akkerbouw GRAANPOOL 2012-’13
Grillig oogstjaar, mooie prijzen Graanprijzen dalen na eindejaarspiek
A4
BO ER DERIJ 9 8 — no. 41 ( 9 juli 2 013 )
Graanjaar 2012-’13 was uitzonderlijk. Droogte in de VS en landen rondom de Zwarte Zee leidde kort tot recordprijzen. Boerderij presenteert de poolresultaten.
ERD het vorige graanjaar nog getekend door de slechte kwaliteit en opbrengst, in 2012-’13 lagen de kaarten totaal anders. Bijzondere omstandigheden elders in de wereld leidden ertoe dat de prijzen naar recordhoogte stegen, waarna ze weer inzakten. Het leidde tot een grillig graanjaar met mooie prijzen. Vooral in de zomer ontwikkelde de graanmarkt zich positief. In Nederland was er tijdens de oogst op de meeste plaatsen een mooie aaneengesloten periode van droog weer. In de Verenigde Staten en landen rond de Zwarte Zee leidde langdurige droogte tot fors lagere graanopbrengsten. Die tegenslag in de grote graanproducerende landen bracht vaart in de wereldmarkt. Zodoende liep het prijsniveau vanaf half november tot eind december op tot boven €260 per ton. De laatste keer dat telers op dergelijke bedragen konden rekenen, was dertig jaar geleden (zie kader, pag. A13). Begin 2013 daalden de prijzen weer. Boerderij levert voor de achtste keer een overzicht van de uitbetalingen door de pools. Door verschillen in het doorberekenen van kosten en toeslagen geeft de hoogste basisprijs niet automatisch de hoogste uitbetaling. Om de uitbetaling te kunnen vergelijken onder verschillende oogstomstandigheden, levert Boerderij een fictieve partij met drie vochtpercentages: 13, 15 en 17. In de meeste gebieden was de graankwaliteit goed. Het aantal fusariumaantastingen bleef beperkt. In het begin van het seizoen kwamen besmettingen voor, maar de droge oogstperiode in augustus stopte de verdere ontwikkeling daarvan. De collecteurs hoefden weinig partijen te weigeren. Door de goede omstandigheden voldeed op een aantal plaatsen de tarwe aan de normen voor hectolitergewicht, valgetal en DON die gelden voor maal- en baktarwe. Agrifirm en CZAV konden zodoende delen tarwe wegzetten als bak- en maaltarwe. →
W
Veel tarwe kwam afgelopen herfst mooi binnen. Elders in de wereld sloeg droogte grote gaten in de graanvoorraden, wat de wereldprijs opstuwde. FO TO ’ S: M ARK PA SV EE R
BO ERDERIJ 98 — n o . 41 ( 9 ju li 20 1 3)
A5
akkerbouw GRAANPOOL 2012-’13
AgruniekRijnvallei Plant: korte en lange pool AgruniekRijnvallei Plant in Waardenburg (Gld.) draaide voor het eerst na de fusie tussen Agruniek en Rijnvallei een totaal graanjaar. Dat leverde prima resultaten op, zegt algemeen manager Henny Vermeulen. De tarwepools komen er in de Boerderijvergelijking dan ook meteen als beste uit. Ook bij gerst scoort AgruniekRijnvallei goed.
AgruniekRijnvallei doet ongeveer 20.000 ton graan in de diverse pools. De coöperatie werkt met een korte en een lange pool in voertarwe. De korte pool loopt twaalf weken en startte rond de eindfase van de graaninname, vorig jaar half augustus. Toen begon de lange pool (veertig weken) ook. Deelnemers profiteerden zodoende van de stijgende prijzen eind 2012. In de korte pool kwam de prijs uit op
Poolprijzen tarwe bedragen in € exclusief btw, bij 13, 15 en 17 % vocht; voor de opbrengst is uitgegaan van 8,5 ton per hectare vocht 13 %
AgruniekRijnvallei lange pool voertarwe AgruniekRijnvallei korte pool voertarwe CZAV baktarwe CZAV maaltarwe Pars voertarwe CZAV voertarwe CAV Agrotheek voertarwe Agrifirm basispool baktarwe Agrifirm basispool voertarwe Blonk voertarwe korte pool Blonk voertarwe lange pool
A6
brutogewicht kg 100.000 100.000 100.000 100.000 100.000 100.000 100.000 100.000 100.000 100.000 100.000
vuilaftrek
0,2 0,2 0,0 0,0 0,0 0,0 0,2 0,0 0,0 0,2 0,2
brutogewicht kg 99.800 99.800 100.000 100.000 100.000 100.000 99.800 100.000 100.000 99.800 99.800
vocht kg
1.000 1.000 500 500 1.125 500 1.190 0 0 0 0
