NATUURTOUR DOOR BRABANT
10 PROJECTEN
Groen Verbindt
UITGEVOERD ONDER HET PROGRAMMA NATUUR EN SAMENLEVING
10
Inleiding
De 10 projecten
3
4-26
Blijvende samenwerking groene organisaties
24
De betrokken organisaties stellen zich voor
25
0
P RO J E C TE N
1
Bijencollectie Breda
2
Samentuinen Haaren
3
Natuurinventarisaties Tilburg
4
Poelenbeheer Uden
5
Gastheerschap Bergen op Zoom
6
Cultuurhistorie Woudrichem
7
Natuurbeleving ‘s-Hertogenbosch
8
Heidebeheer Heeze-Leende
9
Eendenkooi Oss
10
Boomkikkers Udenhout
natuur dichtbij huis
Brabants Landschap
2
Inleiding In het kader van het programma Natuur en Samenleving NoordBrabant hebben de Brabantse Milieufederatie, IVN Brabant, Natuurmonumenten, Staatsbosbeheer en het Coördinatiepunt van Brabants Landschap in 2015 en 2016 gezamenlijk de ‘Natuurtour’ georganiseerd. Natuurtour is een rondgang langs natuurprojecten voor alle Brabanders, die zich op vrijwillige basis inzetten voor de versterking van de Brabantse natuur en het behoud van de biodiversiteit. Het doel van de Natuurtour is om breed zichtbaar te maken wat de afgelopen jaren is bereikt met alle inzet van vrijwilligers en deze resultaten op een aansprekende manier terug te geven aan iedereen die zich hiervoor heeft ingezet. Om dit te realiseren worden in 2015 en 2016 verspreid over de provincie tien bijeenkomsten georganiseerd met tien verschillende thema’s. Per bijeenkomst worden de resultaten van de vrijwilligersinzet op het betreffende thema gedeeld en wordt besproken op welke manier we deze inzet het beste kunnen continueren. In dit boekje staan verslagen van de tien bijeenkomsten. Stuk voor stuk boeiende bijeenkomsten, waarin met grote deskundigheid wordt gesproken over de effectiviteit van de inzet van vrijwilligers. Op basis hiervan is aangegeven hoe we de inzet van de vele vrijwilligers voor de natuur in Brabant blijvend kunnen waarderen. Natuurorganisaties, overheden en ook vrijwilligers zelf hebben er belang bij dat de effectiviteit van vrijwillige inzet voor de natuur blijvend hoog is. Zo dragen vrijwilligers optimaal bij aan de natuurdoelen, die we met elkaar willen bereiken.
3
NATUURTOUR DOOR BRABANT
1 4
1
25 | 06 | 2015
Het bijencollectief in Breda Bijen zijn van levensbelang voor ons. De meeste gewassen zijn afhankelijk van insectenbestuiving en bijen zijn de meest ijverige bestuivers. Bijen hebben het echter moeilijk en de bijenpopulaties lopen terug, onder andere door bestrijdingsmiddelen en voedselgebrek.
Het werk van vrijwilligers is cruciaal om het leef klimaat van de bij veilig te stellen.
Gelukkig bekommeren veel vrijwilligers en organisaties zich om de bij. De gemeente Breda mag zich zelfs ‘bijvriendelijke gemeente’ noemen. Reden om tijdens de eerste bijeenkomst van de Natuurtour op woensdag 25 juni 2015 te laten zien wat al gebeurt én wat we nog kunnen doen voor de bij. Maar liefst 50 mensen kwamen naar het Stadskantoor van Breda om inspiratie op te doen. BMF-directeur Nol Verdaasdonk prees de aanwezigen voor hun vrijwillige inzet voor de bij en benadrukte dat bestrijdingsmiddelen zoals neonicotinoïden, zo snel mogelijk verboden moeten worden. Bruun Scheltema, directeur beheer openbaar groen van de gemeente Breda lichtte toe dat de gemeente Breda, geen chemische bestrijdingsmiddelen gebruikt en stukken groen zo maait dat er zo min mogelijk schade is voor bijen en andere dieren. Aat Rietveld, voorzitter van het Bredaas Bijenhouderscollectief, vertelde hoe dit collectief een gunstige leefomgeving voor de bij bevordert en daarbij Bredase burgers betrekt. Bijvoorbeeld door educatie en ondersteuning van mensen die zelf aan de slag willen. Zowel de honingbij als de wilde bij spelen een belangrijke rol in onze voedselvoorziening. Maar liefst 76% van de gewassen is afhankelijk van bestuiving. De Werkgroep Stadsplanten Breda inventariseerde welke planten voorkomen in Breda en beschreef deze in een boek. Bijen zijn voor hun voedsel afhankelijk van bloemen. Erik van der Hoeven lichtte namens deze werkgroep toe dat klimop en paardenbloem heel geschikt zijn voor bijen. Het werk van vrijwilligers is cruciaal om het leefklimaat van de bij – en ons eigen leefklimaat – veilig te stellen. Dat het Bredaas Bijenhouderscollectief naar aanleiding van de bijeenkomst diverse nieuwe vrijwilligers kon verwelkomen, stemt hoopvol.
