Griepprik of. Luchtwegen kreunen in de herfst. Hartinfarct en beroerte kun je voorkomen. levensgevaarlijke depressief? gemakkelijker

November 2011

GEZONDHEIDSMAGAZINE

Hartinfarct en beroerte kun je voorkomen De HERFST staat mee op de weegschaal

Zonlicht veroorzaakt Waarom zijn vrouwen gemakkelijker levensgevaarlijke depressief? huidkanker

Luchtwegen kreunen in de herfst

Griepprik of

?

Waarom zijn diabetici vaak boos? SANA nr 18

1

COLOFON I-SANA MAGAZINE Web-Gezondheidsmagazine Uitgeverij:ADVIES MEDIA vzw O.L.Vrouwstraat 53 B-3570 Alken [email protected] www.isana.eu Redactieadres: O.L.Vrouwstraat 53 B-3570 Alken [email protected] Uitgave: Maandelijks elektronisch nummer (behalve de maanden juli en augustus)

Verantwoordelijk uitgever: Monique Kmita Gedelegeerd bestuurder: Danny Zeegers Verantwoordelijke marketing, promotie en advertenties België: Peter Kmita Verantwoordelijke regie Nederland: Kees Martens Hoofdredacteur: Jan van Bercken Art-Director: Ellen Drenth Artistiek advies: Alvin Bamps

Bestellen? www.nutribell.be

Documentatie & secretariaat: Klaudia Pauwels Abonnementen: Losse nummers : € 3,20 Jaarabonnement: € 32,00 Copyright 2011 Alle in de advertenties en redactionele stukken opgenomen gegevens, alsook foto’s door derden aangeleverd, vallen onder verantwoordelijkheid van het betrokken bedrijf, instelling of dienst die aanlevert aan Advies Media vzw. Voor de juistheid, de aard en de rechten van die gegevens kan de uitgever niet aansprakelijk worden gesteld. Advertenties kunnen zonder enige motivering worden geweigerd. Niets uit deze uitgave mag worden verveelvoudigd en/of openbaar gemaakt, door middel van druk, fotokopie of welke andere wijze ook, zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van de uitgever. De inhoud (teksten en advertenties) van I-sana is geen medisch advies en kan een consult bij een arts niet vervangen. Bij medische problemen of twijfel moet altijd een geneesheer worden geraadpleegd.

2

SANA nr 18

i-sana een uitgave van Advies Media

H

Voorwoord

Waar hebben we dat verdiend?

et tromgeroffel rond de EHEC-bacterie is wat uitgestorven en hoewel de Spaanse landbouweconomie door de foutieve berichtgeving gekelderd werd, heeft de wereld amper aandacht geschonken aan de ware toedracht: de oorzaak moest worden gezocht in zaadjes afkomstig uit Egypte. Je vraagt je soms af waar de wereld het verdiend heeft om in deze hoog technologische eenentwintigste eeuw het nog te presteren hulpeloos te blijven en getreiterd te worden door een onnozel microscopisch klein diertje dat al verantwoordelijk is voor de dood van een paar honderd mensen en nog een paar duizend besmette slachtoffers in ziekenhuizen. Hoe kan dat toch? We waren ook de besmettelijke longziekte SARS bijna vergeten en de vogelgriep. En wij dachten dat besmettelijke ziekten uitgeroeid waren? Het tegendeel is waar. Een roekeloze levenswijze waarbij er van uitgegaan wordt dat tegen elke besmetting een medicijn bestaat en tegen elke bacterie een antibioticum, is levensgevaarlijk. Vooral met de moderne manier van reizen is het niet te verwonderen dat we in ons clean, hygiënisch land, ook te maken krijgen met ziekten die aan de Middeleeuwen doen denken of aan broeierige toestanden in de brousse. Het is vermetel te denken dat enkel in minder ontwikkelde gebieden, ziekten door dieren worden overgedragen. Dodelijke

ziekten zoals tyfus, dysenterie en ook cholera worden gewoon overgebracht door vliegen, omdat ze met hun poten eerst op besmette uitwerpselen hebben gezeten en zich nadien te goed doen – zeg maar hun voeten gaan afvegen - op voedsel. Je moet maar eens de exotische en aantrekkelijk uitziende stalletjes op markten in Zuid-Frankrijk bekijken om de feestdans van verzamelde vliegen te aanschouwen rond het voedsel dat straks op je tafel belandt. Een half miljard mensen over de hele wereld is besmet met trachoom, dat blindheid kan veroorzaken en het zijn weerom vliegen die de besmetting overbrengen. Dat astma in zuiderse landen toeneemt, is ondermeer te danken aan de plaag van kakkerlakken die op mechanische wijze vervuiling op het voedsel en allergenen in de menselijke omgeving brengen. Staan we dan machtelozer dan in de Middeleeuwen waar pest en vlektyfus, tuberculose en cholera soms honderdduizenden mensen uitroeiden? Zeker niet! Integendeel! We hebben een grotere kennis over de oorzaak en we hebben middelen om te ontsmetten, hygiënischer te leven. Maar doen we dat ook? We hebben veel zelf in handen, zowel individueel als collectief. Goede gewoonten afleren kan heel kleine beestjes weer de kans geven onze gezondheid te bedreigen. Hoeven we ons dan nog af te vragen: „waar hebben we dat verdiend”? Jan van Bercken Hoofdredacteur SANA nr 18

3

nhoud 06

36

06

32

16

Griepprik of Echinacea?

Waar zijn virussen meest bang van?

12

Waarom zijn diabetici vaak boos?

20

Zonnebank vormt geen vitamine D, de zon wel!

24

Hoe je cholesterol beheersen?

32

De HERFST staat mee op de weegschaal

Tips om in de herfsttijd niet dikker te worden 4

50 39

Column

SANA nr 18

24

44

Heb je wel voldoende magnesium?

Monique’s gezonde keuken

Zuurkool met bospaddestoelen

46

De groene vingers van Ivo Pauwels

POMPOEN: medicijn voor blaas en prostaat

De energie van de cel Hartinfarct en beroerte kun je voorkomen

Heilzame plantenextracten en hun toepassing

Hoe kan je tekorten herkennen en aanvullen?

20

Zonlicht veroorzaakt levensgevaarlijke huidkanker

40 42

12

Stemmingswisselingen bij suikerpatiënten door wisselende bloedsuikerspiegel

Dr. Marcel Verheyen: “Kwaliteit van de slaap is erg belangrijk voor de gezondheid”

SINT JANSKRUID: voor wie een ferme opkikker nodig heeft

Waarom zijn vrouwen gemakkelijker depressief?

Vrouwen viermaal gevoeliger dan mannen...

16

36

Slecht slapen veroorzaakt STRESS

48

50

Luchtwegen kreunen in de herfst

Versterk je immuunsysteem NU !

Kruidige bodembedekkers. Peren

NIEUW!

30

WeetjesWeetjes SANA nr 18

5

Griepvirus wordt vooral via de handen overgedragen

Waar zijn virussen meest bang van?

Griepprik of

W

?

el of niet inenten tegen de griep? Het is een kwestie van persoonlijke overtuiging en vooral van de overtuiging van de huisarts en de invloed van firma’s op het medisch gebruik. Inentingen worden door andere artsen weer fel bekritiseerd vanwege de mogelijke complicaties en de invloed op het immuunsysteem op termijn. In elk geval staat de griepperiode voor de deur en het is voor de patiënt niet altijd gemakkelijk in het bos de bomen nog te zien. Men doet zeker niet verkeerd met een natuurlijke aanpak en de versterking van de lichaamseigen weerstand. Bovendien wordt griep veroorzaakt door een virus en daarbij helpt antibiotica absoluut niet. Er zijn wel maatregelen die je kan nemen om de kans op griep aanzienlijk te verkleinen, vooral in deze periode van het jaar met lage temperaturen en lage luchtvochtigheid is namelijk het risico op besmetting groot. Je natuurlijke weerstand versterken is trouwens altijd zinvol. Maar wat kan je doen om het griepvirus uit de weg te gaan? 6

SANA nr 18

Griep of influenza wordt veroorzaakt door een virus. De stam kan wel jarenlang dezelfde blijven, maar er kunnen mutaties optreden, kleine wijzigingen die het immuunsysteem misleiden en de antistoffen die het lichaam tegen virale aandoeningen aanmaakt om de tuin leiden, zodat ze niet ingezet kunnen worden, want een virus kan niet overleven buiten een levende cel. Normaal is zo’n aandoening niets ernstigs, het lichaam ruimt het probleem wel op: een weekje uitzieken, veel drinken, warme dranken vooral, wat minder zwaar eten, een paar dagen in bed blijven en het zwaarste leed is geleden. Maar risicogroepen zoals mensen met astma, een hartziekte, diabetes, een long- of leverprobleem moeten extra voorzichtig zijn. Bij hen kunnen complicaties optreden. Specialisten geven dan ook de raad: blijf binnen, ontmoet zo weinig mogelijk mensen, hou je warm, drink veel warme

dranken zoals lindethee en geef het lichaam de tijd rustig uit te zieken en te herstellen. Dan zijn er geen problemen. Wanneer moet je dat doen? Van zodra de eerste tekenen optreden: zere keel, hoofdpijn, algemene malaise, hoest, koorts, pijnlijke spieren en gewrichten. Dat kan wijzen op een griepachtige aanval. Volgens specialisten is het niet gemakkelijk een besmetting helemaal te ontlopen als ze zich massaal aandient, maar je kan wel maken dat het lichaam voldoende weerstand heeft opgebouwd en fit is. Dat maakt het probleem al minder erg. Wees voorzichtig met kusjes en handjes Het griepvirus circuleert altijd. Pas als de lichaamseigen weerstand vermindert, maakt het meer kans bezit te nemen van de lichaamscel. Ook als de besmetting massaal is, heb je meer kans besmet te geraken. Kussen, handen geven, in contact komen

Vooral handen blijken een grote overbrenger van griep en verkoudheid te zijn

SANA nr 18

7

Het griepvirus voelt zich erg fit in de herfst. Dat komt door de lage temperaturen en de lage relatieve luchtvochtigheid van ongeveer 35 percent

met besmette voorwerpen maken dat het virus gemakkelijk “overspringt”. In die periode is het best vaak de handen te wassen en uiterste hygiëne na te streven. Vooral handen blijken een grote overbrenger van griep en verkoudheid te zijn. Het griepvirus voelt zich best in zijn sas bij een lage temperatuur en een lage luchtvochtigheid. Dus kan je beter waterverdampers aanbrengen aan de verwarming en beslist af en toe het huis verluchten. Overisolatie zoals dat met de energiezuinige raadgevingen het geval is, speelt in de kaart van virussen, schimmels en bacteriën. Wat moet je doen? Vaak de handen wassen en zelf zo fair zijn om bij het hoesten of 8

SANA nr 18

niezen gebruik te maken van een zakdoek. Je niest niet in de hand, die je nadien nog moet aanbieden om iemand te begroeten. Zorg ook voor voldoende rust en slaap, want een uitgerust lichaam wordt minder gauw ziek. Vermijd sterke temperatuurschommelingen en zorg altijd voor warme voeten. Draag schoeisel met voldoende dikke zolen die isoleren van de grond. Kinderen moeten worden aangemaand geregeld de handen te wassen met zeep en stromend water en vooral geen besmette handdoeken te gebruiken. Professor Steve Field, voorzitter van de Royal College of General Practitioners, zei dat hij verontrust is door het feit dat nog

weinig mensen echt weten wat griep is, „zelfs dokters schijnen het soms vergeten te zijn”, zegt hij. Hij waarschuwde ook ziekenhuispersoneel er voor om zorgvuldig te zijn zodat patiënten niet nodeloos in gevaar worden gebracht. Vaccineren? Risicogroepen krijgen de raad zich te laten inenten. Dat heeft enkel zin als de virusstam die komen gaat erin vervat zit. Een virus is echter leep en probeert te muteren om de antistoffen in het bloed van de patiënt te verschalken. Bovendien gaan steeds meer stemmen op die wijzen op de mogelijke gevaren van ongebreidelde vaccinatie. Niet elk vaccin heeft even grote risico’s, maar vorig jaar zijn in de USA minstens 2699 kinderen gedood of beschadigd door een vaccin. Meer dan 100 kinderen ontwikkelden autisme. De Japanse regering heeft haar eigen vaccinatieprogramma stopgezet nadat zes kinderen stierven na vaccinatie

tegen meningitis en pneumokokken. Uit orthomoleculaire hoek wordt flink gewaarschuwd want: ”De omvang van de schade die door 30 verschillende vaccins werd aangericht bij baby’s en peuters werd onthuld door de US Health Department’s National Vaccine Injury Compensation Program, die cijfers voor 2010 vrijgaf. Vorig jaar kreeg deze organisatie 13.797 klachten voorgelegd van families die geloofden dat een vaccin hun kind had beschadigd of gedood. De meeste gevallen worden nog onderzocht, maar 2.699 ouders hebben tot nog toe al compensatie gekregen nadat een link tussen het vaccin en de schade werd vastgesteld. Het totale bedrag van de schadevergoeding (110 miljoen dollar) spreekt voor zich. Minstens 1061 kinderen stierven door het toedienen van vaccins. Het vaccin dat als het gevaarlijkste wordt bestempeld is difterietetanus-pertussis. Geen enkel vaccin is volkomen veilig.