nettogewicht kg 100.800 100.800 100.500 100.500 101.125 100.500 100.990 100.000 100.000 99.800 99.800
poolprijs
241,00 240,00 234,00 232,00 247,50 227,00 228,00 241,50 239,50 226,00 226,00
brutobedrag 24.292,80 24.192,00 23.517,00 23.316,00 25.028,44 22.813,50 23.025,72 24.150,00 23.950,00 22.554,80 22.554,80
Agrifirm lange bewaarpool baktarwe* Agrifirm lange bewaarpool bak/voertarwe* Agrifirm korte bewaarpool tarwe*
100.000 100.000 100.000
0,0 0,0 0,0
100.000 100.000 100.000
0 0 0
100.000 100.000 100.000
250,60 248,60 230,60
25.060,00 24.860,00 23.060,00
vocht 15 % AgruniekRijnvallei lange pool voertarwe AgruniekRijnvallei korte pool voertarwe CZAV baktarwe CZAV maaltarwe Pars voertarwe CZAV voertarwe Agrifirm basispool baktarwe CAV Agrotheek voertarwe Agrifirm basispool voertarwe Blonk voertarwe korte pool Blonk voertarwe lange pool
100.000 100.000 100.000 100.000 100.000 100.000 100.000 100.000 100.000 100.000 100.000
0,2 0,2 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,2 0,0 0,2 0,2
99.800 99.800 100.000 100.000 100.000 100.000 100.000 99.800 100.000 99.800 99.800
0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0
99.800 99.800 100.000 100.000 100.000 100.000 100.000 99.800 100.000 99.800 99.800
241,00 240,00 234,00 232,00 247,50 227,00 241,50 228,00 239,50 226,00 226,00
24.051,80 23.952,00 23.400,00 23.200,00 24.750,00 22.700,00 24.150,00 22.754,40 23.950,00 22.554,80 22.554,80
Agrifirm lange bewaarpool baktarwe* Agrifirm lange bewaarpool voertarwe* Agrifirm korte bewaarpool bak/voertarwe*
100.000 100.000 100.000
0,0 0,0 0,0
100.000 100.000 100.000
0 0 0
100.000 100.000 100.000
250,60 248,60 230,60
25.060,00 24.860,00 23.060,00
vocht 17 % Agrunie Rijnvallei lange poolvoertarwe AgruniekRijnvallei korte pool voertarwe CZAV baktarwe CZAV maaltarwe Pars voertarwe CZAV voertarwe Agrifirm basispool baktarwe Agrifirm basispool voertarwe Blonk voertarwe korte pool Blonkvoertarwe lange pool CAV Agrotheek voertarwe
100.000 100.000 100.000 100.000 100.000 100.000 100.000 100.000 100.000 100.000 100.000
0,2 0,2 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,2 0,2 0,2
99.800 99.800 100.000 100.000 100.000 100.000 100.000 100.000 99.800 99.800 99.800
-2.600 -2.600 -2.350 -2.350 -2.400 -2.350 -2.353 -2.353 -1.800 -1.800 -2.350
97.200 97.200 97.650 97.650 97.600 97.650 97.647 97.647 98.000 98.000 97.450
241,00 240,00 234,00 232,00 247,50 227,00 241,50 239,50 226,00 226,00 228,00
23.425,20 23.328,00 22.850,10 22.654,80 24.156,00 22.166,55 23.581,75 23.386,46 22.148,00 22.148,00 22.218,60
*) de bewaarpools van Agrifirm zijn niet geheel vergelijkbaar met de overige pools. Hier wordt het graan bij de teler op het bedrijf opgeslagen. Droog- en opslagkosten maakt de teler zelf en komen dus niet tot uitdrukking in het poolresultaat. Bewaarpooltelers zijn verplicht de tarwe met minder dan 16 % vocht te leveren. Bij 17 % vocht zijn de bewaarpools daarom dus niet opgenomen
BO ER DERIJ 9 8 — no. 41 ( 9 juli 2 013 )
€240,00 per ton voertarwe, in de lange pool op €241,00 per ton voertarwe. De strategie van de pool is dat we per veertien dagen een evenredig deel verkopen, legt Vermeulen uit. “Hierdoor hebben we vroegtijdig een deel tegen hoge prijzen kunnen verkopen. Speculeren op hogere prijzen pakte dit jaar slecht uit.” De kwaliteit van de tarwe was dit graanjaar goed,
transportvergoeding 0,00 0,00 330,00 330,00 0,00 330,00 0,00 140,00 140,00 0,00 0,00
innamekosten -175,00 -175,00 -52,50 -52,50 -700,00 -52,50 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00
overige kosten 0,00 0,00 0 0 -890,00 0 0,00 -1.430,00 -1.430,00 0,00 0,00
0,00 0,00 0,00
0,00 0,00 0,00
0,00 0,00 330,00 330,00 0,00 330,00 140,00 0,00 140,00 0,00 0,00
vertelt Vermeulen. “We hebben niets hoeven weigeren. Er waren slechts een paar vrachten te natte of vuile tarwe die we moesten drogen of schonen.” Een opvallende ontwikkeling vindt de algemeen manager dat steeds meer veehouders zelf graan telen en afleveren bij de coöperatie. “Dit is voor veehouders een manier om hun voerkosten verder te verlagen. Wij nemen dit graan in en leveren dit op →