5
NATUURTOUR DOOR BRABANT
6
2
26 | 09 | 2015
Samentuinen in Haaren Samentuinen draagt veel bij aan de natuur en de biodiversiteit.
De tweede bijeenkomst van de Natuurtour vond plaats op 26 september 2015 in Haaren. Hier kwamen startende en ervaren ‘samentuinders’ samen. Een samentuin is een grote moestuin, waarin een groep vrijwilligers gezamenlijk werkt en oogst.
De dag had tot doel het netwerk van samentuinders zichtbaar te maken en mensen met elkaar te verbinden. Ervaren samentuinders konden meer kennis opdoen over bepaalde thema’s. Voor beginnende samentuinders vormde het evenement een stimulans om daadwerkelijk aan de slag te gaan met hun samentuin. Voor deze bijeenkomst was er een fietsroute uitgezet langs twee samentuinen in Haaren en een wandeltocht over de prachtige Zorgtuinderij de Es. Vrijwilligers leggen samentuinen vaak aan op lelijke en oninteressante plekken. Deze toveren ze om tot fraaie groene oases, waar naast groenten ook volop planten en dieren te vinden zijn. Daarbij besteden ze ook veel aandacht aan de bodem, waarin 30 tot 40 procent van de biodiversiteit zich afspeelt. Op die manier dragen samentuinen veel bij aan de natuur. Bij de bijeenkomst waren ongeveer 35 personen aanwezig, die bijna allemaal als vrijwilliger in een samentuin in Brabant werken. Samentuinen biedt voor mensen een laagdrempelige manier om in contact te komen met biodiversiteit. Daarnaast zijn er nog veel meer voordelen te noemen van samentuinen, zoals gezondheid, beweging en sociale cohesie. Het verschijnsel breidt zich dan ook nog steeds uit. De Brabantse Milieufederatie werkt in dit traject veel samen met de Vereniging Ecologisch Leven en Tuinieren (Velt), een van oorsprong Belgische vereniging. Velt biedt via haar afdelingsstructuur continuïteit in het aanbod van cursussen en bijeenkomsten. Daardoor zullen nog meer mensen gaan moestuinieren en samentuinen. Uit de evaluatie bleek dat de deelnemers de bijeenkomst goed tot zeer goed beoordeelden en rekenen op een vervolgbijeenkomst.
7
NATUURTOUR DOOR BRABANT
8
3
01 | 12 | 2015
Natuurinventarisaties in Tilburg Waardering is belangrijk voor het enthousiast maken en houden van vrijwilligers
De derde bijeenkomst van de Natuurtour vond plaats op 1 december 2015 in Natuurmuseum Brabant. De bijeenkomst ging over het positief effect van waarnemingen van vrijwilligers op beheer, beleid en advisering van verschillende organisaties. Er waren zo’n 50 personen van diverse groene vrijwilligersorganisaties aanwezig. Particuliere Gegevensbeherende Organisaties (zoals de Vlinderstichting en Zoogdiervereniging) en gemeenten zijn voor advisering op het gebied van natuurbeheer en beleid afhankelijk van natuurwaarnemingen. Zouden deze data alleen door professionals aangeleverd worden, dan zou de hoeveelheid data beperkt zijn of een dure aangelegenheid. Dankzij de inzet en het enthousiasme van vele vrijwilligers is een grote, groeiende, landelijke databank van natuurwaarnemingen beschikbaar. Hiermee worden analyses gedaan, gefundeerd advies gegeven en beleid gemaakt. Op deze avond verzorgden drie sprekers een korte lezing, ieder vanuit zijn eigen expertise. Henk Sierdsema van SOVON Vogelonderzoek ging in op het vogelonderzoek op Europese en landelijke schaal. Dankzij de vele waarnemingen worden cijfers en trends zichtbaar over verschillende vogelsoorten. Albert Vliegenthart van de Vlinderstichting gaf uitleg over vrijwilligersinzet op landelijke en provinciale schaal. In de 25 jaar dat het vlindermeetnet actief is, zijn in 116.000 tel-uren zo’n 5 miljoen vlinders geteld! Tenslotte gaf Mischa Cillessen van de gemeente Tilburg uitleg over het belang van natuurwaarnemingen door vrijwilligers voor de gemeente. Bij het maken van beleid is de gemeente afhankelijk van de natuurdata uit de Nationale Databank Flora en Fauna (NDFF). Zonder natuurwaarnemingen heeft de gemeente geen zicht op kwetsbare of waardevolle gebieden, waarmee ze rekening moet houden. Een belangrijke conclusie van de avond was dat waardering het beste middel is voor het enthousiast maken en houden van vrijwilligers. Dit bereik je onder andere door terugkoppeling te geven over wat er met de waarnemingen is gedaan.
