Governance: toezicht houden op veiligheid. Makkelijker gezegd dan gedaan. Open Universiteit Faculteit Managementwetenschappen Thema: governance in de zorgsector ’s-Hertogenbosch, 11 oktober 2013 Bastiën van der Hoeff – Patientveiligheid.org
Overzicht 1. Waarom patiëntveiligheid? 2. Waarom risicomanagement? 3. Waarom governance?
1. Waarom patiëntveiligheid? • Belangrijk(ste) aspect van de kwaliteit van zorg en kwaliteit(szorg) • Merendeel risico's zijn verborgen: <5% fouten/incidenten gemeld niet gemeld → onbekend(‽), dus niets aan gedaan!
Dangerous
Ultra-Safe
Regulated
(>1/1000)
100000
(<1/100K)
HealthCare Driving
Total lives lost per year
10000
1000
Scheduled Airlines
100 Mountain Climbing
10
European Railroads
Chemical Manufacturing Chartered Flights
Bungee Jumping
Nuclear Power
1 1
10
100
1000
10000
100000
Numbers of encounter for each fatality : Modified from Leape
1000000
10000000
Cijfers VS* • Jaarlijks 1 miljoen gewonden en 98.000 doden door te voorkomen medische fouten • 8e doodsoorzaak • Kosten: tussen $17 en $29 miljard per jaar • "Tip of the Iceberg"
Cijfers NL** • Jaarlijks naar schatting 76.000 patiënten met onbedoelde schade en 1.735 doden door vermijdbare onbedoelde gebeurtenissen • Kosten vermijdbare schade: €167 miljoen (2004)
Overzicht 1. Waarom patiëntveiligheid? 2. Waarom risicomanagement? + wat praktijkevaringen
3. Waarom governance?
2. Waarom risicomanagement? • Risico’s én kosten nóg beter beheersen • Voldoen aan wettelijke eisen en good governance Hoe? • Procesbeheersing • Hoe veranderen?* • Three lines of defence-model* • Risicomanagementprogramma*
Competentie
Structuur
Risicomanagement
Cultuur
Techniek
Overzicht 1. Waarom patiëntveiligheid? 2. Waarom risicomanagement? + wat praktijkevaringen
3. Waarom governance?
Strategische risicoinventarisatie* • 1x/2 jaar tenzij... • 2e keer (2010, 2012) • inventarisatie: webbased (zorgvuldig, betrokken, discussie)* • 2 panels: selectie management & staf + RvT • stellingen (RvB) + discussie 8 aspecten/domeinen* • #=20: management + staf + RvT • Modereren: RvB + risicomanager • 2 fasen: aandachtspunten + risicorespons* • Evaluatie->
Aspect/domein 1. Zorgkwaliteit 2. Personeel 3. Externe ontwikkelingen 4. Vastgoed 5. Concurrentie 6. Keuze zorgproducten 7. Financiering 8. Reputatie
• Belangrijkste aandachtspunten (#=14) • Risicorespons (selectie + maatregelen + borgen) bepalen met domeinverantwoordelijken + in jaarcyclus
Ervaringen: citaat lid RvT Als toezichthouder ben ik heel blij met deze internetdiscussie, omdat het betekent dat we continu met elkaar in gesprek willen blijven over het waarom, het hoe en het wat. Vanuit een beleid dat we het morgen nog beter moeten doen dan vandaag, in de eerste plaats in het belang van onze cliënten. Cliënten zijn klanten en de klant is nog altijd koning in een gezonde en succesvolle organisatie.
Meer ervaringen uit de praktijk Begripsvorming lastiger dan gedacht (↑perceptie-gehalte), bijvoorbeeld: • definitie van incident (ongevallen + bijna ongevallen) • inventariseren risico’s – okay, verbeteren = echte uitdaging! • risico-inventarisatiemethoden deels complementair en beperkt • # incidenten (≠ # gemelde incidenten) — algemeen: indicatoren lastig.* Hoe omgaan met systeem-, proces- en outputindicatoren (bijvoorbeeld ketenindicator)?