droogkosten 0,00 0,00 0 0 0,00 0 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00
nettobedrag 24.117,80 24.017,00 23.794,50 23.593,50 23.438,44 23.091,00 23.025,72 22.860,00 22.660,00 22.554,80 22.554,80
opbrengst/ ha 2.050,83 2.042,26 2.023,34 2.006,25 1.993,06 1.963,52 1.957,97 1.943,88 1.926,87 1.917,93 1.917,93
270,00 270,00 20,00
0,00 0,00 0,00
25.330,00 25.130,00 23.080,00
2.153,91 2.136,90 1.962,59
-175,00 -175,00 -52,50 -52,50 -700,00 -52,50 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00
0,00 0,00 0,00 0,00 -890,00 0,00 -1.430,00 0,00 -1.430,00 0,00 0,00
0,00 0,00 0 0 0,00 0 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00
23.876,80 23.777,00 23.677,50 23.477,50 23.160,00 22.977,50 22.860,00 22.754,40 22.660,00 22.554,80 22.554,80
2.030,34 2.021,85 2.013,39 1.996,39 1.969,39 1.953,87 1.943,88 1.934,90 1.926,87 1.917,93 1.917,93
0,00 0,00 0,00
0,00 0,00 0,00
270,00 270,00 20,00
0,00 0,00 0,00
25.330,00 25.130,00 23.080,00
2.153,91 2.136,90 1.962,59
0,00 0,00 330,00 330,00 0,00 330,00 140,00 140,00 0,00 0,00 0,00
-175,00 -175,00 -52,50 -52,50 -700,00 -52,50 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00
0,00 0,00 0,00 0,00 -890,00 0,00 -1.430,00 -1.430,00 0,00 0,00 0,00
-400,00 -400,00 -400,00 -400,00 -425,00 -400,00 -300,00 -300,00 -523,00 -523,00 -728,63
22.850,20 22.753,00 22.727,60 22.532,30 22.141,00 22.044,05 21.991,75 21.796,46 21.625,00 21.625,00 21.489,97
1.943,04 1.934,78 1.932,62 1.916,01 1.882,74 1.874,49 1.870,05 1.853,44 1.838,86 1.838,86 1.827,38
BO ERDERIJ 9 8 — n o . 41 ( 9 ju li 20 1 3 )
Boerderij levert voor de vergelijking van de uitbetaling 100 ton graan aan elke pool. Als de pool van een coöperatie is, dan is Boerderij lid. Het ras is Residence, de opbrengst is 8,5 ton per hectare. De kwaliteit is gemiddeld, met 0,2 procent vuil en een hectolitergewicht van 75. Het afleveren gebeurt in zeven kippers met elk 14,3 ton. Boerderij brengt het naar het hoofdaanleverpunt van de afnemer. De transportafstand van het perceel naar de afnemer is 10 kilometer. Het aflevertijdstip is de laatste week van juli. Voor de prijsvergelijking heeft de tarwe 13, 15 en 17 procent vocht. De partij is voorzien van een voedselveiligheidscertificaat. Bij levering aan de bewaarpool van Agrifirm ligt de partij op het eigen bedrijf in opslag.
A7
akkerbouw GRAANPOOL 2012-’13
afroep terug in gewalste vorm. De klant ontvangt direct geld voor zijn geleverde product en betaalt een vaste meerprijs voor terugleveren in gewalste vorm.” Bij de gerstpool maakt Vermeulen de kanttekening dat dit een pool is in voergerst die slechts twaalf weken loopt, wat mogelijk een vertekend beeld geeft. AgruniekRijnvallei betaalde €225,00 per ton gerst.
Agrifirm: baktarwe en brouwgerst De basispool van Agrifirm Plant in Apeldoorn (Gld.) heeft een omvang van 200.000 ton (50 procent baktarwe/50 procent voertarwe). De lange bewaarpool omvat 40.000 ton (50 procent baktarwe/50 procent voertarwe). De gerstpool omvat 100.000 ton, waarvan ruim 90 procent als brouwgerst is vermarkt en afgerekend met boeren. Deelnemers aan de basispool kregen € 241,50 per ton baktarwe. De eindprijs in de bewaarpool komt op €250,60. Agrifirm verkoopt het graan in de basispool vanaf het voorjaar tot en met mei. De basispool kent dus een voorverkoop: vorig jaar in een periode waarin nog sprake was van lagere prijzen. De korte bewaarpool duurt van 1 juli tot half oktober. De lange bewaarpool loopt van de jaarwisseling tot begin juni. Ondanks dat een beperkt deel als baktarwe is afgezet, heeft dat toch nog tot een premie van €2,00 geleid, vertelt manager afzet Aart den Bakker. “De pool is ook afgelopen jaar voor onze telers een mooie manier geweest om de granen te vermarkten.