9
NATUURTOUR DOOR BRABANT
10
4
17| 03 | 2015
Poelenbeheer in Uden De poelen worden niet alleen benut door vele soorten amfibieen, maar komen ook ten goede aan 137 andere soorten van 35 andere faunagroepen.
Poelen zijn voor amfibieën als kikkers, padden en salamanders van levensbelang. Op veel plaatsen in Brabant is voldoende geschikt landhabitat voor amfibieën aanwezig, maar geschikte voortplantingswateren ontbreken vaak. Het aanleggen van poelen zorgt voor gunstigere omstandigheden voor amfibieën. Verspreid over Brabant zijn inmiddels honderden amfibieënpoelen aangelegd, waarvan alleen al meer dan 200 in Uden en omgeving. Op donderdag 17 maart 2016 stonden tijdens de vierde bijeenkomst van de Natuurtour in de Groenhoeve in Uden vier sprekers stil bij de resultaten van de aanleg van deze poelen. Voor ruim 30 belangstellenden gaf Fabrice Ottburg van Alterra zijn visie over de aanleg en het beheer van deze poelen. Ernest de Groot van Stichting Vrijwillig Landschapsbeheer Uden vertelde hoe de afgelopen 25 jaar de ruim 200 poelen in de regio Uden zijn aangelegd. Frank Spikmans van RAVON sprak over de amfibieënstand in Noord-Brabant en introduceerde www.poelen.nu, een database om de status van de poelen bij te houden. Tot slot presenteerde Nico Ettema van IVN Uden de resultaten van het aquatisch ecologisch onderzoek van een aantal poelen in Uden en omgeving. De poelen blijken niet alleen benut te worden door vele soorten amfibieën, maar ook ten goede te komen aan 137 soorten van 35 andere faunagroepen. De aanleg van poelen levert dus veel op voor de Brabantse biodiversiteit. Daarnaast werd tijdens de avond ook duidelijk dat het periodiek opschonen van poelen van belang is voor het instandhouden van de waarde ervan. Het is beter om bestaande poelen goed te onderhouden, dan veel nieuwe poelen aan te leggen, waardoor geen tijd en geld meer is om bestaande poelen goed te onderhouden en te schonen. Met deze en andere beheertips weten de betrokkenen hoe ze hun energie de komende 25 jaar het beste kunnen inzetten om ’hun’ poelen optimaal te benutten voor de biodiversiteit in Brabant.
11
NATUURTOUR DOOR BRABANT
12
5
30 | 03 | 2015
Gastheerschap in Bergen op Zoom Het was nuttig om een aantal tips over het omgaan met mensen op een rijtje te zetten.
De vijfde bijeenkomst in het kader van de Natuurtour werd gehouden op 30 maart 2016. Brabants Landschap organiseerde in samenwerking met het Natuurpodium Brabantse Wal een workshop over ‘Gastheerschap’. Bij de bijeenkomst waren 30 vrijwilligers aanwezig. De workshop was bedoeld voor vrijwilligers die in en vanuit het Bezoekerscentrum de Kraaijenberg en Natuurpodium actief zijn. In de vorm van regietheater werd uitgewerkt hoe je je als ‘gastheer of gastvrouw’ kunt opstellen. Hoe ga je als gids om met lastige vragen? En hoe kun je het beste vrijwilligers werven? Gastheerschap kent geen vaste definitie. Het is een gevoel, een houding ten opzichte van gasten die je ontmoet bij een excursie of bij een informatiestand. Ook tijdens vrijwilligersactiviteiten in het veld kun je door passanten worden benaderd met vragen over bijvoorbeeld het gevoerde beheer. Tijdens de workshop gaven twee actrices uitleg aan de hand van een casus. Eerst luisterden de aanwezige vrijwilligers alleen en lieten ze de personages (bijvoorbeeld een deelnemer aan een excursie en een vrijwilliger, die als gids optrad) hun gang gaan. Vervolgens mocht er worden ingegrepen, waarbij de rol van de gids mocht worden overgenomen en er suggesties konden worden gedaan voor het vervolg van het gesprek. Als een suggestie werd doorgevoerd, gaf de ‘deelnemer aan de excursie’ vervolgens aan hoe dit op hem of haar overkwam. Veel van het getoonde spel was voor de vrijwilligers herkenbaar. Zij ervaarden het als nuttig dat tijdens de workshop een aantal tips over het omgaan met mensen op een rijtje gezet werden.
