of begin mei in de kas uitplanten op een afstand van 90x50 cm. Bij elke plant een stok plaatsen en de stam af en toe vastbinden. Ook kan de plant aan een touw omhoog worden geleid. De uitlopers in de bladoksels (zogenaamde dieven) tijdig uitbreken of wegsnijden (alleen bij droog weer). Eventueel toppen als de plant te hoog wordt; boven de vierde vruchttros de hoofdstengel afsnijden. Een teelt in de buitenlucht zonder overkapping is risicovol, vanwege de schimmel Phytophtora infestans (aardappelziekte).
1940
Een echt zware bemesting is bij suikermais niet nodig en resulteert in minder zoete kolven. Zaaien in de loop van april tot half mei onder glas in een bakje/tray of in kleine potjes en na half mei buiten uitplanten op 75 x 20 à 25 cm. Rechtstreeks zaaien kan vanaf half mei. De kolven op tijd oogsten! Oogst in de nazomer en herfst. Vers geplukt van het land in de pan geeft de zoetste smaak. 1 zakje voor ongeveer 4 m². Zaaien Oogsten
Solanum lycopersicum
Solanum lycopersicum
Tomaat Bartelly F1
Tomaat Bolstar Granda (p)*
Professioneel ras dat inmiddels al door verschillende biologische telers in binnenen buitenland geteeld wordt. Biologisch veredeld bij de Bolster. Voor de ongestookte teelt in kassen of tunnels. Sterk vertakte trossen en licht ovale vruchten met een zeer goede smaak. Geschikt voor losse pluk met kroontje. Het vruchtgewicht is 15-16 gram. Hoge productie, opvallend gezond en veel groeikracht. De stam steun geven en de uitlopers (dieven) in de oksels geregeld verwijderen. Resistent tegen de thans voorkomende stammen van Fulvia fulva (Ff: 1-5). Volledige resistentie tegen het tomaten mozaïekvirus (ToMV). 1 zakje voor ongeveer 2 m².
Het tweede professionele tomatenras uit ons eigen biologische veredelings-programma. De Bolstar Granda is bijzonder groeikrachtig en geschikt voor (ongestookte) kassen of tunnels. Geeft veel productie met gemiddeld 9 vruchten per tros. Het vruchtgewicht bedraagt ca. 100 tot 110 gram. Zowel de smaak als de bewaarbaarheid van de vruchten is goed. De vruchten kleuren traag door en zijn dus niet snel overrijp. De stam steun geven en de uitlopers (dieven) in de oksels geregeld verwijderen. Dit ras is resistent tegen tomaten-mozaïekvirus en Fulvia fulvum (stammen At/m E).
1948
Zaaien Oogsten
1945
*(p)= Proefzaadregeling. Dit ras is nog in aanmelding bij NAK tuinbouw.
Zaaien Oogsten
Solanum lycopersicum
Solanum lycopersicum
Tomaat Cerise (noire)
Tomaat Clementine
1971
1972
Tomaat Mirabelle Blanche
Zeer attractieve tomaatjes van 50 à 60 gram. De vruchten hebben een donkerrode glimmende kleur en een bijzonder zoete smaak. De stam steun geven en de uitlopers (dieven) in de oksels geregeld verwijderen. 1 zakje voor ongeveer 10 m².
Tomaat met zeer grote trossen van ronde, gele vruchtjes. De stam steun geven en de uitlopers (dieven) in de oksels geregeld verwijderen. 1 zakje voor ongeveer 10 m².
Tomaat met trossen van 6 - 9 stuks. De vruchten zijn wit/ivoorkleurig transparant en roze gemarmerd. Deze kerstomaatjes hebben een gewicht van ongeveer 10 gram en een diameter van 2,5 cm. De stam steun geven en de uitlopers (dieven) in de oksels geregeld verwijderen. 1 zakje voor ongeveer 10 m².
Zaaien Oogsten
Zaaien Oogsten
Zaaien Oogsten
Solanum lycopersicum
1973
42
v ruchtge wassen
T E E L T T I P S V O O R T O M AT E N
U heeft tomatenzaad in huis, maar hoe zorgt u er nu voor dat deze zaden uitgroeien tot volwassen planten die u van heerlijke tomaten kunnen voorzien? Op deze pagina vindt u een handleiding die u hierbij kan helpen.
Solanum lycopersicum
Solanum lycopersicum
Tomaat Tigerella Bicolore
Tomaat Green Zebra
1974
De ronde vruchten van de ‘Tigerella’ zijn in het onrijpe stadium lichtgroen met donkergroene strepen. In het rijpe stadium kleuren ze naar rood, waarbij de strepen doorkleuren naar oranje. Het fraaie uiterlijk van deze tomaat gaat gepaard met een gewaardeerde smaak. De stam steun geven en de uitlopers (dieven) in de oksels geregeld verwijderen. 1 zakje voor ongeveer 10 m².
1975
De Green Zebra geeft zeer bijzondere vruchten van ongeveer 100 gram. Onrijp zijn ze lichtgroen met donkergroene strepen en rijp zijn ze geel met groene strepen. Bij volledige rijpheid blijft het zachte vruchtvlees prachtig heldergroen en heeft dan een fijne friszure smaak. De stam steun geven en de uitlopers (dieven) in de oksels geregeld verwijderen. 1 zakje voor ongeveer 10 m².
Zaaien Oogsten
Zaaien Oogsten
Solanum lycopersicum Tomaat Marmande 1950
Vrij grote vleestomaat, iets geribd. De stam steun geven en de uitlopers (dieven) in de oksels geregeld verwijderen. 1 zakje voor ongeveer 10 m².
Binnen- of buitenteelt? U kunt tomatenplanten in principe zowel buiten als in een kas telen. Een teelt buiten echter zal veelal teleurstellende resultaten opleveren. De planten blijven dan vaak lang nat en zijn meer blootgesteld aan schimmels. Vooral een aantasting met de schimmel Phytophthora infestans, ook wel aardappelziekte genoemd, zal moeilijk te vermijden zijn. Deze duikt soms al in juni op en verspreidt zich snel in het gewas. De bladeren sterven dan af en de tomatenproductie stopt. De bladeren weghalen is meestal uitstel van executie. Als de planten deze ziekte gehad hebben is het verstandig het loof niet op de composthoop te gooien. Aangezien voorkomen beter is dan genezen, adviseren we de tomaatjes in een glazen of plastic kweekkas of tunnel te telen. Dit kan aantasting met Phytophthora verlaten of voorkomen. Doordat het warmer is in de kas zullen de planten ook sneller groeien en meer produceren. Kraamzorg U geeft de tomaatjes de beste start door de zaden eerst binnen voor te zaaien en ze als jonge plant in de volle grond te verplanten. Vanaf maart tot half april kunnen ze op een warme plek onder glas of op de vensterbank gekweekt worden. Ze kunnen in principe direct in een 8-10 cm pot gezaaid worden. Een andere methode is in een kiembakje en vervolgens verspenen. Verspeen na ongeveer 2 weken, als de eerste echte blaadjes verschenen zijn. Plant ze nooit eerder buiten dan eind mei, na de ijsheiligen. Tomaten houden niet van koud weer! In de kas kan eerder uitgeplant worden. Een gebruikelijke plantafstand in de kas is 75 cm (afstand tussen de rijen) x 50 cm (afstand tussen de planten in een rij). Ondersteunen en indraaien De eerste twee à vier weken na opkomst zal het plantje nog keurig omhoog groeien, maar in een latere fase zal hij onder zijn eigen gewicht bezwijken. U kunt daarom het best bij het uitplanten direct een stok plaatsen of een touw ophangen, waarlangs de plant omhoog geleid kan worden. Bij de Bolster gebruiken we touwen. Aan de voet van de plant kunt u het touw door middel van een los lusje vastmaken. Zorg er voor dat het touw slap hangt, zodat er genoeg speling is om gedurende de groei het touw meerdere malen spiraalsgewijs om de plant heen te draaien. Let er bij het indraaien op dat geen takjes of trosjes in de beknelling komen, zodat de plant alle vrijheid om te groeien behoudt.
Zaaien Oogsten
Water, temperatuur en bemesting Tomatenplanten hebben regelmatig water nodig. Geef bij voorkeur water bij zonnig weer en probeer te voorkomen dat de bladeren nat worden. Over het algemeen kunnen tomaten flink wat warmte hebben, maar pas bij zonnig weer op dat de temperatuur niet te hoog oploopt. Er moet wel op de één of andere manier geventileerd kunnen worden. Tomaten hebben tamelijk veel bemesting nodig. Dit kan met dierlijke mest alsook met compost.
Solanum lycopersicum
Solanum lycopersicum
Citrullus lanatus
Tomaat Matina
Tomaat Zuckertraube
Watermeloen Sugar Baby
Ronde, smakelijke tomaat. De vruchten rijpen zeer vroeg. Het blad is anders dan bij andere tomatenrassen en lijkt wat op aardappelblad. Vormt een open gewas. De stam steun geven en de uitlopers (dieven) in de oksels geregeld verwijderen. 1 zakje voor ongeveer 10 m².
Zeer groeikrachtig. Produceert grote trossen van smaakvolle, zoete tomaten. De vruchten zijn net iets grover dan cherrytomaten. De stam steun geven en de uitlopers (dieven) in de oksels geregeld verwijderen. 1 zakje voor ongeveer 10 m².
Mooie kleine watermeloen van ongeveer 1,5 à 2 kg. Kan het best vlakvelds in een kas of platte bak geteeld worden. Insecten zorgen voor de bestuiving, dus zorg dat deze bij de bloemen kunnen komen. Vermijd een te natte plaats en overmatige bemesting. Zaaien: vanaf half april tot eind mei binnen of in de kas voorzaaien. Maak de grond niet te nat. Zaailingen vanaf half mei tot half juni uitplanten. Zorg voor voldoende ruimte. De vruchten kunnen na 35 dagen al rijp zijn. Een ingedroogd steeltje is een teken van rijpheid. Ze blijven lang goed aan de plant, pluk ze daarom bij voorkeur vlak voor consumptie. 1 zakje voor ongeveer 5 m².
1960
Zaaien Oogsten
43
1970
Zaaien Oogsten
2027
Zaaien Oogsten
Dieven Naarmate de plant groeit, verschijnen in de bladoksels (de ruimte tussen stengel en blad) zijscheuten; zogenaamde dieven. Deze dieven beroven de plant van kostbare voedingsstoffen en als ze blijven staan wordt het een chaos van stengels en bladeren. Het is daarom beter deze dieven in een zo vroeg mogelijk stadium te verwijderen. Als de dieven jong zijn kunnen ze met de hand worden afgebroken. Hebben de dieven een omvang gelijk aan de stengel of zelfs dikker bereikt, dan kan beter een mesje worden gebruikt om de dief weg te snijden. In verband met wondheling kunt u het best alleen dieven bij zonnig weer. Blad snijden Om het gewas ‘luchtig’ te houden kunt u de onderste bladeren vanaf de hoofdstengel van de plant afsnijden. Het is gebruikelijk de onderste bladeren te verwijderen tot aan de tros waar al wat rijpe vruchten zitten. Ook voor deze handeling is het uitermate belangrijk te wachten op zonnig weer. Toppen Wanneer de plant op het einde van de teelt – meestal in oktober - de hoogte bereikt heeft die u wenselijk vindt, kunt u de plant ‘toppen’, oftewel ‘een topje kleiner maken’. Snijd eenvoudigweg de hoofdstengel af. Dit zorgt ervoor dat de plant alle energie in het rijpen van de gezette vruchten kan steken, resulterend in heerlijk smaakvolle tomaten die op hun toppunt van rijpheid geplukt kunnen worden. Eet smakelijk!
44
v eredeling
v eredeling
He t verbe t eren van rassen...
Naam:
Bart Vosselman
Leeftijd:
Genoeg levenservaring
Functie:
Veredelaar & mede-eigenaar van De Bolster
4 545
© De Bolster
Bart Vosselman, een bekend gezicht voor velen in de biologische sector. Een herkenbaar gezicht, dat ook. De man met de baard. Als boerenzoon is Bart opgegroeid in Epe, waar zijn ouders een kwekerij runden. Vanaf zijn 15e was Bart al nauw betrokken bij de organisatie en verkoop van aardbeien op het ouderlijk bedrijf. Op z’n zestiende werd hij op de veiling in Twello al de aardbeienkoning genoemd. Enkele jaren later begon Bart de opleiding plantenveredeling in Wageningen, waarna hij met onderzoek op de vakgroep Erfelijkheidsleer is gepromoveerd. Na gepromoveerd te zijn in 1980, begon Bart fulltime als docent op de Hogere Agrarische School Larenstein in Deventer, maar al snel was hij meer en meer op het ouderlijk bedrijf te vinden. Samen met echtgenote Elly werd het bedrijf overgenomen en gedoopt met de naam de Immenhof. Sinds eind jaren 80 werkte Bart fulltime op de Immenhof met o.a. 2 hectare aardbeienteelt. De veiling in Twello werd opgeheven en vervolgens moesten ze naar de veiling in Kampen. Daar was de Immenhof weer één van de velen en Bart voelde zich als koning ontroond. Bart en Elly verplaatsten hun afzet naar particulieren en groenteboeren. Vanuit deze kanalen kwam de vraag of ze groenten wilden telen en zo geschiedde. Bart: “Mijn vader gebruikte nog veel bestrijdingsmiddelen, veelal preventief. Ik heb hier altijd al een aversie tegen gehad. Alleen de stank al.” Het duurde dan ook niet lang voor alle bestrijdingsmiddelen werden verbannen. De Immenhof was erg geliefd bij haar klanten, maar het was niet altijd even makkelijk. De winkel draaide op vast personeel, maar Bart moest de productie op het veld grotendeels alleen verzorgen. Alleen op zaterdagen en in de vakanties stonden scholieren hem bij. Dit alles bleek teveel van het goede, met overbelasting tot gevolg. In combinatie met de administratieve
rompslomp die zich uitbreidde, besloten Bart en zijn vrouw Elly een punt achter hun bedrijf te zetten. Al snel kwam Bart in contact met een zaadbedrijf, waarvoor hij vervolgens gedurende 2 jaar tuinbonen, rucola en pompoenen veredelde, een tak van sport waar altijd al zijn interesse lag. Enige tijd later werd duidelijk dat De Bolster, destijds gelegen in Kielwinderweer, geen bedrijfsopvolging had. Zowel Bart en Elly, zoon Frank, als Patrick Hoogendoorn, die altijd als vakantiewerker op de Immenhof had gewerkt , hadden hier wel oren naar. Het duurde dan ook niet lang voordat in 2005 de eerste zaadproducties voor De Bolster op het land stonden. Ondertussen was Bart in 2004 met zijn eigen veredelingsprogramma gestart. Zocht je Bart? Dikke kans dat je hem op zijn stoeltje tussen de pompoenen op het land zou aantreffen. In weer en wind.
w eet j e
In de topperiode in de jaren ’90 besloeg de productie van de Immenhof 10 ha, waarvan 2 ha consumptieaardappelen, 0.5 ha snijbloemen en voor de rest diverse groenten inclusief aardbeien. De groenten werden zonder keurmerk verkocht, onder de noemer ‘onbespoten groenten’.
Waar komt je interesse in veredeling vandaan? Ik houd ervan om te puzzelen. Als je met veredeling bezig bent, is het een kwestie van heel intensief naar planten kijken. Met mijn achtergrond als teler is die interesse er altijd al geweest, ik wilde altijd weten waardoor het kwam dat een bepaald gewas soms wel en soms niet goed wilde groeien. Toen ik met mijn eigen veredelingsprogramma’s bezig ging, werd het
© De Bolster
4466
Veredeling
v eredeling is dat ze te snel groeien en te vaak moeten worden gesneden. Daarnaast is een langer steeltje makkelijker om te snijden en ben ik op zoek naar een betere smaak, geschikt voor rauwkost. Hier valt nog veel winst te behalen.
alleen maar leuker. De vrijheid, alles zelf doen, weinig verantwoording af moeten leggen. Wat vind je zo mooi aan het vak? Veredeling betekent een hoop denkwerk en selectiewerk, het eerdergenoemde puzzelen. Veredeling is absoluut niet het maken van kruisingen met toevalstreffers als uitkomst. Ik ben begonnen met twee veredelingsprogramma’s voor de pompoenen: een welke op korte termijn wat zou opleveren, met als basis oranje x oranje. Tegelijkertijd liep een lange-termijn programma, waarin een breed scala van rassen en kleuren als kruisingsouders zijn gebruikt . Een complex programma. Daar zat bijvoorbeeld ook een grote, grijze pompoen in opgenomen. Deze was in alle opzichten vreselijk, maar met één goede eigenschap: bewaarbaarheid. Deze eigenschap wilde ik gebruiken. Ook in de volgende generatie (F1 genoemd) heb ik diverse planten met elkaar gekruist. Het meeste materiaal uit dit programma heeft dus vier verschillende voorouders. De volgende stap in het proces is zorgen dat alle families weer uniform worden, dus dat alle planten en vruchten per familie hetzelfde zijn. Je hebt zo’n 4 à 5 jaar van het veredelingsprogramma nodig om een goede inschatting te kunnen maken van wat je perspectieven zijn. Uiteindelijk is het mooiste natuurlijk als het lukt om de allerbeste rassen te creëren. Wat is het doel van jullie veredelingsprogramma’s? Je steekt er een hoop tijd en geld in; wat hoop je dat het oplevert? Geld heeft bij mij nooit een rol gespeeld, ik doe het niet om rijk te worden. Voor mij is veredeling een grote ontdekkingstocht. Als ik eenmaal iets heb gezien bij een plant, kan ik het ook maken. Bijvoorbeeld bij pompoenen: ik ken de families met bijbehorende eigenschappen en ik weet hoe deze vererven. Zo kun je je eigen pompoen ‘samenstellen’. Als het programma goed uitpakt, stimuleert dat enorm.
4 747
© De Bolster
Daarnaast ben ik gewend ‘out of the box’ te denken en hiervoor krijg ik binnen De Bolster ook alle ruimte. De huidige standaardrassen lijken ontzettend op elkaar, omdat vrijwel niemand andere paden durft of mag bewandelen. Ik houd er van totaal iets anders te bedenken. Bij courgettes maak ik bijvoorbeeld ook gebruik van pompoenachtigen, welke totaal niet op courgettes lijken, maar wel een enorme groeikracht hebben. De kunst is deze eigenschap over te brengen naar je courgetteplanten. Op deze manier kunnen de planten bij een laag bemestingsniveau door blijven produceren. Het uiteindelijke doel van de programma’s is uiteraard wel dat het goede, marktconforme rassen oplevert. Waarom specifiek tomaten, courgettes en pompoenen? Als tuinder heb ik altijd pompoenen gehad en dit was tevens mijn eerste veredelingsprogramma, dus van pompoenen had ik de meeste kennis. Tomaten vind ik een uitermate boeiend gewas, omdat je met ontzettend veel eigenschappen te maken hebt. De Immenhof had vroeger de ‘beroemdste’ cherrytomaat qua smaak. Daarnaast is de veredeling van tomaten ook deels onstaan uit irritatie, omdat de meeste van de beschikbare professionele rassen met weinig bemesting vrijwel altijd een slechte groei vertoonden. Dat moest beter kunnen. Inmiddels is het gelukt zeer groeikrachtige en productieve planten bij weinig input (water en bemesting) te verkrijgen. Hoe dan ook, het is altijd een kwestie van compromissen sluiten; ook voor een professionele teler moeten de planten voldoende productie opleveren, de vruchten moeten voldoende houdbaar zijn, etc.. Alles moet kloppend zijn, je kunt als veredelaar niet puur en alleen naar smaak kijken. Met het veredelen van courgettes zijn we nu zo’n zes jaar onderweg. Ook daar is sprake van een complex programma, waar in talrijke nieuwe ideeën een rol spelen. Het probleem bij courgettes
Hoe kunnen jullie als De Bolster concurreren met multinationals? Door mijn achtergrond als tuinder, had ik al veel gewaskennis voordat ik begon met veredelen. Doordat ik zowel theoretische als praktische kennis bezit, kan ik in mijn veredelingsprogramma’s gebruik maken van de link naar de toepasbaarheid in de praktijk. Uiteindelijk is dit waar je je programma’s op stuurt; waar is vraag naar, wat kan beter. Daarnaast blijft het een combinatie van creatief denken, goed kijken, vele uren tussen de planten spenderen en een hoop kennis en ervaring om een beroep op te doen. Dat zit bij De Bolster wel goed. Hoe zie je de toekomst van de klassieke veredeling? (bijv. door invloeden van GMO’s en patenten) Bij de ontwikkeling van nieuwe rassen door middel van genetische modificatie zijn enorme aantallen mensen betrokken. Er gaat enorm veel geld in om en er gaat ook veel mis. Bovendien kun je maar één gen inbouwen met deze techniek. Hierbij gaat het om simpele eigenschappen, dus veel minder complex dan via klassieke veredeling mogelijk is. Alleen qua aantal jaren duurt klassieke veredeling misschien langer, maar qua inspanning kost het zeker niet meer. Wij maken nu al stappen naar de toekomst, je moet vooruit blijven denken en ook creatief blijven denken. In mijn ogen zijn de mogelijkheden door middel van genetische modificatie beperkt en ik zie dan ook zeker nog altijd een toekomst weggelegd voor klassieke veredeling. Patenten daarentegen, zie ik wel als een grote bedreiging. Je werkt jarenlang aan planten met een bepaalde eigenschap, maar zodra een ander bedrijf hier patent op aanvraagt, is al jouw veredelingswerk onbruikbaar geworden. Waarom ik dan zelf geen patent aanvraag op mijn veredelingswerk? Omdat ik hier principieel op tegen ben. Ik zou nooit patenten aanvragen, omdat iemand op die manier eigenaar wordt van iets wat in de natuur voorkomt. Absurd!
G M O ’ s en patenten GMO’s
GMO’s zijn “genetisch gemodificeerde organismen”; organismen waarvan het genetisch materiaal is gewijzigd door gebruik te maken van genetische technologie. Bij genetische modificatie worden stukjes DNA met daarop een bepaald gen (dat voor een bepaalde eigenschap zorgt) uit een cel geknipt. Vervolgens wordt dit in het DNA van een andere plant geplakt, zodat deze plant de gewenste eigenschap ook ontwikkelt. De aanpassing is bedoeld om rassen resistent te maken tegen ziekten of tegen bepaalde bestrijdingsmiddelen, of onder slechtere omstandigheden te kunnen groeien.
PATENTEN:
Patenten of octrooien zijn rechten die kunnen worden aangevraagd op nieuwe uitvindingen. Een octrooi geeft de octrooihouder het recht om anderen te verbieden de uitvinding bedrijfsmatig toe te passen. Wat zich nu afspeelt binnen onze sector, is dat patenten worden aangevraagd op planteigenschappen die van nature voorkomen. Dit zijn dus géén uitvindingen. Wanneer wij in onze veredelingsprogramma’s selecteren op planten met een bepaalde eigenschap en ondertussen wordt deze eigenschap door een concurrent gepatenteerd, dan zijn al onze jaren van veredeling weggegooid; wij mogen planten met deze eigenschappen dan niet meer gebruiken.
nog wat meer ‘eigen’ worden”, vertelt Bart, “dat is een overgangsfase”. De liefde van het vak, waar Bart zo van kan genieten, is vooral wat hij hoopt over te kunnen brengen op het drietal.