A8
De huidige graanmarkt is erg beweeglijk en het is lastig het juiste moment te kiezen. Vorig voorjaar is door telers die gewend zijn tegen dagprijzen te verkopen, op grote schaal verkocht toen we de grens van €200,00 passeerden.” In de gerstpool wist Agrifirm een aanzienlijk deel van de gerst af te zetten als brouwgerst. De coöpera-
Poolprijzen gerst bedragen in € exclusief btw, bij 13, 15 en 17 % vocht; voor de opbrengst is uitgegaan van 6 ton gerst per hectare vocht 13 %
AgruniekRijnvallei voergerst korte pool Agrifirm basispool brouwgerst CZAV gerst Pars voergerst Blonk voergerst
brutogewicht kg 100.000 100.000 100.000 100.000 100.000
vuilaftrek
0,2 0,0 0,0 0,0 0,2
brutogewicht kg 99.800 100.000 100.000 100.000 99.800
vocht kg
1.000 0 0 1.125 0
nettogewicht kg 100.800 100.000 100.000 101.125 99.800
poolprijs
225,00 240,10 210,00 226,00 212,00
brutobedrag 22.680,00 24.010,00 21.000,00 22.854,25 21.157,60
Agrifirm bewaarpool brouwgerst*
100.000
0,0
100.000
0
100.000
240,30
24.030,00
vocht 15 % Agrifirm basispool brouwgerst AgruniekRijnvallei voergerst korte pool CZAV gerst Blonk voergerst Pars voergerst
100.000 100.000 100.000 100.000 100.000
0,0 0,2 0,0 0,2 0,0
100.000 99.800 100.000 99.800 100.000
0 0 0 0 0
100.000 99.800 100.000 99.800 100.000
240,10 225,00 210,00 212,00 226,00
24.010,00 22.455,00 21.000,00 21.157,60 22.600,00
Agrifirm bewaarpool brouwgerst*
100.000
0,0
100.000
0
100.000
240,30
24.030,00
vocht 17 % AgruniekRijnvallei voergerst korte pool Agrifirm basispool brouwgerst Blonk voergerst Pars voergerst CZAV gerst
100.000 100.000 100.000 100.000 100.000
0,2 0,0 0,2 0,0 0,0
99.800 100.000 99.800 100.000 100.000
-2.600 -2.353 -1.800 -2.400 -2.350
97.200 97.647 98.000 97.600 97.650
225,00 240,10 212,00 226,00 210,00
21.870,00 23.445,04 20.776,00 22.057,60 20.506,50
*) de bewaarpools van Agrifirm zijn niet geheel vergelijkbaar met de overige pools. Hier wordt het graan bij de teler op het bedrijf opgeslagen. Droog- en opslagkosten maakt de teler zelf en komen dus niet tot uitdrukking in het poolresultaat. Bewaarpooltelers zijn verplicht de gerst met minder dan 16 % vocht te leveren. Bij 17 % vocht zijn de bewaarpools daarom niet opgenomen
BO ERDERIJ 9 8 — no. 41 (9 juli 2013 )
Agrifirm rekent met een ledenvoordeel, een toeslag op de graanprijs. Die bedroeg dit keer 60 cent per ton. Agrifirm rekent pandkosten en marge en trekt daarvan het ledenvoordeel af. Het resultaat staat in de tabel onder ‘overige kosten’. De vuilaftrek berekent Agrifirm via een staffel en niet apart. Voor de korte en lange bewaarpool geldt dat de telers het graan zelf opslaan op het erf. Daarvoor krijgen ze een bewaarpremie. Hierbij wordt het ledenvoordeel opgeteld, de margekosten worden hiervan afgetrokken.
CAV: voorverkoop trekt vaste pooldeelnemers
De inname van gerst in Hoogezand (Gr.). De pool is een mooi systeem voor telers die het lastig vinden zelf het juiste verkoopmoment te bepalen.
tie heeft hiervoor een goede ketensamenwerking met mouterijen. Voor beste brouwgerstrassen ontvingen de telers €240,10 per ton. De premie op brouwgerst bedroeg hier €17,50 per ton. Mindere brouwgerstrassen brachten €234,60 per ton op, €5,50 per ton minder. Voor voergerst betaalde Agrifirm €222,60 per ton.
aftrek maalgerstpercentage 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00
transportvergoeding 0,00 140,00 330,00 0,00 0,00
De graanpool van CAV Agrotheek in Wieringerwerf (N.-H.) van oogst 2012 eindigde op 30 april 2013. In mei steeg de graanprijs en daar kon deze pool helaas niet meer van profiteren. CAV Agrotheek betaalde een poolprijs van €228 per ton voertarwe. De tarwepool van CAV Agrotheek is met 2.500 ton klein. Dat hangt sterk samen met het feit dat veel vaste pooldeelnemers kozen voor voorverkoop of verkoop op dagprijs. “Ruim 70 procent van de tarwecollectie is al voor de oogst verkocht”, zegt algemeen directeur Jeroen de Schutter. “30 procent is in de pool gegaan, de rest was vrij op dagprijs.” De Schutter geeft aan dat de afgelopen twee graanoogsten een tegengestelde ontwikkeling lieten zien. “Vorig seizoen waren de prijzen aanvankelijk laag. Ze liepen verder in het seizoen op, maar in voorjaar 2012 verschenen relatief lage prijzen, →
innamekosten -175,00 0,00 -52,50 -700,00 0,00
overige kosten 0,00 -1.680,00 0,00 -890,00 0,00
droogkosten 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00
nettobedrag 22.505,00 22.470,00 21.277,50 21.264,25 21.157,60
opbrengst/ ha 1.350,03 1.347,93 1.276,39 1.275,60 1.269,20
0,00
0,00
0,00
270,00
0,00
24.300,00
1.457,71
0,00 0,00 0,00 0,00 0,00
140,00 0,00 330,00 0,00 0,00
0,00 -175,00 -52,50 0,00 -700,00
-1.680,00 0,00 0,00 0,00 -890,00
0,00 0,00 0,00 0,00 0,00
22.470,00 22.280,00 21.277,50 21.157,60 21.010,00
1.347,93 1.336,53 1.276,39 1.269,20 1.260,35
0,00
0,00
0,00
270,00
0,00
24.300,00
1.457,71
0,00 0,00 0,00 0,00 0,00
0,00 140,00 0,00 0,00 330,00
-175,00 0,00 0,00 -700,00 -52,50
0,00 -1.680,00 0,00 -890,00 0,00
-400,00 -625,00 -523,00 -550,00 -900,00
21.295,00 21.280,04 20.253,00 19.917,60 19.884,00
1.277,44 1.276,55 1.214,94 1.194,82 1.192,80
BO ERDERIJ 9 8 — n o . 41 ( 9 ju li 20 1 3 )
A9
De Boerderij-gerstpartij, ras Tipple, is 100 ton. De opbrengst is 6 ton per hectare. De kwaliteit is gemiddeld, met 0,2 procent vuil. Het is 90 procent brouwgerst en 10 procent maalgerst. Het eiwitgehalte is 10 procent. Boerderij brengt de gerst naar het hoofdaanleverpunt van de afnemer, in zeven kippers met 14,3 ton elk. De transportafstand is 10 kilometer. Vochtpercentages zijn 13, 15 en 17. De partij is gecertificeerd met een voedselveiligheidscertificaat GZP. Bij levering aan de bewaarpool van Agrifirm ligt de partij op het eigen bedrijf in opslag.
