Goed bestuur is een mentaliteit
Toen CD&V voor het eerst “goed bestuur” naar voor schoof als één van haar topprioriteiten, werd dit aanvankelijk gebrandmerkt als een saai en inspiratieloos thema. Het stond haaks op de zogezegde cultuur van “gezelligheid” die heerste binnen de paarse regering van “leuke” jongens, meisjes en teletubbies. Na de Vlaamse verkiezingen van 2004 bleek het thema plots heel wat minder saai. En na de lokale verkiezingen op 8 oktober was de algemene conclusie, over de partijgrenzen heen, dat “waar goed bestuurd werd” de zetelende coalitie de verkiezingen won. Welnu, de afgelopen 8 jaar is België niet goed bestuurd. Dat de paarse meerderheid beter bestuur maar saai vindt, blijkt na acht jaar ook overduidelijk uit de resultaten van hun beleid. Nooit maakte België aanstalten door te stoten naar de kopgroep van landen met een efficiënte en moderne overheidswerking. Integendeel, zelfs een aantal kerntaken van een overheid werden acht jaar lang mismanaged. De rekenfout van 800 miljoen euro door het ministerie van FOD financiën vorige zomer en de ontsnapping van 28 gevangenen uit de gevangenis van Dendermonde zijn twee in het oog springende voorbeelden van de gevolgen van acht jaar “leuk” paars bestuur. Uit peilingen naar de waardering van de burger voor de overheidswerking blijkt dat België de slechtste score behaalt, op Griekenland en Italië na. De burger verdient beter. Het CD&V-beleid op Vlaams en lokaal vlak toont aan dat het anders en beter kan. Beter bestuur begint met het correct uitvoeren van de kerntaken van een overheid, zoals het verzekeren van de veiligheid van de burger, het afdwingen van de rechtsregels, het correct berekenen van de belastingen en het tijdig betalen van facturen. Pas wanneer de overheid haar kerntaken weer naar behoren uitoefent, krijgt de burger meer ademruimte om zich zelf ook beter te concentreren op haar of zijn eigen kerntaken. Hoe minder tijd ondernemers, zorgverleners en landbouwers hoeven te investeren in papierwerk, hoe meer van hun tijd zij efficiënt kunnen investeren in datgene waar ze het beste in zijn: ondernemen, verplegen of landbouwen. Maar daarenboven zorgt dit voor meer werkplezier, en dus voor minder verzuring. De mate van gezelligheid van een samenleving lees je niet af op de gezichten van de politici, maar wel op die van de burgers. Verzuring dring je ook niet terug door problemen weg te lachen of onder de mat te vegen, wel door ze aan te pakken. Goed bestuur
vraagt politieke moed. De moed om echte hervormingen ook daadwerkelijk door te voeren. De paarse diepvries zit vol met geplande hervormingen met rokende namen zoals bijvoorbeeld de Copernicus hervorming van de administratie. Het Phenix-project voor de informatisering van justitie werd na 6 jaar en een investering van 9 miljoen euro voor geheel dood en werd dan ook afgevoerd. Het mag geen toeval heten dat Open VLD enige tijd geleden de slogan “durven vernieuwen” liet varen. Zo maakt CD&V er geen geheim van dat een echte hervorming van financiën, justitie en defensie zich opdringen. Maar voor ons is moedig besturen wel iets heel anders dan het wegwerken van de zogezegd overtollige “ambetantenaren”. Deze uitspraak was een kaakslag voor al zij die zich elke dag wel inspannen om van de dienstverlening van de overheid wél een succes te maken. Zulke uitspraak zal u nooit uit de mond van een CD&V’er horen, nooit. Deze uitlating van de staatssecretaris voor administratieve vereenvoudiging heeft de efficiëntie bij het overheidspersoneel zeker niet verhoogd en de relatie tussen politiek en overheid allerminst “vereenvoudigd”. Het is in mijn ogen eerder een verzuurde oprisping van iemand die zijn eigen beleid ziet falen en een zondebok zoekt.