Inmiddels heeft een jongere generatie veredelaars zijn intrede gedaan bij De Bolster, die alle drie dagelijks de kneepjes van het vak van Bart meekrijgen. Bart hoopt vanzelfsprekend dat zij het nog beter zullen doen dan hij. Maar hij ziet ook: als eigen baas steek je er automatisch meer tijd in. In combinatie met de wat meer uitgebreide veredelingsprogramma’s van dit moment, is 3 man (of beter gezegd: 3 vrouwen) zeker nodig. Er wordt hard aan de toekomst gewerkt. “Het moet allemaal
© De Bolster
4488
w ortel - & knolge wassen
groenten van v roeger
WORTEL & KNOL
G E WA S S E N Wortel- en knolgewassen gaan goed samen, omdat ze vergelijkbare eisen stellen aan de bodem en bemestingscondities. Ze doen het goed in losse grond waarin ze gemakkelijk kunnen wortelen en over het algemeen houden ze niet van een rijke bemesting. Stikstof stimuleert immers vooral de ontwikkeling van het blad. Kliswortel, pastinaak, radijs, schorseneer, witlof en wortels doen het uitstekend zonder bemesting. Ideaal is dus een vochthoudende, goed verluchte, humusrijke bodem met een neutrale pH-waarde en een goede bodemstructuur. Bieten, knolselderij, koolraap, uien en venkel vereisen daarentegen duidelijk meer bemesting. Het is bij alle wortel- en knolgewassen op een gegeven moment nodig ze te ´dunnen´. U kiest dan welke plantjes mogen doorgroeien en zorgt dat deze genoeg ruimte krijgen door de andere plantjes voorzichtig weg te halen. Zorg ervoor dat u hierbij de ´blijvers´ niet beschadigt. De schermbloemigen wortel, pastinaak en wortelpeterselie worden steevast belaagd door de wortelvlieg. De biologische bestrijding hiervan is erg moeilijk en preventie is dus belangrijk. De meest efficiënte maatregel is het overspannen met fijnmazig gaas. U kunt het gaas aanbrengen als de plantjes boven de grond komen. Laat het gaas gedurende de hele teelt de wortels van het gewas bedekken.
Arcitum lappa
Apium graveolens var. rapaceum
Kliswortel Tonkinokawa Long
Knolselderij Roem van Zwijndrecht
1390
Een Japanse variëteit van de bekende kliswortel, waarvan de zaden zo heerlijk aan de kleren blijven hangen. In het eerste jaar na het zaaien worden geen bloemen gevormd en dus ook geen klitten. Alleen de wortels, die in dit eerste jaar gevormd worden zijn smaakvol. De wortels hetzelfde als schorseneer bereiden; tevens voor medicinale doeleinden te gebruiken. Zaaien in april/mei op een rijafstand van 40 à 50 cm, in de rij uitdunnen op 35 cm. De wortels kunnen zeer fors worden en zijn oogstbaar vanaf het eind van de zomer. Het opgraven heeft een goed effect op de conditie. 1 zakje voor ongeveer 4 m². Zaaien Oogsten
1410 Knolselderij heeft een lange groeiperiode en juist in het eindstadium, als de groei van de knol moet plaatsvinden, moet de plant kunnen beschikken over voldoende voedingsstoffen. Dit vraagt een krachtige, liefst humeuze grond. Een schepje kompost in het plantgat werkt erg goed. Voorzaaien in maart in een bakje op een warme plaats (ca. 20°C). Na ca. 1 maand verspenen in potjes of op wachtbed zetten in kas of platte bak. Uitplanten in de vollegrond vanaf 2e helft mei op 50 x 40 m². Eind oktober opsteken, wat grond afschudden, buitenste blad afsnijden en bij elkaar ingraven, de knol net onder de grond. Bij vorst afdekken. Vorstvrij inkuilen is ook mogelijk, dan al het blad verwijderen.
Misschien bent u in de loop der jaren een aantal recepten uit het oog verloren. Geen probleem, want met behulp van ons authentieke groenten pakket heeft u deze snel weer onder de knie! De volgende wortelen knolgewassen zitten in ons Authentieke groenten pakket: Knolselderij Roem van Zwijndrecht, Raapsteel Mizuna, Koolraap Friese gele, Pastinaak Tender and True en Ramenas Ronde zwarte. Bekijk de complete samenstelling van dit pakket op pagina 113.
Zaaien Oogsten
Vanaf dit jaar kunnen wij u in deze categorie de prachtig gekleurde meiraap Milanese witte roodkop aanbieden. Laat u verrassen!
Foeniculum vulgare
Brassica rapa var. napus
Pastinaca sativa subsp. sativa
Knolvenkel Fino
Koolraap Friese Gele
Pastinaak Tender and True
Plagen of ziekten spelen bij de teelt van knolvenkel geen rol. Een goede vochtvoorziening is wel van belang. Zaai begin mei voor en oogst in augustus. Zaaien ter plaatse kan tot uiterlijk half juli (herfstteelt). Bij een rijafstand van 40 cm moet in de rij gedund worden op 15 – 20 cm. Vervroegen door voor te zaaien onder glas is mogelijk. In de herfst kan het gewas lang op het veld staan, met het aanaarden van de knollen of tijdelijk afdekken kan vorstschade voorkomen worden. 1 zakje voor ongeveer 6 m².
Vrij gemakkelijk te telen knolgewas; goed te combineren met een vroeg ruimend gewas. Voor herfst- en wintergebruik, bestand tegen lichte nachtvorst. Knollen bewaren op een koele plaats of buiten inkuilen. Men kan ter plaatse zaaien of op een zaaibed, van half mei tot half juni. Uitplanten of uitdunnen van eind juni tot begin juli op 50 x 40 cm. Oogst in de herfst en voor de vorst binnenhalen en vorstvrij inkuilen. 1 zakje voor ongeveer 25 m².
Pastinaak is van oudsher een hoofdingrediënt van de warme maaltijd, later verdrongen door aardappel en peen. De knollen lijken op peen, maar hebben een witte kleur. Gemakkelijk te telen, vraagt weinig bemesting en kan vrij veel vorst verdragen. Ter plaatse zaaien vanaf half april tot half mei. Bij een rijafstand van 35 cm, de planten uitdunnen op 10 à 15 cm. De oogst valt in de herfst en winter. 1 zakje voor ongeveer 5 m².
1420
Zaaien Oogsten
49
1590
Zaaien Oogsten
1630
Zaaien Oogsten
50
w ortel - & knolge wassen
w ortel - & knolge wassen
meiraap
rode biet
Zaaien in maart-april op een rijafstand van 30 cm en uitdunnen op 10 à 15 cm. De oogst is in meijuni.
Zaaitijd van april tot eind juni. Bij vroeger zaaien verloopt de kieming moeilijker en is er risico op kiemschimmels. Voor bewaring is de tweede helft van mei de beste zaaiperiode. Afstand tussen de rijen 30 cm, later uitdunnen op 7 à 10 cm, niet verplanten.
Meiraapjes doen het ook goed in de herfst. Voor herfstgebruik zaaien tegen half augustus. De knolletjes kan men dan eind oktober inkuilen en tot in de winter bewaren.
Raphanus sativus
Brassica rapa var. majalis
Brassica rapa var. majalis
Meiraap Goldana type Ronde Gele
Meiraap Milanese witte roodkop
1710
1715
1740
Snelgroeiend gewas met een ronde, gele knol en geel vruchtvlees, was vroeger een belangrijk voedingsgewas. Verder kan ook het blad als raapsteel worden gegeten. Bemesting is niet nodig. 1 zakje voor ongeveer 15 m².
Een oude groente met een prachtige tweekleurige knol, rauw erg lekker. Kan zowel in voor- als najaar gezaaid worden. Zaai in april op een rijafstand van 20 cm en dun uit op 10 cm. Oogst de knolletjes na 6-8 weken, met een doorsnede van 6-8 cm. 1 zakje voor ongeveer 15 m².
Mooie, halflange radijs met roodwitte kleur. 1 zakje voor ongeveer 3 m².
Zaaien Oogsten
Radijs French Breakfast 2
Bij de oogst (van begin juli tot voor de eerste vorst) hoeft u het blad niet weg te gooien, want dit is heel smaakvol en kan op vele manieren bereid worden. Rode bieten, ook wel krootjes genoemd, kunnen goed bewaard worden. Trek de bieten in de herfst voor de vorst op, draai het loof eraf en kuil ze in zand in op een vorstvrije plaats.
Rode biet Chioggia 1065
Een oud ras afkomstig uit het Italiaanse plaatsje Chioggia. Het vruchtvlees heeft prachtige rood-witte kringen en een bijzonder zachtzoete smaak. Is geschikt om rauw te eten, de kleur blijft dan ook bewaard. Gekookt blijft de biet zoet, maar de kleuren zwakken dan af. Goede opbrengst en mooie grote kroten. 1 zakje voor ongeveer 5 m².
Zaaien Oogsten
Zaaien Oogsten
Zaaien Oogsten
Beta vulgaris var. rubra
radi j s Brassica rapa var. majalis Meiraap Platte Witte Mei 1700
Snelgroeiend knolgewas. Platronde knol met wit vruchtvlees. Bemesting is niet nodig. 1 zakje voor ongeveer 15 m².
Zaaien Oogsten
51
Radijsjes zijn snel oogstbaar en vers uit de tuin zijn ze heerlijk pittig en knapperig. Ook het jonge blad kan gegeten worden. Dun zaaien vanaf maart (tot september) op rijtjes met een afstand van 15 cm. De oogst is al na 4–6 weken. Regelmatig zaaien. Aantasting door larven van de koolvlieg is te voorkomen door middel van insectengaas.
Raphanus sativus
Beta vulgaris var. rubra
Radijs Cherry Belle
Beta vulgaris var. rubra
Rode biet Cylindra, type halflange
Beta vulgaris var. rubra Rode biet Egyptische platronde
1730
1060
1040
Rode biet Kogel 2
Mooie ronde rode radijs, die niet snel voos wordt. 1 zakje voor ongeveer 3 m².
Smalle, hoogopgroeiende biet. Smakelijk, ook zeer geschikt voor garnering. Niet te vroeg zaaien. 1 zakje voor ongeveer 5 m².
Vroeg ras, zoet van smaak. Kan eind februari al onder glas voorgezaaid worden, zodat u eind maart zaailingen kunt uitplanten. Vanaf april tot juni in de vollegrond zaaien. De oogst onder glas kan al eind mei en in juni. Bij directe zaai in de vollegrond valt de oogst in de zomer. 1 zakje voor ongeveer 5 m².
Zaaien Oogsten
Zaaien Oogsten
Zaaien Oogsten
1050
Ras voor zomer- en herfstteelt, zeer geschikt voor bewaring. 1 zakje voor ongeveer 5 m².
Zaaien Oogsten
52
w ortel - & knolge wassen
w ortel - & knolge wassen
w ortel
ui Allium fistulosum Stengelui Ishikura Long White 2005 De Stengelui, ook wel bekend als Japanse bosui, vormt geen bol maar een lange, dikke, witte schacht. Het loof is frisgroen en heeft een goede tolerantie tegen trips. De planten staan keurig recht omhoog. Zaaien vanaf midden februari tot midden april en vanaf begin juli. Zaai dicht bij elkaar, op rijen van 25 cm x 2,5 cm, zodat de uitjes fijn blijven. Oogsten vanaf juni. Oogst de uitjes wanneer ze een doorsnede van 2 à 3 cm hebben. 1 zakje voor ongeveer 2 m².
Uien hebben een lange groeiperiode. Vroegtijdig zaaien, d.w.z. maart tot uiterlijk half april, is dan ook belangrijk. Later zaaien geeft meer kans op uien met verdikte stengels. Rijafstand 25 cm, uitdunnen op 5 à 10 cm. Plaatsing van sterk geurende planten als kamille, bonenkruid en wortelen in de directe nabijheid van de uien zou een verstorend effect op de uienvlieg kunnen hebben. Zodra in september het loof gaat afsterven, moeten de uien opgetrokken worden. De bollen moeten goed kunnen opdrogen. De uien zijn tot in het voorjaar goed te bewaren, mits ze koel en droog liggen. Zogenaamde dikhalzen apart houden en als eerste opeten.
53
Noordhollandse Bloedrode 2020
Deze iets afgeplatte ui heeft een prachtige kleur en is wat pittiger van smaak. De opbrengst is meestal iets lager. 1 zakje voor ongeveer 4 m².
Allium cepa
Allium cepa
Allium cepa
Rijnsburger 4
Red long of Florence
Stuttgarter
2010
2025
Dit ras geeft mooie, ronde, strogele uien, die uitstekend te bewaren zijn. 1 zakje voor ongeveer 4 m².
Flesvormige ui met een mooie rode kleur. De smaak is mild en zoet. Geschikt om als sla-uitje te gebruiken. Deze ui is niet geschikt voor bewaring. 1 zakje voor ongeveer 4 m².
Zaaien Oogsten
2015
Dit ras wordt ook wel Stuttgarter Riesen genoemd. Een goed bewaarbare, gele, platronde ui. Ook prima geschikt voor bosuitjes. 1 zakje voor ongeveer 4 m².
Zaaien Oogsten
Daucus carota sativus
Daucus carota sativus
Flakkeese 2
Nantes 2
Winterwortelen voor bewaring zaaien in mei op een rijafstand van 30 cm en tijdig uitdunnen op een paar cm. De oogst is vanaf september.
Eind september of oktober de wortels rooien en het loof afdraaien. De wortels koel bewaren, zand voorkomt uitdroging. Laat u zich niet verrassen door muizen. 1 zakje voor ongeveer 15 m².
Mooie cilindrische wortelvorm met stomp puntje, zoet van smaak. Bij een ruimere plantafstand worden de wortels wat dikker. 1 zakje voor ongeveer 7 m².
Mest verpest de smaak van wortel, dus geef geen mest! Problemen met de wortelvlieg zijn het best oplosbaar met insectengaas; dek de planten vrij snel na opkomst af. Een eenvoudig framewerk/kooitje dat verplaatsbaar is, werkt het plezierigst.
Zaaien Oogsten
Zaaien Oogsten
Zaaien Oogsten
Allium cepa
Zomerwortelen kunnen al in februari onder glas gezaaid worden (oogst in juni). In de vollegrond kunnen ze van begin maart tot juli worden gezaaid (oogst juli-oktober). Vroeg zaaien geeft minder problemen met de wortelvlieg. Rijafstand ca. 25 cm, eventueel uitdunnen op een halve cm.
2060
2070
Zaaien Oogsten
Zaaien Oogsten
Raphanus sativus
Scorzonera hispanica
Petroselinum crispum var. tuberosum
Ramenas Ronde Zwarte
Schorseneer Verb. Reuzen Nietschieters
Wortelpeterselie
1750
1770
Voor rauwkost in de herfst en winter. Zaaien van half juli tot begin augustus; rijafstand 40 cm en uitdunnen op 15 cm. Oogsten vanaf de herfst. Voor de winter optrekken, het loof afdraaien en in zand vorstvrij bewaren. Dit ras heeft minder last van aantasting door maden van de koolvlieg dan de zomerramenas. 1 zakje voor ongeveer 8 m².
Lange wortel met donkerbruine schil. De schil verwijderen met dunschiller of schrappen na kort koken. Verbouwen op een diep losgemaakte, homogene grond, anders gaat de wortel zich vertakken. Niet bemesten. Zaaien van half april tot half mei op een rijafstand van 25 cm, eerder zaaien geeft schieters. Uitdunnen op 10 cm, niet verplanten. De oogst is tijdens de herfst en winter. Winterhard. 1 zakje voor ongeveer 4 m².
Zaaien Oogsten
Zaaien Oogsten
3210
Het verse blad wordt gebruikt als toekruid voor vele gerechten o.a. soep en wortelen. De penwortels voor het kruiden van gerechten, maar ook puur als groente. Misschien een overbodige opmerking: eerst het blad gebruiken en dan de wortel, niet andersom. Voor de teelt van de wortel in maart-april een rijafstand van 30 cm hanteren en later uitdunnen op 10 à 15 cm. De zomerzaai is tweejarig.
Zaaien Oogsten
54
w ortel - & knolge wassen
Wist u dat... Cichorium intybus var. foliosum Witlof Hollandse Middelvroeg 2050 De smaak van zelf geteelde witlof is erg goed. Belangrijk bij het trekken/ forceren is dat de groei niet te snel verloopt en dat de grond waarin de wortels worden gezet arm is (weinig stikstof bevat). Ook de teelt van de wortels/pennen moet plaatsvinden op onbemeste grond. Zaaien in mei op een rijafstand van 35 cm, later uitdunnen op 12 cm. Het zaad moet ondiep gezaaid worden. Eind oktober, begin november kunnen de wortels worden gerooid. Het loof net boven het groeipunt, ongeveer 3 cm boven de wortelhals, afsnijden (dit kan ook met een schop). Het trekken/ forceren kan in een kuil buiten, onder plat gas of kas en zelfs in de kelder. De wortels bij elkaar rechtop of iets schuin in de
grond plaatsen, met de bovenkant net boven maaiveld. Vervolgens afdekken met een losse laag grond van ongeveer 15 cm. Dek de kuil af zodra matige vorst wordt verwacht. Aan het eind van de winter zijn de kroppen voldoende groot. Vanzelfsprekend zijn de kroppen op een warmere plaats sneller goed. 1 zakje voor ongeveer 8 m².
Zaaien Oogsten
... pompoenen en courgettes zowel mannelijke als vrouwelijke bloemen produceren? De mannelijke bloemen produceren stuifmeel, dat door bijen wordt overgebracht op de vrouwelijke bloemen. Pas als bestuiving heeft plaatsgevonden, zal zich een vrucht vormen. Vrouwelijke bloemen zijn te herkennen aan de verdikking op de steel, vlak onder de bloembladeren. Bij pompoenen is dit vruchtbeginsel zichtbaar als een ‘bolletje’, bij courgettes is de verdikking langwerpig. ... pompoenen een warme bodem verlangen om te kiemen? Zaai daarom niet te vroeg in het jaar en alleen als de zon de bodem heeft opgewarmd en de daarop volgende dagen ook zonnig weer wordt voorspeld. ...pompoenen klaar zijn om geoogst te worden, wanneer het steeltje ingedroogd en kurkachtig is? ... jonge mest wormpjes kan bevatten, die uw zaden kunnen aantasten? Vooral bij pompoenen, die veel mest verlangen, kan dit een oorzaak zijn van een lage opkomst van plantjes. Maak daarom gebruik van goed gecomposteerde mest. ... tomatenplanten van bepaalde rassen soms zo hoog worden, dat ze boven uw bereik uit groeien? Vaak vormen zich ook geen rijpe vruchten meer vanaf een bepaalde hoogte. Daarom kunt u te grote planten toppen, door de kop van de plant af te snijden. Zo kan de plant alle energie steken in het afrijpen van heerlijke, smaakvolle, sappige tomaten. ... u voorgezaaide plantjes het best kunt afharden, voor u ze buiten uitplant? Zo kunnen ze langzaam wennen aan het buitenklimaat. Doe dit door de plantjes enkele dagen achter elkaar overdag buiten te zetten en ’s nachts weer binnen te halen. Na half mei is de kans op nachtvorst gering en kun je de afgeharde plantjes in je tuin uitplanten. Ook kuipplanten die binnen hebben overwinterd, kunt u op dezelfde manier afharden. ... suikermaïs op de dag dat u het oogst dient te worden geconsumeerd? Alleen dan kunt u genieten van de heerlijke, zoete smaak! ... aubergine een moeilijke kiemer is? Om dit probleem te tackelen, kunt u de zaden het best eers op vochtig keukenpapier laten kiemen. Zodra de kleine kiempjes zichtbaar zijn, verplaatst u de gekiemde zaadjes naar potjes. ... u eenvoudig in rechte lijnen kunt zaaien in de volle grond, door een draad te spannen waarlangs u de zaadjes legt?
55
56
D e E emstuin
Contractvermeerderaars De Bolster werkt samen met diverse vaste biologische telers in zowel binnen- als buitenland. Naast het spreiden van risico’s, zijn klimaatverschillen ook een drijfveer om op meerdere locaties te produceren. Mede dankzij deze telers kunnen wij u ieder jaar een breed assortiment biologische zaden aanbieden. De Eemstuin bevindt zich in Uithuizermeeden en vermeerdert diverse zaden voor De Bolster. Daarnaast teelt de Eemstuin ook voor eigen productie.
Namen:
Isabel en Gijsje, De Eemstuin
Functie:
Zaadteelt voor De Bolster
5 757
© De Bolster
de eemstuin
“Betrokkenheid, samenwerking en persoonlijkheid zijn hierin voor mij belangrijk.” De Eemstuin De Eemstuin is in 1994 door Isabel gekocht van een tuinder die het bedrijf net had omgeschakeld naar biologisch. Het is 2 ha groot en er stond toen 0.5 ha koude kas op. De teelt was grootschalig en redelijk divers. Na een aantal jaar is Isabel doorgeschakeld naar Demeter (het keurmerk voor biologisch dynamische productie). Sindsdien worden er een heleboel verschillende gewassen geteeld en is een oud stuk kas weggehaald. Van de totale oppervlakte is 23% natuur. Dit wordt niet bewerkt en bied plek voor een grote diversiteit aan planten en dieren. Deze natuur helpt het evenwicht te bewaren en zo ziekten en plagen bestrijden. In 2006 is de zorgboerderij gestart. Op dit moment werken 5 mensen met een beperking bij de Eemstuin. De zorg is helemaal geïntegreerd in het bedrijf, elke deelnemer heeft wel een specialisatie. Margono kan goed wieden en Rick knoflook pellen, zaaien en stickers plakken. Jeffrey houdt van alle werkzaamheden, zolang hij maar zelfstandig aan het werk kan. Peter is de klusjesman en Adaja vindt de winkel leuk en zaai- en plantwerk. Sinds januari dit jaar werkt Gijsje, de oudste dochter van Isabel, mee op het bedrijf. Gijsje is verantwoordelijk voor het oogst- en inpakwerk. Daarnaast houdt zij zich bezig met de verwerking van de tomatenzaadteelt. Gijsje: Vroeger zag ik mama elk jaar bezig met het tomatenzaad winnen. Het zag er allemaal erg ingewikkeld uit en erg moeilijk om het zaad goed uit de tomaten te krijgen. Dit jaar heb ik zelf een dag meegelopen bij De Bolster en geleerd hoe ik dat het beste kan doen. Op deze manier gaat er weinig zaad verloren en krijg je het mooi schoon. We hebben een pletter en een droogkast gekregen. Na het pletten zet ik de tonnen met tomatenprut in de gang. Dit laten we twee dagen gisten en daarna spoelen we het zaad los. Vervolgens gaat het zaad twee dagen in de droogkast. Het product dat je dan in je handen hebt ziet er prachtig schoon, fris en droog uit. In de gang hangen allemaal katoenen zakjes om de oogst droog te kunnen bewaren. Dit hele proces vind ik leuk om te doen.