Miquel Bulnes, Zorg, 2010, Prometheus, Amsterdam, pagina 205:
Sowieso moet je maar niet te veel letten op ziekenhuisstatistieken — en ze zeker niet met elkaar vergelijken. Behandelresultaten van verschillende artsen en klinieken zeggen namelijk vooral een hoop over hoe artsen hun patiënten selecteren. Stel je als arts prijs op mooie succespercentages, dan weiger je gewoon oude en gammele mensen te behandelen. Of mensen die al een keer zonder resultaat een ingreep hebben gehad. Dan verwijs je de ingewikkelde gevallen door naar andere specialisten. Of je zet ze op een wachtlijst die zo lang is dat het uiteindelijk niet meer hoeft. Getallen zijn slechts getallen en elk model is per definitie fout. Daarom heet het ook een model.
Voorbeelden structurele oorzaken (uit mijn proefschrift, tabel 4.7, p. 112): • Apparatuur niet uniform • Vergeetknop • Profylactisch antibiotica • Verwisseling patiëntgegevens • Negeren opmerkingen • Chirurg verlaat (te gemakkelijk) OK tijdens operatie
Overzicht 1. Waarom patiëntveiligheid? 2. Waarom risicomanagement? 3. Waarom governance?
3. Waarom governance(/toezicht)? Zodat RvT (1) vertrouwen heeft dat RvB in control is en (2) dat RvB aan RvT* het in control zijn kan aantonen *Ook aan stakeholders.
Enkele aandachtspunten • Kwaliteit en veiligheid belangrijk — patiënt/cliënt centraal! • RvB is eindverantwoordelijk. • Bijbehorende “principes”: High trust, high penalty — IGZ Horizontaal toezicht — Belastingdienst Harde informatie, soft signals
•…
Vertrouwen/in control zijn/aantonen – hoe doe je dat? Vertrouwen borgen via risicomanagementsysteem dat RvB in control is. (3e linie) + Heeft RvT zelf al het nodige gedaan om goed toezicht uit te oefenen? Ook risicomanagement: RvT zelf meten & verbeteren met bijvoorbeeld zelfassessment-/audit-tool om te bepalen of eigen toezicht aan eisen goed toezicht voldoet.→ TeamTool ontwikkelt, verschillende normenkaders mogelijk: • Zorgbrede Governancecode • Toolkit Toezicht Zorg (Nationaal Register, NVTZ) • IGZ-toezichtkader bestuurlijke verantwoordelijkheid voor kwaliteit en veiligheid
Eventueel voor de discussie Wat opvalt in zorginstellingen is onder andere: - Zorgbrede governancecode (= goed toezicht?!?)* - Juiste cultuur <-> good governance; cultuur niet goed <-> …‽ - RvT: niet alles (willen/kunnen) weten. - Afstand (RvT-RvB-management-professionals). - Regie lastig (TVB). - Verschil in denken tussen topmanagement dat meer Angelsaksisch denkt, en zorgprofessionals die meer Rijnlands denken.
• Art. 3.1.3. Risicomanagement De Raad van Bestuur draagt er zorg voor dat in de zorgorganisatie een op de organisatie toegesneden, intern risicobeheersings- en controlesysteem aanwezig is. Risicomanagement betreft niet alleen de financiële risico’s van de zorgorganisatie, maar handelt ook over risico’s als de kwaliteit van zorg, patiëntveiligheid, imago- en marktrisico’s, bouwinvesteringen en fusietrajecten. “strategisch” De Raad van Bestuur rapporteert hierover aan de Raad van Toezicht. Risico’s die een ernstige bedreiging vormen voor het voortbestaan van de zorgorganisatie of de voortgang van het primair proces, worden direct gemeld aan de Raad van Toezicht. “operationeel”
• Art. 4.1.1. De taak en werkwijze Artikel 4.1.1. beschrijft de taak en de rol van de Raad van Toezicht. ... ... Waarop de Raad van Toezicht toezicht houdt, is uitgewerkt in een aantal concreet genoemde, belangrijke onderwerpen. De kwaliteit en veiligheid van de zorg behoren hier expliciet toe, evenals risicomanagement.
Voordracht, rapporten en dergelijke te vinden op: patientveiligheid.org/governance