Het beste wapen tegen griep of influenza en soortgelijke virale aandoeningen is je immuniteit of weerstand te versterken

SANA nr 18

9

Advertentie

Een ideale kuur is de combinatie van Echinacea met vitamine C, want dit staat erom bekend de weerstand te versterken door de macrofagen actiever te maken

De beste manier om zich te beschermen tegen griep is nog altijd de eigen immuniteit versterken. Versterk je weerstand Het griepvirus voelt zich erg fit in de herfst. Dat komt door de lage temperaturen en de lage relatieve luchtvochtigheid van ongeveer 35 percent. De slijmvliezen zwellen op en dat is een ideaal bedje voor het virus. Zorg daarom voor een hogere temperatuur en een aangepaste luchtvochtigheid tussen de 55 en 65 percent. Het beste wapen tegen griep of influenza en soortgelijke virale aandoeningen is je immuniteit of weerstand te versterken. Dat kan best door een aantal gezonde maatregelen te nemen: voldoende bewegen, gezond eten, een goede nachtrust en zich nuttig voelen. Want ge10

SANA nr 18

Uw online gezondheidsadviseur BOVERTE is een moderne internetwinkel (voorheen onder de naam Fytobellshop) die de merken Fytobell en Nutribell voert. Eenvoudig, overzichtelijk, informatief, vriendelijk geprijsd en een goede service.

zondheid begint in de geest, met goede emoties en een goed doel in het leven. Een vitaminekuur met vitamine C, D en A (ook in vis, verse groenten en fruit) zijn belangrijk. Ook vitamine B12, ijzer en zink zijn van belang. Een ideale kuur is de combinatie van Echinacea met vitamine C, want dit staat erom bekend de weerstand te versterken door de macrofagen actiever te maken. Daar kan je nu al mee beginnen, want de “r” zit in de maand. Maar eigenlijk is het verstandig om samen met hygiënische maatregelen dit de hele winter toe te passen, zo heb je de beste garanties dat griep wegblijft.

U koopt bij Boverte omdat… • U toegang heeft tot het complete assortiment producten van Fytobell® en Nutribell®. • U boven de 50 euro geen verzendkosten betaalt. • U met korting op uw bestelling kan aankopen. • De producten binnen 2 werkdagen bij u worden afgeleverd. • U gemakkelijke betalingsmogelijkheden heeft. • Onze winkel 365 dagen per jaar en 24 uur per dag geopend is. Daarnaast kunt u 7 dagen per week bij onze klantenservice terecht. • Wij garant staan voor een optimale service. • Wij u helder en duidelijk over de producten informeren via de website, per telefoon en via e-mail.

www.boverte.com

Jos van Landuyt De beste zorgen uit de natuur!

e-mail: [email protected] tel.: 00/31 (0)40 254 30 48 SANA nr 18

11

Als hormonale schommelingen en gebrek aan licht opspelen... Vrouwen

viermaal

gevoeliger dan mannen...

Waarom zijn vrouwen gemakkelijker depressief?

W

e hebben al geen al te mooie zomer gehad, over de korte nazomer spreken we niet, of de eerste winterkou heeft al in de handen gebeten. ’s Morgens vroeg en in de late namiddag begin je de winter al te voelen en omdat het al geen al te helder jaar was hoeft het niemand te verwonderen dat de mensen er triester en depressiever bijlopen dan anders. De winter moet nog komen en toch voelen velen zich nu al zieliger dan anders. En die winter kan lang, veel te lang duren. Vooral vrouwen hebben het er lastig mee, want zij zijn viermaal meer het slachtoffer van depressie in het najaar en de winter, dan mannen. Hoe komt dat? 12

SANA nr 18

In afwachting van de lente moeten we ons eerst door het wispelturige weer van de herfst en de kou van de winter werken. Het maakt heel wat mensen landerig en depressief. Meer dan in het zomerseizoen hebben velen af te rekenen met depressieve gevoelens. Vooral vrouwen hebben het er lastig mee: viermaal meer vrouwen dan mannen hebben last van winterdips en depressies. Ze voelen zich ook moe, besluiteloos, hebben geen zin om iets te ondernemen, zijn contactschuwer, maken zich zorgen over hun emotioneel leven, zien het niet meer zitten. Velen verwarren een dipje (zich niet helemaal happy voelen, landerig zijn en uitkijken naar de zomer) met een depressie. Er is nochtans een groot verschil. Hoe kan je het zelf weten? Niet altijd! Maar er zijn wat hulpmiddeltjes: Wanneer je het vermoeden hebt dat je depressief bent, raadpleeg dan in ieder geval de huisarts! Een echte depressie is vaak een ernstige zaak en hoe eerder er iets aan gedaan wordt hoe beter. Bij een depressie is er in ieder ge-

val sprake van een langer durende periode (meer dan twee weken) van neerslachtigheid, leegheid, somberheid en vaak gaat dit gepaard met een langer durend verlies aan interesse in activiteiten of zaken waar je normaal plezier aan beleeft. Daarnaast kunnen tijdens een periode van depressief zijn nog andere symptomen optreden, zoals: - nergens toe kunnen komen; - piekeren: gedachten die maar niet weggaan; - moeite met concentreren; - vergeetachtigheid; - vermoeidheid; - afvallen of aankomen; - slaapproblemen (vooral doorslaapproblemen); - schuldgevoelens; Hoe meer van deze klachten je hebt, hoe intenser ze zijn, des te depressiever je bent. Het is echter ook mogelijk dat de depressie een uitvloeisel is van uitputting door langdurige stress, een burn-out-syndroom, een chronisch vermoeidheidssyndroom, fibromyalgie, schildklierproblemen, enz.

In het najaar en de winter komt het meer tot depressies dan in het zomerseizoen, precies vanwege te weinig licht. Een lichttherapie is daarom een mogelijke oplossing SANA nr 18

13

Hormonen schommelen Uiteraard heeft het hormonaal stelsel er mee te maken en door die labiliteit, veroorzaakt door een te grote afwezigheid van licht, ontstaan depressies gemakkelijker. Een reis naar een zonnig vakantieland kan daar natuurlijk wel iets aan doen, maar gewoon een lichtbad in je eigen badkamer, of in een gespecialiseerde kinepraktijk of sauna kan eveneens al wonderen doen. Precies vanwege de labiliteit van de maandelijkse cyclus zijn vrouwen gemakkelijker onderhevig aan stemmingsschommelingen. Vaak begrijpen mannen dat niet en reageren dan ook onterecht. Precies op zo’n moment heeft de vrouw meer nood aan begrip, warmte, geborgenheid en... veel licht. Ze moet zich derhalve niet opsluiten in een donker kamertje, maar veeleer naar buiten, lucht en licht tanken en... stappen. Want het is bewezen dat beweging ook gunstig inwerkt op de hormoonspiegel in het bloed. Die cyclus van de vrouw is trouwens gemakkelijk onderhevig aan schommelingen. Een reis naar het buitenland, een vakantie, maar ook verandering van eetgewoonten, kan de zaak al grondig door elkaar halen. Maar ook een verkoudheid, een vermageringskuur, medicijnen, de anti14

SANA nr 18

conceptiepil kunnen allemaal een invloed hebben op de cyclus en dus ook op het humeur van de vrouw en depressieve stemmingen veroorzaken. Soms kunnen ziekten er aan de basis van liggen: cysten op de eierstokken, problemen met de schildklier, de bijnieren of de hypofyse kunnen al depressies tot gevolg hebben. Een grondig onderzoek is daarom van belang als een vrouw merkt dat de depressieve stemmingen blijven voortduren en dat noch licht- noch klimaatswissel er iets kunnen aan veranderen. Stress is ook een grondige verstoorder van de vrouwelijke cyclus en kan bij een vrouw dus veel gemakkelijker aanleiding geven tot depressies dan bij mannen. Deze depressie mag men niet te lang laten duren, omdat depressieve patiënten ook gemakkelijker slachtoffer kunnen worden van een hartinfarct. Behalve leeftijd, hoge bloeddruk, te hoge cholesterolwaarden en slechte vetrijke voeding is een depressie een risicoverhogend element bij het ontstaan van hartinfarcten. Dat concludeerden Deense artsen die gedurende 30 jaar 700 testpersonen hebben gevolgd. Bij jonge moeders Hormonale oorzaken komen veel voor bij depressies. Zeker bij jonge

moeders die net bevallen zijn. Men spreekt over de zwangerschapsblues. Gewoonlijk duurt de situatie een dag of drie. Maar bij sommige vrouwen sleept het probleem weken, zelfs maanden aan, en een kleiner aantal zit levenslang in de put. Depressies moeten altijd ernstig worden genomen. Er moet vooral voorkomen worden dat de slachtoffers in de alcohol of drugs gaan vluchten. Soms wisselen treurige stemmingen af met manieën van werklust en vrolijkheid. In dat geval spreekt men, van een psychose. Een goede zelfanalyse en een positieve kijk op de dingen zullen al heel wat doen. Durf beslissingen te nemen die op het eerste gezicht onmogelijk of zeer moeilijk zijn, maar achteraf kunnen ze een zegen worden. Heel belangrijk is volwaardige voeding, maar even, zoniet nog belangrijker, is beweging. Vrouwen die maandenlang in een depressie zaten, konden op een paar weken tijd hun probleem oplossen door te stappen, te fietsen, te lopen, te fitnessen. Beweging is van het allergrootste belang. Het meest nadelig is gewoon stil zitten, niets doen en piekeren, maar vooral fysiek niet actief worden. Sint-Janskruid helpt Sint-Janskruid is erg nuttig gebleken in de behandeling van depressies, bijvoorbeeld Sint-Janskruid in Hyperibell van Fytobell. Niet voor niets wordt deze plant de plantaardige Prozac genoemd. Men moet er wel een drietal weken gebruik van maken eer blijvende beterschap mag worden verwacht. Maar meer beweging, voldoende vitamine-B-rijke voeding, een lichttherapie, voldoende ontspanning en een goed gesprek doen wonderen, ondanks de hormonale schommelingen en de grijze wolken. Jan van Gendt

Een goede gemoedstoestand?

Advertentie

Sint-Janskruid is een ideaal middel tegen depressies

HYPERIBELL helpt! Velen zijn uitgeblust en niet meer opgewassen tegen de druk van de tijd. Ze voelen zich zwaarmoedig en in donkere stemming. Hyperibell is een combinatie van planten, waaronder de beroemde Hypericum, die elkaar wederzijds versterken en een somber en bedrukt gevoel effectief bekampt. Na een twee- tot drietal weken met Hyperibell voelt men zich opfleuren en kan men er weer tegenaan.

Voel je we l met fytobell! Meer info op: www.fytobell.be E-mail: [email protected] Tel:011/37.19.24

Druppels 100 ml Verkrijgbaar bij de apotheek in 100 ml met CNK bestelcode: 1744-325. Of vraag ernaar in de betere natuurwinkel.

SANA nr 18

15

Waarom zijn diabetici vaak boos?

Hun woedeaanvallen worden vaak onderschat...

Stemmingswisselingen bij suikerpatiënten door wisselende bloedsuikerspiegel

J

e hebt het misschien zelf al meegemaakt: je maakt een lange reis, en je komt in de file terecht. Pech, want je hebt te weinig proviand bij, te weinig drank voorzien en de “restop” of autowegrestaurant is nog een heel eind weg. Of je hebt een lange vergadering en er is een broodjesmaaltijd voorzien, maar de bezorger kwam niet opdagen. Honger vertaalt zich in een verlaging van het bloedsuikerniveau. De concentratie daalt, en de agressie stijgt. Dat gebeurt meer met diabetespatiënten en gewoonlijk wijt de omgeving dat aan hun karakter, terwijl eigenlijk de wispelturige en moeilijk in de hand te houden bloedsuikerspiegel verantwoordelijk is voor dit gedrag.