De hoofdteelt van het bedrijf vindt plaats van maart tot en met november en is een gemixte salade met slabladeren, kruiden en wilde planten en bloemen. De mix wordt netjes ingepakt en van een sticker voorzien. Deze mix ligt in de natuurvoedingswinkels van de noordelijke provincies èn de Estafettewinkels in de rest van het land. Ook in verse kruiden zijn we gespecialiseerd. In de zomer staat de kas vol met zaadteelt voor De Bolster, wij telen sla, venkel, koolrabi en tomaten voor hen. Isabel: We zijn een productiebedrijf. Dat betekent dat ik de sla net op het moment dat deze er op zijn mooist uitziet oogst voor de salademix. Het moment van oogsten komt heel precies. Te vroeg heb je te weinig kilogrammen opbrengst en is de smaak nog niet ontwikkeld. Als je te laat snijdt, is de sla al een beetje doorgeschoten en is de smaak bitter en de kwaliteit direct minder. Het mooie van de zaadteelt vind ik dan ook dat er op bepaalde plekken van het bedrijf wèl ruimte is voor de hele cyclus van de plant. Daar mag deze tot volle wasdom komen en zich voortplanten. Dat voelt goed en eerlijk naar de natuur in zijn geheel. Om dan voor een bedrijf als De Bolster te kunnen telen is helemaal een feestje. Betrokkenheid, samenwerking en persoonlijkheid zijn hierin voor mij belangrijk. Net als het samen zorgen voor goed uitgangsmateriaal zonder GMO (genetisch gemodificeerde organismen).
Bart geeft Gijsje bij De Bolster uitleg over tomatenveredeling.
© De Bolster
5588
KRUIDEN
K
E
U
K
E
N
KRUIDEN Kruiden zijn bijna allemaal lichtkiemers en moeten na te zijn gezaaid slechts met weinig fijne aarde worden bedekt. Voorkom uitdroging, maar geef ook zeker niet te veel water. Diverse kruiden kunnen gedroogd worden. Het drogen moet bij voorkeur op een donkere en droge, maar wel goed geventileerde plaats gebeuren. Bloemen kunt u op dezelfde manier drogen, deze verliezen namelijk
Artemisia absinthium
Pimpinelle anisum
Ocimum basilicum
Alsem
Anijs
Basilicum Genovese
Meerjarig, tot 150 cm hoog. Ook wel absintalsem genoemd. Sterk kruid, verwant aan de in het wild voorkomende bijvoet. Alsem is grijzer van kleur en sterker van smaak. Zaaien april tot juni, enkele planten zijn meestal wel voldoende. Plantafstand 50x50 cm. Alsem remt de groei van naastgelegen planten. Een plantenaftreksel helpt tegen bladluis, aardvlo, slakken en ook tegen vlooien bij huisdieren.
Anijs wordt als aromatiserend kruid gebruikt in verschillende gerechten, daarnaast staat het bekend als een kruid met een medicinale werking. De zaaiafstand bij direct zaaien is 30x10 cm. Uitzaaien in maart of april.
Eenjarig, laagblijvend, sterk geurend kruid. Heeft groen blad en is weinig schotgevoelig. Zodra de stengels harder worden alleen de blaadjes gebruiken. Voor pesto dit ras (Genovese) gebruiken. Verlangt een warme en beschutte plek. Zaaien vanaf maart onder glas en in mei in de volle grond. Uitplanten op 30x30 cm. Als de planten jong zijn kunt u de scheuten gebruiken (niet te diep afsnijden). Een recept voor basilicumpesto vindt u op pagina 116 van deze catalogus.
Ocimum basilicum
Ocimum basilicum
Allium schoenoprasum
Rode basilicum
Kaneelbasilicum
Fijne bieslook
Eenjarig, laagblijvend, sterk geurend kruid. Heeft paars blad. Zodra de stengels harder worden alleen de blaadjes gebruiken. Verlangt een warme en beschutte plek. Zaaien vanaf maart onder glas en in mei in de volle grond. Uitplanten op 30x30 cm. Als de planten jong zijn kunt u de scheuten gebruiken (niet te diep afsnijden).
Basilicumsoort met verfijnde geur en smaak. Groen gekleurde variëteit met paarse stengels en middelgrote bladeren. Houdt van warmte; telen op een zonnig, beschut plekje of onder glas. Zodra de stengels harder worden alleen de blaadjes gebruiken. Zaaien vanaf maart onder glas en in mei in de volle grond. Uitplanten op 30x30 cm. Als de planten jong zijn kunt u de scheuten gebruiken (niet te diep afsnijden).
Meerjarig, hoogte 20 cm. Zaaien vanaf maart en later uitdunnen of uitplanten op 20x20 cm. Het tweede jaar gaan de plantjes zich sterk uitbreiden. Groeien weer uit als er van wordt gesneden.
3010
3015
hun geur en kleur in de zon. Laat meerjarige kruiden
3020
over het algemeen niet langer dan vier jaar op dezelfde plaats staan. Tussentijds verplanten is mogelijk, mits dit gebeurt in de herfst of vroege voorjaar. Bij strenge vorst is het wenselijk dat gevoelige soorten met wat blad of stro beschermd worden. Snoei heesterachtige kruiden elk voorjaar wat terug.
3030
59
3035
3040
60
kruiden
kruiden
Anthriscus cerefolium
Anthriscus cerefolium
Borago officinalis
Citroenmelisse
Kervel Fijne krul
Komkommerkruid
3080
3130
Kervel Massa
Meerjarig, hoogte 30 cm. Naar knoflook smakende bieslook met een massieve, driekantige stengel, afgeplatte bladeren en sierlijke witte bloemen. Vraagt meer warmte en groeit trager dan de gewone bieslook. Onder glas zaaien in maart-april en tegen de zomer uitplanten op 25x20 cm. Matig winterhard.
Meerjarig, hoogte 60 cm. Zaaien in mei op zaaibed en in september overplanten op 30x40 cm. In het tweede jaar beginnen de planten zich sterk te ontwikkelen. De naar citroen geurende blaadjes, liefst geoogst tegen de bloei, worden bijvoorbeeld voor thee gebruikt. Goed te drogen.
Eenjarig. Hoogte tot ongeveer 25 cm, redelijk winterhard. Vanaf maart elke maand een rijtje zaaien tot augustus om steeds een vers gewas te hebben. Het laatste zaaisel kan tot in het voorjaar worden gesneden. Vooral tijdens de warme maanden is een standplaats in de schaduw aan te bevelen. Gebruik in soep, salade en saus, de kervel niet meekoken.
Een donkere, platte kervel. Traag schietend. Vanaf maart elke maand een rijtje zaaien tot augustus om steeds een vers gewas te hebben. Het laatste zaaisel kan tot in het voorjaar worden gesneden. Vooral tijdens de warme maanden is een standplaats in de schaduw aan te bevelen. Gebruik in soep, salade en saus, de kervel niet meekoken. Het ras Massa komt uit het assortiment professionele rassen van Holland Select.
Eenjarig. Ook wel borage of bernagie genoemd. Zaaien vanaf het voorjaar op rijen, afstand 30 cm. Vrijstaand groeien de planten enorm uit. Het komkommerachtig smakende blad wordt gestoofd of gebruikt in rauwkost, het werkt kalmerend. De bloempjes zijn eetbaar en worden wel gebruikt als garnering, ook versuikerd. Komkommerkruid is geschikt voor groenbemesting en trekt veel insecten aan (uitstekende bijenplant). Kijk voor een recept met de eetbare bloemen van dit kruid op pagina 115 van deze catalogus.
Anethum graveolens
Hyssop officinale
Carum carvi
Dille
Hyssop
Karwij
Coriandrum sativum
Levisticum officinale
Lavandula angustifolia
Koriander
Lavas
Lavendel
De bekende maggiplant. Meerjarig, hoogte tot ruim 2 meter. Zaaien van maart tot juni, bij voorkeur op een vochtige plek. Enige schaduw wordt goed verdragen. Later uitdunnen of overplanten op 60 cm afstand. Gebruik onder andere in soep.
Meerjarige struikachtige plant, ca. 50 cm hoog. In een bakje zaaien onder glas in februari-april. Heeft nachtkou nodig voor de kieming; de kiemingsduur is lang. Buiten uitplanten op 50x50 cm. Bloeit in juli en augustus met blauwe, sterk geurende bloemen. De bloemen worden gedroogd en gebruikt als “luchtverfrisser” onder andere in de linnenkast. De planten kunnen het best in het voorjaar worden teruggesnoeid om te voorkomen dat de struikjes te veel gaan verhouten.
Allium tuberosum
Melissa officinalis
Bonenkruid
Chinese bieslook
3050
3060
Eenjarig laagblijvend, struikvormig gewas. Zaaien april tot juni op rijtjes, afstand 20–30 cm. De blaadjes en jonge scheuten worden geoogst tegen de bloei en vers of gedroogd meegekookt met diverse bonen. Deze zijn dan beter verteerbaar.
Satureja hortensis
61
3090
3110
Ongeveer 50 cm hoge plant met vrij donker blad en fijne blauwe bloemen met wit oog. Bloeit de hele zomer door tot aan de eerste vorst. Past goed in een wilde tuin. Plantafstand 20 cm.
Meerjarig, hoogte ca. 50 cm. Heesterachtige plant, die tijdens de uitbundige bloei vanaf half juli graag door insecten wordt bezocht. Zaaien in april-juni, plantafstand 30 cm. Gebruik in o.a. soep, vleesgerechten en voor thee.
3120
Tweejarig gewas dat alleen in het tweede jaar bloeit, dan ongeveer 70 cm hoog. Zaaien in april-mei op rijen, 30 à 35 cm uit elkaar, uitdunnen op 15 cm. Het eerste jaar ontwikkelt zich alleen de bladrozet. De bloei is het volgende jaar in mei en juni. De zaden, die gemakkelijk uitvallen, dient u te oogsten als ze bruin worden (eind juni). Gebruikt worden de jonge blaadjes en vooral de zaden, onder andere in brood en zuurkool.
3150
Eenjarig, hoogte tijdens de bloei tot 1 m. Uitzaaien in april-mei, rijafstand 30 cm, uitdunnen op 10 cm. Oogst de sterk geurende zaden als ze bruin worden, meestal in september. Het zaad goed nadrogen. Gebruik in diverse gerechten en gebak. In de Noord-Afrikaanse en Indiase keuken wordt vooral het jonge blad gebruikt. In dat geval moet regelmatig opnieuw gezaaid worden.
3135
3160
3140
3170
62
kruiden
kruiden
PETERSELIE Cochlearla officinalis
63
Origanum vulgare
Peterselie is een eenjarig gewas. Het kan al in maart gezaaid worden, maar de kiemingsduur is dan wel lang. Bij hogere bodemtemperaturen verloopt de kieming aanmerkelijk sneller. Een rijafstand van 25 à 30 cm aanhouden en in de rij uitdunnen op 10 cm. Omdat voortdurend hergroei plaatsvindt, kan men maandenlang van dezelfde planten snijden. Het verse blad kan in diverse gerechten gebruikt worden.
Lepelblad
Wilde marjolein
3180
3190
Tweejarig, hoogte 20 cm, winterhard. Zaaien augustus tot half september op rijtjes, afstand 15 cm. De wat bittere blaadjes zijn zeer vitaminerijk en werden vroeger wel aangewend tegen scheurbuik. Toevoegen aan rauwkost tijdens de herfst en winter.
Ook wel oregano genoemd. Meerjarig, hoogte ca. 40 cm. Tijdens de prachtige bloei in de zomer vormt het een walhalla voor insecten/vlinders. Zaaien in april onder glas of in mei op zaaibed buiten. Overplanten op 40x40 cm. De stengeltoppen worden gebruikt in diverse gerechten, ook gedroogd.
Petroselium crispum
Petroselium crispum
Petroselium crispum
Peterselie Moskrul 2
Platte Peterselie Gigante d´Italia
Peterselie Gewone Snij
3200
3195
Het fraai gekroesde blad zorgt voor een mooie garnering, zowel op het bord als in de tuin.
Sterker van smaak dan krulpeterselie. Bevordert de spijsvertering. Pluk het kruid vlak voor de maaltijd. Wordt gebruikt in vele gerechten, o.a. soep en wortelen, ook voor garnering.
3197
Het standaard ras voor de versmarkt. In januari 4-5 zaadjes per perspotje zaaien, deze kunnen vervolgens in maart uitgeplant worden. Normaliter is het mogelijk 3 maal te snijden. Voor industrie wordt direct in de volle grond gezaaid.
Sanguisorba minor
Rosmarinus officinalis
Salvia officinalis
Kleine pimpernel
Rozemarijn 3245
Salie
3250
Meerjarig, hoogte 30 cm. Zaaien in april tot juni, verplanten of uitdunnen op 30x30 cm. De blaadjes smaken iets naar komkommer en worden gebruikt in salades en sauzen.
Heerlijk geurende, altijd groene struik voor een beschutte plaats. Veelzijdig keukenkruid, van soep en vlees tot brood en kruidenboter. In strenge winters de plant goed afdekken. Bij regelmatig knippen blijft de struik in vorm.
Hoogte ongeveer 50 cm. Meerjarig gebruik is mogelijk, maar het is beter elke 2 jaar opnieuw te zaaien. Onder glas kan men al in maart zaaien, in de volle grond in april-mei. Uitplanten op 40x40 cm. De blaadjes kunnen zowel vers als gedroogd worden gebruikt tegen keelpijn en als slaapmiddel (saliemelk). Mocht u een hekel hebben aan jansalie en de jansaliegeest, probeer dan toch genuanceerd te denken. Heel veel insecten/vlinders worden juist hyperactief van deze planten.
Apium graveolens
Thymus vulgaris
Foeniculum vulgare
Snijselderij gewone snij
Tijm Duitse Winter
Venkel
Meerjarig, hoogte 20 cm. Zaaien in maart of april onder glas en uitplanten in mei. Eventueel in de volle grond zaaien in de loop van april of in augustus. Een plantverband van 30 x 15 cm als norm hanteren. Bloeit in het tweede jaar in het begin van de zomer. Geoogst worden de stengeltoppen met blaadjes, ze zijn ook goed te drogen. Na de bloei verdient het aanbeveling de planten af te snijden, zodat ze weer jonge uitlopers vormen en beter de winter doorkomen. Gebruik in diverse gerechten. Bekend is de tijmstroop tegen hoesten.
Meerjarig, hoogte tijdens de bloei tot 150 cm. Zaaien in maart-juni, overplanten of uitdunnen op 45x40 cm. In het eerste jaar treedt wel bloei op, maar meestal te laat om nog rijp zaad te leveren. In het tweede jaar verschijnen in de loop van oktober en deels november rijpe zaden. De schermen met deze (bijna) rijpe zaden worden afgeknipt en enkele weken nagedroogd. Vervolgens kan men de rijpe zaden verzamelen. Het blad wordt gebruikt in rauwkost en soepen; gemalen zaden vooral voor thee. Liefst afdekken tegen vorst.
3220
3260
Eenjarig. Dit ras heeft weliswaar wat grover blad, maar is veel minder gevoelig voor bladvlekkenziekte. De teelt is gelijk aan peterselie (zie aldaar).
3270
3280
64
K ruiden
K Barbarea vulgaris
Ruta graveolens
Waterkers
Winterkers
3290
3295
Wijnruit
Een- tot meerjarig. Vormt uitlopers die dicht bij de grond blijven en groeit zelfs onder water. Zaaien van maart tot juli op een vochtige plaats in de tuin of aan de waterkant. Plantafstand 10 à 15 cm. De blaadjes worden rauw gegeten.
Tweejarig, winterhard kruid, ook wel barbarakruid genoemd. Hoogte in het eerste jaar ongeveer 10 cm. Zaaien in augustus en september op rijtjes, afstand 25 cm. Gaat in het voorjaar schieten. De blaadjes worden verwerkt in rauwkost.
Plant met iets kleverige stengels met donkerpaarse, fluweelachtige bloemen. Ca. 70 cm hoog, bloeitijd juli-oktober. Onder glas voorzaaien in maart-april en na half mei buiten uitplanten of half mei rechtstreeks zaaien. Plantafstand 35 cm.
Nasturtium officinale
3300
I
E
M
GROENTEN Kiemen zijn eigenlijk superjonge plantjes, die binnen een paar dagen uit zaad gekweekt kunnen worden. Kiemen zijn de ultieme leverancier van vitamines en mineralen. De kiemen rauw eten is de lekkerste en meest gezonde consumptiemethode.
Kiemen
zijn
een
fantastisch
ingrediënt voor salades. Het is ook mogelijk de kiemen tot een alternatieve slasaus te verwerken. Gebruik daarvoor een schaaltje kiemen, koudgeperste olie, een scheutje appelazijn, een beetje peper, een snufje zeezout en wat mosterd. Mix alle ingrediënten met een staafmixer tot een gladde saus en je hebt een buitengewoon energierijke en
w ist u dat. . .
65
Rumex ambiguus
Rumex patientia
Tuinzuring
Spinaziezuring
3310
3320
Meerjarig, hoogte tijdens de bloei tot 60 cm. Zaaien in maart-april of juli-augustus op rijen, afstand 30 cm en uitdunnen of overplanten op 30 cm. Kan reeds vroeg in het voorjaar worden gesneden alsook in de herfst, wanneer na de zaadzetting in de zomer het gewas opnieuw begint te groeien. De jonge blaadjes worden in salades en soepen verwerkt.
Ook wel engelse of eeuwige spinazie en patiëntie genoemd. Het is een zuringsoort met forse bladeren en een zachtzure smaak. Overblijvende, winterharde bladgroente, die zeer vroeg in het voorjaar uitloopt. Het blad wordt in salades en soepen verwerkt. Dit kan tot in mei als het gewas in bloei schiet en daarna in de herfst na het afsterven van de bloeistengel. Zaaien in april is mogelijk, maar liever wachten tot augustus. Voor een meerjarige teelt de planten uitzetten op ca. 35x35 cm.
gezonde
slasaus
zonder
smaakversterkers
of
conserveringsmiddelen. Eet smakelijk!
…Lavendel nachtkou nodig heeft om te kiemen? Wij noemen dit ook wel ‘wisseltemperatuur’; overdag warm en ’s nachts koud. ...De citroengeur van citroenmelisse bij het koken verdwijnt? Gebruik het blad daarom vers ter garnering van gerechten. ...De blaadjes van salie het meest smaakvol zijn als u ze plukt voordat de plant gaat bloeien? ...Lavas vroeger als ‘geurvreter’ in schoenen werd gestopt?
6 6 66
kIEMGROENTEN
KIEMGROENTEN
Het hele jaar door verse kiemgroenten in een handomdraai op uw bord! De ideale temperatuur om kiemen te kweken is kamertemperatuur. Er zijn verschillende methoden om de zaden te laten kiemen. Het kiemschaaltje dat we u aanbieden is erg makkelijk in gebruik en bestaat uit een glazen schaaltje met een roostertje. Hoe te gebruiken? • Strooi een dun laagje zaden op het rooster en laat de zaden goed nat worden onder een lopende kraan.
Brassica oleracea var. cymosa
Allium tuberosum
Trigonella foenum-graecum
Broccolikers
Chinese Bieslook
Fenegriek
9030
• Vul daarna het glazen schaaltje met water tot net onder het rooster. Vervolgens kan het schaaltje bij kamertemperatuur weggezet worden.
Broccoli wordt steeds meer gegeten als kiemgroente. Deze mild smakende spruit bevat uiterst gezonde stoffen.
9035
Kiemgroente Chinese bieslook heeft een heerlijke knoflooksmaak, goed te gebruiken als garnering en past perfect bij allerlei gerechten.
9037
Fenegriek heeft een licht kerrie-aroma.
• Na drie dagen mogen de kiemen in het licht gezet worden, maar niet in de volle zon. Afhankelijk van de soort zijn de kiemen na 5-10 dagen klaar voor consumptie.
67
Lepidium sativum
Lepidium sativum
Eruca sativa
Tuinkers
Grootbladige Tuinkers
Rucolakers
9010
9015
Een heel bekende spruitgroente waarvan zowel de kiemspruit als de jonge blaadjes gegeten kunnen worden. Tuinkers bevat mosterdolie en smaakt heerlijk in salades en op brood.
U kunt de jonge kiemblaadjes gelijk eten en de eerste gewone blaadjes voor rauwkost gebruiken. Buiten kan deze tuinkers vanaf maart gezaaid worden, breedewerpig of op rijtjes, 10 cm van elkaar. De kieming is snel, al na een week kan geoogst worden. Binnen kan het gehele jaar door gezaaid worden in een bakje op een vrij lichte plaats.
9020
Rucola heeft als kiemgroente een vrij scherpe en wat nootachtige smaak. De kiemspruiten zijn heerlijk als garnering en ook goed in salades te gebruiken.
Raphanus sativus
Brassica oleracea var. rubra
Sinapis alba
Radijskers
Rode kool
Mosterdkers
Kiemgroente Rode Kool heeft mooie rood met groene kiempjes en een echte koolsmaak.
Mosterdkers is een vrij pittige spruitgroente met mosterdsmaak.
9040
Radijskers heeft een enigszins pikante smaak en zit boordevol met vitaminen.
9045
9050
68
kiemgroenten
w ist u dat. . . Medicago sativa
Helianthus annuus
Alfalfa
Zonnebloem
9060
9070
Alfalfa is één van de meest bekende spruitgroenten met een vrij milde smaak. De spruiten kunnen goed dienen als garnering of bij kaas worden gegeten.
Kiemgroente Zonnebloem heeft een heerlijke nootachtige smaak.
…Chinese bieslook een lange kiemduur heeft? Het kiemen duurt, in tegenstelling tot de overige kiemgroenten, langer dan een week. ...wij ook een kant-en-klaar kiempakket aanbieden? Kijk hiervoor op pagina 113 van deze catalogus.
G R O E N BEMESTERS Een biologische manier om uw gewassen te bemesten is door middel van groenbemesting. In de nazomer of het vroege najaar kunt u zogenaamde groenbemesters zaaien, waarna ze in het daaropvolgende voorjaar onder de grond kunnen worden ingewerkt. Op deze manier vermengt u de planten met de bovenste laag van de grond. Vervolgens worden de groenbemesters verteerd door organismen in de bodem, waardoor voedingsstoffen voor uw volgende gewas vrijkomen. Naast het op peil houden van het organische stofgehalte hebben groenbemesters een aantal andere functies: • Het voorkomen van verliezen aan mineralen door uitspoeling, door te fungeren als vanggewas; • Het bevorderen van het bodemleven en de bodemstructuur. Het zijn met name diepwortelende groenbemesters (zoals luzerne en lupine) die zorgen voor losse grond en een verbeterde afwatering; • Het toevoegen van extra stikstof aan de bodem. Dit geldt alleen voor vlinderbloemige gewassen, waarvan klavers een belangrijke groep vormen. Grassen en kruis bloemigen bezitten deze eigenschap niet.