akkerbouw GRAANPOOL 2012-’13
terwijl de prijzen op dat moment zelf veel hoger lagen”, legt hij uit. “Dit graanjaar was het omgekeerd: eerst stegen de prijzen sterk en daarna zakten ze in. Nu komen er mooie poolprijzen uit, terwijl de actuele prijzen veel lager liggen.” Telers leken steeds te anticiperen op de actuele prijzen. “Ze moeten zich niet gek laten maken door de prijzen van het moment, maar meer naar de lange termijn kijken”, adviseert hij. De kwaliteit van de tarwe was in het afgelopen graanjaar goed. De DON-gehalten waren minder dan 750 ppb (parts per billion, milligram per ton). “Het hectolitergewicht lag rond 74, goed genoeg voor voertarwe”, zegt De Schutter. CAV Agrotheek zet de laatste jaren in op rassen die voor de teler de meeste opbrengst geven. Als de prijsverschillen tussen bak- en voertarwe minimaal zijn, is de teler meer gebaat bij meer kilo’s opbrengst, ook al zijn dit voertarwerassen. De gerstpool van CAV Agrotheek was dermate klein (circa 300 ton, ongeveer zeven vrachtwagens) dat het niet representatief zou zijn deze te vergelijken met andere pools. De pool is daarom niet in de vergelijking opgenomen.
CZAV: hele seizoen goede kwaliteit tarwe
A10
CZAV in Wemeldinge (Zld.) heeft voor oogst 2012 drie tarwepools. De coöperatie betaalt een poolprijs van €234,00 per ton baktarwe, €232,00 per ton maaltarwe en €227,00 per ton voertarwe. CZAV rekent geen vuilaftrek en berekent een transport-
Recordhoogte tarweprijzen aan het einde van 2012 De telersprijs voor tarwe steeg in de periode half november-eind december 2012 naar bedragen tot ruim boven €260 per ton. Daarna zakten de prijzen weer in tot rond €225 per ton half juni. In het voorjaar van 2012 lagen de tarweprijzen voor de nieuwe oogst grotendeels onder €200. Tegen de zomer werd de €200grens bereikt. Toen de telersprijzen daar boven kwamen, maakten veel telers van die gelegenheid gebruik om een deel in de voorverkoop te doen. In de periode na de oogst ontwikkelden de prijzen zich in pieknote-
ringen tot ruim boven €260. De hoogste dagprijs was €264 per ton in november. Het hoge niveau hield ook in december aan. Telers profiteerden van de droogte in belangrijke graanproducerende gebieden in de VS en rond de Zwarte Zee, zoals Rusland en Oekraïne. Onder druk van fors lagere maisprijzen werd het verbruik van mais fors opgeschaald, wat ten koste ging van het tarweverbruik. In de handel nam daardoor de vraag naar tarwe af en vanaf de jaarwisseling daalden de noteringen. Deze ontwikkeling resulteerde in prijsdaling van tarwe naar het niveau van voor en
tijdens de oogst. In de eerste maanden van 2012 bleef de prijs lang schommelen rond €240 per ton. Naar het voorjaar toe daalden de prijzen verder. Voor het lopende handelsseizoen laten de noteringen op de graanmarkten verder dalende lijnen zien. Dit blijkt uit prognoses van marktbureau DCA. De oorzaak is dat wereldwijd steeds meer telers kiezen voor tarwe. Grote graanproducerende landen als Rusland en Oekraïne voeren de productie op. Elders, zoals in Canada en Australië, verkiezen telers tarwe boven koolzaad. Ook de EU doet flink mee. Coceral, de
Europese organisatie van graanhandelaren, verwacht dat de EU-28 dit jaar 139,6 miljoen ton tarwe produceert, een stijging van 5 procent. Het wordt de grootste oogst in vijf jaar. Marktbureau DCA verwacht dat de VS een minder grote rol gaan spelen in de wereldgraanhandel. Omdat andere landen meer tarwe gaan produceren, en landen als Brazilië en Argentinië inzetten op de teelt van mais en sojabonen, raakt de exportpositie van de VS meer verzwakt. De verwachting is dat de handel in termijnmarkten meer naar Azië verschuift.