NATUURTOUR DOOR BRABANT
14
6
05 | 04 | 2016
Cultuurhistorie in Woudrichem Een boeiend verhaal over de historie van het gebied rond de rivier de Alm.
Op dinsdag 5 april 2016 was de zesde activiteit in het kader van de Natuurtour Brabant. Tijdens deze activiteit gaf Cees van Maastrigt een lezing over het landschap en de cultuurhistorie in het Land van Heusden en Altena. Bij deze lezing waren vrijwilligers aanwezig, die actief zijn bij Natuurbeschermingsvereniging Altenatuur, de Archeologische Vereniging van het Land van Heusden en Altena, de Brabantse Waterliniewerkers en Fort Altena. Het boeiende verhaal van Cees van Maastrigt ging met name over de historie van het gebied rond rivier de Alm. Hier ligt Fort Giessen, dat onderdeel uitmaakt van de Nieuwe Hollandse Waterlinie (NHW). Dit fort werd gebouwd rond 1880 en diende om een aanval op Woudrichem af te slaan. In 1926 verloor Fort Giessen zijn militaire functie, maar bleef het in gebruik als opslagplaats van leger, politie en douane. Het hoofdgebouw van Fort Giessen wordt momenteel gebruikt door Altenatuur en de Archeologische Vereniging van het Land van Heusden en Altena. De meidoornhagen, eens bedoeld om de vijand te hinderen, zijn nu ideale broedplaatsen voor vogels. De muren bieden plaats aan allerlei soorten muurplanten. De bomvrije bijgebouwen dienen als overwinteringsplaats en kraamkamer van vleermuizen.
NATUURTOUR DOOR BRABANT
16
7
22 | 04 | 2016
Natuurbeleving in ‘s-Hertogenbosch Op vrijdag 22 april 2016 vond de zevende bijeenkomst plaats van de Natuurtour. Vrijwilligers zorgen voor hoge natuurwaarden in dit gebied
Een avondwandeling, die kon rekenen op belangstelling van bijna 50 vrijwilligers. Tijdens deze wandeling stonden de vrijwilligers centraal, die zich inzetten voor De Moerputten en omliggende gebieden, zoals het Vlijmens Ven. De diversiteit van De Moerputten is groot. Er zijn hooilanden, rietvelden, moerassen, open water en wilgenstruwelen. Hierdoor is er ook een grote diversiteit aan planten en dieren. Een bijzondere en uiterst zeldzame bewoner is het pimpernelblauwtje. Deze vlinder kwam oorspronkelijk al in het gebied voor en is in 1990 met succes opnieuw uitgezet. In dit veelzijdige gebied werkt een breed palet aan groene vrijwilligers van verschillende organisaties zoals Natuurmonumenten, IVN en Staatsbosbeheer. Vaak komt het zelfs voor dat een vrijwilliger bij alle drie deze organisaties werk verzet, wat we uiteraard alleen maar toejuichen. Deze vrijwilligers doen veel beheerwerk, zoals wilgen knotten en wandelpaden controleren. Samen met de vrijwilligers die zich bezighouden met inventarisatie en monitoring, zorgen zij voor hoge natuurwaarden. De terugkeer en het behoud van het pimpernelblauwtje is mede te danken aan de inspanningen van deze vrijwilligers. Gidsen zorgen ervoor dat jong en oud dit prachtige gebied kunnen beleven. Tijdens deze unieke avondwandeling door De Moerputten werden de vrijwilligers verrast door muziek en sages over het gebied en over de moerasdraak. Onder leiding van boswachters van Natuurmonumenten en Staatsbosbeheer werden de vrijwilligers meegenomen in het heden en verleden van De Moerputten. Centraal hierin stond uiteraard ook de rol van de vrijwilligers. Met deze wandeling werd waardering uitgesproken voor het vele werk dat de vrijwilligers jaarlijks verzetten. We hopen hiermee een stukje te hebben bijgedragen aan het plezier, waarmee het vrijwilligerswerk wordt gedaan.
NATUURTOUR DOOR BRABANT
18
8
23 | 04 | 2016
Heidebeheer in Heeze-Leende De impact die de diverse reddingsacties voor padden en het heidebeheer na de brand hebben gehad op de biodiversiteit is enorm.