Kiemschaaltje 9000
Uiteraard mag dit handige kiemschaaltje niet ontbreken, wanneer u uw eigen kiemgroenten wilt kweken!
69
Nieuw dit jaar zijn de groenbemesters Winterrogge en Japanse haver. Beide groenbemesters zijn geschikt voor de latere inzaai. Bovendien is Winterrogge een winterhard gewas.
7 0 70
gROENBEMESTERS
GROENBEMESTERS
T E E L TI N F O R M AT I E
Werk een groenbemester zo laat mogelijk onder. Doel is immers het toevoegen van organisch materiaal aan de bodem, dus hoe langer de groenbemester kan groeien, des te meer organisch materiaal zal worden gevormd. Let er op dat de bodem voldoende doorlucht is en werk de planten niet te diep onder, waardoor het materiaal niet verzuurt. Na het onderwerken van de groenbemesters dient u 2 tot 3 weken te wachten alvorens de grond in te zaaien. Uitgebreidere informatie over groenbemesters kunt u vinden op: www.kennisakker.nl/kenniscentrum/ handleiding/teelthandleidinggroenbemesters-algemeen.
Lupinus angustifolius
Sinapis alba
Trifolium incarnatum
Secale cereale
Avena Strigosa
Blauwe lupine
Gele mosterd
Winterrogge
Japanse Haver
4010
4040
Incarnaatklaver
Snelgroeiende, eenjarige vlinderbloemige, vooral toegepast als groenbemester en bodemverbeteraar. Bitterstofvrij en daarom ook geschikt als veevoer. Hoogte ca. 80 cm. Zaaien vanaf begin april tot half augustus op rijen, rijafstand 30 cm. Zaaidichtheid: 200 kg/ha. Zaaidiepte 3-5 cm. Vriest ‘s winters dood. 1 zakje is genoeg voor ongeveer 10 m².
Snelgroeiende, eenjarige plant van ruim 1 meter hoog. Zeer geschikt als groenbemester. Kan tot oktober worden gezaaid, rijafstand 35 cm. Voor zaadwinning in april zaaien, de oogst is dan in september. Als groenbemester vanaf eind augstus zaaien. Zaaidichtheid: 20 kg/ha. Het gewas kan na 6 weken een hoogte van 1 meter bereiken. In de winter vriest gele mosterd dood. Zaaidiepte: 2-3 cm. 1 zakje is genoeg voor ongeveer 100 m².
Zachte, behaarde klaver met 4 cm lange, donkerrode bloempluimen. Wordt als groenbemester en als bloem gebruikt. Bijen- en hommelplant, geschikt voor natuurlijke tuinen. Hoogte 30 cm. Plantafstand 15 cm. Zaaidichtheid: 25-30 kg/ha. Bloeitijd juli-augustus. 1 zakje is genoeg voor ongeveer 25 m².
Winterrogge kan laat gezaaid worden (augustus tot oktober). Deze groenbemester is niet vorstgevoelig, geeft een snelle en goede grondbedekking en zeer goede doorworteling. Het houdt de bodem bedekt gedurende de winter, is effectief tegen erosie en doeltreffend in het vastleggen van stuifgevoelige grond. Na de winter is het gewas 20 à 30 cm. hoog en kan het gemaaid worden. De gewasresten dienen te worden ondergewerkt (door middel van frezen en/of ploegen) om hergroei te voorkomen. Weinig ziekteen plaaggevoelig. Geschikt voor alle grondsoorten, maar heeft moeite met natte en slempgevoelige percelen. Zaaidiepte: 2-3 cm. Zaaidichtheid: 120-180 kg/ha. 1 zakje is genoeg voor ongeveer 6 m².
Japanse haver is een uitstekende groenbemester, die ook bijzonder geschikt is voor de latere inzaai. Zaaitijd: april-september. Het komt zeer snel op, maakt veel gewas en is daardoor sterk tegen onkruid. De planten wortelen erg diep, zijn weinig structuurgevoelig en dragen bij aan een evenwichtig bodemleven. Japanse haver is als alternatief voor Tagetes ook geschikt om aaltjes te bestrijden. Zaaidichtheid: 80-100 kg/ ha. 1 zakje is genoeg voor ongeveer 8 m².
4080
4090
4100
w ist u dat. . .
71
Phacelia tanacetifolia
Ornithopus sativus
Fagopyrum esculentum
Phacelia
Serradella
4050
4060
Boekweit
Mooie eenjarige bijenplant, goede groenbemester, hoogte ongeveer 70 cm. Behoort niet tot de koolachtigen en vlinderbloemigen en is daarom gemakkelijk in te passen in de vruchtwisseling. Zaaien is mogelijk van maart tot half augustus. Zaai op rijen met een afstand van 35 à 50 cm, verminder deze afstand in augustus tot 20 cm, omdat de plant dan minder uitgroeit. Zaaidichtheid: 10 kg/ha. Zaaien op een diepte van 1-2 cm. Vriest ‘s winters dood. 1 zakje is genoeg voor ongeveer 50 m².
Eenjarige, vlinderbloemige kruipende plant. Zeer geschikte groenbemester op de wat lichtere gronden. Bloeit langdurig. Zaaien eind maart tot in mei op rijen, afstand 35 cm. Zaaidichtheid: 40 kg/ha. Goed schoon houden tot het moment waarop het gewas gaat sluiten. 1 zakje is genoeg voor ongeveer 35 m².
Deze spruit heeft een licht kerriearoma. Deze snelgroeiende bijenplant van ruim 1 m hoog vraagt een zonnige standplaats en een arme, wat zurige grond. Zaaidichtheid: 50-60 kg/ha. 1 zakje is genoeg voor ongeveer 12 m².
4070
…de groenbemester Gele Mosterd net als kool tot het geslacht van de brassica’s behoort? Aangezien brassica’s gevoelig zijn voor knolvoet, een ziekte die de wortels aantast, mag kool niet worden gezaaid op die plaats waar Gele Mosterd heeft gestaan. Dit is tevens de reden dat kolen slechts 1x per zeven jaar op hetzelfde perceel mogen worden gezaaid.
72
zaadschoning
zaadschoning
“Zaad blijft een kwetsbaar goed, dus het is een secuur werkje” Een grote hal vol machines. Het geluid van draaiende motoren. Grote kisten vol zaad. Dat is de wereld van zaadschoning! U staat er misschien niet direct bij stil, maar het oogsten van de zaden is nog lang niet het eindstation bij De Bolster. Nadat de zaden van het land zijn gehaald, komen ze via de zaadschoning en kwaliteitscontroles bij de afvulmachines terecht. Een deel van ons assortiment wordt zelfs nog met de hand afgevuld, omdat de zaadjes te klein of te licht zijn om machinaal te kunnen worden verpakt. Pas nadat deze stappen zijn doorlopen, ligt onze nieuwe oogst in de schappen. In dit artikel duiken we wat dieper in het proces van zaadschoning: een vak apart.
Naam:
Marco van Amersfoort
Leeftijd: 34 jaar
Functie:
Hoofd zaadschoning
Hobby’s:
Voetbaltraining geven aan de jeugd en ik houd van exotische planten (m.n. palmen).
7 373
© De Bolster
Voorbereiding op de zaadschoning We kennen allemaal de prachtig bloeiende bloemenvelden of de mooie bonenproducties op het land. Voordat de zaden hiervan in de zaadschoning belanden, doorlopen ze een aantal stappen. Sommige gewassen worden direct op het land gedorst met de combine, andere worden met de hand geoogst en andere worden met de hand geoogst en te drogen gelegd in de kas en daarna gedorst. Een aantal gewassen slaat de combine in zijn geheel over. De geoogste zaden dienen vervolgens te worden gedroogd, om het vochtpercentage terug te dringen. Dit gaat prima bij ons in de kas, maar wegens ruimtegebrek zetten wij ook droogwanden in. Dit zijn aaneengeschakelde kuubskisten, waar verwarmde lucht doorheen wordt geblazen. Pas als het vochtpercentage voldoende is verlaagd, is het droogproces klaar. Deze gedroogde zaden zijn echter nog altijd vervuild met takjes, blaadjes, zand en andere resten. Uiteraard willen wij als product pure zaden aanbieden en de volgende stap is dus het zaad scheiden van alle overige deeltjes. Hiervoor is in ons bedrijfspand een grote hal ingericht als schoningsruimte.
Borstelmachine De borstelmachine, zoals de naam al doet vermoeden, borstelt de zaden schoon. Bij bijvoorbeeld spinazie- en bietenzaad worden in deze machine de stokjes van de zaden gescheiden. Soms is het nodig een partij zaden twee keer door de borstelmachine te laten gaan; een keer voor het grove werk en nog een keer om de kleine takjes te verwijderen. “Zaad blijft een kwetsbaar goed, dus het is een secuur werkje en je kunt geen ‘grof geschut’ inzetten bij het schonen van zaad. Interne beschadigingen zijn snel opgelopen”, aldus Marco. “Als er veel zand tussen de oogst zit, is het bijvoorbeeld noodzakelijk dit er eerst uit te zeven, voor je de zaden door de borstelmachine haalt. Het scherpe zand kan het zaad beschadigen voor je er erg in hebt.”
Clipper: zeven en lucht Om het fijnere restafval van de zaden te scheiden, wordt de clipper ingezet. Deze machine is opgebouwd uit 3 zeven. Voor elke vorm en grootte zaad, zijn verschillende zeven beschikbaar. Als Marco een partij zaad heeft, kijkt hij dus eerst naar het zaad en bouwt op basis daarvan de juiste zeven in de clipper. Het zaad valt door de eerste en tweede zeef, terwijl het afval er op blijft liggen. De laatste zeef is bedoeld om deeltjes die kleiner dan het zaad zijn van het zaad te scheiden, dat op de zeef blijft liggen. Het afval wordt in het zeefproces weggezogen.
Schoningsmachines De machines in deze hal hebben elk hun specialiteit. Marco, verantwoordelijk voor onze zaadschoning, vertelt: “Voor de meeste zaden zijn 2 tot 3 verschillende machines nodig, voordat de zaden geheel geschoond zijn. Deze machines hebben grofweg de volgende functies: schoonborstelen, zeven en tegelijk lichte deeltjes met lucht verwijderen en het op kleur sorteren van sommige soorten zaad.” © De Bolster
7744
zaadschoning
zaadschoning
Kleursorteerder Na deze schoningsprocedure worden sommige zaden nog aan de kleursorteerder onderworpen. Marco legt uit: “Door middel van de kleursorteerder kunnen zaden met een afwijkende kleur uit de partij worden geselecteerd. De kleursorteerder heeft 2 ingebouwde camera’s, een aan de voorzijde en een aan de achterzijde. Deze camera’s detecteren kleurverschil van de zaden die er voor langs vallen. Als zo’n afwijkende kleur wordt gedetecteerd, wordt dit zaadje er met lucht tussenuit geschoten. De kleursorteerder is in te stellen op ‘light’ en op ‘dark’, om aan te geven wat er tussenuit moet worden geschoten, maar kan ook op ‘spot’ worden ingesteld. Dit is handig voor zaden waar ongewenste vlekjes op zitten.”
MARCO’S OVERIGE BEZIGHEDEN “Wij schonen ook zaad voor andere bedrijven,” gaat Marco verder, als antwoord op de vraag wat hij na de piek van het schonen van de nieuwe oogsten doet. “En als het nodig is, spring ik bij in de orderafhandeling in de winter, want zij hebben daar dan de piek in de verkoop. Verder houd ik mij bezig met allerlei werkzaamheden in en om het pand, bijvoorbeeld onderhoud.”
“Er gaan heel wat handelingen aan vooraf, voor het zaad schoon is” Lezen Sinds wij in het bezit zijn van deze kleursorteerder, scheelt dit een hoop intensief handwerk. Voorheen werden deze zaden namelijk ‘gelezen’. Dit houdt in dat ze via een lopende band, de zogenaamde leesband, aan een selectie worden onderworpen. Aan weerszijden van de lopende band zit een medewerker, die afwijkende zaden (bijvoorbeeld afwijkend qua kleur of qua vorm, wat beide invloed kan hebben op de kwaliteit van het zaad) uit de partij verwijdert. Met dank aan de kleursorteerder gebeurt dit werk nu voornamelijk machinaal, alleen voor de finishing touch is de leesband echter nog onmisbaar. Marco: “Vooral bij tuinbonen gebeurt het nog wel eens dat er halve bonen in de partij zitten, dit kan komen doordat bijvoorbeeld met een te hoog toerental is gedorst. Als deze bonen niet precies met de halve kant voor de camera langs vallen, wordt het kleurverschil niet opgemerkt door de kleursorteerder, waardoor ze er niet altijd uit worden gesorteerd. Met de hand verwijderen wij deze halve bonen alsnog uit de partij.”
7 575
© De Bolster
Kalibreren Daarnaast kunnen zaden nog worden gekalibreerd. Door middel van deze methode worden ze op grootte gesorteerd. Door zaden van vergelijkbare grootte aan te bieden, genereer je een gelijkmatige kieming en gelijkmatige opkomst van de plantjes. Deze methode passen wij wel eens toe wanneer partijen niet homogeen kiemen. Kleine partijen schonen Naast de verwerking van bulkpartijen in de schoning, hebben wij in ons assortiment ook soorten met kleinere hoeveelheden. Dit zijn bijvoorbeeld bloemzaden. Omdat deze zaadjes licht zijn, is het lastig met lucht te schonen zonder veel zaad te verliezen, dus ook hier is een uitermate secure aanpak onmisbaar. Deze partijen worden met de hand gezeefd, gaan vervolgens door een kleine clipper en daarna door een luchtmachine welke een fijnere afstelling dan de clipper heeft. Na deze eerste schoningsronde, worden de zaden in de kleine mantel verder geschoond.
Deze machine is opgebouwd uit een draaiende kolom met vaste zeef, waar de zaden doorheen vallen, terwijl het afval achterblijft of juist andersom, afhankelijk van het soort zaad. Tot slot is voor de kleine partijen nog een rolband beschikbaar. De zaden komen op een lopende band, waarop ronde zaadjes naar onder vallen en in een bak belanden, terwijl vlakke deeltjes op de band blijven liggen en worden afgevoerd. De handen vol Grote, zware zaden zoals lupine en bonen zijn relatief makkelijk te schonen, omdat je veel afval met lucht kunt verwijderen. Daarentegen heb je ook elk jaar te maken met soorten die het Marco minder makkelijk maken. “In winterpostelein zit altijd veel zand, omdat dit gewas geoogst wordt op het moment dat het buiten nat en modderig is. Hierdoor zit veel zand tussen de zaden, wat moeilijk te scheiden is. Daarom gebruik ik voor winterpostelein altijd de zeef en kleursorteerder, maar met name het zeven dient in meerdere etappes te gebeuren. Tussendoor moeten de zeven namelijk worden schoongemaakt, omdat
het zand de zeef op den duur verstopt. Naast winterpostelein zijn vooral Afrikaantjes lastig te schonen, omdat dit zaad langwerpig en licht is. De aanpak hiervoor is het zaad meerdere malen door de mantel te halen, zonder het lichte zaad te verliezen. Maar dat houdt het werk uitdagend!” Er gaan dus heel wat handelingen aan vooraf, voordat het zaad helemaal geschoond is. Vooral de kleine partijen vergen intensieve bewerkingen. Bovendien heeft elk soort zaad een eigen aanpak en kan deze aanpak ook nog eens per productiejaar verschillen. Zo is het ene jaar een partij bonen zwaarder dan het andere jaar. Het blijft dus nauwkeurig afstellen en inspelen op de omstandigheden van dat moment. Marco vertelt: “Er gaat overigens ook veel tijd zitten in het schoonmaken van de schoningsmachines. Na elke geschoonde partij, dienen de machines zorgvuldig te worden schoongemaakt, om vermenging met zaad van de volgende partij te voorkomen. Daarom schoon ik ook altijd twee verschillende soorten zaden na elkaar. Mocht er zaad achterblijven in een machine, dan kun je dit eenvoudig van de andere zaden scheiden door middel van zeven of lucht.” © De Bolster
7766
een j arige bloemen
E E N J A R I G E
BLOEMEN Veel van deze eenjarige bloemen kunnen vanaf half april rechtstreeks buiten worden gezaaid. U kunt ze wel wat vervroegen door ze eerst onder glas op te kweken en dan uit te planten. Sommige verdragen geen vorst, deze worden in maart-april onder glas gezaaid,
Adonis aestivalis
Ageratum houstonianum
Agrostemma githago
Zomeradonis of Kooltje vuur
Mexicaantje
Bolderik
Een 30-40 cm hoog, ranonkelachtig plantje met fijn ingesneden blad. Bloeit in juni-juli met felrode bloemetjes met een zwart hart. Ter plaatse zaaien in april-mei of in september. Plantafstand 20 cm.
Een ongeveer 30 cm hoge, sterk vertakte plant met grijsblauwe bloemen in dichte tuilen. Eind aprilmei zaaien. Bloeit van juni-september. Plantafstand 25 cm.
Ranke, ongeveer 80 cm hoge plant met grote, alleenstaande rood-violette bloemen met wit hart aan lange stengels. In april of in het najaar zaaien. Bloeitijd in juni-augustus. Kwam vroeger voor in korenvelden. Plantafstand 20 cm.
Amaranthus hypochondriacus x powelli
Anoda cristata
Antirrhinum majus
Amarant
Straalvrucht
Leeuwenbek
Een stevige, ruim 1 m hoge plant met roodachtige stengels en bladnerven. Zaaien in mei. Bloeit in augustusseptember met sterk opvallende donkerrode bloempluimen, geschikt om te drogen. Plantafstand 40 cm.
Stevige plant uit de kaasjeskruidfamilie, ongeveer 1 m hoog. Eind mei zaaien. Bloeit van juli tot in de herfst met vrij grote lila bloemen. Gevoelig voor vorst, dus niet te vroeg zaaien. Plantafstand 35 cm.
Een mooi mengsel van diverse kleuren, ongeveer 60 cm hoog. Zaaien in aprilmei. Blijven zeer lang doorbloeien (juni-oktober). Uitstekende snijbloem. Plantafstand 35 cm.
5010
5020
eventueel verspeend en vanaf half mei buiten uitgeplant
5030
of rechtstreeks gezaaid. Verschillende
wildere
soorten,
zoals
bolderik,
bosliefje, incarnaatklaver, kamille, klaproos, kooltje vuur, korenbloem, lijmkruid, moederkruid, pekbloem, slangekruid, spiegelklokje en driekleurig viooltje, kunnen ook aan het eind van de zomer worden gezaaid en als kleine plantjes overwinteren. In het voorjaar ontwikkelen ze zich dan snel. De genoemde plantafstanden zijn slechts richtlijnen.
5040
77
5060
5070
78
een j arige bloemen
Calendula officinalis Touch of red/orange
Callistephus chinensis
Callistephus chinensis
Bidens of tandzaad
Goudsbloem met donker hart
Zomeraster, dubbelbloemig
5100
5135
Zomeraster, enkelbloemig
Ongeveer 50 cm hoge plant met stekelige bladeren en grote, witte, papaverachtige bloemen. Bijenplant. Zaaien in april-mei. Plantafstand 30 cm. Bloeitijd juli-september.
Ongeveer 60 cm hoge plant met fijn ingesneden donkergroen blad. Bijen en vlinderplant. Uitstekend geschikt voor bloembakken. Af en toe wat terugsnoeien. Zaaien in april-mei. Plantafstand 25 cm. Rijkbloeiend met vrij grote, frisgele bloemen van eind juni tot aan de nachtvorst.
Gemakkelijk te telen sier- en medicinale plant met dubbele oranje en gele bloemen met een donkerhart. Hoogte 50 cm. Geschikt voor boeketten. Zaaien in maartapril binnen, in april-juni ter plaatse. Plantafstand 20 cm. Bloeitijd junioktober.
Mooi mengsel met diverse kleurvarianten in de tinten roze, wit en blauw. Prima snijbloem. Niet zaaien in grond waar al zomerasters hebben gestaan. Hoogte 60-70 cm. Voorzaai in maart is goed mogelijk, geeft spreiding in bloei. Ter plaatse zaaien in aprilmei. Plantafstand 25 cm. Bloeitijd augustus-oktober.
Mooi mengsel van gevulde bloemen met diverse kleurvarianten in de tinten roze, wit en blauw. Hoogte 60-70 cm. Prima snijbloem. Niet zaaien in grond waar al zomerasters hebben gestaan. Voorzaai in maart is goed mogelijk, dit geeft spreiding in bloei. Ter plaatse zaaien in april-mei. Plantafstand 25 cm. Bloeitijd augustus-oktober.
Calendula arvensis
Calendula officinalis
Akkergoudsbloem
Goudsbloem
Callistephus chinensis
Callistephus chinensis
Carthamus tinctorius
Zomeraster,“matsumoto” mix
Zomeraster, “standy” mix
Saffloer
Dubbele, stevige zomerasters in allerlei tinten wit, rood en blauw. Hoogte 60-70 cm. Goede snijbloem. Niet zaaien in grond waar al zomerasters hebben gestaan. Voorzaai in maart is goed mogelijk, dit geeft spreiding in bloei.Ter plaatse zaaien in aprilmei. Plantafstand 25 cm. Bloeitijd augustus-oktober.
Van oudsher verbouwd als olie- en verfplant, tegenwoordig een bekende snij- en droogbloem. Muizen zijn dol op het zaad. Hoogte 90 cm. Zaaien in april-mei, niet verplantbaar. Plantafstand 35 cm. De geel-oranje bloemen bloeien in juli-augustus met enigszins stekelige bloemen en bladeren.
Argemone polyanthemos
Bidens ferulifolia
Berenoor
Stekelpapaver
5080
5090
Ongeveer 60 cm hoge plant, afkomstig uit Zuid-Afrika. De grote margrietachtige bloemen hebben zilverwitte, aan de onderzijde blauwige bloembladen en een metaalblauw hart. Prima snijbloem. In mei ter plaatse zaaien. Plantafstand 25 cm. Bloeit de hele zomer door.
Arctotis grandis
Browallia americana
79
een j arige bloemen
5115
5120
Ongeveer 50 cm hoge plant met vrij donker blad en fijne blauwe bloemen met wit oog. Jonge planten toppen voor bossiger groei. Past goed in een wilde tuin. Zaaien in mei. Plantafstand 20 cm. Bloeit de hele zomer door vanaf juli tot aan de eerste vorst.
Wilde goudsbloem met kleine, goudgele bloemen. Hoogte 30 cm. Zaaien in april-juni. Plantafstand 20 cm. Bloeit van juli tot ver in de herfst.
5130
Ongeveer 35 cm hoog. Enkelvoudige, oranje bloemen met donker hart. Bekend als borderplant langs de huizen tegen mieren. Zeer geschikt als snijbloem. Kent vele medicinale en cosmetische toepassingen. Zaaien in april-juni. Plantafstand 20 cm. Bloeitijd van juni-oktober. Kijk voor een recept met deze eetbare goudsbloem op pagina 115 van deze catalogus.