We hebben allemaal wel eens een dipje. Er kunnen heel wat oorzaken zijn: te weinig slaap, stress, emotionele problemen, een lastige baas, relatieproblemen, moeilijke kinderen. Maar zelden wordt die dip toegeschre16

SANA nr 18

Omega-3 vetzuren helpen de pancreas gezond te houden heeft er dan mee te maken. Maar diabetespatiënten kunnen dat geregeld ervaren omdat het voor hen niet eenvoudig is het bloedsuiker altijd op het juiste peil te houden. Diabetes en agressie Agressie bij diabetespatiënten is nauw verbonden met hun probleem. Men slaat er ook veel te weinig acht op. De Nederlandse internist Dr. Dankmeijer heeft het probleem onderzocht en moet toegeven dat de woedeaanvallen en emotionele breakdowns

en stemmingsveranderingen bij suikerzieken vaak worden onderschat. Men heeft meer oog voor de grote problemen die gepaard kunnen gaan met of het gevolg kunnen zijn van diabetes, zoals blindheid, hart- en vaatrisico’s en mogelijke amputatie van de onderste ledematen, terwijl de omgeving soms dagelijks geconfronteerd wordt met de emotionele problemen en woedereacties, puur als gevolg van de verstoorde bloedsuikerspiegel.

Diabetespatiënten kunnen vaak fel emotioneel reageren als gevolg van een gestoorde glucosehuishouding

ven aan problemen met de alvleesklier. We spreken over een “appelflauwte” als we te weinig bloedsuiker hebben, energie missen, kittelorig worden en soms vervelend gaan doen tegen anderen. De bloedsuikerspiegel SANA nr 18

17

Mensen met diabetes vrezen vooral complicaties als blindheid en amputatie van hun voeten. Wat vastgesteld wordt bij diabetici komt eigenlijk ook vaak voor bij kinderen, ook gezonde kinderen. Als ze niet op tijd eten krijgen, of omgekeerd als ze te veel gesnoept hebben en dus te veel suiker hebben gegeten, worden ze moeilijk, soms onhandelbaar en agressief. Ideale glucosewaarden Als iemand suiker eet, dan reageert de pancreas daar meteen op, door een hoeveelheid insuline vrij te maken. De lever krijgt nu

de boodschap dat het geen glucose meer moet afgeven, want er is suiker gesignaleerd. Als een diabetespatiënt goed wordt behandeld, dan zullen zijn glucosewaarden laag worden gehouden. Dat is ook de beste manier om aan preventie te doen met het oog op mogelijke hart- en vaatziekten, problemen aan de onderste ledematen, nierproblemen en moeilijkheden met de ogen. Om normaal te kunnen functioneren hebben de hersenen glucose nodig. Ongeveer de helft van de hoeveelheid glucose die het lichaam aangeboden krijgt, wordt benut door de hersenen. Is

Als de bloedsuikerwaarden beter in de hand worden gehouden, zijn suikerpatiënten minder agressief of humeurig

18

SANA nr 18

Omega-3 vetzuren kunnen meehelpen om de pancreas gezond te houden om zo minder kans te lopen om diabetes te ontwikkelen

die glucosewaarde te klein, dan komen er moeilijkheden bij het functioneren van die hersenen. Als men beter in staat zou zijn de glucosewaarde in de hand te houden, dan heeft men ook een belangrijke stap gezet in de richting van een verbetering van het emotionele leven van een diabetespatiënt. Preventie blijft essentieel Gezien de voedingsgewoonten in het geïndustrialiseerde westen wordt verwacht dat diabetes van het type 2 (ouderdomssuikerziekte) fors zal toenemen. Er kan niet genoeg gewezen worden op het aanleren van gezonde voedingsgewoonten bij jonge kinderen. Dat begint al vanaf de wieg. Sommige studies wijzen erop dat te lang toedienen van koemelk in de plaats van borstvoeding gerelateerd kan worden aan diabetes. Geraffineerde producten putten de pancreas uit. Gezoete ontbijtgranen, chocopasta’s met harde vetten en suikers, stroop, jam of confituur, koekjes, gebak, geraffineerd brood en

ontbijtkoeken plegen een ware aanval op de alvleesklier. Zowel lever als pancreas worden in de war gebracht. Leer kinderen van jongsaf traag absorbeerbare koolhydraten gebruiken zoals fruit, volkorenbrood, zilvervliesrijst. Laat ze een appel snoepen. Ook vette vis en dus Omega-3 vetzuren verkleinen de kans op diabetes. Gebruik desgevallend een supplement met Omega-3 visolie! Vermijd teveel cholesterol, want ook dat is negatief voor de pancreas. Omega-3 visolie vermindert de LDL-cholesterol (de slechte) en verhoogt de HDL-cholesterol (de goede). Vermijd ook zoete tussendoortjes (geef ze liever noten en eet ze zelf ook), en vermijd fruitsap, jawel, liever geen fruitsap, want dat bevat teveel fructose en pleegt een langzame aanval op pancreas en hart- en bloedvaten. Eet zelf fruit met schil en al en geef dat ook aan uw kinderen. Je zal er hen de beste dienst van hun leven mee bewijzen: ze hebben meer garantie op een levenslange gezondheid. Jos van Landuyt SANA nr 18

19

Geen zon is slecht en te veel zon is levensgevaarlijk... en doet p53-gen muteren!

Zonlicht veroorzaakt levensgevaarlijke huidkanker Zonnebank vormt geen vitamine D, de zon wel!

I

n ons land worden een paar honderd nieuwe kankergevallen per jaar veroorzaakt door zon en zonnebank. In de Verenigde Staten alleen al is dat aantal verbazingwekkend hoog: één miljoen nieuwe huidkankergevallen per jaar. Een vreselijk hoog getal en daarvan zullen veel mensen eerlang overlijden, want van zodra er uitzaaiingen zijn, loopt het hele organisme gevaar. Het kwaadaardig melanoom is de meest te duchten variant. Maar te weinig zon is even gevaarlijk, want dan ontstaat een tekort aan vitamine D, vooral D3 die op haar beurt ook beschermt tegen kanker. Het is dus afwegen: voldoende zon om gezond te blijven en niet te veel om niet ziek te worden. En wat met de zonnebank? Het Australische verhaal is door iedereen goed gekend met aanvang in 1780: de Australische blanken hebben het hoogste percentage huidkanker ter wereld! 20

SANA nr 18

De aboriginals daarentegen niet. Het heeft jaren geduurd vooraleer men een verklaring kon geven voor het ontstaan van huidkanker en men de relatie gelegd heeft

met een te intensieve zonbestraling. Te veel zon in de jeugd Het zonnebadgedrag ligt aan de basis van het probleem. Men heeft ontdekt dat voor wat betreft de niet-melanome huidkanker een gemuteerd gen in de huidcellen verantwoordelijk is voor de groei van de huidtumoren. Het gaat om het fameuze gen p53. Vooral in de jeugd wordt dat p53-gen aangetast door de zon. Het is dus volkomen uit den boze kinderen ongekleed in de zon te zetten of te laten spelen. Ze moeten altijd een truitje, een polo, liefst met lange mouwen dragen en bij voorkeur ook altijd een hoofddeksel op hebben. Zeer kleine kinderen die nog maar weinig haarbedekking op het hoofd hebben, mogen absoluut niet in de zon! Als in de jeugd het p53 gen aangetast is door UV ontstaan er cellen die in staat zijn zich te delen, ook als hun DNA beschadigd is. Zij wachten dus niet tot hun DNA zich hersteld heeft. Het gevolg daarvan is dat in een normaal huidgedeelte (dus met een nietgemuteerde p53 gen), de cellen die door UV-bestraling niet meer in staat zijn tot DNA-herstel, massaal zelfmoord plegen. Men noemt dit apoptosis. Ze worden dan door gezonde cellen uit de omgevende huid vervangen. Maar! Een p53-gemuteerde cel kan geen zelfmoord plegen. Wanneer de huid door UV wordt beschadigd in de buurt van p53-gemuteerde cellen, gaat deze cel de beschadigde

huidgedeelten vervangen door zijn eigen nakomelingen en op die manier de groei van een tumor promoten! Men kan als risicopatiënt er best met zijn dermatoloog over spreken. Maar bovenal is het van het grootste belang dat men verstandig weet om te springen met de zon. Te weinig zon is ook gevaarlijk Je kan niet voorzichtig genoeg zijn met de zon en vooral met de zonnebank, maar anderzijds gaan dan weer uit wetenschappelijke hoek stemmen op om een verstandig zonnebad niet te verwaarlozen. De zon kan wel kanker veroorzaken, maar als het met mate wordt toegepast ook beschermen tegen kanker, omdat door middel van UV-licht vitamine D en vooral D3 wordt gevormd in de huid. Deze vitamine beschermt tegen osteoporose of botontkalking, maar ook tegen algemene kanker. De westerse voeding bevat steeds minder vitamine D, omdat roomboter vervangen is door margarine en omdat minder vette vis wordt gegeten, laat staan dat levertraan zou worden genomen. Gebruik maken van de zonnebank, is hier geen oplossing voor omdat in dit spectrum vooral UV-A aanwezig is, dat weliswaar de huid een kleurtje geeft, maar tegelijk de elastine breekt en de huid uitdroogt. Denk aan de verschrompelde appel... zo kan je huid er na een paar jaar uitzien bij intensief gebruik van de SANA nr 18

21

Advertentie

Su ikt vo

k oo

h

sc

ge

Maakt dede Maakt

dingen verteerbaar dingen verteerbaar Dills is een heerlijk fris muntje dat lekker smaakt en elke maaltijd vederlicht afrondt. Dankzij etherische oliën en kruiden geeft het niet enkel een lichter gevoel na het eten, het geeft pit aan elk moeilijk moment van de dag. Een lastige file, een druk programma op kantoor, een moeilijke afspraak: Dills geeft de ziel vleugels en balsemt de sfeer. Een belangrijke ontmoeting? Een frisse adem nodig? Op Dills kun je rekenen. Gezond, lekker, digestief, verfrissend, pittig, heerlijk langdurig van smaak ... Dills is een vriend die van elke last een lust maakt. Ook Ook verkrijgbaar in in verkrijgbaar de apotheek met met de apotheek cnk-bestelcode: 2161-149 cnk-bestelcode: 2161-149

22 Voor SANA nr 18 meer info: www.dills.be Voor meer info: www.dills.be

zonnebank. Heel wat huidspecialisten zijn de mening toegedaan dat de overheid zonnebankcentra zou moeten sluiten en zeker niet toegankelijk maken voor kinderen. Vooral in de jeugd is het van belang geen zonnebadcultuur in te voeren, want de huid heeft een goed geheugen en onthoudt elke mishandeling. Van overdreven zonnestraling kan de huid zich niet herstellen. Onbezonnen zonnen, kan nooit meer worden goed gemaakt, je kan alleen maar vermijden dat die schade nog groter wordt. Je kan als het ware het geheugen doen stilstaan, niets terugzetten. De schade die aan de huidcellen is aangebracht o.m. aan de lederhuidcellen is cumulatief, zodat men op latere leeftijd hiervoor absoluut de prijs zal betalen. Toch naar buiten Moeten we enkel nog ’s nachts buiten komen, ons opsluiten achter donkere gordijnen en liever naar het noorden op vakantie gaan? Beslist niet! Ga gerust naar het zuiden op vakantie, maar veel mensen vergeten dat ze drie- tot viermaal per jaar naar het zuiden trekken, en dat een skivakantie in het hooggebergte nog meer UV-licht op de huid brengt. En mag je zonnebaden? Je moet in de zon, maar op een verstandige wijze! Ook in de herfst en winter is het noodzakelijk dat de huid elke dag een beetje aan zonlicht wordt blootgesteld: gezicht en armen zijn al voldoende voor een kwartiertje, om de noodzakelijke vitamine D op te bouwen. Op die manier zijn de zonnestralen geen vloek, maar een zegen. Jan van Bercken

w

Nieu

!

lgië e B in

Advertentie

i

c eti ij rvr diab ike or

www.ellendee.be

Ellen Dee

cosmetics is een cosmeticalijn speciaal ontworpen voor de verzorging en de dagelijkse behoeften van uw huid op elke leeftijd. Het moderne leven, de agressieve invloeden van atmosfeer, kleding, voeding en allerlei polluanten bedreigen de jeugdigheid, frisheid en gezondheid van uw huid. Daarom is extra aandacht en specifieke verzorging nodig. Want de huid is het grootste orgaan van het lichaam. Een goede verzorging maakt de huid gezond en mooi en geeft u een jeugdige en vitale uitstraling. Te verkrijgen crèmes:

Op elke leeftijd en afhankelijk van uw beroep en leefomstandigheden kunnen allerlei probleempjes de huid ontsieren. Daarom stellen we u hierna voor deze typische probleempjes, een adequate en uitstekende oplossing voor uit de cosmeticalijn van Ellen Dee. De crèmes zijn dermatologisch getest, pHneutraal en uitsluitend bedoeld voor uitwendig gebruik. Bestelcode voor in de apotheek:

Aesculus crème - (met rozemarijn) Bij zware, vermoeide benen

CNK code 2885-382

Aloë vera crème Bij droge en gevoelige huid

CNK code 2885-390

Arnica crème Blauwe plekken en gevoelige spieren

CNK code 2885-408

Calendula crème - (met jojobaolie) Bij schrale huid en zonnebrand

CNK code 2885-416

Echinacea crème - (met kamille) Helend, herstellend en verzachtend

CNK code 2885-424

Huidverzorging crème - (met panthenol) Voor een natuurlijke basisverzorging

CNK code 2885-432

Kamille crème Hydraterend en totale verzorging

CNK code 2885-440

Spieren en gewrichten crème (met etherische oliën) Revitaliseert spieren en gewrichten

CNK code 2885-457

Alle crèmes zijn verkrijgbaar in 100ml voor € 5,95

SANA nr 18

23

Hoe je cholesterol beheersen?