Gerstareaal groeit De noteringen van gerst lagen dit graanjaar ruim onder de noteringen van tarwe. Bij aanvang hielden ze redelijk gelijke tred, maar het onderlinge prijsverschil liep in de loop van de maanden verder op. De oorzaak was de ruime productie van brouwwaardig gerst door een goede oogst in veel Europese landen. Door de vorst is in het vroege voorjaar veel wintertarwe kapotgevroren. Op de uitgewinterde percelen werd vervolgens zomergerst gezaaid. Ook elders werd ingezet op gerst, wereldwijd groeide het areaal gerst met 8 procent.
BO ERDERIJ 9 8 — no. 41 (9 juli 2013 )
vergoeding. De pool van CZAV heeft een omvang van 200.000 ton bak- en maaltarwe (35 procent baktarwe), 5.000 ton voertarwe en 15.000 ton gerst. In oogstjaar 2012-’13 was driekwart van het graan op tijd binnen, vertelt adjunct-directeur Ko Francke. “De latere partijen van slechtere kwaliteit konden we goed gescheiden opslaan. Zo hebben we het hele seizoen in goede tarwe kunnen voorzien.” De nadruk ligt bij CZAV op kwaliteit. Om goede bak- en maaltarwe te telen is het belangrijk dat de boer kiest voor toprassen die resistent zijn tegen fusarium. Daarmee kan DON bij de wortel worden aangepakt, aldus de adjunct-directeur. Ook CZAV zag pooldeelnemers veel vooraf verkopen. Van het graan is 70 procent in de pool gegaan, 25 procent is vooraf verkocht en 5 procent uit opslag. “Het is de mensen niet kwalijk te nemen dat ze een eerder moment uitkiezen om te verkopen. Hoewel deelnemen aan een pool voordelen heeft, is het verstandig dat telers zelf goed nadenken over hun strategie: risico’s spreiden en kansen pakken waar dat kan”, vindt Francke. Voor wat betreft de gerstpool heeft CZAV dit jaar alle gerst voor dezelfde prijs afgerekend (€210,00 per ton), zodat de kolom aftrek percentage maalgerst niet van toepassing is.
Om droogkosten te voorkomen is het zaak niet te vroeg te beginnen met dorsen. Wel of niet beginnen is vaak schipperen tussen een onbestendige weersvoorspelling en net iets te vochtig graan. FOT O: HE NK RI SWI CK
Blonk: heftig seizoen met redelijke prijzen Bij H.M.A. Blonk in Biddinghuizen (Fl.) is alle tarwe → afgezet als voertarwe en gerst als voergerst.
Tarweprijs eind 2012 op hoogste niveau
Ruim aanbod zet gerstprijs onder druk
telersprijs voertarwe 2012-’13, in € per ton
telersprijs voergerst 2012-’13, in € per ton
270
250 telersprijs Groningen
240
260
telersprijs Groningen 227,00
250 240
205,00
230 220 210
telersprijs Middenmeer
A11
telersprijs Goes
200
230
190 220 225,00 0 40 43 46 49 52
3
6
2 okt. ’12
9
12 15 18 21 24 wk 11 juni ’13
bron: beurzen Groningen en Middenmeer
was minder aanvoer uit het buitenland nodig. Door de ruime beschikbaarheid bleef de premiemogelijkheid voor brouwgerst afgelopen jaar beperkt. Die bedroeg dit seizoen €5 tot €15 per ton. In andere jaren ligt dit rond
BO ERDERIJ 9 8 — n o . 41 ( 9 ju li 20 1 3 )
190,00
0 40 43 46 49 52
3
6
9
2 okt. ’12
12 15 18 21 24 wk 11 juni ’13
bron: beurzen Groningen en Goes
De tarweprijs steeg in november-december naar een hoogtepunt, daarna stortten de prijzen in. Er kwam geen herstel meer.
Daardoor kwamen de prijzen, in tegenstelling tot die van andere granen, verder onder druk te staan. In Duitsland, een grote afnemer van brouwgerst, was de eigen oogst door de prima weersomstandigheden goed. Daardoor
180
De telersprijs voor gerst lag ver onder de tarweprijs. Oorzaak was de grote productie van brouwwaardig gerst.
€30 bovenop de prijs van voergerst. Sommige pools betaalden dit jaar helemaal geen premie op brouwgerst uit. Fusarium speelde de gerstoogst korte tijd parten, maar omdat tijdens de oogst de weersomstandigheden
mooi en droog waren, bleven de aantastingen uiteindelijk beperkt.