5160
Halfdubbele, stevige zomeraster in allerlei tinten wit, geel, rood en blauw en met een geel hart. Hoogte 60-70 cm. Goede snijbloem. Niet zaaien in grond waar al zomerasters hebben gestaan. Voorzaai in maart is goed mogelijk, dit geeft spreiding in bloei.Ter plaatse zaaien in april-mei. Plantafstand 25 cm. Bloeitijd augustus-september.
5140
5165
5150
5170
80
een j arige bloemen
Cerinthe major
Chenopodium quinoa
Cleome spinosa
Cleome spinosa
Consolida ajacis
Korenbloem
Wasbloem
Gierstmelde (Quinoa)
Kattesnor, paars
Tuinridderspoor
5200
5250
Kattesnor, roze
Helaas nog maar weinig te zien in korenvelden. Bijen- en vlinderplant, hoogte ongeveer 80 cm. Geschikt als snij- en droogbloem. Ondersteuning is wel gewenst. In maart-april of in september ter plaatse zaaien. Plantafstand 30 cm. Bloeit vanaf eind juni tot augustus met blauwe bloemen.
De blauwgroene bladeren met waslaag geven deze plant een fraai en bijzonder uiterlijk. Een paradijs voor bijen. Ongeveer 70 cm hoog. In mei ter plaatse zaaien. Plantafstand 30 cm. In juni-juli verschijnen de iets hangende bloemtrosjes met buisvormige roze bloemetjes die half uit de paarse schutblaadjes steken.
Oud cultuurgewas uit het Andesgebergte. Hoogte ongeveer 120 cm. De kleine zaden worden gebruikt als graan. Een bitterstof, saponine, is uitwendig op de zaden aanwezig en kan met goed spoelen grotendeels worden verwijderd. Eind april-mei ter plaatse zaaien. Plantafstand 30 cm. Bloeit van juli-september met grote groene pluimen, die tijdens de rijping van het zaad in september roodachtig verkleuren.
Exotisch aandoende plant, wijdvertakt en ongeveer 1 m hoog. Geurig en geschikt als snijbloem. De bladstelen zijn wel stekelig. Voorzaaien onder glas in maart-april en na half mei buiten uitplanten op 50 cm. Bloeit van juli tot aan de eerste nachtvorst met grote paarse bloemtrossen waar de meeldraden uit steken als ‘snorharen’.
Exotisch aandoende plant, wijdvertakt en ongeveer 1 m hoog. Geurig en geschikt als snijbloem. De bladstelen zijn wel stekelig. Voorzaaien onder glas in maart-april en na half mei buiten uitplanten op 50 cm. Bloeit van juli tot aan de eerste nachtvorst met grote roze bloemtrossen, waar de meeldraden uit steken als ‘snorharen’.
Sterke, ongeveer 70 cm hoge plant. Geschikt als snij- en droogbloem. Zaaien in april-mei. Plantafstand 20 cm. Bloeit van juni tot augustus met blauwe, gespoorde, enkelvoudige bloemen in vertakte trossen.
Chrysanthemum carinatum
Chrysanthemum japonicum
Chrysanthemum segetum Gele ganzebloem, wild
Coreopsis tinctoria
Cosmos bipinnatus
Bonte ganzebloem, ‘Flame Shades’
Japanse chrysant
Coreopsis tinctoria Meisjesogen
Mahogany Midget
Cosmea, gemengd
Mooie, sterke plant die weinig eisen stelt. Vormt prachtige pollen met diep rood-bruine bloemen die zowel in potten als vooraan in de border kunnen staan. Zet ze in de volle zon, waar ze tot in de herfst een gloedvol effect geven. Ook geschikt als snijbloem. Hoogte ca. 30 cm. Zaai in maart binnen of in april-mei ter plaatse. Plantafstand 20 cm. Bloeitijd juni-september.
Fraaie, grote bloemen, variërend in kleur van wit en lichtroze tot donkerroze tinten. Hoogte ca. 100 cm. Geschikt als snijbloem. Zaaien in april onder glas of in mei ter plaatse. Plantafstand 30 tot 40 cm. Bloeit vanaf juli/augustus tot eerste nachtvorst.
Centaurea cyanus 5180
81
een j arige bloemen
5190
5210
5220
Stevige, ongeveer 70 cm hoge plant. Een fleurig mengsel met margrietachtige bloemen in de tinten geel, oranje en rood. Goede snijbloem. April-mei ter plaatse zaaien. Plantafstand 35 cm. Bloeitijd juli-september.
Hoge planten, tot 100 cm, die van juli tot september bloeien met enkelvoudige gele en witgele bloemen. Geschikt als snijbloem. April-mei ter plaatse zaaien. Plantafstand 25 cm. De blaadjes zijn in een jong stadium eetbaar; voor dit doel dient u dichter te zaaien. Bloeitijd juli-september.
5240
Sterk uitgroeiende plant, 50 cm hoog. Oud akkerkruid dat mooi in een wilde tuin past. Zaaien april-juni. Plantafstand 30 cm. Bloeit van juni tot ver in de herfst met gele bloemen met een geel hart.
5280
Weinig eisende plant met ranke stengels en fijn ingesneden blad. Ca. 60 cm hoog. De bloemen variëren van goudgeel met een rood-bruine vlek in het hart tot geheel rood-bruin. Goede snijbloem en verfplant. Zaaien in aprilmei. Plantafstand 20 cm. Bloeitijd juliseptember.
5260
5285
5270
5290
82
een j arige bloemen
Delphinium grandiflorum
Dicranostigma leptopodum
Dracocephalum moldavicum
Luciferplantje, purper
Chinese ridderspoor
Turkse drakekop
5310
5340
Gele schijnpapaver
Vrolijke paardebloemachtige plant met helderroze bloemen op lange, dunne stengels. Geschikt als snijbloem. Insektenplant. Hoogte ca. 25 cm. In maart-april voorzaaien of in mei ter plaatse. Plantafstand 20 cm. Bloeitijd eind juni-september.
Plant met iets kleverige stengels met donkerpaarse, fluweelachtige bloemen. Ca. 70 cm hoog. Onder glas voorzaaien in maart-april en na half mei buiten uitplanten of half mei rechtstreeks zaaien. Plantafstand 35 cm. Bloeitijd juli-oktober.
Een prachtige, losse ridderspoor met grote, enkelvoudige helderblauwe bloemen. Laagblijvend type, ca. 50 cm. Goede snijbloem. Zaaien in mei. Plantafstand 25 cm. Bloeitijd juliseptember.
Vrij onbekend plantje van de papaverfamilie met diep ingesneden zeegroen blad met lichte vlekjes. Hoogte ca. 40 cm. Vanuit de basis ontspringen talrijke luchtig vertakte bloeistengels met 4 cm grote heldergele bloemen. Zaaien in aprilmei. Plantafstand 30 cm. Bloeitijd juniseptember.
Stevige, vertakte plant van ca. 50 cm met paarsblauwe lipbloemen. Het blad verspreidt een heerlijke citrusgeur. Zaaien in april-mei. Plantafstand 25 cm. Bloeit lang en vol van juli tot september en wordt zeer druk bezocht door bijen en vlinders!
Cuphea miniata
Cynoglossum amabile
Dahlia variabilis
Luciferplantje, rood
Bishop’s Children
Eschscholzia caespitosa
Eschscholzia californica
Hondstong
Echium plantagineum Slangekruid
Slaapmutsje, geel
Slaapmutsje, oranje
Bossige plant, ca. 50 cm hoog, die rijk en langdurig bloeit met bloemen die verkleuren van roze (knopstadium) via tinten blauw en paars naar uiteindelijk karmijnrood. Prima vlinderen bijenplant. Zaaien in maart-mei. Plantafstand 40 cm. Bloeitijd julioktober.
Een teer slaapmutsje met fijn ingesneden blad en citroengele bloemen, rijke bloei. Wordt niet hoger dan 15 cm. Vlinder- en bijenplant. Zaaien in april-mei en uitdunnen op 15 cm. Bloeitijd juni-juli.
De bloemen zijn enkelvoudig en glanzend oranje van kleur. Deze plant wordt ca. 40 cm hoog. Zaaien van maart tot mei. Plantafstand 20 cm. Bloeitijd juni-september.
Crepis Rubra
Cuphea lanceolata
Cosmea, oranje
Roze streepzaad
5300
5305
Bloeit vanaf juli tot en met september met vrolijke oranjerode, half gevulde bloemen. Hoogte ca. 70 cm. Geschikt als snijbloem. Zaaien in april onder glas of in mei ter plaatse. Plantafstand 30 cm.Bloeitijd juli-oktober.
Cosmos sulphureus
83
een j arige bloemen
5320
5330
Breed vertakt plantje met sierlijk gevormde, helder framboosrode bloemen. Slechts 30 cm hoog. Onder glas voorzaaien in maart-april en na half mei buiten uitplanten of half mei rechtstreeks zaaien. Plantafstand 25 cm. Bloeitijd juli-oktober.
Stevige plant, ongeveer 40 cm hoog. Bijenplant. Zaaien van begin april tot half juni. Plantafstand 25 cm. De bloeistengels ontrollen zich geleidelijk in juli en augustus met helderblauwe bloemen.
5335
Een gemakkelijk te zaaien dahlia in allerlei roze, rode en violette tinten. Het is een mooie, stevige plant die doorbloeit tot de eerste nachtvorst. Het plukken van de uitgebloeide bloemen bevordert de doorbloei. Ook heel geschikt om in potten te zetten. Standplaats zonnig en voedzame grond. Hoogte ca. 80 cm. Zaaien in maart binnen. Door vroeg voor te zaaien (februari-maart) kunt u zo lang mogelijk van de bloei profiteren. Plantafstand 35 cm. Bloeitijd van juli tot de eerste nachtvorst.
5380
5360
5390
5370
5400
84
E en j arige bloemen
Helianthus annuus
Helianthus annuus
Helichrysum bracteatum
Zomerazalea ‘Lilac Lady’
Zonnebloem, middel, ‘Velvet
Goudstrobloem
5440
5480
Zonnebloem, kleinbloemig
Plant met ingesneden grijsgroen blad. Hoogte 30-40 cm. De 3 cm grote bloemen verschijnen niet massaal, maar zijn opvallend vanwege de helderrode kleur. De naam is te danken aan de lange zaaddozen, die als horens omhoog steken. Zaaien in april-mei. Plantafstand 30 cm. Bloeitijd juni-juli.
Een sierlijk, luchtig gewas met tere, enkelvoudige, lilaroze bloemen. Planthoogte 40 cm. Eind april-mei zaaien. Plantafstand 20 cm. Bloeitijd juli-augustus.
Ongeveer 170 cm hoge zonnebloem met vertakte bloeistengels en middelgrote bloemen in een warme bronskleur. Goede snijbloem. Bijenplant. Voorzaaien vanaf begin maart, ter plekke zaaien vanaf begin april. Plantafstand 50 cm. Bloeitijd juliseptember, afhankelijk van de zaaitijd.
Sterk vertakte plant met veel bloemstengels. De gele bloemen met donker hart zijn vrij klein. Planthoogte ca. 150 cm. Snijbloem en bijenplant. Voorzaaien vanaf begin maart, ter plekke zaaien in april-mei. Plantafstand 50 cm. Bloeitijd juli-oktober.
Algemeen gebruikte droogbloem met gevulde, stroachtige bloemen in vele gloedvolle kleuren. Voor de drogerij plukken als de buitenste bloemblaadjes horizontaal staan en de overige blaadjes nog een gesloten geheel vormen. Ook als snijbloem te gebruiken. Hoogte 60 cm. Zaaien in april-mei. Plantafstand 25 cm. Blijft lang doorbloeien, van juli tot september.
Helianthus annuus
Helianthus annuus
Helianthus annuus
Zonnebloem, groot
Zonnebloem, middel, geel
Zonnebloem, middel, rood
Hibiscus trionum
Iberis umbellata
Ipomoea purpurea
Drie-urenbloem
Schermscheefbloem
Blauwe winde
Ouderwets tuinplantje met asymmetrische bloemen in vlakke schermen. Een mengsel van wit, roze, lila en paars. Hoogte 30 cm. Zaaien in maart-mei. Plantafstand 20 cm. Bloeitijd juli-augustus.
Klimplant met prachtige paars-blauwe bloemen met witte keel, die ‘s morgens vol open staan. Groeit gemakkelijk langs de spijlen van een hek of om een stok. Zaaien in april onder glas en na half mei buiten uitplanten of half mei rechtstreeks zaaien. Plantafstand 30 cm. Bloeitijd juli-september.
Glaucium corniculatum
Godetia sp.
Vogeloogjes
Rode hoornpapaver
5420
5430
Plant met fijn vertakt blad en mooie bolvormige, blauwe bloemhoofdjes. Bijenplant. Hoogte ca. 40 cm. Zaaien in april-mei. Plantafstand 20-25 cm. Bloeitijd van juni-augustus.
Gilia leptantha
85
een j arige bloemen
5450
5460
De klassieke zonnebloem met één, meestal onvertakte stengel en een grote bloem, geel met donker hart. De grote zwarte zaden zijn eetbaar en vanaf half september oogstbaar. Er is echter een grote kans dat de vinken u voor zijn. De planten zijn hoog, tot zelfs 3 m. Bijenplant. Voorzaaien vanaf begin maart, ter plekke zaaien vanaf begin april. Plantafstand 50 cm. Bloeitijd juli-september, afhankelijk van de zaaitijd.
Ongeveer 170 cm hoge zonnebloem met vertakte bloeistengels en middelgrote bloemen in verschillende tinten geel. Goede snijbloem. Bijenplant. Voorzaaien vanaf begin maart, ter plekke zaaien vanaf begin april. Plantafstand 50 cm. Bloeitijd juliseptember, afhankelijk van de zaaitijd.
5470
Ongeveer 170 cm hoge zonnebloem met vertakte bloeistengels en middelgrote bloemen, de kleuren variërend van geel tot rood. Goede snijbloem. Bijenplant. Voorzaaien vanaf begin maart, ter plekke zaaien vanaf begin april. Plantafstand 50 cm. Bloeitijd juli-september, afhankelijk van de zaaitijd.
5510
Zoals de naam al zegt: de bloemen bloeien kort, maar ze blijven dagelijks komen. Met hun exotisch uiterlijk en roomkleurig met donkerpurperen hart zijn ze werkelijk een plaatje. Hoogte ca. 50 cm. Onder glas voorzaaien in april en na half mei buiten uitplanten of half mei rechtstreeks zaaien. Plantafstand 30 cm. Bloeitijd juli-september.
5490
5520
5500
5530
86
E en j arige bloemen
Linum usitatissimum
Tetragonolobus purpureus
Lupinus nanus
Spiegelklokje
Vlas, wit
Kleine lupine
5560
5600
Asperge-erwt
Kaasjeskruidachtige plant, sterk vertakt en ongeveer 80 cm hoog. De plant is overdekt met 10 cm grote, roze, donker geaderde bloemen. Prachtige snijbloem. Bijenplant. Zaaien in aprilmei. Plantafstand 30-35 cm. Bloeitijd eind juli-september.
Een bossig plantje met sterk vertakte bloeiwijze, overdekt met paarsblauwe telescoopachtige bloemen. Kwam vroeger in graanvelden voor. De planten blijven kort, ca. 25 cm. Zaaien in maart-mei. Plantafstand 15 cm. Bloeitijd juni-augustus.
Zeer oud cultuurgewas, zowel geteeld voor de vezels (linnen) als voor de zaden (lijnolie). De lange rechtopstaande stengels, tot 1 m hoog, zijn alleen aan de top vertakt en dragen witte bloemen. Geschikt als snijbloem. De takken met ronde zaadbolletjes worden in droogboeketten gebruikt. Zaaien in april-mei en uitdunnen op 10-15 cm. Bloeitijd juni-juli.
Vlinderbloemige met dieprode bloemen, 35 cm hoog. De jonge, gevleugelde vruchten kunnen als groente worden gegeten. De smaak is amandelachtig. Zaaien op een rijafstand van 35 cm, in de rij op 5 cm, van eind april tot half juni. Bloeitijd juli-augustus. Oogsttijd augustusseptember.
Een fijne laagblijvende (ca. 30 cm) lupine, met heerlijk geurende bloemtrosjes in wit, roze, lila en paars. Op schrale grond blijft de plant mooi compact. Zaaien in april-mei. Plantafstand 30 cm. Bloeitijd juliaugustus.
Leucanthemum paludosum
Linum grandiflorum Rubrum
Linum usitatissimum
Kleine margriet
Rood vlas
Vlas, blauw
Lupinus pilosus
Malva sylvestris
Malva sylvestris var. mauritiana
Mountain Blue
Groot kaasjeskruid
Groot kaasjeskruid
Sterk uitgroeiende (ca. 100 cm) en vertakte plant met grote roze, donker geaderde bloemen. De zaaddoosjes lijken op kaasjes waarin de schijfvormige zaden plat tegen elkaar in een ronding liggen. Bijenplant en snijbloem. Zaaien in april. Plantafstand 40 cm. Bloeit van juni tot laat in de herfst.
Mooie, geneeskrachtige variëteit met grote fluweelachtige donkerviolette bloemen. Bijenplant en snijbloem. Hoogte ca. 100 cm. Zaaien in april. Plantafstand 40 cm. Bloeitijd junioktober.
Lavatera trimestris
Legousia speculum-veneris
Lathyrus, gemengd
Grootbloemige lavatera
5540
5550
Klimmer die langs gaas geteeld moet worden. De bloemen, in verschillende kleuren, geuren heerlijk. De bloemen hebben korte stelen. Snijbloem en bijenplant. Ter plaatse zaaien in aprilmei op een afstand van 10 cm. Door te plukken en te zorgen dat de plant geen zaden (in peulen) zet, bloeit de plant lang door. Bloeit van juni tot en met september.
Lathyrus odoratus
87
een j arige bloemen
5570
5585
Compacte, sterk vertakte plant van ca. 25 cm hoog. De margrietjes zijn 2-3 cm groot en hebben een geel hartje. Ideaal langs randen en gebruik in potten en bakken. Zaaien in aprilmei. Plantafstand 25 cm. Bloeit rijk en langdurig, van juli-september.
Rechtopgaande vertakte plant die lang doorbloeit met 3cm grote, karmozijnrode bloemen. Geschikt als snij- en droogbloem. Standplaats: warm, zonnig, voedzame grond. Hoogte 40 cm. Zaaien in april-mei. Plantafstand 10 cm. Bloeitijd juniaugustus.
5590
Zeer oud cultuurgewas, zowel geteeld voor de vezels (linnen) als voor de zaden (lijnolie). De lange rechtopstaande stengels, tot 1 m hoog, zijn alleen aan de top vertakt en dragen blauwe bloemen. Geschikt als snijbloem. De takken met ronde zaadbolletjes worden in droogboeketten gebruikt. Zaaien in april-mei en uitdunnen op 10-15 cm. Bloeitijd juni-juli.
5625
Deze blauwe lupine komt in het wild voor in Mediterrane gebieden zoals Griekenland, Turkije en Israël. De bloem heeft een prachtige diepblauwpaarse kleur. Houdt van lichte, arme grond. De zaden worden ook wel gebruikt om koffie van te maken. Zaaien in april-mei, plantafstand 30x30 cm. De zaden zijn hardschalig. Wij raden u daarom aan ze voor het zaaien met een naald aan te prikken, zodat ze gemakkelijker vocht op kunnen nemen. Bloeitijd juli-augustus.
5610
5630
5620
5640
88
E en j arige bloemen
Nicotiana alata
Nicotiana sylvestris
Nigella damascena
Maskerbloem
Siertabak
Juffertje in ’t groen
5670
5710
Bostabak
Preparatenplant en heelkruid. Hoogte 40 cm. De bloemhoofdjes verzamelen als ze net open zijn in mei-juli. Goed te drogen. Buiten zaaien in september of in maart-april en uitdunnen of uitplanten op 30x15 cm. Bloeitijd juniaugustus.
Stevige stengels en frisgroen blad en vrij grote gele bloemen met oranje spikkels op de onderste lip. Hoogte 30 cm. Zaaien in april-mei. Plantafstand 30 cm. Bloeitijd juni-september.
Een prachtig mengsel van witte, roze, rode en paarse bloemen. De planten verspreiden vooral ’s avonds een heerlijke geur en dat trekt veel nachtvlinders aan. De iets kleverige planten worden ca. 80 cm hoog. Maartapril zaaien onder glas, na half mei buiten uitplanten op 35 cm afstand, of in mei ter plaatse zaaien. Siertabak is een lichtkiemer, dek daarom het zaad niet of nauwelijks af. Produceert veel bloemen in juli-september.
Majestueuze tabaksplant met grote, lichtgroene bladeren en witte tot 10 cm lange buisbloemen, die vooral ‘s avonds heerlijk geuren. Nachtvlinderplant. Ideaal voor grote potten op het terras en als solitair in de border. Hoogte 150-200 cm, wel stevig. Vorstgevoelig. Voorzaaien in maart-april of eind mei ter plekke. Plantafstand 50 cm. Bloeit vanaf eind juli tot aan de vorst.
Kantachtige plant met lichtblauwe en witte bloemen in een krans van fijn groen. De decoratieve zaaddozen zijn geschikt om te drogen. Hoogte 40 cm. Zaaien in april-juni, moeilijk verplantbaar. Plantafstand 20 cm. Bloeitijd juli-augustus.
Mirabilis jalapa
Nemophila insignis/menziesii
Nicandra physalodes
Nachtschone
Bosliefje
Zegekruid
Nolana paradoxa
Panicum virgatum
Papaver rhoeas
Zonnedauwtje
Fonteingras “Fontaine”
Gewone klaproos
Mooi siergras met fonteinachtige pluimen. Hoogte ca. 100 cm. Standplaats zon tot halfschaduw, alle grondsoorten. Zaaien in maartapril binnen, in april-mei ter plaatse. Plantafstand 20 cm. Bloeitijd juliaugustus.
De inlandse klaproos met rode bloemen, hoogte ca. 50 cm. Deze plant doet het goed, mits er niet te veel concurrentie is. Van maart tot mei of in september ter plaatse zaaien. Herhaald zaaien voor een langere bloei. Bloeitijd juni-juli.
Matricaria recutita
Mimulus guttatus
Groot kaasjeskruid
Echte kamille
5645
5650
Sterk vertakte plant met grote, heel lichtroze bloemen, prachtig paars-roze geeaderd. Bijen- en hommelplant. Hoogte ca. 100 cm. Zaaien in aprilmei. Plantafstand 40 cm. Bloeit van augustus tot aan de eerste nachtvorst.
Malva sylvestris, var. Zebrina
89
een j arige bloemen
5680
5690
Stevige plant (hoogte 60 cm) met trompetvormige bloemen in de tinten rood, geel, wit of gemengd/gespikkeld. De bloemen gaan tegen het eind van de middag open en bloeien tot de volgende ochtend. Heerlijke geur en veel bezocht door nachtvlinders. Liefst voorzaaien in april, uitplanten vanaf mei op 35 cm of ter plaatse zaaien in april-mei. Bloeitijd juli-oktober.