Hartinfarct en beroerte kun je voorkomen

Niet roken, transvetten mijden, meer natuurlijke oliën gebruiken, en HDL-cholesterol verhogen door beweging

24

SANA nr 18

I

n Denemarken is de voorbije weken deining ontstaan over een wetsvoorstel om voedsel dat verzadigd vet bevat flink te belasten. Ook in ons land zijn apostelen opgestaan om hetzelfde te vragen, want verzadigd vet veroorzaakt ziekten als beroerte, hartinfarct en diabetes en dus kost dit de gemeenschap veel geld. Veel wetenschappers fronsten de wenkbrauwen, want het is op zijn minst een controversieel onderwerp. Nieuwe wetenschappelijke standpunten verwijzen eerder naar fructose, transvet, te veel koolhydraten als oorzaken van vaatziekten, want zeggen ze: we hebben vetten nodig en ook verzadigd vet. Het is pas als je vet denatureert, verhardt, natuurlijke oliën manipuleert dat er problemen ontstaan. Uit dubbelblind proeven blijkt dat een vetarm dieet het aantal infarcten niet vermindert. Wel als je suikers, fructose en gedenatureerd vet vermijdt. Cholesterol zegt niet alles, wel de geoxideerde vorm van cholesterol. Trouwens, er is goede en slechte cholesterol: HDL (de goede) en LDL (de slechte). Door transvetzuren te gebruiken verhoog je de slechte en verminder je de goede. Het heeft dus wel degelijk belang wat je eet. Maar over vetten doen nog veel verkeerde opvattingen de ronde. Een te hoog cholesterolgehalte houdt gevaren in voor het hart en de bloedvaten, dat weet iedereen. Vooral de geoxideerde vorm van LDL-cholesterol kan zich neerzetten op de vaatwanden en op de duur een complete vernauwing of afsluiting van een belangrijk bloedvat veroorzaken met als gevolg het afsterven van hartweefsel of hartinfarct. Lange tijd verdacht men stress als hoofdoorzaak. Ook cholesterol werd bij de schuldigen van hartin-

farct genoemd waarna men tot de conclusie kwam dat aangeboren factoren de belangrijkste oorzaak moesten zijn. Tussen dit heen- en weer pendelen van allerlei oorzaken, keert men nu langzaam terug naar de oude conclusie. Natuurlijk heeft stress er wat mee te maken, natuurlijk spelen ook aangeboren factoren een belangrijke rol, uiteraard heeft gebrek aan beweging een funeste uitwerking op het afzetten van cholesterol op de bloedvaten, SANA nr 18

25

Advertentie

50 net.be www.50net.be

De site voor de dynamische 50plusser!

Bezoek de website

26

SANA nr 18

maar de belangrijkste factor blijft hoe dan ook de leefwijze. Wie verkeerd eet, zich niet houdt aan de natuurlijke wetmatigheid en gezonde voeding als iets voor anderen beschouwt, moet er zich niet over verwonderen dat vroeg of laat problemen met hart en bloedvaten kunnen opduiken. Dat betekent ook dat je er wat kan aan doen. Preventie heeft dan ook zeer zeker zin. Beschouw cholesterol dus niet als een gevaarlijke of lichaamsvijandige stof. Cholesterol is levensnoodzakelijk, want elke cel gebruikt cholesterol voor de opbouw van de celwand. Onze hersenen bestaan zelfs voor tien percent uit cholesterol. Vandaar dat het lichaam zelf zorgt voor de aanmaak ervan, terwijl de stof niet oplosbaar is in water, noch in bloed. Verschillende soorten Al naargelang de wijze waarop cholesterol in het lichaam vervoerd wordt in de bloedbaan, wordt die in verschillende soorten verdeeld. Omdat zo’n cholesterolmolecule erg klein is, hecht ze zich aan een eiwitmolecule die vetmoleculen vervoeren. Die noemt men lipoproteïnen. Hierin kent men twee hoofdsoorten, de LDL (low density) en de HDL of de high density lipoproteïnen. LDL-moleculen trekken het meest cholesterol aan en deze heeft jammer genoeg ook de neiging zich af te zetten op de wanden van de hartslagaders. Zij zijn dan ook verantwoordelijk voor het ontstaan van atherosclerose, populair aderverkalking genoemd. Je mag gerust stellen dat de helft van de bevolking van de Westerse landen (minder bij de bevolking die leeft in een Mediterraan klimaat) last heeft van een

Roken is uiteraard uit den boze. Het is niet enkel zelfmoord, maar ook moord van collega’s en huisgenoten, op termijn

te hoog cholesterolgehalte en dus vroeg of laat problemen krijgt met hart en bloedvaten. Zij zijn de kandidaten voor bypasses en hartoperaties. De belangrijkste oorzaak is een verkeerde voeding met te veel vet dat vooral te vinden is in vet vlees (niet in gevogelte en niet in vis), te veel vette zuivelproducten (vette kaas, volle melk), te veel vette sausen waarin verschillende harde verzadigde vetten door elkaar worden gebruikt, verder vette chips en frieten met mayonaise en natuurlijk ook de verborgen vetten in gebakjes en koekjes. Dat zijn de gevaarlijkste: transvetten. Wie plantaardige oliën gebruikt moet er op letten dat de olie geen hardingsproces heeft ondergaan, anders zijn de meervoudig onverzadigde vetten overgegaan in meervoudig verzadigd vet. Om deze natuurlijke oliën te harden,

om ze smeerbaar te maken, worden de onverzadigde verbindingen opgevuld met waterstof tot verzadigde verbindingen. Als de mens slimmer wil zijn dan de natuur, wreekt de natuur zich altijd. Infarct of beroerte Als zich voortdurend cholesterol aan de binnenkant van de vaatwanden hecht, wordt de doorgang steeds nauwer en kan er geleidelijk minder bloed door de kransslagaders. Bevindt die vernauwing zich in de buurt van het hart, dan is de kans groot dat het tot een infarct of trombose, een beroerte komt. De ernst ervan hangt af van het volume van het beschadigde weefsel. Als hersenweefsel, of hartweefsel te weinig bloed, en dus te weinig zuurstof heeft gekregen, sterft het af. De rest van de hartspier neemt dit meestal wel over, maar is het volume van het afgestorven weefsel te groot, dan is de dood onvermijdelijk. Hetzelfde met de hersenen. Na lange tijd, veel geduld en revalidatie kunnen dikwijls andere delen van de hersenen de functies overnemen, maar het SANA nr 18

27

Chlorella van Fytobell brengt

Advertentie

Vette zuivelproducten zijn eigenlijk niet geschikt voor wie aan cholesterolbeheersing wil doen

je weer in topvorm! Chlorella is een zoetwateralg met uitzonderlijke eigenschappen:

KE HOGE UNIE DO SIS SIS DO

SIS UNIEKE HO GE DO

SANA nr 18

E G

28

GE DOSI S U E HO IEK NI E UN

DOSIS UNIE GE KE HO HO

Preventie Preventie is hier dus van het grootste belang. Eeuwen geleden werd er niet over gepiekerd, omdat het probleem niet bestond. De mensen hadden meer beweging en ze aten veel gezonder. Ze gebruikten verse producten die niet gedenatureerd waren, ze gebruikten het voedsel zoals het door de natuur gegeven werd. Geen bewaarmiddelen geen scheikundige trucjes, geen smaakverbeteraars, geen ombouw van de vetten. Bovendien aten ze meer fruit en rauwkost, waardoor het cholesterolgehalte op een natuurlijke wijze naar beneden werd geholpen. Wie dus aan cholesterolbeheer-

sing wil doen, kan best vette vleessoorten, charcuterie of bereide vleeswaren, vette zuivelproducten, koekjes en gebakjes, chips en snoepjes beperken of laten staan. Snoep een appel, dat werkt cholesterolverlagend. Roken verhoogt het cholesterolgehalte. Stoppen met roken is een must. Vitamine E (tarwekiemolie) heeft een belangrijke preventieve werking ten opzichte van aderverkalking en infarct. De lever speelt ook een grote rol in de beheersing van cholesterol in de bloedbaan. Omdat we eigenlijk zo oud zijn als onze bloedvaten en onze vitaliteit, uithoudingsvermogen, kracht, werklust en levensjaren in belangrijke mate afhangen van de gezondheid van onze bloedvaten, hebben we er alle belang bij ze preventief in de watten te leggen. Je kan veel beter voorkomen dan genezen. En een gezond hart en bloedsomloop zijn een gezond dieet wel waard. Jan van Bercken

KE

gebeurt ook dat dit niet het geval is. Zo krijg je gedeeltelijke verlammingen, scheefstand van de mond, spraakmoeilijkheden, problemen bij het stappen, het coördineren van bepaalde bewegingen en soms kan de geheugenfunctie ook gestoord zijn.

- Het is in staat het lichaam te ontgiften van zware metalen zoals kwik. - Het beschermt ook de grote lichaamsfilter onder de ribbenboog. - Herstelt de darmflora. - Heeft een bijzondere immuunversterkende kracht waardoor winterse kwalen, besmettingen en overgevoeligheid veel minder vat krijgen. - Het stimuleert de waterdrainage in het lichaam. - Verbetert de huid. - Heeft een opbeurend effect bij depressieve gevoelens. - Geeft pit en maakt fit en verhoogt de vitaliteit.

Voel je we l met fytobell! www.fytobell.be Fytobell heeft hooggedoseerde tabletten van 1000 mg chlorella poeder per tablet, zodat één tablet per dag volstaat om snel een gunstig effect te bekomen. Je vindt chlorella van Fytobell in PET-verpakking met 100 tabletten. CNK 2600-732 voor de apotheker en in de betere reformwinkel.

Sterke ontgifter

Voor infobrochure: E-mail: [email protected] Tel: 011/37.19.24 Bestellen in Nederland www.boverte.com

SANA nr 18

29

WeetjesWeetjesWeetjesWeetjesWeetjes Eigeel doeltreffend tegengif tegen slangenbeet De natuur blijft ons verbazen. Uit de dooier van een kippenei kan tegengif worden gemaakt voor een slangenbeet. We wisten al dat eieren enzymen bevatten die een sterke antivirale werking hebben. Jammer genoeg wordt de ontwikkeling van dergelijke medicijnen die al bestonden, tegengewerkt door machtige lobby’s. Dat het nu ook nuttig zou zijn als tegengif bij slangenbeten hebben Indiase wetenschappers bekendgemaakt. „De antistoffen in eigeel worden gebruikt voor de productie van een tegengif”, zei directeur Subba Rao van de stichting voor wetenschappelijk onderzoek Vittal Mallya in Bangalore, in het zuiden van India. De wetenschappers van de stichting hebben na zeven jaar onderzoek een tegengif ontwikkeld dat geen enkele bijwerking heeft. „Als de laatste tests naar eventuele virale

Vitamine B12 en visolie helpen om kanker en hartziekten te voorkomen

30

SANA nr 18

ding aangevuld met vitamines. Vergelijkende studies die al meer dan 25 jaar lopen aan verschillende westerse universiteiten hebben aangetoond dat tekorten, chronische ziekten, zelfs ernstige aandoeningen in de hand kunnen werken. Vooral ouderen, strenge vegetariërs die ook geen zuivel, noch eieren willen gebruiken, mensen die zich

∆

Sommige „moderne” en dus veel voorkomende ziekten zoals kanker, osteoporose, hart- en vaatziekten, hartinfarct en beroerte kunnen voor een belangrijk deel worden voorkomen door aangepaste voe-

of bacteriologische giftigheid zijn afgerond, zullen wij de antistoffen van de kip als eersten in mensen injecteren”, aldus Rao. Vroeger al werden antistoffen tegen slangenbeten uit paarden gewonnen. Deze procedure was wel pijnlijk voor paarden en stuitte derhalve op hevige protesten van dierenbeschermers. Een van de grote voordelen van de productie uit eigeel, is dat het middel goedkoop is. Een kip legt 250 eieren per jaar en in elk ei zitten genoeg antistoffen voor een dosis tegengif. Volgens de onderzoekers worden in India jaarlijks ten minste 300.000 mensen door slangen gebeten. Tien procent van de slachtoffers overlijdt daaraan omdat er niet op tijd tegengif wordt toegediend. Ook voor toeristen die door adders en slangen worden gebeten en waarvan er elk jaar een paar tientallen overlijden door laattijdige behandeling, zou dit een schitterende uitkomst kunnen zijn.

eenzijdig voeden, en patiënten met absorptieproblemen lopen dubbel tot driemaal zo hoog risico. Vooral het ontbreken van foliumzuur kan problemen met de zenuwbanen, maar ook kanker veroorzaken. Daarnaast is het al langer bekend dat niet enkel foliumzuur, maar ook het ontbreken van vitamine B12 en B6 in verband gebracht kunnen worden met het ontstaan van hart- en vaatziekten. Het is al langer bekend dat vitamine E de kans op trombose vermindert, maar ook prostaatkanker helpt voorkomen,

evenals lycopeen dat in belangrijke mate aanwezig is in tomaten en producten waarin tomaat verwerkt is, zoals tomatensoep, ketchup en tomatensausen. Ook goede vetten helpen om hartinfarct te voorkomen. Denk daarbij aan visolie. Wie zich eenzijdig voedt, en geen dierlijke producten gebruikt, en dus ook geen zuivel, kan best een voedingsupplement gebruiken met vitamine B12, anders is de kans op hart- en vaatziekten groter.