Zaterdag 23 april 2016 was de achtste bijeenkomst van de Natuurtour. Deze stond in het teken van het natuurherstel na de grote brand op de Strabrechtse Heide in 2010 en de belangrijke rol die vrijwilligers daarin hebben gespeeld. Bij deze bijeenkomst waren ruim 40 vrijwilligers aanwezig. De spits werd afgebeten door Han Meeuwsen van Nature Moments Productions. Hij is al ruim drie jaar bezig met een film over De Verborgen Wereld op de Strabrechtse Heide. De vrijwilligers werden getrakteerd op een eerste introductie van deze film. Daarna nam Bas van Doren, brandweerkorpscoördinator bij de Veiligheidsregio Brabant-Zuidoost, de aanwezigen met een levendige beschrijving van de brand mee terug naar 2010. Ook vertelde hij welke maatregelen de brandweer nam naar aanleiding van deze grote brand. Samen met natuurbeheerders kijkt de brandweer nu hoe een dergelijke brand in de toekomst voorkomen of vertraagd kan worden. Vervolgens lieten vrijwilligers Petra van Leeuwen van de poelenwerkgroep Eindhoven en Eelco Hoogendam van de amfibieënwerkgroep van IVN Heeze-Leende zien welke ongelooflijke reddingsacties voor padden zijn opgezet na de brand. De vrijwilligers hebben op de heide ontelbaar veel uren naar padden gezocht. De eerste zoektocht was naar de streng beschermde rugstreeppad. Hierbij zijn ook veel salamanders en andere amfibieën gered. Als laatste nam Marijn Nijssen, stuifzandexpert bij de Stichting Bargerveen, het woord om de vrijwilligers te informeren over de ontwikkelingen in het stuifzand na de grote brand. Vervolgens bezocht de groep onder leiding van Marijn Nijssen en boswachter Jap Smits van Staatsbosbeheer het gebied waar de brand was ontstaan op de Strabrechtse Heide. De impact die de verschillende padden red-acties en het heidebeheer na de brand hebben gehad op de biodiversiteit in het gebied is enorm. Deze natuurtourbijeenkomst was bedoeld om de betrokken vrijwilligers in het zonnetje te zetten. De feedback op de bijeenkomst gaf aan dat dit goed gelukt is.
19
NATUURTOUR DOOR BRABANT
20
9
20 | 08 | 2016
Boomkikkers in Udenhout Het monitoren van resultaten is een activiteit die goed kan worden opgezet samen met vrijwilligers.
De negende Natuurtour activiteit vindt op 20 augustus 2016 plaats in Udenhout. Daar wordt met man en macht gewerkt aan het verbeteren van het leefgebied van de boomkikker. Hierbij wordt de samenwerking gezocht met vrijwilligers. Met name het monitoren van resultaten is een activiteit die goed kan worden opgezet met vrijwilligers. Boomkikkerdeskundige Ben Crombaghs geeft tijdens deze bijeenkomst uitleg over de boomkikker, zijn habitat, zijn aanwezigheid in Nederland en uitzetacties van nieuwe boomkikkers. Daarnaast wordt onder leiding van bosbaas Theo Quekel van Brabants Landschap een excursie door het gebied De Brand georganiseerd. In dit natuurgebied zijn de laatste jaren zo’n 70 poelen aangelegd om de biotoop voor de boomkikker te verbeteren. Tijdens de excursie gaat de groep boomkikkers zoeken. Aan de hand van vondsten wordt ter plekke uitgelegd waarom De Brand zo’n uitstekend gebied is voor deze soort. Waarnemingen worden uiteraard genoteerd. Bijvoorbeeld of het een mannetje of vrouwtje is en zo mogelijk het gewicht van de kikker in kwestie. Rondom De Brand zijn diverse agrarische bedrijven gevestigd, waaronder de Sprankenhof. Dit bedrijf is op 20 augustus de uitvalsbasis, van waaruit de groep het gebied intrekt. Ook zal hier na afloop een lunch met voornamelijk regionale producten worden geserveerd. Het project maakt duidelijk dat samenwerking tussen diverse organisaties volop gaande is. In dit geval samenwerking tussen terreinbeherende organisaties, soortenbeschermingsorganisaties én lokale vrijwilligers.
NATUURTOUR DOOR BRABANT
22
10
27 | 08 | 2016
Eendenkooi in Oss De ervaren vrijwilligers bij dit project kunnen steeds zelfstandiger opereren.