Een laagblijvend plantje (hoogte 25 cm) met fijn verdeeld blad. Ideale plant voor potten en hangmanden. Verdraagt lichte schaduw. De lieflijke blauwe bloemetjes met een wit hartje verschijnen al vanaf mei bij vroege zaai (maart-april binnen). Plantafstand 15 cm. Bij zaai in juni bloeit het bosliefje tot diep in de herfst.
5700
Fors uitgroeiende lampionplant (hoogte 100 cm) met prachtige klokvormige, lichtblauwe bloemen. De zaaddozen zien eruit als lampionnetjes met een paars-groene kleur en kunnen gedroogd worden. Zaaien in maart-mei. Plantafstand 50 cm. Bloeitijd juli-september.
5740
Een plant met liggende stengels, ongeveer 15 cm hoog. Van juli tot en met september overdekt met grote trechtervormige bloemen, helder blauw van kleur met witgeel hart. Geschikt voor hangbakken. Oorspronkelijk afkomstig uit Chili en Peru. Binnen zaaien in maart-april. Plantafstand 30 cm. Bloeitijd juliseptember.
5720
5745
5730
5750
90
E en j arige bloemen
Portulaca. grandiflora
Reseda alba
Reseda odorata
Black Paeony
Portulakroosje
Reseda
5775
5810
Witte reseda
Prachtig mengsel met bloemstengels tot ongeveer 70 cm. Zeer gevarieerde bloemkleuren en –vormen; kleuren variëren van crème tot oranje, roze, rood en met witte randjes. Zowel enkele als dubbele bloemen. Zeer druk bevlogen door hommels. Van maart tot mei ter plaatse zaaien. Bloeitijd juni-juli.
Prachtige grijsgroene, stevige plant met indrukwekkende zwartpurperen gevulde bloemen. Hoogte ca. 100 cm. Na de bloei ontstaan mooie zaaddozen die u kunt drogen. Mooi in combinatie met zowel roze als rode planten. Ter plaatse zaaien van maart tot en met mei, niet verplantbaar vanwege de penwortel. Plantafstand 25cm. Bloeitijd juni-juli.
Vetplantachtige bodembedekker met half gevulde bloemen in de kleuren wit, geel, roze en rood en diverse tussentinten. Ook een geschikte plant voor een bloembak en hangmand. Veel bloemen bij warm weer. Voorzaaien onder glas in april en uitplanten na half mei op 20 cm afstand. Bloeitijd juli-september.
Plant met lange, statige, witte aarvormige bloemtrossen die prachtig in de border staan. Ook als snijbloem te gebruiken. Hoogte 70 cm. Zaaien in april-mei. Plantafstand 30 cm. Bloeitijd juli-september.
Heerlijk geurend! Lage plant met dichte bloemtrossen. De groenachtigroze bloemetjes zijn niet erg opvallend. Uitstekende bijenplant. Zaaien in aprilmei. Plantafstand 25 cm. Bloeitijd juliseptember.
Papaver somniferum
Papaver somniferum
Petunia multiflora
Salvia coccinea
Blauwmaanzaad
Slaapbol, rood
Old Fashioned Vining
Salvia viridis (horminum)
Papaver rhoeas
Papaver somniferum
Klaproos, ‘Pierrot’
Klaproos, gemengd
5760
5770
Een aparte vorm van de gewone klaproos. De bloemen zijn fel scharlakenrood met een grote zwarte vlek op ieder bloemblad. Hoogte ca. 50 cm. Bijen- en hommelplant. Van maart tot mei of in september ter plaatse zaaien. Herhaald zaaien voor een langere bloei. Bloeitijd juni-juli.
Papaver rhoeas
91
een j arige bloemen
5780
5790
Stevige, grijsgroene planten (tot 100 cm) met opvallende witte, in het hart lila, bloemen. Trekken veel hommels en bijen aan. Eind augustus zijn de decoratieve zaadbollen geschikt om gedroogd te worden. De zaden (blauwmaanzaad) kunnen verwerkt worden in brood en gebak. Zaaien van april tot en met mei of rond eind september. Vaker zaaien voor bloeispreiding. Plantafstand 25 cm. Bloeitijd eind juni-juli.
Stevige, grijsgroene planten (tot 100 cm) met opvallende rode, in het hart donkerpaarse, bloemen. Trekken veel hommels en bijen aan. Eind augustus zijn de decoratieve zaadbollen geschikt om gedroogd te worden. Zaaien van april tot en met mei of rond eind september. Vaker zaaien voor bloeispreiding. Plantafstand 25 cm. Bloeitijd eind juni-juli.
Rudbeckia hirta
Chocolate Orange
5805
5835
Deze oude selectie was een eeuw geleden al een topper in cottage gardens in Iowa, USA Het is een prachtige, rijk bloeiende petunia. De bloemen hebben allerlei tinten in wit, roze en violet. Hoogte ca. 25 cm. Ze geuren licht in de late schemering. Geschikt voor in de border, in potten en u kunt ze langs een hekwerk leiden. Standplaats zonnig. Zaaien in maart binnen. Plantafstand 25 cm. Bloeitijd juli tot de eerste nachtvorst.
Een krachtig gewas met tot 10 cm grote bloemen. De bloemen hebben een warme tint oranje met een chocoladebruin hart. Door de sterke stelen en fraaie bloemen is deze soort uitermate geschikt als snijbloem. Hoogte 70 cm. Houdt van een zonnige standplaats. Zaaien in februari-april binnen of vanaf april-mei ter plaatse. Bloeitijd juli-oktober. Verleng de bloeiperiode door uitgebloeide bloemen te verwijderen.
5820
Coral Nymph 5840
Een aparte salvia met vrij lange bloemstelen. De tweekleurige, koraalroze en crèmekleurige, sierlijke bloemen zijn in kransen gerangschikt. Hoogte 40 cm. Bij voorkeur in april voorzaaien onder glas en uitplanten in mei. Plantafstand 25 cm. Bloeitijd van juni tot in oktober.
5830
Bonte salie, paars 5850
Stevige plant met opvallende, grote, paarse schutbladeren aan de top met daaronder de kleine lipbloemen. Geschikt als snij- en droogbloem. Bijenplant. Hoogte 50 cm. Zaaien in april-mei. Plantafstand 30 cm. Bloeitijd juli-september.
Opmerking: op onze huidige zakjes van deze bloem staan nog een oude naam en foto, deze komen niet overeen met de werkelijke Chocolate Orange. Het zaad uiteraard wel.
92
E en j arige bloemen
een j arige bloemen
tagetes tegen aalt j es
Silene pendula
Silybum marianum
Lijmkruid
Mariadistel
Zeer goede bodembedekker met vrolijke, gele bloemen met zwart hart. Zeer geschikt voor bloembakken en hangpotten. Zaaien in april-mei. Plantafstand 25 cm. Bloeit vanaf juli tot eerste nachtvorst.
Tijdens de bloei overdekt met rose koekoeksbloemetjes. Hoogte 15–25 cm. Kan in september worden gezaaid, dan bloei vanaf mei en anders wat later. Plantafstand 15 cm.
Stevige distel met glanzend groene, wit gemarmerde bladeren (“de gemorste moedermelk van Maria”). Hoogte ca. 2 meter. Bijenplant. Zaaien in maart-april. Plantafstand 50 cm. De paarse bloemen verschijnen in juli en augustus.
Salvia maroccana
Bonte salie, roze
Marokkaanse salie
Huzarenknoop
5870
5880
Stevige plant met opvallende, grote, roze schutbladeren aan de top met daaronder de kleine lipbloemen. Geschikt als snij- en droogbloem. Bijenplant. Hoogte 50 cm. Zaaien in april-mei. Plantafstand 30 cm. Bloeitijd juli-september.
Bevat veel luchtige bloemstengels. De bloemen zijn lichtblauw/violetachtig met wit. Hoogte 50 cm. Plantafstand 25 cm. Zaaien in april-mei. Bloeitijd juni-juli.
5860
5920
5930
Scabiosa atropurpurea
Silene armeria
Silene coeli-rosa
Tagetes patula nana
Tagetes tenuifolia
Zwartpurperen scabiosa
Pekbloem
Tagetes patula
Hemelroosje
Afrikaantje, klein
Afrikaantje, wild
Sterafrikaantje, geel
Een wildere vorm van het afrikaantje met een forsere groei, relatief meer blad en wat minder bloemen. De bloemen zijn rood als ze pas opengaan en verkleuren naar oranje. Door de eerste bloemknoppen te verwijderen worden de planten voller en bloeien ze beter. Hoogte 80 cm. Zaaien onder glas half maart-april, overplanten in potjes en na half mei buiten uitplanten op 35 cm. Bloeitijd juli tot de eerste nachtvorst.
Compacte, bolvormige plant met fijn ingesneden, frisgroen blad. De citroengele en geurende bloemetjes bedekken de gehele plant. Een zeer charmant afrikaantje, ook voor in de bloembak. Hoogte 25 cm. Zaaien onder glas half maart-april, overplanten in potjes en na half mei buiten uitplanten op 30 cm. Blijft vanaf juni tot diep in de herfst bloeien.
5890
Een zeer gevarieerd mengsel met diverse fraaie tinten, van lichtroze tot donker purperrood. Deze decoratieve, samengestelde bloemen zitten aan lange stelen. Hoogte ca. 90 cm. Goede snijbloem en vlinderplant. Zaaien in april-mei. Plantafstand 25 cm. Deze van oudsher bekende tuinplant bloeit van juli tot ver in de herfst.
93
Sanvitalia procumbens
Salvia viridis (horminum)
Aaltjes zijn meercellige diertjes, ook wel nematoden genoemd. De meeste soorten die in de grond leven, zijn niet groter dan 1-2 millimeter. Met het blote oog zijn aaltjes niet waarneembaar, maar deze diertjes kunnen veel schade aanrichten! Aantasting door aaltjes verzwakt de plant en deze kan hierdoor zelfs afsterven. Afrikaantjes (Tagetes) bezitten een werkzame stof die de door aaltjes besmette grond kunnen ontsmetten. Het zaaien van afrikaantjes is een veilig en natuurlijk middel om de wortelaaltjes te bestrijden. Vooral plaatsen in de tuin waar ieder jaar bloembollen worden geplant, zijn gebaat bij het in de zomer zaaien van afrikaantjes. En het ziet er ook nog eens prachtig uit!
5900
Deze compacte plant blijft maar doorbloeien. De roze bloemetjes zijn in mooie trosjes gerangschikt. Wordt druk bezocht door vlinders. Hoogte 30–40 cm. Zaaien in aprilmei. Plantafstand 20 cm. Bloeitijd juliaugustus.
5910
Niet voor niets hemelroosje genoemd. Een teer uiterlijk met een wolk van bloemen in zachte tinten van roze, lila en blauw. Bijenplant en snijbloem. Hoogte 30 cm. Zaaien in april-mei. Plantafstand 20 cm. Bloeitijd juliaugustus.
5940
Afrikaantje met enkelvoudige, warmgele bloemen met donkere vlekken in het hart. Door de eerste bloemknoppen te verwijderen worden de planten voller en bloeien ze beter. Helpt bodemaaltjes te bestrijden. Hoogte 30 cm. Zaaien onder glas half maart-april, overplanten in potjes en na half mei buiten uitplanten op 30 cm. Bloeit zeer lang door, van eind juni tot aan de eerste nachtvorst.
5950
5960
94
E en j arige bloemen
Tanacetum parthenium
Tolpis
Tropaeolum majus
Tropaeolum majus
Vaccaria hispanica
Sterafrikaantje, rood
Moederkruid
Oostindische kers, niet rankend
Koekruid, wit
5970
5990
6030
Oostindische kers, rankend
5980
Tolpis barbata
Compacte, bolvormige plant met fijn ingesneden, frisgroen blad. De rode en geurende bloemetjes bedekken de gehele plant. Een zeer charmant afrikaantje, ook voor in de bloembak. Hoogte 25 cm. Zaaien onder glas half maart-april, overplanten in potjes en na half mei buiten uitplanten op 30 cm. Blijft vanaf juni tot diep in de herfst bloeien.
Ouderwets, weinig eisend plantje. De stevige, vertakte bloemstengels dragen vele witte kamilleachtige bloemen. Geschikt als snijbloem. Hoogte 40 cm. Zaaien in april-juli. Plantafstand 25 cm. Bloeitijd juliseptember.
De bloemen hebben citroengele, licht gefranjerde bloemblaadjes met een donker hart. Een stevige en sterk vertakkende plant, ca. 60 cm hoog. Geschikt als snijbloem. Zaaien in aprilmei. Plantafstand 30 cm. Langdurig bloeiend, van juli tot september.
Variabele bloemkleuren in de tinten geel, oranje en rood. De bloemen en blaadjes zijn eetbaar, vooral de bloemen worden als garnering in salades gebruikt. De groene, onrijpe zaden kunnen ingemaakt worden. Aanplant rond vruchtbomen houdt luis op afstand. Onder glas voorzaaien en na half mei uitplanten, of vanaf half mei buiten zaaien. Plantafstand 40 cm. Bloeitijd juni tot de eerste nachtvorst.
Variabele bloemkleuren in de tinten geel, oranje en rood. De bloemen en blaadjes zijn eetbaar, vooral de bloemen worden als garnering in salades gebruikt. De groene, onrijpe zaden kunnen ingemaakt worden. Aanplant rond vruchtbomen houdt luis op afstand. Onder glas voorzaaien en na half mei uitplanten, of vanaf half mei buiten zaaien. Plantafstand 40 cm. Bloeitijd juni tot de eerste nachtvorst.
Een prachtige snijbloem zonder teeltproblemen! Met slechts 3 tot 5 takken heeft u al een volledig gevulde vaas. Uitstekend te combineren met andere bloemen. Hoogte ca. 50 cm. Zaaien in april-juni. Plantafstand 30x10 cm. Moeilijk verplantbaar. De bloeiperiode is vrij kort, dus kunt u meerdere malen zaaien om de bloei te spreiden. Bloeitijd juli-augustus.
Trachymene caerulea
Trifolium incarnatum
Trigonella foenum graecum
Blauwe kantbloem
Incarnaatklaver
Fenegriek
Vaccaria hispanica
Viola tricolor
Xeranthemum annuum
Koekruid, roze
Driekleurig viooltje
Papierbloem
Deze authentieke viool wordt nog steeds door velen gewaardeerd. Het zijn met name de frisse uitstraling en sierlijkheid die deze viool bijzonder maakt. De paars-geel-witte bloemen blijven zeer lang verschijnen. Ook prima geschikt voor potten en bloembakken. Hoogte 20 cm. Zaaien vanaf april. Plantafstand 20 cm. Bloeit langdurig van mei tot september.
Een zeer bekende droogbloem. Viltig behaarde planten met talrijke rechte bloemstengels. De bloemen zijn glanzend wit of roze en voelen papierachtig aan. Hoogte 60 cm. Zaaien in april-mei. Plantafstand 25 cm. Bloeitijd juli-augustus.
Tagetes tenuifolia
95
een j arige bloemen
6000
6010
Planten met zacht lavendelblauwe, kantachtige bloemschermen, die prachtig te gebruiken zijn in borders met verschillende kleurenschema’s. Ook geschikt als snijbloem. Hoogte 50 cm. Zaaien in april-mei. Plantafstand 20 cm. Boeitijd juli-september.
Zachte, behaarde klaver met 4 cm lange, donkerrode bloempluimen. Wordt ook als groenbemester gebruikt. Bijen- en hommelplant, geschikt voor natuurlijke tuinen. Hoogte 30 cm. Zaaien in maart-mei. Plantafstand 15 cm. Bloeitijd juli-augustus.
6020
Vlinderbloemige plant waarvan de zaden gebruikt worden in chutney en een onderdeel zijn van kerrie. Ook in de diergeneeskunde wordt van fenegriek gebruik gemaakt. Kan als spruitgroente gegeten worden. Hoogte 50 cm. Zaaien vanaf half april. Plantafstand 25 cm. Bloeitijd juliaugustus.
6060
Een prachtige snijbloem zonder teeltproblemen! Met slechts 3 tot 5 takken heeft u al een volledig gevulde vaas. Uitstekend te combineren met andere bloemen. Hoogte ca. 50 cm. Zaaien in april-juni. Plantafstand 30x10 cm. Moeilijk verplantbaar. De bloeiperiode is vrij kort, dus kunt u meerdere malen zaaien om de bloei te spreiden. Bloeitijd juli-augustus.
6040
6070
6050
6080
96
bloemenmengsels
v liegend bu f f et De samenstelling van onze bloemenmengsels kan enigszins afwijken van de hieronder vermelde soorten. De samenstelling is afhankelijk van de beschikbaarheid van de diverse bloemen.
Akkerbloemen-mengsel
Bloemenmengsel Hoog
6090
6100
Bloemenmengsel Middelhoog
Dit eenjarige bloemenmengsel bestaat uit een combinatie van wilde bloemen en enkele oude cultuurplanten: blauwe lupine, gele mosterd, phacelia, boekweit, incarnaatklaver, zomeradonis of kooltje vuur, bolderik, goudsbloem, korenbloem, echte kamille, klaproos, blauwmaanzaad, lijmkruid, vlas en koekruid. Variërend in hoogte. Eenjarig mengsel. Ter plaatse dun zaaien in april-mei. 1 zakje voor ongeveer 10 m².
Overwegend sterke groeiers. Wat ruimer zaaien. Dit eenjarige bloemenmengsel bestaat uit: amarant, straalvrucht, japanse chrysant, blauwe winde, grootbloemige lavatera, vlas, groot kaasjeskruid, blauwmaanzaad, dille, bolderik, saffloer, zegekruid en zonnebloem groot. Hoogte ca. 100cm. Eenjarig mengsel. Ter plaatse dun zaaien in april-mei. 1 zakje voor ongeveer 10 m².
Een zeer gevarieerd eenjarig bloemenmengsel. Zowel qua kleur als bloem/planttype. Dit mengsel bestaat uit: zomeraster, wasbloem, tuinridderspoor, lucifer- plantje, turkse drakekop, slangekruid, slaapmutsje, rode hoorn-papaver, goudstrobloem, drie-urenbloem, dille, kleine lupine, nachtschone, witte reseda, bonte salie, koekruid en koriander. Hoogte ca. 60cm. Eenjarig mengsel. Ter plaatse dun zaaien in april-mei. 1 zakje voor ongeveer 10 m².
6110
Bijen. Al jarenlang kampen deze insecten met grote sterfte. Natuurlijk is dit een groot probleem voor het voortbestaan van de bij, maar ook voor onze voedselzekerheid. Velen zijn zich niet bewust van de rol die deze bestuivers spelen in onze voedselproductie. De belangrijkste gewassen voor humane consumptie zijn voor 70% afhankelijk van bestuiving. Vele factoren spelen een rol bij de wereldwijde afname van de bijenpopulatie. Een daarvan is de afname van diversiteit in hun dieet. Meer en meer vindt grootschalige voedselproductie plaats, waarbij bedrijven zich veelal specialiseren in een bepaald gewas.
Foto: Bram Cornelissen
Help de bij
Wilt u zelf uw steentje bijdragen aan het voortbestaan van de bij? Alle beetjes helpen! Een eenvoudig te realiseren bijdrage is het aanleggen van een bloemenstrook of bloemenweide. Dit geeft een diverse aanvulling op het dieet van de bij. Speciaal hiervoor is het Tübingermengsel samengesteld, waardoor de bij gedurende de hele zomer van voedsel wordt voorzien. Zo bloeit boekweit al vroeg in het jaar, om in de eerste voedingsbehoefte van de bijen te voorzien. Daarnaast is de samenstelling zo ontwikkeld, dat het zowel bloemen met stuifmeel als met nectar bevat. Beide nutriënten zijn nodig voor een evenwichtig dieet. Zo bevat bijvoorbeeld klaproos alleen stuifmeel en geen nectar. Phacelia daarentegen produceert voornamelijk nectar en weinig stuifmeel.
97
Bloemenmengsel Laag
Tübingermengsel
6120
6130
Brede samenstelling veel verschillende kleuren: mexicaantje, stekelpapaver, browallia americana, luciferplantje, hondstong, chinese ridderspoor, vogeloogjes, zomerazalea ‘Lilac Lady’, spiegelklokje, kleine lupine, bosliefje, zonnedauwtje, klaproos, reseda, bonte salie, pekbloem, hemelroosje, lijmkruid en koekruid. Hoogte ca. 30cm. Eenjarig mengsel. Ter plaatse dun zaaien in april-mei. 1 zakje voor ongeveer 10 m².
Het Tübingermengsel is bij uitstek geschikt voor bijen en vlinders en kan worden gezaaid in de tuin of akkerrand. Dit eenjarige mengsel bestaat uit zaden van uitheemse planten en cultuurplanten: phacelia, boekweit, gele mosterd, koriander, juffertje in het groen, goudsbloem, korenbloem, bladrammenas, malva, komkommerkruid, dille, serradella en zonnebloem. Een lust voor het oog voor tuinier of tuinder en een lekkernij voor de bij! Variërend in hoogte. Eenjarig mengsel. Rechtstreeks zaaien van april tot in juni. 1 zakje voor ongeveer 20 m².
Meerjarig bloemenmengsel
Door een dergelijke bloemenstrook aan te leggen, creëert u een 5-sterren restaurant voor bijen in uw eigen tuin!
8060
Een gevarieerd mengsel van twee- en meerjarige soorten. Sommige bloeien al het eerste jaar, andere vanaf het tweede jaar. Wilt u in het eerste jaar nog meer bloei, meng dit mengsel dan met een eenjarig bloemenmengsel. Bestaat uit: dropplant, vingerhoedskruid, grote kaardebol, rode zonnehoed, damastbloem, thuringse lavatera, hartgespan, tuinjudaspenning, vaste lupine, prikneus, rode pekanjes, grote kattestaart, grote teunisbloem, vijfdelig kaasjeskruid, rechte ganzerik, scharlei, stalkaars en zwarte toorts. Zaaien is mogelijk van maart tot september, breedwerpig of op al dan niet keurig rechte rijen. 1 zakje voor ongeveer 10 m².
Whole Foods M arket Om het probleem onder de aandacht te brengen, haalde de Amerikaanse winkelketen Whole Foods Market alle producten die afhankelijk zijn van bestuiving uit de winkelschappen. Van de 453 producten verdwenen er 237, goed voor ruim 52% van de dagelijkse productenmix.
98
meer j arige bloemen
MEERJARIGE
BLOEMEN Als een soort tweejarig is, dan staat dit expliciet vermeld. Staat er niets vermeld, dan is de soort meerjarig. De tweejarige planten gaan pas in het tweede jaar bloeien. Een uitzaai in de zomer is dan ook meestal vroeg genoeg. Na de bloei en zaadzetting sterven ze af.
Achillea millefolium
Agastache foeniculum
Agastache Lavender Haze
Gewoon duizendblad
Dropplant
Dropplant
Veel voorkomende wilde plant met fijn ingesneden blad en stevige witte bloemschermen. Wordt als preparatenplant gebruikt. Ook geschikt als snij- en droogbloem. Hoogte 40 cm. Vlinderplant. Zaaien vanaf april. Plantafstand 20 cm. Bloeitijd juniseptember.