Diabetes: gevaar voor hartinfarct

redden. Suikerziekte is voor infarctpatiënten een belangrijke risicofactor om vroegtijdig te overlijden. Het stijgen van het aantal diabetespatiënten baart hartspecialisten dan ook grote zorgen. Men neemt aan dat het aantal met tien percent per jaar stijgt. Het zou niet slecht zijn, mochten mensen vanaf de leeftijd van 45 à 50 jaar zich geregeld laten onderzoeken op de aanwezigheid van een te hoog bloedsuikergehalte. Vooral in het diabetes type 2 is het probleem meestal te regulariseren door een aangepast dieet. Hoe vroeger men met de behandeling of de preventie begint, des te kleiner is ook het risico op hart- en vaatziekten.

Van de infarctpatiënten die op de intesive care van universitaire ziekenhuizen in België en Nederland belanden, heeft veertig percent diabetes en de helft van deze patiënten was daarvan niet op de hoogte. Volgens de afdeling cardiologie in het Leuvense universitair ziekenhuis is diabetes een belangrijke risicofactor voor hart- en vaatziekten, waaronder hartinfarct en ook beroerte. De bloedsuikerwaarden weer op normaal niveau brengen, is naast het beletten van een nieuw infarct, de eerste zorg in het ziekenhuis, omdat dit het leven van de patiënt kan

SANA nr 18

31

Na de zomer worden we depressiever en... zwaarlijviger

Alle inspanningen van de zomer ten spijt, van zodra de herfst er is met zijn donkere dagen; krijgen velen alle redenen om met schrik naar de weegschaal te kijken

De HERFST staat mee op de weegschaal Tips om in de herfsttijd niet dikker te worden

U

it statistieken van maatschappijen die levensverzekeringen doen, blijkt dat wie ongeveer tien percent onder het ideale gewicht zit, een maximum aan levenskansen heeft. Met andere woorden, je kan beter wat te mager zijn, dan wat te dik. Er bestaan veel methodes en indexen om te berekenen hoe zwaar iemand mag zijn. Maar een populaire methode is uw buikplooi tussen duim en wijsvinger te nemen. Die mag niet veel dikker zijn dan de duim zelf. Is dat wel het geval dan ben je eigenlijk te zwaarlijvig en moet je er iets aan doen. Zwaarlijvigheid is namelijk schadelijk voor de gezondheid. Dikkertjes zijn weliswaar gezellige, prettige mensen om mee om te gaan, hun vetzucht hindert zelden hun uitzicht, met andere woorden ze zien er meestal schattig uit, in sommige gevallen zelfs plezierig aantrekkelijk, ze zijn guitig, ze hebben iets lolligs van de levensgenieter en daarom altijd de lachers en voorstanders van levensvreugde op hun hand. Maar toch is het niet gezond. Vooral nu de herfst er is, lopen ze dubbel gevaar. Want verdikken doen ze meestal na de zomer, in de herfst dus. Nu is er dus het gevaarlijke seizoen voor hen. Halt! Handen af van de snoepkast! Maar hoe doe je dat?

32

SANA nr 18

In vrijwel de meeste gevallen is vetzucht veroorzaakt door onaangepast eetgedrag. Te veel eten, vooral zoetigheid, fructose en te weinig bewegen maken dat de calorieën zich opstapelen in vet. Vooral kinderen die in hun jeugd te veel hebben gegeten, worden later dikke volwassenen. Ouders doen er dan ook verstandig aan hun kinderen tot matigheid aan te sporen, vooral als het gaat om snoepen, of ongebreideld smullen voor de televisie: chocolade, chips, snoepjes. Geraffineerde spijzen bevatten ook meer calorieën dan voedsel in zijn natuurlijke context. Wie een tekort heeft aan bloedsuiker heeft een constant hongergevoel en dus ook voortdurend behoefte om te snoepen. Wie veel koffie drinkt, krijgt ook rapper zo'n hongergevoel doordat de pancreas te veel insuline afscheidt. Stop met teveel koffie en je zal minder behoefte hebben aan snoep.

De werking van de schildklier kan natuurlijk ook een rol spelen, maar is niet hoofdoorzaak bij dit verschijnsel. Herfst is een dikmaker Het kan verwonderlijk klinken, maar de meeste zonden tegen een gezond dieet worden in de herfst begaan. Nu wordt voornamelijk aan tafel gebruik gemaakt van vette sausjes, zware gerechten, hyperzoete nagerechten, veel chips bij de televisie, pralines op kantoor of in de luie stoel en... de pizzaservice die net voor middernacht nog een portie pizza moet brengen. Zo rond middernacht wordt in veel gezinnen op die manier nog een tweede avondmaal gebruikt. De televisieavond wordt er een beetje doormidden mee gesneden, want die wordt in veel gevallen na middernacht nog voortgezet. In dit seizoen verliezen velen hun zin voor sport. Ze gaan niet meer zo vaak joggen, SANA nr 18

33

‘s Avonds voor de televisie wordt nogal wat afgepeuzeld

Tips - Er is minder zoetigheid nodig als je meer beweegt. - Meer rauwkost, minder zoet en minder vet is dus de boodschap. - Vervang het ontbijt door fruit en eet bij het avondmaal beslist een schoteltje rauwkost. - Las één vastendag in per week waarop je enkel fruit en groentesappen drinkt. - Gebruik water met Molkosan als dorstlesser of als tafeldrank. Want Molkosan bevat orootzuur dat een vermagerend effect heeft. - Vermijd geraffineerde suikers en verzadigde vetzuren, ze zijn heel gevaarlijk voor je gezondheid, maar ook voor je weegschaal. - Drink ook guldenroededrank of solidago, zodat het lichaam overtollig vocht kan kwijt geraken. - Let op voor vermageringsmedicijnen. Sommige bevatten hormonen en andere bevatten enkel sterke laxeermiddelen. - Vergeet niet dat het oude spreekwoord nog altijd waar is: „Elk pondje gaat door het mondje”. Jan van Bercken

34

SANA nr 18

De kruidentuin van Herkenrode is een hedendaags kruidenpark: exclusief en origineel, aantrekkelijk voor een gevarieerd publiek van professioneel geïnteresseerden en individuele bezoekers, ontspannend en educatief. Herkenrode vzw Herkenrodeabdij 4 3511 Hasselt Tel.: 011 33 43 70 Fax: 011 33 46 45 E-mail: [email protected]

Ontdek natuur- en stedenschoon vanuit...

Hotel ’t Buskruid

Advertentie

het zwemuurtje per week wordt af en toe eens uitgesteld en valt weldra helemaal weg, en fietsen doe je toch niet als er zoveel wind en regen op komst is. Velen worden ook wat somber gestemd in de herfst en dus wordt dat gecompenseerd met snoepen, want uit koolhydraten wordt het gelukshormoon Seratonine opgebouwd, vandaar dat zoetigheid een soort compensatie wordt. Het gevolg is wel dat de depressieve stemmingen verdwijnen, maar dat de buik dikker en ronder wordt. De oplossing ligt evenwel in meer bewegen en gezonder eten. Want ook door sport worden endorfinen in de hersenen vrij gemaakt, wat eveneens een euforiserend effect heeft.

Advertentie

Kruidentuin Herkenrode

Je hebt in de winter ook minder neiging om te bewegen. We zitten overal stil: op kantoor, op de bus, in de trein of de auto en... zelfs thuis. Dat wil zeggen: we worden dikker

Ideale uitvalsbasis voor je uitstappen in Limburg

Erkend fietshotel vlakbij knooppunt 312 Hotel ’t Buskruid Dr. Vanderhoeydonckstraat 64 3560 Lummen Tel 013/53 22 94 Fax 013/53 22 95 E-mail: [email protected] www.tbuskruid.be

SANA nr 18

35

Nachtlawaai is funest voor een goede slaap Tips tegen slapeloosheid (deel 4 - slot)

Slecht slapen veroorzaakt STRESS Dr. Marcel Verheyen: “Kwaliteit van de slaap is erg belangrijk voor de gezondheid”

I

n onze vorige uitgaven hebben we al uitvoerig bericht over de boeiende voordracht over stress van Dokter Marcel Verheyen in Beverlo. Het komt er op aan tijdig de juiste signalen te onderscheiden, de communicatie te verbeteren, voldoende water te drinken en geregeld te ontspannen en een goede vakantie te nemen. Een goede dagindeling en werkprogramma is van groot belang evenals een gezonde, voldoende lange en diepe slaap. Want zonder goede nachtrust is er geen goede gezondheid mogelijk en kun je stress niet de baas. Goed slapen: hoe doen we dat? Dr. Verheyen: “Een goede gezondheid is eveneens afhankelijk van een goede kwaliteit van de slaap. Als je altijd slaapmiddelen nodig hebt, ben je niet goed bezig. Daarom is slapen in een stressloze omgeving uiterst belangrijk.” Kwaliteit van de slaap Slaap moet niet alleen voldoende lang duren, maar moet ook van goede kwaliteit zijn. Dr. Verheyen: ”Als je slaapt, sluit je wel de ogen, maar je oren niet. 36

SANA nr 18

Ruim 23 percent van de mensen wordt wakker bij 35 decibel; 42 percent bij 45 decibel en haast iedereen wordt al wakker bij geluid van 60 decibel. Veel mensen kijken ook te laat en te lang tv vlak voor het slapen gaan. Omdat de ogen te fel en te langdurig licht hebben waargenomen door tv-kijken of werken op de pc, produceert het lichaam minder melatonine, het slaaphormoon dat ook een sterke antioxidant is en goed van pas komt tegen kanker. Het is beter een half uur voor het slapen gaan geen tv meer te kijken.” Bovendien nemen onze ogen en hersenen tijdens tv-kijken voortdurend beweging waar, terwijl we stil blijven zitten. Op die manier wordt meer stresshormoon geproduceerd. Je kan het vergelijken met een stilstaande stoomlocomotief die heet gestookt is en waarvan de stoomketel onder druk staat. De emoties die we meemaken door een tv-uitzending blijven nog minstens een half uur nawerken in het lichaam.