Overige granen De stemming op de markt voor voergraan was ook van toepassing op de afzet en prijsvorming van rogge,
triticale en haver. De kwaliteit van de haver en rogge leidde ertoe dat deze veelal in het voersegment zijn afgezet. De beschikbaarheid van korrelmais was groot en zette de prijzen onder druk.
akkerbouw GRAANPOOL 2012-’13
CZAV betaalt meest voor tarwe klassementen tarwe van de laatste vier jaar, uitbetaling in €, excl. btw bij 15 % vocht oogst
2009
2010
2011
2012
CZAV maaltarwe Pars Agrifirm basispool CAV Agrotheek Blonk lange pool AgruniekRijnvallei lange pool* AgruniekRijnvallei korte pool** Blonk korte pool
11.770,00 11.250,00 11.065,00 11.385,00 10.497,25 10.899,00 10.899,00 10.248,50
21.777,50 20.750,00 20.530,00 20.397,50 20.397,50 18.475,00 18.475,00 17.412,50
19.477,50 18.660,00 18.370,00 18.216,00 18.525,00 18.625,00 18.625,00 17.025,00
23.477,50 23.160,00 22.860,00 22.686,00 22.554,80 23.876,80 23.777,00 22.554,80
gemiddeld na 4 jaar 19.125,63 18.455,00 18.206,25 18.171,13 17.993,64 17.968,95 17.944,00 16.810,20
Agrifirm bewaarpool Agrifirm korte bewaarpool
12.955,00 11.465,00
23.730,00 18.060,00
21.390,00 19.250,00
25.330,00 23.080,00
20.851,25 17.963,75
*) voorheen Rijnvallei, vanaf 2012 lange pool voertarwe; **) voorheen Rijnvallei, vanaf 2012 korte pool voertarwe
Gemiddeld over de afgelopen vier jaar is de pooldeelnemer van CZAV het beste af. AgruniekRijnvallei betaalt dit jaar goed, maar staat over vier jaar vrijwel onderaan.
Gerst levert meest op bij Agrifirm en CZAV klassementen gerst van de laatste vier jaar, uitbetaling in €, excl. btw bij 15 % vocht oogst
A12
2009
2010
2011
2012
Agrifirm CZAV Pars Blonk CAV Agrotheek
10.885,00 10.420,00 10.690,00 8.756,00 9.405,00
20.090,00 20.827,50 19.910,00 18.905,00 17.820,00
17.910,00 18.827,50 18.160,00 10.415,25 18.810,00
22.470,00 21.277,50 21.010,00 0,00 nvt
gemiddeld na 4 jaar 17.838,75 17.838,13 17.442,50 9.519,06 -
Agrifirm bewaarpool
12.885,00
23.310,00
21.150,00
24.300,00
20.411,25
Dat Agrifirm een aandeel heeft in de mouterij in de Eemshaven betaalt zich uit in hogere gerstprijzen. Agrifirm kan in tegenstelling tot andere pools wel zijn gerst als brouwgerst kwijt.
Blonk betaalde een poolprijs uit van €226,00 per ton voertarwe, zowel in de korte als in de lange pool. Blonk geeft geen gegevens over de omvang van zijn pools. “De kwaliteit van granen was dit jaar redelijk met weinig besmetting van fusarium, waardoor hoge DON-gehaltes achterwege zijn gebleven”, zegt Gert Jan Bonestroo van in- en verkoop. “De hectolitergewichten waren gemiddeld genomen wat aan de lage kant, zeker voor later geoogste partijen. Maar het oogstseizoen verliep verder zonder problemen.” De sterke stijging van de prijzen in novemberdecember 2012, waarna weer een flinke daling volgde, maakte het een heftig seizoen, vindt Bonestroo. “Toch heeft iedereen gemiddeld genomen een redelijke prijs kunnen ontvangen voor zijn granen, zeker als we naar het huidige prijsniveau kijken. De ervaring leert echter dat prijzen in een snel veranderende markt op elk moment weer anders zijn”, zegt hij.
Pars: snel oogsten voor beter resultaat George Pars Graanhandel bv in Sint Jacobiparochie (Fr.) betaalde €247,50 per ton voertarwe. Pars rekent voor de Boerderij-partij €700 aan innamekosten en voor overige kosten €890,00. Dit zijn de op-
Over een periode van vier jaar betaalde CZAV gemiddeld €191 per ton voor de Boerderij-partij van 100 ton. Pars volgt als tweede met gemiddeld €184 per ton. Vanaf 2009 betaalde CZAV steeds het meest uit. Opvallend is dat Pars de basispool van Agrifirm en de pool van CAV in het klassement is gepasseerd, de pool is twee plaatsen gestegen in het klassement. Bij AgruniekRijnvallei zijn tot en met 2011 de gegevens van Rijnvallei gebruikt, voor 2012 zijn de gegevens van de nieuwe korte en lange pool gebruikt. De bewaarpool van Agrifirm is omdat het een af erf-pool is niet in de rangschikking opgenomen, maar betaalt het best uit. Bij gerst komen Agrifirm en CZAV als beste uit de bus, beide betalen over vier jaar gemiddeld €178 per ton. Het klassement veranderde door het wegvallen van de pools van Agrarische Unie en Agerland, die opgingen in Agrifirm Plant. De concurrentie schoof hierdoor enkele plaatsen op. Pars werd derde met gemiddeld €174 per ton.