Stevige, vertakte plant met vierkante stengels en lange blauwpaarse bloemkaarsen. Verspreidt een dropachtige geur, vooral na aanraking. Hoogte 50 cm. Goede vlinderplant. Zaaien vanaf april. Plantafstand 25 cm. Bloeitijd juli-september.
Een stevige en goed vertakkende plant voor in de volle zon. Prima te gebruiken als borderplant. Bloeit van juli tot september met lange, blauwpaarse bloemaren, die ook een mooi wintersilhouet geven wanneer u ze laat staan. Als u de blaadjes kneust, komt er een heerlijke anijs/ dropachtige geur vanaf. Hoogte 50 cm. Geschikt als snijbloem. Bijen- en vlinderplant. Standplaats zonnig, kan tegen droogte. Zaaien vanaf april. Plantafstand 25 cm. Bloeitijd juliseptember.
Alcea rosea
Angelica archangelica
Anthemis tinctoria
Stokroos, gemengd
Grote engelwortel
Gele kamille
Meestal als tweejarige geteeld. Hoge, rechtopgaande plant met stevige bloemstengels, tot ruim 2 m hoog. De bloemen zijn enkelvoudig en van lichte tot diep donkere purperen tinten gekleurd. Een beschutte plaats is gewenst. Zaaien in april-juni. Plantafstand 50 cm. Bloeitijd juliseptember.
Twee- tot driejarige plant. De grote, bolvormige bloemschermen hebben een witte tot groenachtige kleur. Hoogte ca. 2 m. De wortels worden voor medicinale doeleinden gebruikt, de jonge stengels zijn geschikt als groente. Zaaien vanaf maart. Plantafstand 50 cm. Bloeitijd juni-juli.
Sterk vertakte, wat rommelige plant. Bloeit zeer overdadig met gele bloemen. Hoogte 50 cm. Half september terugknippen op 15 cm boven de grond. Verfplant. Zaaien vanaf april. Plantafstand 30 cm. Bloeitijd juni-september.
7020
7050
Meerjarige soorten kunnen jaren op dezelfde plaats blijven staan. Afhankelijk van de zaaitijd komen ze soms
7055
nog het eerste jaar in bloei, anders vanaf het tweede jaar. Ze kunnen het best eerst op een zaaibed worden gezaaid, in het voorjaar of in de zomer. Zodra de planten een redelijk volume hebben bereikt, kunt u ze op de gewenste plaats zetten. De hoogte van de plant kan afhankelijk van o.a. standplaats en dichtheid sterk variëren; de hier aangegeven hoogten zijn dan ook slechts indicatief.
7060
99
7080
7090
100
meer j arige bloemen
meer j arige bloemen
Digitalis grandiflora
Digitalis lutea
Digitalis purpurea
Meisjesogen
Grootbloemig vingerhoedskruid
Gewoon vingerhoedskruid
7210
7270
Geel vingerhoedskruid
Deze plant heeft kort gespoorde bloemen, donkerblauw van kleur. Hoogte 60 cm. Geschikt als snijbloem. Zaaien in maart-april of juli-augustus. Plantafstand 30 cm. Bloeitijd juni-juli.
Prima borderplant met grote, heldergele bloemen op lange stelen. Matig winterhard. Half september terugknippen tot op 15 à 20 cm bevordert de winterhardheid. Hoogte 50 cm. Zaaien vanaf april. Plantafstand 30 cm. Bloeitijd juni-augustus.
Deze plant heeft grote roomgele bloemen, is wat korter (100 cm) en bloeit iets later dan veelbloemig vingerhoedskruid. Eveneens giftig. Hoogte 100 cm. Zaaien vanaf april. Plantafstand 30 cm. Bloeitijd juliaugustus.
De lange bloemstengels zijn dicht bezet met smalle bleekgele bloemen. Hoogte 70 cm. Giftig. Zaaien vanaf april. Plantafstand 30 cm. Bloeitijd juni-juli.
Tweejarig. Lange bloemstengels met roze of witte bloemen. Hoogte 150 cm. Giftig. Zaaien in april-juni. Plantafstand 40 cm. Bloeitijd juni-augustus.
Dianthus barbatus
Dianthus deltoides
Digitalis ferruginea
Duizendschoon
Steenanjer
Veelbloemig vingerhoedskruid
Dipsacus fullonum
Echinacea purpurea
Echinacea purpurea
Grote kaardebol
Rode Zonnehoed
Zonnehoed White Swan
Stevige en sterke, geneeskrachtige plant. De grote purperrode lintbloemen rond een half bolvormig oranje-groenig hart zorgen voor een fraai uiterlijk. Geschikt als snijbloem met of zonder bloembladen. Echinacea staat graag zonnig op een voedzame, goed afgewaterde grond, het is tenslotte een prairieplant. Hoogte 100 cm. Zaaien vanaf april. Plantafstand 35 cm. Bloeitijd juli-september.
Een stevige, sterke plant die heel waardevol is in de border. Rond het halfbolvormig oranje-groenige hart zitten wit-groene bloemblaadjes. Geschikt als snijbloem met of zonder bloemblaadjes. Echinacea staat graag zonnig op een voedzame, goed afgewaterde grond, het is tenslotte een prairieplant. Hoogte 100 cm. Zaaien vanaf april. Plantafstand 35 cm. Bloeitijd juli-september.
Aquilegia vulgaris
Coreopsis lanceolata
Gespoorde akelei
Wilde akelei
7100
7110
Sierlijke voorjaarsplant met grote, lang gespoorde bloemen in verschillende zachte tinten roze, geel en wit. Hoogte 80 cm. Geschikt als snijbloem. Zaaien in maart-april of juli-augustus. Plantafstand 30 cm. Bloeitijd eind meijuli.
Aquilegia caerulea
7230
7240
Tweejarige teelt is gebruikelijk. Ouderwetse en sterke plant met dichte bloemschermen in allerlei kleurencombinaties van wit, roze, rood en purper. Zeer goede snijbloem. Hoogte 50 cm. Zaaien in juni. Plantafstand 25-30 cm. Bloeitijd junijuli.
Breed uitgroeiende, lage anjerplant, overdekt met helder karmijnrode bloemetjes. Bodembedekker. Hoogte 20 cm. Zaaien vanaf april. Plantafstand 30 cm. Bloeitijd juni-juli.
101
7260
Statige plant met een kaarsrechte, onvertakte bloemstengel. De bloemen zijn van buiten crème en van binnen pasteloranje, roestbruin geaderd. Giftig. Hoogte 150 cm. Zaaien in apriljuni. Plantafstand 35 cm. Bloeitijd juniaugustus.
7300
Tweejarige, stevige en gestekelde plant. De lila bloemetjes bloeien in een krans om het bloemhoofd. De stekelige bloemhoofden van de nauw verwante weverskaarde werden vroeger gebruikt voor het kaarden van wol. Droogbloem. Hoogte 150 cm. Bijen- en hommelplant. Zaaien in meijuli. Plantafstand 50 cm. Bloeitijd juliaugustus.
7280
7320
7290
7322
102
meer j arige bloemen
meer j arige bloemen
Linum perenne
Siberische muurbloem, oranje
Wilde margriet
Vaste lupine, gemengd
7350
7550
Vaste vlas 7560
7600
Tweejarige, laagblijvende plant die al vroeg in het voorjaar begint te bloeien. Heerlijk geurende, gele bloemen. Bijen- en vlinderplant. Hoogte 30 cm. Voor bloei in hetzelfde jaar zaaien in april-mei en voor bloei in het tweede jaar in juni-juli. Plantafstand 25 cm.
Tweejarige, laagblijvende plant die al vroeg in het voorjaar begint te bloeien. Heerlijk geurende, oranje bloemen. Bijen- en vlinderplant. Hoogte 30 cm. Voor bloei in hetzelfde jaar in april-mei zaaien en voor bloei in het tweede jaar in juni-juli. Plantafstand 25 cm.
Rijk vertakte, wilde plant met witgele “margrietjes”. Hoogte 40-50 cm. Zaaien vanaf april. Plantafstand 30 cm. Bloeitijd mei-juli.
Sierlijk plantje. Vanuit de basis ontspringen vele ranke, stevige bloemstengels met tere hemelsblauwe bloemen aan de top. Kortlevende vaste plant, die zichzelf gemakkelijk uitzaait. Hoogte 40 cm. Zaaien vanaf april. Plantafstand 20 cm. Bloeitijd juni-juli.
Dit mengsel van ons bevat fraaie kleuren in diverse tinten, zowel fel als pastel. Stevige planten en zeer rijkbloeiend. Vertonen ook op schrale plekken een goede groei. Hoogte 100 cm. Zaaien vanaf april. Plantafstand 50 cm. Bloeitijd mei-juli.
Erysimum cheiri
Hypericum perforatum
Lychnis coronaria
Lychnis viscaria
Malva moschata
Muurbloem
Sint-Janskruid
Isatis tinctoria Wede
Prikneus
Muskuskaasjeskruid, wit
7490
7620
Rode pekanjer
Tweejarig. Stevige plant met grote, luchtige schermen vol gele bloemetjes. Ook de bengelende zwarte zaden zijn decoratief. Verfplant. Hoogte 100 cm. Zaaien april-juni. Plantafstand 40 cm. Bloeitijd mei-juni.
Overwegend tweejarig. Plant met grijs, viltig blad en wijd vertakte bloemstengels met helder purperrode bloemen. Ook geschikt voor arme grond. Hoogte 60 cm. Zaaien van april tot en met juli. Plantafstand 25 cm. Bloeitijd juni-augustus.
Dichte pollen met smal donkergroen blad en talrijke donkerroze bloemtrossen. Bloemstengels wat kleverig (als “pek”). Hoogte 50 cm. Zaaien vanaf april. Plantafstand 30 cm. Bloeitijd mei-juli.
Vertakte plant met diep ingesneden blad. Bloeit rijk met grote sneeuwwitte bloemen en heeft een zachte muskusgeur. Hoogte 50 cm. Zaaien vanaf april. Plantafstand 30 cm. Bloeitijd juni-augustus.
Erysimum allionii
Kogeldistel
Siberische muurbloem, geel
7325
7340
Sterke, distelachtige plant met blauwgrijs blad en kogelronde violet-blauwe bloemen. Vlinderplant. Hoogte 90 cm. Geschikt als snij- en droogbloem. Standplaats zonnig tot halfschaduw, iedere grondsoort. Zaaien vanaf april. Plantafstand 40 cm. Bloeitijd juliseptember.
7360
7470
Twee- tot meerjarige plant. Al vanaf april verschijnen de heerlijk geurende, vaak gevulde bloemen, in verschillende tinten geel, oranje, rood en donkerrood. Bescherm de planten bij strenge vorst. Bijenplant en goede snijbloem. Hoogte 40 cm. Zaaien in juni-juli. Plantafstand 30 cm. Bloeitijd april-juni.
Rijk vertakte, wilde plant met goudgele bloemen, die omstreeks Sint Jan begint te bloeien. Uit de bloemen worden Johannisolie en verf bereid. Bijenplant. Hoogte 50 cm. Zaaien vanaf april. Plantafstand 30 cm. Bloeitijd half juni-september.
103
Lupinus polyphyllus
Leucanthemum vulgare
Erysimum allionii
Echinops bannaticus
7630
7660
104
meer j arige bloemen
meer j arige bloemen
Oenothera erythrosepala
Physalis alkekengi
Grote teunisbloem
Lampionplant
7720
7755
Salvia verticillata
Scabiosa columbaria var. ochroleuca
Jacobsladder
Kranssalie
7770
7840
Gele scabiosa
Polemonium caeruleum
7890
Silene nutans Nachtsilene 7910
Tweejarig. Bij vroege zaai al bloemdragend in eerste jaar. Lange plant met breed vertakte bloemstengels. De grote lichtgele, geurende bloemen ontwaken in de schemering en sluiten aan het eind van de volgende dag. Een feest voor nachtvlinders. Hoogte 100-150 cm. Zaaien van april tot en met juli. Plantafstand 50 cm. Bloeitijd junioktober.
Van deze plant zijn vooral de oranje omhulsels van de zaden aantrekkelijk. Geschikt om te drogen. Sterke wortelstok. Geschikt voor een rommelhoekje in de tuin. Standplaats stelt weinig eisen. Hoogte 50-80 cm. Zaaien in april-mei. Plantafstand 30 cm. Bloeitijd mei-juni. In septemberoktober zijn de zaaddozen rijp.
Plant met decoratief, varenachtig blad. De bloemen zitten in trossen en zijn hemelsblauw met uitstekende, gele meeldraden. Snijbloem en bijenplant. Hoogte 70 cm. Zaaien vanaf april. Plantafstand 30 cm. Bloeitijd juni-juli.
Weinig eisende plant met in kransen staande, blauwpaarse lipbloemen aan lange bloemstelen. Bijenplant. Zaaien vanaf april. Bloeitijd juni-juli. Hoogte 50 cm. Plantafstand 30 cm.
Sierlijke plant met diep ingesneden bladeren. De zachtgele bloemen staan op lange stelen. Ook de zaadbollen zijn decoratief. Vlinder- en bijenplant. Zaaien vanaf april. Bloeiperiode julioktober. Hoogte 60 cm. Plantafstand 30 cm.
Sierlijke, wilde plant met pluimachtige bloeiwijzen, waaraan witte, diep ingesneden bloemen hangen. Zaaien vanaf april. Bloeiperiode mei-juli. Hoogte 40 cm. Plantafstand 30 cm.
Potentilla recta
Pulsatilla vulgaris
Salvia sclarea
Stachys byzantina
Tanacetum vulgare
Rechte ganzerik
Wildemanskruid
Scharlei
Ezelsoren
Boerenwormkruid
Valeriana officinalis
7780
Stevige plant met handvormige bladeren en grote, heldergele bloemen. Hoogte 40 cm. Zaaien vanaf april. Plantafstand 35 cm. Bloeitijd juni-augustus.
105
7790
Voorjaarsbloeier met fijn verdeeld, kantachtig blad. De zijdeachtige bloemknoppen zijn behaard en openen zich tot grote paarse kelken, die vervolgens tot wilde pluizige zaadbollen uitgroeien. Zeer geliefde plant. Hoogte 30 cm. Zaaien vanaf april. Plantafstand 30 cm. Bloeitijd maart-mei.
7820
Tweejarig. Forse plant met grote, behaarde bladeren. De grote, violette schutbladen om de lichtblauwe bloemen zorgen voor een opvallend exterieur. Hoogte 100 cm. Zaaien in mei-juli. Plantafstand 35 cm. Bloeitijd juni-september.
7915
De plant dankt zijn naam aan zijn viltig grijsgroen blad. Groeit het best op een droge, zonrijke tot half-schaduwrijke plaats. Mooi voor in de bloemborder. Hoogte 40 cm. Kan vanaf juni-juli worden voorgezaaid onder glas en vanaf september in de vollegrond worden uitgeplant. Plantafstand 30 cm. Bloeitijd juli-augustus.
7930
Een hoge, wilde plant met gele bloemhoofdjes in platte schermen. Fijngewreven gedroogde blaadjes en bloemen weren insecten, o.a. de wortelvlieg. Stoelt flink uit. Hoogte 100 cm. Zaaien vanaf april. Plantafstand 30 cm. Bloeitijd juli-september.
Valeriaan 7980
Stevige, wilde plant met lichtroze bloemschermen. De wortel bevat zenuwkalmerende stoffen. Katten waarderen de typische geur. Preparatenplant en bijenplant. Hoogte 100 cm. Zaaien vanaf april. Plantafstand 30 cm. Bloeiperiode junijuli.
106
meer j arige bloemen
Wist u dat... ... u mediterrane planten in de warme zomer beter lauw dan koud water kunt geven? Vul een gieter en laat deze buiten staan, zodat het water kan opwarmen voordat u de planten water geeft. ... zowel de bloemen als de blaadjes van Oost-Indische kers (eenjarig) een pittige smaak aan gerechten geven? Heerlijk in bijvoorbeeld salades!
Verbascum blattaria
Verbascum chaixii ‘Album’
Verbascum nigrum
Mottenkruid, wit
Oosterse toorts
Zwarte toorts
8000
8010
... veel mensen zaaien als een lenteklusje zien, maar tweejarige planten juist in de zomer worden gezaaid? In de natuur zaait bijvoorbeeld vingerhoedskruid zijn zaden ook in deze maanden uit. Nog datzelfde jaar vormen ze een bladrozet, waarna ze in winterslaap gaan om het jaar erna verder uit te groeien en tot bloei te komen. Veel tweejarigen zijn waardevolle tuinplanten, zoals muurbloemen en hoge borderplanten als stokrozen en toortsen.
Tweejarig. Sierlijke toorts met glanzend, donker bladrozet. De lange bloemstengels zijn bezet met witte, iets rood aangelopen bloemen. Hoogte 80 cm. Zaaien april-juni. Plantafstand 35 cm. Bloeitijd juni-augustus.
Op de lange sierlijke toorts staan vele witte bloemetjes met violette meeldraden. Hoogte 100 cm. Zaaien vanaf april. Plantafstand 35 cm. Bloeitijd juni-augustus.
Eveneens een statige lange toorts, dicht bezet met gele bloemetjes met violette meeldraden. Hoogte tot 150 cm. Zaaien vanaf april. Plantafstand 35 cm. Bloeitijd juni-augustus.
... een aftreksel van brandnetels een goed middel is tegen luizen? Pluk hiervoor ongeveer 1 kg brandnetels, snijd ze fijn en leg ze in een kunststof emmer. Giet hier 10 liter water overheen. Na 24 uur kun je het mengsel zeven en het vocht over de aangetaste planten spuiten. Doe dit wel direct, want de werkzame stof is na 24 uur uitgewerkt.
7990
Verbascum densiflorum Stalkaars 8030
Tweejarig. Stevige en statige toorts met grijsviltig blad. Draagt veel grote, gele bloemen. Bijenplant. Hoogte tot 200 cm. Zaaien in april-mei. Plantafstand 40 cm. Bloeitijd juliseptember.
107
108
M oldav i ë
M oldav i ë
1 hectare sla zaaien
Productielocatie Molda vië Farm manager in Moldavië Door: Dirk Smits In de catalogus van 2013 heeft u een interview kunnen lezen met Diana Hoorn over haar werk voor Black Sea Seeds, een dochteronderneming van de Bolster in Moldavië. Sinds maart 2013 versterk ik het team in Moldavië als farmmanager van Black Sea Seeds Farm, een splinternieuw bedrijf dat zaden vermeerdert voor o.a. de Bolster. Een hele klus, waarbij pionieren en boeren om prioriteit vechten.
Naam:
Dirk Smits
Leeftijd: 33 jaar
Functie:
Hoofd zaadteelt, locatie Moldavië
1 01099
© De Bolster
Stelt u zich eens voor: een ontwikkelingsland op 2.500 km rijden vanaf Epe, net zo ver als naar Zuid-Spanje! In de dorpen is geen stromend water, douche of WC in huis. Het werkloosheidspercentage is hoog, voornamelijk op het platteland, en er heerst veel sociale armoede. Vaders die in Italië, Spanje of Rusland gaan werken en hun gezin soms wel 5 jaar of langer achterlaten en alleen geld opsturen. Bovendien is hier veel alcoholisme door uitzichtloosheid en verveling. Er heerst hier een soort collectief fatalisme: In Moldavië is niets mogelijk. In het buitenland kun je wat opbouwen, maar niet hier. Misschien is dit nog een overblijfsel uit het communistische tijdperk van de Sovjet overheersing? Bovengenoemde is natuurlijk erg generaliserend gezegd. Gelukkig komen we toch ook regelmatig jongeren tegen die wel toekomst zien in eigen land! En door onze aanwezigheid hopen wij ook wat van die uitzichtloosheid weg te nemen. We laten zien: als je wat wilt, is er best wel wat mogelijk in Moldavië! De meest veelbelovende medewerkers bieden we de kans om hogerop te komen door ze binnen het bedrijf op te leiden. We laten ze ervaring opdoen en leren ze zelfstandig te werken. Daarvoor is het echter wel van belang dat we hier een langdurig rendabel project neerzetten en daar komt heel wat bij kijken!
Opstartfase Voor alles wat we doen moet bedacht worden: wat hebben we nodig, waar kunnen we het kopen, hoe krijgen we het in het dorp, waar slaan we het vervolgens op, wie kan dat regelen, wat zegt de wet- en regelgeving, hoe gaan we om met de uitgebreide administratieve lasten en hoe ga je om met de ingewikkelde maar zeer belangrijke dorpspolitiek: een kruitvat van belangen, macht, geld, grootgrondbezitters, burgemeesters, corruptie en vriendjespolitiek. En dan te bedenken dat daarbij ook nog een team moet worden opgebouwd en 40 ha grond met zo’n 60 gewassen beteeld worden! De kunst is het om het stapje voor stapje te nemen en je niet te laten ontmoedigen door de berg aan uitdagingen die nog voor je ligt. Boetseerklei Het leren “lezen” van je percelen is één van de voor mij als boer interessante aspecten van het opstarten van een landbouwbedrijf op een nieuwe plek: vruchtbaarheid, structuur, onkruiden, ziekten en plagen en de invloed van het weer/klimaat op deze factoren. Dat is een proces van jaren. De grond reageert in een nat jaar (zoals dit jaar) anders dan in een droog jaar (zoals vorig jaar). Wat dit jaar mogelijk is op deze grond, was vorig jaar niet mogelijk en vice versa. Moldavië is gezegend met een van de meest vruchtbare gronden ter wereld: Chernozem. De keerzijde van deze hoge vruchtbaarheid is dat het een ingewikkelde grondsoort is om te bewerken. Chernozem is qua structuur het best te vergelijken met zware klei of löss. De eigenschap van deze grondsoort is dat de gronddeeltjes zeer klein zijn. Vergelijkt u klei maar eens met grond uit uw zandbak, dan ziet u direct het verschil: de klei is veel meer “smeerbaar”. U herinnert zich misschien nog wel de boetseerklei van de basisschool? Als het nat is, is het glad als zeep en het blijft overal aan kleven; als het droog is, is het hard als steen. Op de zandgrond van de Bolster in Epe zijn we gewend dat we gewoon door blijven wieden als het regent en na een dag (soms twee dagen) kunnen we alweer met de trekker op het land. Dat
© De Bolster
11101 0
M oldav i ë
O N Z E
Wortel en knolgewassen
Z A D E N -
PA K K E T T E N Om u een handje te helpen bij het maken van een keuze uit ons ruime assortiment, bieden wij ook kant-en-klare zadenpakketten aan met elk hun eigen thema.