De tiende Natuurtouractiviteit staat in het teken van de Macharense Kooi. Deze activiteit staat in verband met het broedseizoen op zaterdag 27 augustus 2016 gepland. De Macharense Kooi is nieuw leven ingeblazen en beleefbaar gemaakt door het uitgraven van de kooiplas en het opknappen van twee vangpijpen. De kooi is het hele jaar vrij toegankelijk voor publiek en heeft daarmee de status van publiekskooi. Zonder de inzet van vrijwilligers was het niet mogelijk geweest de Macharense Kooi weer toonbaar te maken en een publieksfunctie te geven. Met name vrijwilligers van Stichting Landschapsbeheer Oss hebben een grote rol gespeeld bij tal van werkzaamheden. Naast het behaalde resultaat is ook geïnvesteerd in de verspreiding en het behoud van specifieke vakkennis over eendenkooien. Het bouwen en onderhouden van de vangpijpen op een eendenkooi is een arbeidsintensieve aangelegenheid en vergt specifieke kennis. De ervaring leert dat deze werkzaamheden zich uitstekend lenen om met vrijwilligers uit te voeren. Vanwege de specifieke benodigde vakkennis is deskundige begeleiding hierbij wel een vereiste. Ook in het dagelijks onderhoud van de Macharense Kooi spelen de vrijwilligers van Stichting Landschapsbeheer Oss een centrale rol. Zij voeren deze werkzaamheden al meerdere jaren uit, waardoor zij hierin steeds zelfstandiger kunnen opereren.
23
Blijvende samenwerking groene organisaties Cursussen en opleidingen die georganiseerd worden door de diverse groene organisaties, zouden beter op elkaar afgestemd moeten worden.
Uit de bijeenkomsten in het kader van de Natuurtour is gebleken dat goede kennisuitwisseling de effectiviteit van de vrijwilligersinzet sterk bevordert. Het gaat hierbij om de kennisoverdracht van professionele natuurorganisaties en kennisinstituten naar vrijwilligers, maar ook om het overbrengen van ervaringen van de vrijwilligers uit het veld naar de professionele organisaties. Daarnaast hebben veel vrijwilligers meer plezier in hun activiteiten als ze hierbij extra kennis opdoen. Veel vrijwilligersgroepen zijn bovendien zelf actief in het overdragen van kennis en ervaring. Met de Natuurtour is een samenwerking ontstaan rondom kennisdeling met vrijwilligers tussen de Brabantse Milieufederatie, IVN Brabant, Natuurmonumenten, Staatsbosbeheer en Brabants Landschap. Bij de bijeenkomsten zijn ook de Particuliere Gegevensbeherende Organisaties (PGO’s) – Floron, Sovon, Ravon, EIS, Zoogdiervereniging en Vlinderstichting – vaak aangehaakt. Het streven is om de samenwerking met vrijwilligers tussen al deze organisaties een meer blijvend karakter te geven. Zo zouden diverse cursussen en opleidingen die georganiseerd worden, beter op elkaar kunnen worden afgestemd. Op dit moment wordt samen met de provincie Noord-Brabant bekeken hoe dit vorm kan krijgen. Meer informatie hierover volgt!
24
De betrokken organisaties stellen zich voor Instituut voor natuureducatie en duurzaamheid (IVN) Brabant
www.ivn.nl IVN is een landelijke organisatie die mensen lokaal bij natuur betrekt. Op scholen, in natuurgebieden en in hun eigen buurt. Binnen de 32 lokale afdelingen van IVN in
Brabantse Milieufederatie (BMF)
www.brabantsemilieufederatie.nl
Noord-Brabant zijn zo’n vijfduizend ervaren vrijwilligers actief. Jaarlijks organiseren zij met veel passie talloze
De Brabantse Milieufederatie is opgericht in 1972 en
excursies, cursussen, wandelingen, tentoonstellingen
overkoepelt ruim 100 lokale vrijwilligersgroepen op het
en opleidingen. Door deze laagdrempelige en educatieve
gebied van natuur, milieu en landschap in Brabant. De
activiteiten maakt een groot aantal mensen kennis met de
BMF komt op voor een mooi en duurzaam Brabant. Wij
natuur.
zetten ons, samen met vele vrijwilligers, in voor een schoon milieu, rijke natuur, mooi landschap en gezon-
De beroepskrachten van IVN ondersteunen de vrijwilligers
de leefomgeving. Wij willen duurzame ontwikkelingen
bij hun activiteiten, en initiëren landelijke en regionale
in Brabant stimuleren en ongewenste ontwikkelingen
campagnes zoals Groen Dichterbij, Gezonde schoolpleinen,
afremmen. Dat doen we door op provinciaal, regionaal
Scharrelkids en Schone Maas. Ons idee is dat betrokkenheid
en lokaal niveau te adviseren en informeren, door
bij de natuur, duurzaam handelen stimuleert. Daarom laten
burgers en belangengroepen te ondersteunen en door
wij jong en oud de natuur dichtbij beleven. We verbinden
te werken aan duurzame projecten op het gebied van
hen met groene initiatieven rond natuur en maatschappelij-
energie, landbouw, mobiliteit, natuur en landschap,
ke thema’s zoals voeding, gezondheid en energie.
voedsel en water.