slagkosten van half augustus tot eind mei. “We doen dit om de kosten inzichtelijk te maken voor onze graanleveranciers”, legt directeur Jelte Pars uit. Pars geeft geen info over de omvang van de pools. Vooral Noord-Nederland had te lijden onder nat weer tijdens oogst 2012. Alle tarwe van Pars had een DON-gehalte van meer dan 1.200 ppb, het hectolitergewicht lag op 74/75. Voor voertarwe is dit goed genoeg, het DON-gehalte mag dan oplopen tot 5.000 ppb. Pars wist de ergste schade goed te beperken. “Tijdens tien mooie, droge dagen is 90 procent van de tarwe geoogst. Het is zodoende nog goed gelukt een mooie prijs neer te zetten”, zegt Pars. Alle gerst is bij Pars afgezet als voergerst, waarvoor per ton €226 werd uitbetaald. Ook hier speelden de weersomstandigheden een rol. Om aan kwaliteitscriteria voor brouwgerst te kunnen voldoen is droog en warm weer nodig tijdens bloei en oogst. In het Noorden is het klimaat meestal koeler en natter om dat voor elkaar te krijgen. De prijzen in Boerderij zijn exclusief kwantumtoeslagen (€1,00 à €2,00 per ton) van Pars voor partijen groter dan 250 ton. Petra Frans BO ERDERIJ 9 8 — no. 41 (9 juli 2013 )
Hoogste graanprijzen in dertig jaar tijd Op piekmomenten lag de tarweprijs het afgelopen graanjaar rond €260. Dat is in dertig jaar niet voorgekomen. Begin jaren tachtig van de vorige eeuw stegen de prijzen gestaag. Omgerekend van guldens naar euro’s, werd in 1980 een prijs van rond €218 per ton tarwe betaald. Twee jaar later was die prijs al opgelopen naar €245. De piek lag in 1983 met €250 per ton tarwe. Eind jaren tachtig volgde plots een duikeling naar een prijs van rond €100 per ton. Voor akkerbouwers was het in de winter van 1989 een reden om op de trekker te
stappen en actie te voeren in Brussel voor inkomenssteun en betere prijzen. Begin jaren negentig bleven de prijzen schommelen tussen €100 en €140 per ton. In de periode 19922007 lagen de prijzen op een vlak niveau, tussen €100 en €150 per ton. Pas in 2007 zat de graanprijs weer in de lift. Zoals ook het klassement van de pools laat zien, zijn de prijzen vanaf 2008 elk jaar gestegen. Toen de telersprijzen vorige zomer pieken van boven €260 per ton aantikten, was dat aanleiding voor een discussie over de aanleg van graanvoorra-
den. LTO-voorzitter Albert Jan Maat hield daarvoor een pleidooi. Volgens hem was dit noodzakelijk om problemen te voorkomen,
bijvoorbeeld voor veehouders die hierdoor nog hogere prijzen voor veevoer zouden moeten betalen. Partijen als het Comité van
Graanhandelaren waarschuwden voor onrust op de markt bij een dergelijke overheidsgestuurde ingreep.
De graanprijs is niet zo hoog geweest als in de afgelopen dertig jaar. Alleen begin jaren tachtig benaderden de tarweprijzen de huidige graanprijzen.
advertentie advertorial
OPUS TEAM IN SUIKERBIETEN In de suikerbietenteelt zijn schimmelziekten inmiddels een bekend fenomeen. Bietentelers vertrouwen al jaren op Opus Team.
„Start tijdig met bladvlekken bestrijden” Zodra de allereerste vlekjes gevonden zijn. Dat is volgens technisch specialist Rolf Scholtens van BASF hét moment om te beginnen met de bladvlekkenbestrijding met Opus Team. Het is volgens Scholtens nooit een risico om te vroeg te beginnen. „Een bespuiting Opus Team geeft altijd een meeropbrengst, zo blijkt uit jarenlang onderzoek.” Hij adviseert om de schimmeldruk in het perceel zo laag mogelijk te houden, en dus tijdig de eerste bespuiting uit te voeren en drie tot vier weken later de tweede bespuiting. Het grote voordeel van
de toepassing met Opus Team is de brede werking van het product. “Opus Team heeft een goede tot uitstekende werking tegen de vier belangrijke schimmelziekten: cercospora, ramularia, roest en meeldauw.”
Meeropbrengst: 1200 kg suiker Uit onderzoek blijkt dat Opus Team constant de meest effectieve en rendabele oplossing tegen bladvlekkenziekten in suikerbieten is. Scholtens becijferde dat twee bespuitingen met Opus Team altijd een meeropbrengst aan suiker oplevert. Hij rekende daarvoor
de onderzoeken van 2004 tot en met 2012 door; in totaal 30 proeven. „Daarbij stellen we een meeropbrengst van 1200 kg suiker per hectare vast.” Gele vlekken, ofwel stemphylium, worden vooral waargenomen in de Veenkoloniën. In de rest van het land wordt de aantasting slechts sporadisch en meestal zeer in lichte mate gesignaleerd. De huidige beschikbare middelen kennen een onvoldoende werking tegen gele vlekken. „Achter de schermen werkt BASF aan oplossingen voor de korte én de lange termijn voor bietentelers”, meldt Scholtens.
BASF Nederland B.V., Divisie Agro, Postbus 1019, 6801 MC Arnhem. Telefoon (026) 371 72 71, www.agro.basf.nl Opus® Team is een geregistreerd handelsmerk van BASF. Gebruik gewasbeschermingsmiddelen veilig. Lees voor gebruik eerst het etiket en de productinformatie.
BO ERDERIJ 9 8 — n o . 41 ( 9 ju li 20 1 3 )
A13