Dr. Verheyen: “We leven echt in een zeer stressvolle maatschappij. We kunnen er niet uitstappen, maar we kunnen wel leren ermee om te gaan. Op die manier creëren we evenwicht en gezond zijn heeft alles te maken met dat evenwicht. Dat kunnen en moeten we echt leren, want op die manier krijgen we vrede met onszelf, vrede met God en vrede met de anderen dat is het beste wapen tegen stress.” Hoeveel uur moeten we slapen? Sommige mensen voelen zich prima als zij elke nacht 6 uur slapen. Voor anderen is misschien acht uur nog niet voldoende, zeker wanneer zij meerdere keren per nacht wakker zijn. Eigenlijk is er maar één juist antwoord mogelijk; als iemand zich de volgende dag niet vermoeid voelt, heeft hij voldoende slaap gehad. Een constant slaperig gevoel overdag betekent onvoldoende slaap ’s nachts. Er zijn niet alleen individuele verschillen in slaapbehoefte, maar ook het benodigde aantal uren slaap varieert met de leeftijd. Zo hebben baby’s ongeveer 17 uur slaap per dag nodig, terwijl 5 à 6 uur toereikend is voor de meeste ouderen. Wat zijn symptomen van slapeloosheid? *problemen met inslapen *vaak wakker worden en ’s nachts te vroeg ontwaken *de volgende dag gevoelens van vermoeidheid en slaperigheid hebben *moeite met concentreren en/ of prikkelbaarheid Mensen tussen bijvoorbeeld de 24 en 45 jaar hebben ongeveer 7,5 uur slaap nodig. Gedurende de dag neemt de behoefte aan slaap geleidelijk toe. De slaapdruk bereikt meestal om 11 uur ’s avonds zijn hoogtepunt. Dat geldt echter niet

voor iedereen. Slaapklachten zoals moeite met in- en doorslapen komen veel voor. Vaak grijpt men dan wanhopig naar slaapmiddelen. Het nadeel van het langdurig gebruik van slaapmiddelen is de kans op verslaving en de onthoudingsverschijnselen die optreden nadat men is gestopt met de medicijnen. Dat bij slaapklachten medicijnen worden voorgeschreven, is niet verwonderlijk omdat de klachten onmiddellijk na inname verdwijnen. Men moet er echter wel op bedacht zijn dat door lange tijd innemen van medicijnen het probleem in stand wordt gehouden. Er treedt gewenning op waardoor de medicijnen niet meer het gewenste effect hebben. Beter is het wanneer je meer inzicht krijgt in jouw (slaap) gedrag en in de mogelijke aanleiding van het niet kunnen slapen. Ook homeopathische en fytotherapeutische producten kunnen een positief effect hebben. Wat kun je eraan doen? Tips tegen slapeloosheid Als het slaapgebrek chronisch is en lichamelijke aandoeningen zijn uitgesloten, kunnen de volgende tips behulpzaam zijn: *drink geen cafeïnehoudende dranken voor het slapen gaan. *rook niet. *drink geen alcohol drie uur voor het slapen gaan. *lichaamsbeweging heeft een gunstig effect op het slapen. *probeer op regelmatige tijden naar bed te gaan. *zorg zoveel mogelijk voor een rustige en donkere slaapomgeving. *gebruik het bed alleen om te slapen, dus niet om tv te kijken. Vermijd zoveel mogelijk dutjes overdag. *als je toch wakker wordt, sta dan op en ga pas weer naar bed wanneer je slaperig wordt. Jan van Bercken SANA nr 18

37

Advertentie

STOP STRESS Nieuw boek van Dr. Marcel Verheyen

in luxe editie met harde kaft met stofwikkel en leeslint in fullcolour met meer dan 200 illustraties

“Verbeter de kwaliteit van je leven door stress en nervositeit efficiënt aan te pakken” Dr. Marcel Verheyen

38

Bestellen? www.stop-stress.be SANA nr 18

Column

V

Uit de natuurgeneeskundige praktijk van Dr. Marcel Verheyen

De energie van de cel

je daarvan de optelsom maakt, dan krijg je ook een elektromagnetisch veld. Zo blijkt dat elk orgaan zijn typische frequenties heeft, zoals trouwens ook elke kleur een typische frequentie heeft. Op die manier begrijpt men gemakkelijk dat als een orgaan afwijkt van die frequentie, men ziek is! Als een hersenkern bijvoorbeeld zijn eigen trillingsfrequentie niet meer kan trillen, dan is er uiteraard een functieprobleem en als het lang genoeg duurt, dan komt er een storing in de functie van dat orgaan en als het dan nog langer duurt, dan ontstaat er ook in de structuur een verandering. Pas op dat moment kan je fysiek iets Ook allergie heeft er iets mee te ma- zien. Maar vòòr die tijd is er al lang een probleem op energetisch vlak. ken. Uit recent onderzoek blijkt dat we elke cel als een magneet moeten Het is natuurlijk een hele kunst om dit uit te maken. Eigenlijk zijn we dus bekijken. De cel is opgebouwd uit zo’n beetje als een computer. Je hebt eiwitten, die deze magneet vormen. Opmerkelijk is dat de spanningslijnen hardware, maar het belangrijkste is: in een cel hetzelfde beeld weergeven de elektronica. als het elektromagnetisch veld van de Ook bij ons is er elektronica en ook bij aarde. Het is precies alsof onze kleine ons zit er een hiërarchie in. Voor een deel zijn we inderdaad opgebouwd cellen, allemaal kleine aardbolletjes zijn. Dat opent misschien perspectie- als een computer. Net zoals de mens, krijgt de computer ook wel eens af te ven om te vernemen hoe de materie rekenen met problemen. Dan wil je inin elkaar zit, wat ons misschien ook kan helpen om nog betere therapieën zicht hebben in het probleem om het te kunnen oplossen. Eigenlijk schuilt te ontwikkelen. Ook onze organen zijn gevormd door ook hier het geheim van de gezondheid en het lichaam. Voor het beoormiljarden van die celletjes. In feite delen van allergieën is dit precies zo. zijn dat geordende magneetjes. Als Dr. Marcel Verheyen

orige maand hebben we gezien dat we eigenlijk één miljard keer meer energie zijn dan materie. Dat heeft een enorme impact op onze gezondheid. Als we ziek worden, worden we eerst energetisch ziek en dat zie je eigenlijk bijna met het blote oog. Wie in de praktijk met patiënten geconfronteerd wordt tijdens de consultatie of aan de balie in de apotheek, merkt wel aan de spontane verhalen dat vooraleer iemand echt ziek wordt, er eerst emotionele of energetische klachten zijn of waren. Het is zelden dat de basis enkel maar fysiek is.

SANA nr 18

39

Heilzame plantenextracten en Plant van de maand: hun toepassing

Door Kees Martens Kruidenkundige

Hypericum perforatum L.

SINT-JANSKRUID: voor wie een ferme opkikker nodig heeft

E

igenlijk is onze moderne geneeskunde afgekeken van de natuur. Molecules van nieuwe medicijnen worden vaak van planten gekopieerd en nagemaakt om er aan te verdienen, terwijl ze soms in de natuur voor het grijpen liggen en gratis worden aangeboden. Denk maar aan aspirine die gekopieerd werd van de actieve stof uit de wilgebast: salicylzuur. Maar er is meer dan dat. Denk aan het Sint-Janskruid dat ook wel plantaardige Prozac wordt genoemd, omdat deze “verstilde zonneschijn” prachtig werkt tegen depressieve gevoelens en zwartgalligheid. Het heeft evenwel niet de bijwerkingen die klassieke medicijnen dikwijls wel hebben. Sint-Janskruid is een ideale plant als we het niet meer zien zitten en een ferme opkikker nodig hebben. Geschiedenis van de plant Aan weinig planten is zo veel magische kracht toegeschreven als aan het Sint-Janskruid of ‘Jaag de duivel’. Ze werd vroeger toegepast bij alle ziekten die te maken hadden met krankzinnigheid en bezetenheid. Het gebruik van de plant was reeds bekend bij antieke volkeren als de Grieken, Romeinen, Kelten, Azteken, Indiërs en bij de Indianen als medicinale plant voor zowel inwendige als uitwendige toepassing. De langwerpige bladeren zijn doorspikkeld met doorzichtige klierpuntjes. De gele bloemen worden rood zodra ze tussen de vingers fijngewreven worden. Volgens een oud recept van de kruisvaarders werd de hieruit bereide rode olie gebruikt bij kneuzingen en pijnlijke gewrichten. Dodonaeus 40

SANA nr 18

schreef: ‘Sint-Janscruydt groen met syne bladeren op wonden gheleyt, brengt die tot heelinghe’. Eigenschappen Hypericine is een rode kleurstof in de gele bloemen. Door Hypericum te macereren met plantaardige olie ontstaat een middel bij wond- en zenuwpijn, en (tepel)kloven. Maar zo’n olie is ook heilzaam bij maagklachten omdat het een verzachtende en genezende invloed heeft op het maagslijmvlies. Sint-Janskruid kan bovendien gezien worden als een heilzaam anti-depressiemiddel en kan, behalve in ernstige gevallen, als een goed alternatief voor synthetische anti-depressiemiddelen worden gebruikt. In de natuurgeneeskunde wordt Hypericum ‘De Arnica van

Sint-Janskruid wordt ook door reguliere artsen steeds meer gebruikt als een goed antidepressivum zonder bijwerkingen

de zenuwen’ genoemd. Belangrijkste bestanddelen De plant bevat etherische olie, looistoffen, hyperoside en hypericine. Toepassing Sint-Janskruid kent vele toepassingen. Om er een paar te noemen: - Gemacereerd met een plantaardige olie wordt de plant uitwendig toegepast bij o.a. wond- en zenuwpijn. - Inwendig bij maagklachten. - De hele, bloeiende plant, wordt gebruikt als een antidepressivum bij depressies. - Bij letsels aan het zenuwstelsel. Alhoewel Sint-Janskruid goed wordt verdragen zijn er aan het gebruik van Sint-Janskruid wel een aantal beperkingen verbonden, zoals het combineren ervan met bepaalde reguliere geneesmiddelen. Neem hierover contact op met uw arts of apotheker. Waarschuwing De inhoudsstof hypericine maakt de huid lichtgevoelig. Bij een hoge dosering kan bij daarvoor gevoelige

personen rode huiduitslag ontstaan. Voorzichtigheid bij zonnebaden is dan geboden. Stopt men met het gebruik dan zal de huiduitslag wegtrekken. Bij een normale dosering is geen uitslag te verwachten. Om zelf te doen: Sint-Janskruidolie, bij wond- en zenuwpijn, (tepel)kloven en maagklachten: Vermeng 50 gram verse bloemen en bloemknoppen in een glazen fles met een kwart liter olijfolie. Laat het geheel 3 tot 5 dagen gisten op een warme plek. Sluit de fles en zet hem in het zonlicht tot de olie rood van kleur is (circa 6 weken). Daarna zeven en filteren. Bij gebruik de olie inwrijven of aanbrengen met behulp van een kompres. Sint-Janskruidthee, bij depressiviteit: Vermeng gelijke delen Sint-Janskruid, valeriaan, hop en melisse goed met elkaar en giet op 20 gram van dit mengsel een halve liter kokend water. Laat het geheel 10 minuten trekken en drink elke dag 2 tot 4 kopjes van deze thee. Voor meer informatie zie www.boverte.com Sint-Janskruidolie, bij wonden zenuwpijn, (tepel)kloven en maagklachten SANA nr 18

41

Heb je wel voldoende MAGNESIUM? Hoe kan je tekorten herkennen en aanvullen?

D

at magnesium bij spierkrampen helpt, is algemeen bekend. Maar dit anti-stressmineraal kan meer, want bij praktisch alle processen in het lichaam is magnesium betrokken. Magnesium is een lichaamsvriendelijke stof, die goed gedoseerd, geen nevenwerkingen heeft.

Een belangrijk mineraal Magnesium is belangrijk omdat het enzymatische processen in het lichaam activeert. Enzymen zijn biokatalysatoren die biochemische reacties in het lichaam versnellen. Bij tekorten aan magnesium kan er in het lichaam dus van alles mislopen. Magnesium ondersteunt ook het energieproces in een cel. Het is dus begrijpelijk dat iemand met magnesiumtekort weinig kracht heeft. Ook hart, zenuwen en spieren, hebben magnesium nodig. Tekort hieraan kan ontstekingen uitlokken. Het heeft ook belang voor de hormoonhuishouding, is ondersteunend bij bloeddrukproblemen en problemen met de bloedvaten. Bij zware activiteit en intensief sporten, gepaard met veel zweten zorgt magnesium voor een basisch evenwicht. Oorzaken van magnesiumtekort Tekorten kunnen ontstaan door: -eenzijdige voeding (koolhydraten,fosfaten,vetten en vezels) -vastenkuren en diëten -kunstmatig bereide voeding met weinig magnesium -verhoogd verbruik -tijdens zwangerschap vooral in de laatste 3 maanden en bij borstvoeding -in groeiperiodes -hoge fysieke belasting zoals bij sporters 42

SANA nr 18

-sauna (zweten) -stress; bij iedere gejaagdheid wordt meer magnesium gebruikt -koffie, alcohol, nicotine of verdovende middelen zorgen voor magnesiumtekort Omdat weinig mensen niet onder stress leven, heeft het merendeel tekort aan magnesium. Gedaalde magnesium-opname door: -chronische diarree, misbruik van laxeermiddelen, veelvuldig braken -glutenintollerantie -na darmresectie -ziekten met absorptieproblemen -chronische darmklachten -vitamine D-tekort -het niet goed bereiden van eten -verhoogde magnesium uitscheiding door de nieren -alcohol-koffie-suiker -behandelingen met sommige antibiotica, schimmel- en kankerremmende medicijnen -nierziektes -overfunctie van de schildklier -de pil Het stille gevaar van oververzuring Door onze moderne leefstijl is de zuur/base balans van het lichaam niet meer in evenwicht. Normaal zou het het lichaam basisch moeten zijn zo niet, worden onze cellen zuurder wat de stofwisseling bemoeilijkt. Oververzuring vraagt om mineralen en daaraan beant-

woordt magnesium. Vooral industrieel bereid voedsel, fastfood, zoetigheden en witte meelproducten zorgen voor een chronische oververzuring. Hoe minder mineralen we nemen, hoe groter de kans op verzuring en ook de kans om ziek te worden. Gemiddeld kan men er vanuit gaan dat iemand 6 milligram magnesium per kg lichaamsgewicht nodig heeft. Hoe ouder men wordt hoe groter de kans op magnesiumtekort. De grootste magnesiumbronnen zijn volkorenbrood en peulvruchten. Peulvruchten kunnen best gestoomd worden om te beletten dat het grootste gedeelte van magnesium in het kookwater terecht komt.

het laagst.