Brabants Landschap
www.brabantslandschap.nl Brabants Landschap beheert ruim 17.000 hectare bos, heide en vennen, maar bijvoorbeeld ook landgoederen, boerderijen, forten en kastelen. Daarmee zorgt Brabants Landschap ervoor dat onze eigen, prachtige provincie Noord-Brabant, met haar diversiteit aan land-
Natuurmonumenten
www.natuurmonumenten.nl
schappen, nog het thuis is van vele vrij levende planten- en diersoorten. Daarnaast zet Brabants Landschap
Natuurmonumenten is dé beweging van
zich in voor behoud, herstel en ontwikkeling van biodi-
mensen met hart voor de natuur. We willen
versiteit buiten de beschermde gebieden. Een netwerk
mensen, van jong tot oud, in het hart raken
van enthousiaste vrijwilligers helpt mee maatregelen
en de fascinatie voor de natuur delen met
te treffen om weide- en akkervogels, uilen, amfibieën
en via onze achterban. We activeren mensen
en vleermuizen te beschermen. Het Coördinatiepunt
om buiten in de natuur iets geweldigs te
Landschapsbeheer van Brabants Landschap begeleidt
beleven. Dat doen we omdat de natuur
vrijwilligers, die actief zijn bij het landschapsbeheer.
bron van inspiratie en verwondering is.
Bijvoorbeeld bij het knotten van wilgen en het planten
Daar moeten we zuinig op zijn en goed voor
van bomen en struiken.
zorgen. Want in een dichtbevolkt land is natuur extra kwetsbaar. Daarom beschermt
natuur dichtbij huis
Brabants Landschap
Natuurmonumenten natuurgebieden, waardevolle landschappen en cultureel erfgoed. Overal in Nederland. Voor iedereen. Die natuur stellen we veilig tot in de eeuwigheid door natuur aan te kopen, te beheren en toegankelijk te maken voor iedereen. Dat doen we met steun van vrienden, vrijwilligers, leden en bedrijven.
26
Staatsbosbeheer
www.staatsbosbeheer.nl Staatsbosbeheer is opgericht in 1899 en beheert (anno 2016) 265.000 hectare bos,
Soortenorganisaties (oftewel Particuliere Gegevensbeherende Organisaties, PGO’s)
natuur en landschap, 1900 gebouwen en een infrastructuur van duizenden kilome-
De deelnemende soortenorganisaties EIS kenniscentrum insecten
ters aan paden en wegen. De medewer-
en andere ongewervelden, FLORON, RAVON, Sovon, Vlinderstichting
kers van Staatsbosbeheer beschermen en
en Zoogdiervereniging zijn elk gespecialiseerd in een groep dieren
ontwikkelen het kenmerkende groene erf-
of planten. Het zijn stuk voor stuk kennisorganisaties, die ecologi-
goed van Nederland. Wij zijn er op gericht
sche expertise combineren met onderzoek en data-analyse. Vaak in
dat huidige en toekomstige generaties de
samenwerking met overheden, terreinbeheerders en wetenschap-
vele belangrijke waarden van natuur kun-
pelijke instellingen in binnen- en buitenland. Op die manier dragen
nen beleven, in balans met het duurzaam
zij bij aan een betere kennis en bescherming van onze biodiversiteit.
benutten van onze gebieden. Dit doen we
Het merendeel van de verspreidings- en monitoringsgegevens wordt
nadrukkelijk mét de samenleving.
verzameld door de ruim 25.000 vrijwilligers, waarvan er ruim 4.000 in Noord-Brabant actief zijn.
Staatsbosbeheer heeft dan ook een lange traditie in het werken met vrijwilligers.
Vrijwilligers kunnen aan allerlei inventarisatie– en monitoringspro-
De organisatie wil vrijwilligers faciliteren
jecten deelnemen. Dat loopt van laagdrempelige publieksprogram-
om hun verbondenheid met de natuurlij-
ma’s zoals Tuintelling.nl tot aan inventarisatieprojecten ten behoeve
ke leefomgeving vorm te geven en uit te
van atlassen en specialistische meetprogramma’s.
dragen. Met de inzet van 5600 structurele vrijwilligers, waarvan ruim 800 vrijwilli-
Veel vrijwilligers houden zich ook actief bezig met beschermingspro-
gers in Noord-Brabant kan Staatsbosbe-
jecten, zoals het overzetten van padden of het beheren van natuur-
heer haar organisatiedoelen realiseren.
gebieden en landschapselementen. Hierbij wordt veel samengewerkt met terrein- en landschapsbeheerders. Al deze werkzaamheden worden vanuit de soortenorganisaties ondersteund door middel van cursussen, workshops, onderzoeksweekenden, brochures, handleidingen, online invoerportalen en veel persoonlijk contact. In het overzicht op de volgende pagina staan deze organisaties, met een korte omschrijving.