Erwten oogst
is hier niet zo. Als het regent wordt het een grote glijboel, de grond blijft aan je voeten plakken en na 10 meter lopen heb je een plakkaat van 10 cm grond onder je schoenen opgebouwd. Als je blijft wieden kleeft de grond aan je vingers en kun je niets meer vastpakken. Als je met de trekker het land op gaat als het nat is druk je de grond aan, je smeert het als ware uit. In de landbouw wordt voor een grond die zo dicht is gereden ook wel de term “versmeerd” gebruikt. Als de grond vervolgens weer opdroogt, houd je een plaat beton over waar je voor de rest van het seizoen niets meer mee kunt. Je moet hier in de zomer, bij temperaturen van 30 graden, minstens 3 dagen wachten voor je weer het land op kunt met machines en in het voorjaar bij temperaturen van een graad of 1520 duurt dat zelfs 1,5 tot 2 weken! In de maand mei heb ik in 3 weken tijd slechts 4 dagen met de trekker kunnen werken. Als je je grondbewerking echter doet op het moment dat het eigenlijk te droog is, krijg je juist weer het effect dat al die kleine lichte gronddeeltjes wegwaaien waardoor je een groot deel van je bodemvruchtbaarheid verliest. Het vereist dus een perfecte timing om de grond te bewerken. Dit drijft soms tot wanhoop, want je gewas loopt in het onkruid en je moet de grond op tijd klaarleggen voor het zaaien. Je wilt zo graag, je vingers jeuken om aan de slag te gaan en de trekker lonkt zo naar je, maar je mag nog niet! En toch…. ik vind het geweldig!
1 11111
© De Bolster
Moldaafse douche
Alsem 3010
- Zo zit het Authentieke groenten pakket boordevol heerlijke groenten die niet vergeten mogen worden. Het boek bevat recepten om van te smullen. - Onze twee Basilicum Eetbare bloemen pakketten3020 bevatten verrassende kruidenDark en Opal 3030 Genovese Basilicum bloemen, welke alle in de keuken kunnen worden gebruikt. Meerjarig, tot 150 cm Ook Eenjarig, laagblijvend, laagblijvend, sterk - hoog.Wie het hele jaar door verse kiemgroenten wilsterk kweken, Eenjarig, kan dit eenvoudig wel absintalsem genoemd. Sterk geurend kruid. Verlangt een warme geurend kruid. Verlangt een warme doen met ons Kiempakket. kruid, verwant aan de wildu open beschutte Zaaien vanaf en beschutte - in het Bent zoek naar eenplek. groen kindercadeau? Ons Kinderpakketplek. Zaaien vanaf voorkomende bijvoet. Alsem is maart onder glas en in mei in de maart onder glas en in mei in de ‘Mijn Eerste Tuintje’ is speciaal voor hen samengesteld! grijzer van kleur en- sterkerHetvan volle grond. Uitplanten op 30 x 30 volle grond. op 30 x 30 Moestuinpakket is ideaal voor de beginnende moestuinier, Uitplanten met smaak. Zaaien april tot juni, enkele cm. Als de planten jong zijn kan cm. Als de planten jong zijn kan eenvoudig te telen groenten en kruiden en een boek vol tips. planten zijn meestal wel voldoende. men de scheuten gebruiken (niet te men de scheuten gebruiken (niet te - Keukenprinsen en -prinsessen kunnen zich met Sierlijk & Kruidig pakket Plantafstand 50 x 50 cm. Alsem diep afsnijden). Zodra de stengels diep afsnijden). Zodra de stengels uitleven in de keuken. remt de groei van - naastgelegen de blaadjes worden Woont u inharder de stadworden en heeft alleen u niet veel ruimte, maar harder wilt u toch graagalleen de blaadjes planten. Een plantenaftreksel helpt gebruiken. Voor pesto het ras gebruiken. Voor pesto het ras tuinieren? Dan biedt het stadstuinpakket uikomst!
tegen bladluis, aardvlo, slakken en Genovese gebruiken. Genovese gebruiken. ook tegen vlooien bij huisdieren. De samenstelling van de pakketten kan gedurende het verkoopseizoen kleine wijzigingen ondergaan, op basis van beschikbaarheid van de zaden. Wilt u ons complete en meest recente aanbod aan zadenpakketten bekijken, dan kan dit op onze website: www.bolster.nl/zadenpakketten.
Jonge bonenplanten
2014 Met alle ervaring die we in 2013 als team hebben opgedaan op de verschillende aspecten van het bedrijf, hopen we de komende jaren Black Sea Seeds verder uit te bouwen. De elementen die we dit jaar hebben opgezet, moeten komend jaar soepeler gaan lopen. Daarnaast is het ook nog de bedoeling dat we lokale telers gaan ondersteunen, die gewassen voor ons gaan verbouwen. Ook moet er nog een trainingsprogramma worden opgezet. Weer totaal nieuwe uitdagingen voor ons nog jonge team. 2014 belooft een interessant jaar te worden!
Citroenmelisse 3080
Dille 3090
Hyssop 3110
Meerjarig, hoogte 60 cm. Zaaien in mei op zaaibed en in september overplanten op 30 x 40 cm. In het tweede jaar beginnen de planten zich sterk te ontwikkelen. De naar citroen geurende blaadjes, liefst geoogst tegen de bloei, worden bijvoorbeeld voor thee gebruikt. Goed te drogen.
Eenjarig, hoogte ongeveer 100 cm. Zaaien in april op rijen, afstand 30 cm. De bloei is vanaf begin juli, het zaad is rijp in september. De zaden worden onder andere gebruikt bij het maken van zuurkool en het inleggen van augurken. Ook verse plantdelen en onrijpe bloemschermen kunnen worden gebruikt in o.a. visgerechten. Verspreid gezaaid in de tuin, bijv. tussen tuinbonen, beperkt het de overlast van bladluizen.
Meerjarig, hoogte ongeveer 50 cm. Heesterachtige plant, die tijdens de uitbundige bloei vanaf half juli graag door insecten wordt bezocht. Zaaien in april-juni, plantafstand 30 cm. Gebruik in o.a. soep, vleesgerechten en voor thee.
© De Bolster
11121 2
zadenpakketten
zadenpakketten
Authentieke groenten pakket
Eetbare bloemen pakket klein
Eetbare bloemen pakket groot
Sierlijk & Kruidig pakket
91013
91012
91003
Stadstuinpakket
Dit pakket bevat groenten uit grootmoeders tijd. Het bijgevoegde boek bevat tal van recepten, zodat u deze groenten verwerkt in overheerlijke gerechten op tafel kunt zetten.
Verras uw familie en vrienden met uw culinaire uitspattingen. Behalve dat ze decoratief zijn, zijn al deze bloemen namelijk ook (gedeeltelijk) eetbaar. Een recept met goudsbloem en andere recepten met eetbare bloemen uit ons assortiment staan op pagina 115 en 116.
Verras uw familie en vrienden met uw culinaire uitspattingen. Behalve dat ze decoratief zijn, zijn al deze bloemen namelijk ook (gedeeltelijk) eetbaar. Een recept met goudsbloem en andere recepten met eetbare bloemen uit ons assortiment staan op pagina 115 en 116.
Wij hebben voor u de beste basiskruiden voor een Italiaanse mix en andere kruiden uit de wereldkeuken samengevoegd. In het bijgevoegde boekje vindt u allerlei teelttips voor het kweken van uw eigen kruiden. Zo kunt u het hele jaar door genieten van verse kruiden! Kijk voor het recept voor basilicumpesto op pagina 116.
Ook voor wie wat minder ruimte heeft, hebben wij een pakket samengesteld. Met het Stadstuinpakket kunt u plezier beleven aan tuinieren op uw balkon, dakterras of in uw kleine tuin.
Inhoud: Wortelpeterselie, Winterpostelein, Knolselderij, Raapsteel, Koolraap, Pastinaak, Komkommer, Ramenas en Winterkers. Inclusief boek: Bijzondere Groentegids.
Inhoud: Oostindische kers, Komkommerkruid, Goudsbloem, Dropplant, Groot kaasjeskruid en Lavatera.
Inhoud: Oostindische kers, Goudsbloem, Echte kamille, Korenbloem, Dille, Koriander, Capucijner Blauwschokkers, Pronkboon Emergo, Kervel Massa, Gele mosterd, Driekleurig Viooltje en Rucola.
Inhoud: Basilicum, Wilde Marjolein, Tijm, Peterselie, Rozemarijn, Salie, Pimpernel Klein, Koriander, Karwij, Chinese bieslook, Lavas en Dille. Inclusief boek: Sierlijk & Kruidig.
Inhoud: Andijvie, Rode Biet, Pluksla, Spinazie, Kropsla, Courgette, Winterpostelein, Stamdoperwt en Radijs. Inclusief boek: Groenten in Potten.
91004
91005
cadeaubonnen Bent u op zoek naar een groen, kleurrijk en groeizaam en geschenk, maar kunt u zelf geen keuze maken? Wij bieden cadeaubonnen aan met een waarde van €10,-, €25,- en €50,-. De cadeaubonnen kunnen ook in een feestelijke verpakking worden geleverd!
Kinderpakket ‘Mijn Eerste Tuintje’
9200
91017
Kiemen zijn de ultieme leverancier van vitamines en mineralen, ze zijn eenvoudig te kweken met behulp van het meegeleverde kiemschaaltje. Zo heeft u het hele jaar door verse kiemgroenten op uw bord!
Speciaal samengesteld voor de jonge groene vingertjes. Met behulp van het bijgevoegde boek vol illustraties leren kinderen spelenderwijs de beginselen van tuinieren. Wat is er nu leuker dan je eigen tuinje?
Onmisbaar voor de beginnende moestuinier! Bevat gemakkelijk te telen gewassen en het bijgevoegde boek bevat alle basisinformatie die u nodig heeft. Dat wordt smullen uit eigen tuin.
Inhoud: Tuinkers, Rucolakers, Mosterdkers, Chinese Bieslook en Radijskers. Inclusief kiemschaaltje.
Inhoud: Rijsdoperwt, Pompoen, Peterselie, Zonnebloem en Goudsbloem. Inclusief kinderboek.
Inhoud: Basilicum, Pluksla, Bieslook, Rode Biet, Wortel, Radijs, Tuinboon, Kropsla, Courgette, Ui, Snijbiet, Rucola, Suikermaïs en Koolrabi. Inclusief boek: Ecologisch Tuinieren voor Beginners.
11 3
113
Moestuinpakket
Kiempakket
91002
Per bestelling via onze website kan één cadeaubon worden verzilverd. U kunt de cadeaubon(nen) ook samen met de papieren bestellijst uit deze catalogus per post naar ons toesturen. Kijk voor meer informatie op www.bolster.nl/cadeaubonnen of scan deze handige QR-code:
1 1 114 4
recepten
recepten
D at w ordt smullen Op deze pagina hebben wij voor u recepten met de lekkerste eetbare bloemen, kruiden en vruchten geselecteerd! Wist u al dat de blaadjes van de goudsbloem eetbaar zijn? En wat dacht u van de prachtige, decoratieve blauwe bloemen van komkommerkruid? Ook zijn de grote, gele courgettebloemen eetbaar. Basilicum is het kruid dat het meest gebruikt wordt om pesto van te maken. Met de beschrijving van de pagina hiernaast kunt u dit in een handomdraai! Wilt u uw visite eens een speciale cake voorschotelen, denk dan aan de verrukkelijke pompoencake. Gebruik hiervoor het vruchtvlees van onze pompoen Solor, Fictor of Butternut. Veel kookplezier en eet smakelijk!
pompoenrassen: (Gebruik een van de volgende Solor, Fictor of Butternut)
1 11155
© De Bolster
© De Bolster
11161 6
teelttips
teelttips
hun dikte gezaaid kunnen worden, terwijl op een zwaardere grond (klei) de zaaidiepte gelijk moet zijn aan de dikte van de zaden.
Hier vindt u een aantal tips om goed van start te gaan met onze zaden. Bemesting Goed bemesten betekent niet automatisch veel bemesten. Over het algemeen krijgen de gewassen een betere smaak als u ze een bescheiden hoeveelheid mest/compost geeft. Maar (te) weinig bemesten betekent ook een vergroot risico van vroegtijdig schieten van gewassen. Het blijft altijd zoeken naar het juiste compromis. Wieden Tenzij u onkruid ziet als bijkruid of erin slaagt flink wat mulch (bodembedekkend organisch materiaal) tussen uw gewassen aan te brengen, zult u regelmatig moeten wieden om het onkruid de baas te blijven. Zorg vooral dat u ze verwijdert voor ze zaad vormen. Met de nodige discipline voorkomt u zo nog veel meer werk in latere jaren. Vals zaaibed Een handige methode om het onkruid slim af te zijn is het werken met een ‘vals zaaibed’. Het principe is simpel: u maakt de bodem geruime tijd voor het zaaien zaaiklaar. De onkruidzaden die door de grondbewerking aan het licht worden blootgesteld zullen daardoor gaan kiemen. Zodoende kunt u dit onkruid al vroeg in het voorjaar verwijderen of wegschoffelen voordat u de gewassen gaat zaaien. Deze methode helpt helaas niet voor laatkiemers, zoals knopkruid en nachtschade. Kieming Zaden zullen alleen kiemen als ‘de tijd daar rijp voor is’, m.a.w. als het het juiste moment van het jaar is en ze toegang hebben tot voldoende licht, water, warmte (of koude) en zuurstof. Zolang dat moment niet gekomen is, blijven de zaden ongekiemd (in kiemrust). Zo zullen bonen- en pompoenzaden in het bijzonder niet kiemen als het niet lang genoeg warm genoeg is. Elke soort heeft zo zijn specifieke voorwaarden waardoor de kiemrust doorbroken wordt. Dit komt voort uit de overlevingsmechanismes van zaden in de natuur. Sommige zaden zijn direct na de oogst kiembaar, terwijl in sommige gevallen de kiemrust kan oplopen tot enkele maanden of zelfs jaren. Winterpostelein leveren wij bijvoorbeeld pas na één jaar uit, omdat de zaden dan pas ‘uitgerust’ zijn.
met wat compost in kiembakjes of plantenpotjes. Zorg dat het ‘rijpe’ compost is en de kleine plantjes niet overbemest worden. Bij het uitplanten is het goed ze aan de buitentemperaturen te laten wennen door ze te laten afharden. Dit doet u door ze een aantal dagen overdag buiten te zetten en ze bij zeer koude nachten weer binnen te halen. Zaaidiepte Voor een goede kieming moet op de juiste diepte gezaaid worden. Hoe kleiner een zaadje, hoe ondieper het gezaaid moet worden. Kleine zaadjes hebben immers niet zoveel reservevoedsel en moeten dus snel ‘het licht zien’. Als basisregel kunt u nemen dat op een lichte grond (zand) de zaden 2 à 3 maal zo diep als
Water geven Het is aan te raden na het zaaien direct water te geven. Let er hierbij op wel dat u ze niet verdrinkt, want als er geen zuurstof meer bij de zaden kan komen, zullen ze wegrotten. Bonen nemen uit zichzelf heel makkelijk water op uit de omgeving en hoeven daarom, mits ze in een vochtige bodem gezaaid worden, geen extra water te krijgen. Zaden bewaren Bij de Bolster worden de zaden bij een constante temperatuur (15°C) en luchtvochtigheid (ca. 40%) bewaard in de zaadkluis. Het is moeilijk gemiddelde waardes te geven over de bewaartijd van zaden, want elk gewas heeft wat dat betreft zijn eigen karakter. Van pastinaakzaden weten we bijvoorbeeld dat ze sneller verouderen. Daarentegen kunnen sommige oliehoudende zaden, zoals van kool, wel 10 jaar of meer bewaard worden. Vanaf het moment dat zaden geoogst en gedroogd worden, begint het verouderingsproces. Afhankelijk van de bewaaromstandigheden zal dit proces trager of sneller gebeuren. De belangrijkste steekwoorden voor een goede bewaring zijn: droog, koel en zo veel mogelijk luchtdicht. Let voor een voldoende droge bewaring op dat: - het zakje in ieder geval goed afgesloten is; gebruik eventueel een paperclip of wat plakband. - de zakjes worden bewaard in een bak, weckpot
of kastje dat geen vocht binnen laat. Eventueel kunnen ook droogkorrels of silicagel (of op zeer traditionele wijze: houtskool of as) gebruikt worden om het vocht weg te vangen. Doe de korrels in een open glazen potje en plaats dit in de bak of weckpot. Vocht dat de bak binnenkomt wanneer u deze opent, wordt dan weggevangen. Wanneer u er een hygrometer bij plaatst kunt u de luchtvochtigheid in de gaten houden en de gel of korrels tijdig vervangen. Silicagel verkleurt wanneer het vochtig wordt en kan in de oven (op 200°C) gedroogd worden voor hergebruik. Betreffende de temperatuur bij de bewaring geldt: hoe koeler hoe beter. Het is bovendien heel belangrijk dat de temperatuur zoveel mogelijk constant blijft. Daarom kunnen de zakjes beter uit de zon worden gehouden, zodat ze niet afwisselend opgewarmd en afgekoeld worden. Bij het CGN (Centrum voor Genetische bronnen Nederland) worden de zaden hermetisch verpakt bewaard bij -20°C. Op deze manier kunnen ze tientallen jaren in leven worden gehouden. Voor een korte bewaring kan echter elk kastje waarin de zaden koel, en zoveel mogelijk bij een stabiele temperatuur, bewaard worden prima dienst doen als ‘schatkist’.
Voorzaaien De plantjes kunnen binnen voorgezaaid worden, zo weet u zeker dat het warm genoeg voor ze is bij het zaaien en hebben ze al een voorsprong in de groei. Dit zaaien kan op (onkruidzadenvrije) aarde
1 11177
© De Bolster
© De Bolster
11181 8
zaaikalender
jan Blad- en stengelgewassen andijvie bladmosterd groenlof groenselderij kardoen nieuw-zeelandse spinazie paksoi prei (herfst) raapsteel rucola coltivata rucola selvatica sla snijbiet spinazie, vroeg spinazie, zomer tuinmelde tuinkers veldsla winterpostelein zomerpostelein Vruchtgewassen aubergine augurk courgette komkommer paprika peper pompoen suikermaïs tomaat Wortel- en knolgewassen kliswortel knolselderij knolvenkel koolraap koolrabi meiraap pastinaak radijs ramenas rode biet, herfst, bewaar rode biet, zomer schorseneer ui, zaai witlof wortelpeterselie
zaaikalender
febr
mrt
april
mei
juni
juli
aug
sept
okt
nov
dec
jan
febr
mrt
april
mei
juni
juli
aug
sept
okt
nov
dec
Koolgewassen bloemkool boerenkool broccoli chinese kool rode en witte kool savooie kool spruitkool Kruiden alsem anijs basilicum bieslook, fijn bonekruid chinese bieslook citroenmelisse dille hyssop karwij kervel komkommerkruid koriander lavas lavendel lepelblad wilde marjolein peterselie pimpernel rozemarijn salie snijselderij tijm venkel waterkers winterkers wijnruit tuinzuring spinaziezuring zaai/opkweek onder glas
zaaien/planten buiten
wortel, winter wortel, zomer Peulvruchten bonen doperwten, peulen tuinbonen
11 9
120
A dressen
T O T
S L O T
Ook dit jaar hebben wij met ons team hard gewerkt om voldoende zaad te verkrijgen voor een breed assortiment aan gewassen. Uiteraard van goede kwaliteit, zoals u van ons gewend bent. En natuurlijk 100% biologisch! Naast het tentoonstellen van ons aanbod, heeft u in deze catalogus ook de nodige teelttips kunnen lezen, aan de hand waarvan u een prachtige teelt tegemoet kunt zien. Bent u na al deze indrukken benieuwd hoe ons bedrijf eruit ziet en hoe onze zaden worden geteeld? Op zaterdag 19 juli 2014 bent u van harte welkom op onze jaarlijkse open dag! Ons bezoekadres is: De Bolster - Biologische Zaden Oude Oenerweg 13 8161 PL EPE - Nederland Heeft u vragen over onze gewassen of zaden? Bel of mail ons dan gerust, wij zijn u graag van dienst! Tel.nr. : +31(0)578 - 621433 Email:
[email protected]
Wilt u op de hoogte blijven van ons laatste nieuws? Wij verwijzen u graag naar onze facebook- en twitterpagina:
www.facebook.com/DeBolsterBV
www.twitter.com/debolster
Tevens kunt u zich aanmelden voor onze nieuwsbrief via www.bolster.nl/nieuwsbrief.
Alma Huisken | De Proeftuin moestuincursussen Mosterdpad 1 9977 SL Molenrij (Gr) Tel: 0595-481580
[email protected] www.almahuisken.nl Biojournaal online nieuws over de Nederlandse bio-sector www.biojournaal.nl Bio-Kultura Biologische potgrond, tuinaarde en bemesting Ravellaan 49 3533 JH Utrecht
[email protected] www.bio-kultura.nl Bionext (Biologica) ketenorganisatie voor duurzame, biologische landbouw en voeding Postbus 12048 3501 AA Utrecht Tel: 030-2339970 info@ bionext.nl www.bionext.nl Bionica De enige biologisch dynamisch gekweekte en vermeerderde aardappel van Nederland. Winnaar Held van de Smaak Nederland 2012. www.bionicapotato.com
[email protected] Carel Bouma Bio-Pootgoed (Pootaardappelen, plantuien, sjalotten, knoflook) Alikruikweg 15 8256 RK Biddinghuizen Tel 06 51068038
[email protected] www.biologischpootgoed.nl De Hessenhof Biologische kwekerij vaste planten Hessenweg 41 6718 TC Ede 0318-617334 www.hessenhof.nl Levert ook: biologische (blad)aarde en mestmengsels
11212 1
Flobus Biologisch-dynamische bloemzaden. Na de overdracht van De Bolster naar Epe is Flobus op zoek gegaan naar nog meer bloemen (flores) uit de hele wereld (globus). Flobus zoekt zoveel mogelijk de oorspronkelijke, weinig gecultiveerde vormen, soms zelfs in het wild verzameld. De herkomst wordt zoveel mogelijk vermeld.
Stichting Demeter Diederichslaan 25 d 3971 PA Driebergen Tel 0343 522355
[email protected] www.demeter-bd.nl Informatie over biologisch-dynamische landbouw, bestellen van preparaten.
Pieter Venemakade 61 9605 PL Kiel-Windeweer
[email protected] www.flobus.nl. Hoeve Vertrouwen Biologische Bloembollen Oostermiddenmeerweg 14 1771 RR Wieringerwerf Tel 0227 501637
[email protected] www.ecobulbs.nl Louis Bolk Instituut Internationaal advies en onderzoek binnen duurzame landbouw, voeding en gezondheidszorg. Hoofdstraat 24 3972 LA Driebergen tel. +31(0)343 523.860
[email protected] www.louisbolk.org Stichting Zaadgoed Stichting voor biologische veredeling en biodiversiteit p/a Bionext Postbus 12048 3501 AA Utrecht
[email protected] www.zaadgoed.nl Studiecentrum Kraaybeekerhof Opleidingen, cursussen Diederichslaan 25 a 3971 PA Driebergen Tel 0343 533885
[email protected] www.kraaybeekerhof.nl opleidingen, moestuincursussen, zaalverhuur restaurant en landgoed
C ontact De Bolster B.V. Biologische zaden Oude Oenerweg 13 8161 PL EPE - Nederland Tel. +31(0)578 - 621433 Fax. +31(0)578 - 621418
[email protected] www.bolster.nl Fotografie Karin Brummel & Elly Vosselman Grafisch ontwerp Kokosnoot Reclame www.kokosnootreclame.nl
[email protected]
1 2 2122