Waar kan magnesium helpen? Prikkelbaarheid en spierkrampen Als calcium te snel in de cellen komt, wordt men prikkelbaar in deze zone. Op hersenniveau krijg je dan onrust, op hartniveau hartritmestoornissen, bij de spieren spierkrampen of verkrampt gevoel. Omdat magnesium calcium neutraliseert, kunnen de gevoelens van onbehagen verdwijnen.

Slaapstoornissen Veel mensen zijn overdag moe en uitgeput, maar ’s nachts kunnen ze niet slapen. Ook hier helpt magnesium, overdag minder gejaagd en ’s nachts een betere slaap.

Stress Naast de verhoogde prikkelbaarheid verhindert magnesium ook de werking van stresshormonen. De stressaanvallen verminderen, terwijl er geen nevenwerkingen zijn zoals bij de chemische kalmeringsmiddelen. Migraine Omdat magnesium bij bovenstaande gevallen haar werking heeft, is het niet verwonderlijk dat het bij migraine ook werkt. Migraine komt heel vaak ‘s morgens voor, op dat moment is de magnesiumspiegel

Pijnlijke en sterke menstruatie en premenstrueel syndroom Voor men bij pijnlijke maandstonden en heftige bloedingen naar chemische pijnstillers grijpt, is het beter een 3-tal maanden met magnesium te proberen. Vaak is dit voldoende. Mogelijk kan dit ook helpen bij een sterke menstruatie, met ijzertekort als gevolg. Soms is het beter het tekort aan magnesium aan te vullen in de plaats van ijzer. Hyperactieve kinderen Bij hyperactieve kinderen wordt vaak een verminderd magnesiumgehalte vastgesteld, bijgevolg kan magnesium al een serieuze verbetering brengen.

Hoe tekort aan magnesium herkennen? in het gelaat: -blosroodheid die wisselend is, komt voor bij inspanning, verlegenheid, stress en opwinding. -rode maar koud aanvoelende oren. -constante roodheid over het hele gelaat of appelwangen. -behoefte aan suiker en chocolade. -krampgevoeligheid. -gevoelig voor spanningen. -vlug in verlegenheid gebracht. -gevoel van onderwaardering. -moeilijk ontspannen. -moeheid. -onrust. Lorraine op de Kamp SANA nr 18

43

ZUURKOOL: om lang en gezond te leven

Z

uurkool wordt alom geprezen niet enkel vanwege zijn culinaire eigenschappen, maar ook omwille van de medische kwaliteiten. Zuurkool is namelijk typische winterkost en het is vooral in deze periode dat een hoog vitamine C gehalte van belang is. Zuurkool is daarvoor een van de beste leveranciers. Wie zuurkool op het menu zet, is dus niet enkel iemand die van lekkere dingen houdt, maar ook iemand die bekommerd is om zijn gezondheid. Bovendien is zuurkool uitstekend voor het darmmilieu. Zuurkool is heel waardevol, vooral in de winter. Zuurkool bevat natrium, kalium, calcium, zwavel, magnesium, mangaan, vitamine A, B, D, en is vooral bijzonder rijk aan vitamine C. Zuurkool is zeer caloriearm: en bevat weinig suiker en vet, is dus eigenlijk verslankend en is door het zwavelgehalte ontsmettend en wormwerend. Wie geregeld zuurkool eet, zal ook minder gauw last krijgen van een verkoudheid. Het helpt de vertering en verbetert de ontredderde darmflora, herstelt de functie van lever en galblaas, werkt zacht laxerend, is diuretisch, en bij nierontsteking van groot nut gebleken. Door het zwavelgehalte is het ideaal voor patiënten die last hebben van een te vette hoofdhuid. Het sap van de zuurkool wakkert het metabolisme aan. Goed voor de darmflora Met gezonde darmflora kan je niet ziek worden, meer zelfs: 44

SANA nr 18

kanker krijgt minder kans. Ziekmakende bacteriën moeten vervangen worden door gunstige bacteriën en daar kan de voeding in ruime mate toe bijdragen: magere melkzure producten zoals yoghurt (niet verhitten) kefir, en natuurlijk ook zuurkool. En in de orthomoleculaire geneeskunde wordt zuurkool geprezen en aanbevolen omwille van de chelatie van toxische stoffen en zware metalen, met andere woorden het is in staat toxische stoffen uit het lichaam te helpen verwijderen. Zuurkool, zure augurken, kiemen en maretak bevatten melkzuur, de vonk van het leven volgens Prof. Dr. J. Kuhl. Wie zuurkool op het menu zet, is dus niet enkel iemand die van lekkere dingen houdt, maar ook iemand die bekommerd is om zijn gezondheid. En dat zuurkool lekker is, moet je maar eens uitproberen met het volgende heerlijke recept.

Moniques’ gezonde keuken Zuurkool met bospaddestoelen

Ingrediënten • • • • • • •

500 gr zuurkool 50 gr spekblokjes 250 gr bospaddestoelen 1 Poolse worst 125 ml bruin bier 125 ml bouillon 1 ui

Bereiding • Bak de spekblokjes met de in schijfjes gesneden worst in een beetje boter aan. Voeg de ui toe tot deze lichtjes gekleurd is. • Blus met het bruin bier en laat een beetje inkoken. Voeg de helft van de bouillon toe samen met de zuurkool.

• Laat een half uur sudderen, roer af en toe om en gebruik de rest van de bouillon om ervoor te zorgen dat de zuurkool niet te droog wordt. • Dien op met puree.

Eet smakelijk!

SANA nr 18

45

De groene vingers van Ivo Pauwels Ivo Pauwels, een gerenommeerd natuurkenner, auteur en groen-journalist verzorgt elke maand een aantal schitterende rubrieken in i-Sana.

Plant Van de maand

Pompoen:

medicijn voor blaas en prostaat

H

et komt er aan: overal zie je weer pompoenen opduiken om mee te doen met het akelige nieuwe ritueel dat de commercie uit Amerika heeft doen overwaaien, een legende van spoken en heksen dat zijn oorsprong vindt in oude heidense rituelen. Het is te veel oneer voor een lekkere groente die bovendien ook heel gezond is, waarmee je talloze heerlijke recepten kan maken. Pompoen heeft uitstekende eigenschappen voor blaas, urinewegen en prostaat. Pompoen is oorspronkelijk uit Indië afkomstig, maar wordt al lang gekweekt in Amerika en sinds een paar eeuwen in hete en gematigde streken, maar nu wordt ze zowat overal gekweekt. Pompoen bevat cucurbitine, veel olie, eiwit, suiker, lecithine, fytosterine, globuline, hars, enzymen, o.a. diastase en urease, emulsine, vitaminen (rijk aan vitamine A en E-complex), enig salicylzuur. Het zaad is niet giftig, heeft een nootachtige smaak. Laxatief is de pompoen zowel in pureevorm, maar ook als sap. Pompoenzaden zijn beter dan de meeste andere wormverdrijvers, want ze zijn niet giftig en kunnen dus lange tijd ingenomen worden. 46

SANA nr 18

Het zaad is het oudst bekend middel tegen lint- en ook andere wormen. Medisch gebruik Darmen: Het sap is laxatief. Hiervoor 1 groot glas nuchter drinken. Het regelt de darmwerking en overwint de hardnekkigste verstopping. Prostaat: Het zaad verhoogt de spierspanning bij urinelozing en is goed tegen prostaatvergroting. Het zaad geneest niet, maar vergemakkelijkt de urinelozing in het beginstadium, waardoor geen stagnatie optreedt. Hiertoe driemaal per dag 1 theelepel zaad kauwen. Aambeien: Een pap van pompoen wordt met succes gebruikt.

Brandwonden van de 1ste graad, hoofdpijn en bij oogziekten: Daarop een koude pap van rauwe pompoenpulp leggen geeft onmiddellijk verlichting. Brandwonden, ontstoken huiduitslag, kneuzing, licht ontvelling: Kalmeert met een kompres van verse bladeren of pulp van de vrucht. Ontsteking van urinewegen, tegen dorst door koorts, bij slapeloosheid, om lintworm te vernietigen: Gepelde en gemalen zaden in water of melk koken. De emulsie ervan kalmeert en verfrist. 1 el bij het opstaan + 1 el bij het slapengaan. Kalmeert, verfrist en laxeert Er zijn tenminste 10 soorten pompoenen, die onderling in vorm, kleur en dikte verschillen. Zij maken deel uit van de grote familie van de komkommerachtigen. Er zijn vele soorten in die familie, zoals de meloen en de kolokwint. De rode pompoen van Etampes kan tot 60 kg wegen. De gele pompoen heeft ook een zeer mooi uitzicht en bereikt soms een gewicht van 30 tot 40 kg. Er zijn ook grijze, groene, getulbande pompoenen, enz. De pompoen is een voedzame

groente, die zeer gemakkelijk bereid en verteerd kan worden. Zij heeft heel wat eigenschappen. Alle voedingsdeskundigen zijn het erover eens dat deze vrucht kalmerend en verfrissend is, laxerend werkt en tegelijk de urineafscheiding bevordert. Wie aan hardlijvigheid lijdt, aan darmontsteking, aan dysenterie, zal tot goede resultaten komen als hij pompoen eet die op verschillende wijzen werd klaar gemaakt. Patiënten met nier- of blaasproblemen doen er goed aan er veelvuldig van te eten, evenals personen die een hartkwaal of suikerziekte hebben. De pompoen is rijk aan provitamine A ook nuttig voor de ogen en tegelijk een uitstekende antioxidant. Het rijke fosforgehalte maakt de pompoen interessant voor intellectuelen. Sommige auteurs beweren dat de pompoen zeer zuiverend werkt. Het is een feit dat die vrucht alcaliniserend werkt en dus uitstekend is, in het bijzonder voor wie gewrichtsontsteking heeft en het ontspant de vermoeide huid. Blijf een minuut of 20 ontspannen zitten met een masker van pompoenbrij op, en was het dan met wat zacht water af. De huid zal na zo’n behandeling zo zacht aanvoelen als zijde.

Pompoenen hebben een veelzijdige toepassing zowel in de keuken als voor natuurlijke cosmetica SANA nr 18

47

Tuinsprokkels

Kruidige bodembedekkers: Onkruidverdelging zonder gif

heeft als eerste bedoeling te besparen in arbeid en tijd.

hebt een natuurlijke hekel aan de gifspuit, maar geen tijd om uitgebreid te wieden en te schoffelen? Probeer het dan eens met bodembedekkende planten: als u ze eerst een jaartje op weg helpt, nemen ze daarna de onkruidverdelging voor het grootste deel van u over.

De grond van de zaak Wanneer je de juiste bodembedekker hebt gekozen, kun je de grond gaan bewerken. Maak de grond vrij van doorlevende onkruiden. Verwijder de lange wortels van kweekgras, zevenblad, akkerwinde en dovenetel. Geef rijkelijk veel onkruidvrije compost en humus. Laat de grond een paar weken liggen en schoffel dan de bovenlaag. Werk een traag werkende organische korrelmest over het perceel en hark het gelijk. Plant de in pot gekweekte bodembedekkers uit. Schoffel en wied geregeld gedurende het eerste anderhalf jaar, tot de bodem helemaal is bedekt. Een 5 tot 8 cm dikke mulchlaag van bladgrond, boomschors, fijngehakt hout en champignonmest, aangebracht voor de bodembedekkers uitlopers vormen, helpt het onkruid verstikken en bevordert de groei van de bodembedekkers. Sproei in het groeiseizoen om de maand een stikstofrijke oplosbare meststof over de bladeren. Strooi elk voorjaar wat organische korrelmest. Gebruik slechts één soort bodembedekker per perceeltje.