27
28
OR GAN ISATIE
W E RK V E L D
W EBSI T E LOGO
Floron Sovon Ravon Vlinderstichting
Floron coördineert het onderzoek naar naar de verspreiding van wilde planten in Nederland.
www.floron.nl
Vogelonderzoek Nederland volgt de ontwikkelingen van alle in het wild voorkomende vogelsoorten in Nederland.
www.sovon.nl
Ravon is de onderzoeks- en kennisorganisatie voor amfibieën, reptielen en vissen in Nederland.
www.ravon.nl
De Vlinderstichting bundelt de deskundigheid over vlinders en libellen in Nederland en Europa.
www.vlinderstichting.nl
Zoogdiervereniging EIS
De Zoogdierenvereniging zet zich in voor onderzoek naar en bescherming van inheemse wilde zoogdieren én hun leefgebieden in Nederland.
www.zoogdiervereniging.nl
EIS is het kenniscentrum voor insecten en andere ongewervelden.
www.eis-nederland.nl
Voor iedereen die zich actief wil inzetten voor de natuur in Brabant.
Colofon De Natuurtour is mede mogelijk gemaakt door de provincie Noord-Brabant.
Vormgeving: studio x-hoogte, Tilburg Fotoverantwoording: Jelger Herder, Leo den Heijer, Ernest de Groot,
Groene Academie Vrijwilligers die zich inzetten voor de natuur kunnen op verschillende
Voor iedereen die zich actief wil inzetten voor de natuur in Brabant.
manieren hun kennis opdoen, overdragen en uitwisselen. Vanuit diverse organisaties worden cursussen, lezingen en workshops georganiseerd. Iedereen moet echter zelf zijn weg vinden in het diverse aanbod en er is geen structurele afstemming tussen de aanbieders. Om hier verandering in te brengen hebben de natuur- en milieuorganisaties in Noord-Brabant het initiatief genomen tot een structurele samenwerking in de kennisoverdracht voor groene vrijwilligers. Onder de noemer de Groene Academie Brabant willen Brabants Landschap, de Brabantse Milieufederatie, IVN Brabant, Natuurmonumenten, Staatsbosbeheer en de Particuliere Gegevensbeherende Organisaties (PGO’s: Floron, Sovon, Ravon, EIS, Zoogdiervereniging en de Vlinderstichting) deze unieke samenwerking vormgeven. Belangrijk communicatiemiddel hierbij wordt de website, de ‘Groene Academie Brabant’ , waar allerlei cursussen, opleidingen en lezingen te vinden zijn voor iedereen die zich actief wil inzetten voor de natuur in Brabant. Op de achterkant van dit formulier kunt u aangeven of de (lokale) organisatie, waar u deel van uitmaakt mee wil denken over dit gezamenlijk aanbod. Ook kunt u aangeven of u behoefte heeft aan het uitdiepen van een bepaald thema en of u iemand kent die wellicht als inleider voor een bepaald onderwerp kan optreden.
formulier kunt u inleveren
bij de stand van IVN Dit Brabant, mailen naar
[email protected] of per post opsturen naar IVN Brabant, t.a.v. Jeffrey Raymakers, Spoorlaan 434C, 5038 CH Tilburg. U kunt met opmerkingen en wensen natuurlijk ook altijd terecht bij een van de organisaties, die in de brochure ‘Groen verbindt, natuurtour door Brabant’ zijn genoemd.
◆ Hoe blijft u nu op de hoogte van het aanbod aan cursussen en opleidingen om uw kennis en vaardigheden in natuur- en landschapsbeheer / monitoring / natuureducatie op peil te houden?
formulier
◆ Welke onderwerpen, waar u nu geen aanbod in kan vinden (in relatie tot natuur- en landschapsbeheer / monitoring / natuureducatie) zou u in cursusvorm behandeld willen zien?
◆ Welke onderwerpen zou u in een eenmalige lezing of workshop behandeld willen zien?
◆ Hoe brengt u mensen op de hoogte van het eventuele aanbod van uw eigen organisatie (cursussen en opleidingen in natuur- en landschapsbeheer / monitoring / natuureducatie)?
◆ Bereikt u voldoende deelnemers met uw huidige publicatiewijze?
◆ Kent u personen waarbij het het onderzoeken waard is of zij (een aantal) lezingen over een bepaald onderwerp zouden willen geven? Zo ja, kunt u dan aangeven welke persoon we voor welk onderwerp kunnen benaderen en hoe deze persoon te bereiken is?
◆ Wilt u op de hoogte worden gehouden van de activiteiten van de ‘Groene Academie Brabant’? Vul dan hieronder uw naam, woonplaats en e-mailadres in. Naam Woonplaats E-mailadres
Groen Verbindt NATUURTOUR DOOR BRABANT