U

Ruim dertig jaar geleden begonnen tuinliefhebbers bewust te tuinieren met bodembedekkers: planten die door een uitgespreid en dicht aaneengesloten bladertapijt de kiemplantjes van het onkruid geen schijn van kans geven. In de natuur zelf gebeurt dat op grote schaal. De planten die het best aan de bodem en aan de lichtomstandigheden zijn aangepast, winnen het van de andere. Elke tuin, zelfs een wildplantentuin, is een kunstmatige biotoop: het is de tuinman of -vrouw, en niet de natuur, die beslist welke planten er mogen tieren en welke er ongenadig worden uitgerukt. De tuinier gebruikt als bodembedekkers bij voorkeur mooie bladplanten. Willen die nog voor een bloemetje zorgen, dan is dat mooi meegenomen, want tuinieren met bodembedekkers 48

SANA nr 18

Peren: uw natuurdokter

P

eren zijn gezond, dat is duidelijk. Ze bevatten niet alleen belangrijke vitamines, maar ook kalium, nuttig voor de spieren en het hart. Ze zijn gunstig voor de nieren en voor de bloeddruk. Eet dus peren, het is er de tijd voor.

Een beetje geschiedenis De peer is afkomstig uit China en West-Azië. De Grieken kenden de vrucht reeds in de oudheid, in Frankrijk pas vanaf de Middeleeuwen. Nu wordt de peer overal verbouwd. Peren zijn weliswaar in alle jaargetijden te koop, maar ze rijpen van juli tot december. Bewoners van paaldorpen sneden ze in tweeën en droogden ze in de zon om te bewaren. De Romein Plinius vermeldde al 41 soorten, bij de Franken was perendiefstal strafbaar en Karel de Grote moedigde het planten van perenbomen aan. De peer is zo populair dat ze aanleiding gaf tot enkele uitdrukkingen in onze taal: -met de gebakken peren blijven zitten -als de peer rijp is, valt zij (wat betekent dat alles op zijn tijd gebeurt). -het in zijn peer hebben (wat gezegd wordt van iemand die trots is). -iemand een peer geven...

van Ivo Pauwels (waarmee men dan wel niet direct de vrucht bedoelt). -iemand een peer stoven (iemand beetnemen). Geneeskrachtige waarde De peer bezit samentrekkende krachten. Als je ze ’s morgens nuchter eet, stopt ze diarree of dysenterie. Een aftreksel van de bladeren heeft een urinedrijvende of diuretische werking in geval van cystitis (blaascatarre), van bacteriële infectie en blaasstenen (hiervoor 100 g bladeren gedurende 20 minuten in 1 liter kokend water laten trekken). De tannine en kaliumzouten lossen het urinezuur op, daarom is het een uitgelezen vrucht tegen gewrichtsreuma, jicht en reuma. Als je er voldoende van eet, zuivert ze het bloed en geeft ook bij hoge bloeddruk goede resultaten. Diabetici of suikerzieken mogen gerust peren eten, want het grootste gedeelte van de suiker die ze bevatten, is gevormd door levulose of vruchtensuiker. Daar ze een overvloedige speekselafscheiding veroorzaakt, bevordert ze de werking van de verteringsorganen en is lichtjes laxerend. Zoals pruimen heeft de gedroogde peer een gunstige uitwerking op de ingewanden. Wie daarentegen last heeft van steenvorming (nier- en galstenen) kan peren beter achterwege laten, daar ze voor sommigen steenvormend werkt. SANA nr 18

49

Droge, koele lucht ideaal voor bacteriën en virussen

Luchtwegen kreunen in de herfst Versterk je immuunsysteem

NU !

50

SANA nr 18

I

In het najaar en zelfs in de nazomer valt het op dat veel mensen ziek worden: verkoudheden, aandoeningen van de bovenste luchtwegen en griep. Je vraagt je soms af hoe het mogelijk is dat je nog voor de winter al last kan krijgen van verkoudheid en griep! Heeft de zomer dan geen nut gehad? Heb je dan geen weerstand meer? Of zijn virussen en bacteriën agressiever geworden? Griep in de herfst... kan dat? Natuurlijk, want verkoudheid en griep kunnen in elk seizoen voorkomen, maar de vatbaarheid vergroot naarmate we meer in het koude seizoen terecht komen en natuurlijk vooral ook als veel mensen bij elkaar komen, zoals congreshallen, scholen, theaters, kantoren, winkelgalerijen. Is de kou dan verantwoordelijk? Neen, de ontoereikende weerstand, en daar kun je wat aan doen. En natuurlijk kunnen virussen beter overleven in een koud en droog klimaat dan bij mooi weer met een hogere luchtvochtigheid. De nazomer was heel mooi, maar ook heel verraderlijk: ’s morgens en ’s avonds frisser, maar overdag zomers heet. Je wist niet wat je moest aantrekken om je comfortabel te voelen. Veel mensen kleedden zich te licht aan vanwege de mooie zomertemperaturen overdag, maar ’s avonds en ’s morgens hadden ze kou. Hun weerstand werd op de proef gesteld en er waren heel veel patiënten met keelpijn en griepachtige aandoeningen. Zelfs nu komen heel wat besmettelijke problemen voor als gevolg van het frisse herfstweer, na de mooie nazomer. Lastig voor de luchtwegen Temperatuur en luchtvochtigheid zijn belangrijke vervoermiddelen van virussen. De koele temperaturen in de herfst, gekoppeld aan de droge lucht zijn een ide-

ale autostrade voor virussen. De luchtwegen krijgen het hard te verduren. Vooral de te droge lucht is ongunstig. Daardoor gaan de neusslijmvliezen zwellen zodat het griepvirus zich gemakkelijker kan nestelen. Wil je het risico verminderen zet de verwarming dan wat hoger en breng verdampers aan op de radiatoren zodat de luchtvochtigheid stijgt tot 55 à 60 percent relatieve vochtigheid. Daardoor ban je het griepvirus niet, want dat komt gewoonlijk tot ons door lichamelijk contact een hand geven is al voldoende of door druppelinfectie via speeksel, maar je zal wel je weerstand minder gemakkelijk verliezen en de slijmvliezen zullen het minder moeilijk hebben. Ideale conditie Bacteriën en virussen zijn er natuurlijk altijd aanwezig, zelfs SANA nr 18

51

Het griepvirus komt gewoonlijk tot ons door lichamelijk contact: een hand geven is al voldoende, of door druppelinfectie via speeksel in ons eigen lichaam, maar ze krijgen niet altijd de gelegenheid tot ontwikkeling te komen, of zich in voldoende aantallen te vermenigvuldigen om ons ziek te maken. Er zijn dus condities nodig om vatbaar te zijn en het slachtoffer te worden van griep en verkoudheid. Vandaar dat de besmettingen zich ook gemakkelijker voordoen tijdens het schooljaar dan in de vakantieperiode. Tijdens de zomer zijn we ook meestal buiten, terwijl we in herfst en winter meer naar vergaderingen lopen, in grote aantallen in gesloten ruimten samen zitten. De kans op besmetting is dus groter. We zitten nu in de herfst en hoewel het overdag soms nog warm is, wordt het ’s avonds en ’s nachts toch al wat koeler. Op die grote temperatuurverschillen is niet iedereen voorbereid wat de kleding betreft en vooral als je kou krijgt gaat het organisme met nogal wat energie lopen. De weerstand neemt af en... gevolg: 52

SANA nr 18

de verkoudheden en griepachtige infecties worden goedkoop. Vooral bij jongeren gebeurt dat meer, omdat hun weerstand niet voldoende is opgebouwd en ze soms pas voor het eerst in contact komen met een bepaald virus. Hun afweersysteem herkent het virus niet en laat het binnen in de cel, waar het zich vermenigvuldigt. De verdediging werkt nog niet, die moet in de loop der jaren worden opgebouwd. Als het immuunsysteem goed werkt, hoeft griep, verkoudheid of een andere infectie niet erg te zijn en kom je dat snel en zonder restgevolgen te boven. Pas als je weerstand niet goed is, je niet te sterk bent, het immuunsysteem niet goed functioneert, kan je best wat hulp gebruiken. Hoe begint de infectie? Het begint met loopneus, hese stem, keelpijn, nadien hoesten waarbij koorts en bij jongeren zelfs hoge koorts optreedt. Deze

virussen en bacteriën verantwoordelijk voor de moeilijkheden, komen bij iedereen in het lichaam voor. Ze zijn niet altijd krachtig genoeg om een probleem te veroorzaken. In de zomer zijn we vaak buiten, tanken we voldoende zuurstof, zijn we ontspannen, eten we gezonder en veel verse groenten en vruchten, doen we vaker aan sport en vatten we minder gemakkelijk kou, zodat in de zomer minder patiënten last hebben van deze problemen. Met de herfst, de eerste kou en regen, het werk slaat de stress weer toe, we bewegen minder, slapen misschien minder goed en vooral... we komen meer in contact met besmette personen. Resultaat: niezen, hoesten, lopende neus, hoofdpijn en... koorts. Echinacea als de letter “R” in de maand zit We zitten al in november en dus hebben we al een hele tijd de letter “R” in de maand. Tijd dus voor een versterkende kuur. Echinacea staat erom bekend de weerstand te verhogen. Ook vitamine C en D mogen niet verwaarloosd worden en versterken het immuunsysteem, terwijl gezonde darmen even belangrijk zijn, want daar wordt de immuniteit opgebouwd. Echinacea, zoals Echinabell met vitamine C, en een goed probioticum kunnen u beschermen tegen de nadelige kant van de herfst. Jos van Landuyt

Weerstand opbouwen?

Advertentie

Tijd voor een versterkende kuur met Echinacea

ECHINABELL helpt! Wisselend klimaat, stress en problemen kunnen de weerstand ondermijnen. Het afweersysteem kan dus best een sterke natuurlijke hulp gebruiken om vijandige microben te overwinnen, of om het lichaam preventief sterker te maken. Recent onderzoek aan universiteiten bewees de sterke kracht van Echinacea, het hoofdbestanddeel van Echinabell. Echinacea wordt ondersteund door krachtige planten als Ribes, Juglans en Urtica die onze immuniteit vanuit verschillende kanten versterken. Ideaal voor als de “r” in de maand verschijnt.

Voel je we l met fytobell! Meer info op: www.fytobell.be E-mail: [email protected] Tel:011/37.19.24

Druppels 100 ml Verkrijgbaar bij de apotheek in 100 ml met CNK bestelcode: 1744-291. Of vraag ernaar in de betere natuurwinkel.

SANA nr 18

53

Advertentie

Schoonheid door gezondheid Centrum Bellaret Maaseik

Je ziet er mooi en goed uit als je gezond bent! Daarom streeft centrum Bellaret in Maaseik naar een totale aanpak via een integrale behandeling: -klassieke kinesitherapie -relaxatietherapie -analoge therapie -Voll-metingen -personal skin care (huidbehandelingen en cellulitis) -cranio sacrale therapie en fytotherapie

‘t Kleine Beertje Kl. Beerstraat 29 2018 Antwerpen Tel: 03/236.29.07

Openingstijden: ma-vr: 08u30-18u00 zaterdag en zondag gesloten

De Meidoorn Neerstraat 60 9660 Brakel Tel: 055/ 42.37.71

Openingstijden: di-zo: 09u30-12u15 en 14u00-18u30 maandag gesloten

Moedertje Natuur

Openingstijden:

De Becker-Remyplein 35 ma-za: 09u30-18u30

3010 Kessel-Lo Tel: 016/ 25.09.59

Omdat schoonheid en gezondheid samen gaan...

Centrum Bellaret Wurfelderweg 25 3680 Maaseik (B) tel: 0032(0)89/568545

e-mail: [email protected] website: www.bellaret.be

Korspelsesteenweg 86 - 3581 Beverlo Tel.: 011/40.14.07 www.brouwland.com Openingsuren :

Maandag - vrijdag:

Zaterdag:

9u tot 18u

9u tot 17u

Openingsuren: ma: di: wo: do: vrij: za:

54

SANA nr 18

9.30 9.30 9.30 9.30 9.30

12.30 12.30 12.30 12.30 12.30

13.30 13.30 13.30 13.30 13.30 13.30

18.00 18.00 18.00 18.00 18.00 18.00

- [email protected] - tel +3252 555 550 – Kerkstraat 54-9250 Waasmunster - www.kuurhuiswaasmunster.com -

SANA nr 18

55

Advertentie

Met vitamine C

Voor een ijzersterke weerstand 180 tabletten Verkrijgbaar bij de apotheek met CNK bestelcode: 2595-791. Of vraag ernaar in de betere natuurwinkel.

• Ondersteunt het immuunsysteem • Gemakkelijk in te nemen Tijdelijk gratis pillendoosje in de verpakking

www. 56

SANA nr 18

.be