Het uitblijven van de nodige hervormingen heeft verstrekkende gevolgen op economisch vlak. Een goed functionerend overheidsapparaat is vandaag één van de meeste efficiënte hefbomen die de overheid in handen heeft om de concurrentiepositie van haar bedrijven te verbeteren en tegelijk buitenlandse investeringen aan te trekken. Beter besturen betekent dan ook investeren. Al te slanke modellen zijn ook in het overheidmanagement zo stilaan uit de mode. Zo wil CD&V fors investeren in de informatisering van de FOD financiën. Het bedrijfsleven heeft recht op een tijdige betaling van haar facturen. Een recent onderzoek rangschikt België in de staart van het Europese peloton als het gaat over het tijdig betalen van facturen, enkel Italië en Spanje doen slechter. Dit moet veranderen. Maar deze modernisering van financiën moet het op termijn ook mogelijk maken om de burger een vooraf ingevulde belastingbrief te bezorgen, rekenfouten te vermijden en een correcte berekening van de belastingaanslagen te verzekeren. Dit betekent een aanzienlijke tijdswinst en meer rechtzekerheid voor onze bedrijven. De volgende federale regering moet dan ook een echte investeringsregering zijn. Goed besturen is ook innoveren. Onze administratie moet zich permanent kunnen aanpassen om efficiënt en slagvaardig te kunnen inspelen op een steeds sneller veranderende samenleving. Daarnaast zorgt innovatie ook voor een verhoging van de
productiviteit van het overheidspersoneel. Deze productiviteitsstijging is hard nodig. Binnenkort zal ook voor de overheid gelden dat we met minder actieven even veel of meer diensten zullen moeten blijven leveren. Indien we dit willen realiseren zonder kwaliteitsverlies en aan een betaalbare prijs, dan moeten we blijven investeren in de innovatie van ons overheidsapparaat. Vaak wordt gezegd dat innovatie vooral een mentaliteit is, dat het ‘tussen de oren zit’. Wie de burger er toe wil brengen creatiever en innovatiever te zijn en meer ondernemerschap te tonen door risico te durven nemen, mag zelf geen factor van onzekerheid zijn.
Beter bestuur mag zich niet beperken tot een overheid die zo veel mogelijk de efficiëntie van de private markt tracht te benaderen. De overheid heeft ook een voorbeeldfunctie en moet daarom ook het voortouw nemen op bepaalde terreinen. Zo moeten de overheid evenals de overheidsbedrijven steeds in de spits staan wat betreft maatschappelijke verantwoord ondernemen, streefcijfers voor kansengroepen, milieu en energiebesparing.
Maar de politiek moet de hand ook in eigen boezem durven steken als het over haar eigen werking gaat. Goed besturen is waken over de toegankelijkheid, eenvoud en kwaliteit van de wetgeving. Ondanks de belofte van paars-groen in ’99 om de administratieve last terug te dringen met 25%, kende het aantal bladzijden in het Belgisch Staatsblad sindsdien een explosieve groei. Degelijk wetgevend werk is echter meer dan het verminderen van het aantal wetten. Ook de kwaliteit van de wetgeving moet beter. Het parlement als waakhond van de regering verdient meer respect. Het aantal wetsontwerpen dat via de procedure van hoogdringendheid door het parlement werd gejaagd, verdubbelde ten aanzien van de laatste regering Dehaene, van 20 naar 40 %. Het is dan ook geen toeval dat de fiscale wetgeving zelfs voor de experten van de fiscale administratie zo stilaan een onontwarbaar kluwen is geworden. Wie respect voor het parlement en de kwaliteit van de wetgeving maar “saai” vindt, stelt zich niet bepaald democratisch op.
De overheid moet niet enkel kwaliteitsvol en zorgvuldig zijn, ze moet ook slagvaardig blijven. Goed bestuur eist eenvoud. Eén van de uitdagingen van de toekomst is het verzoenen van een toenemend complexe samenleving door de pijlsnelle technologische veranderingen en de globalisering met de - terechte - roep van de
burger naar meer eenvoud. Onze wetgeving moet en kan eenvoudiger, transparanter en meer toepasbaar worden. Beloftes zoals het afschaffen van het gros van de aftrekposten en het abrupt verminderen van het aantal belastingtarieven horen echter thuis in de fabeltjeskrant en niet in een partijprogramma. We kunnen de samenleving niet minder complex maken, maar we kunnen de burger wel bedienen op een meer eenvoudige en klantgerichtere wijze. Daarom willen we een lokaal uniek loket invoeren. Bedoeling is dat men zoveel mogelijk bij dit lokaal uniek loket terecht kan voor alle soorten meldingen, vragen en inlichtingen, ongeacht welke dienst of overheid hiervoor bevoegd is. Eenvoud is immers hét politieke vaccin tegen fraude. Wie investeert in eenvoud, moet minder investeren in fraudebestrijding. We willen de regeldruk voor de burger verlagen. Of zoals Balkenende het in zijn regeringsverklaring verwoordde: “Binnen de grenzen van de wet, moet er meer ruimte komen”.
Een andere manier om de regelneverij terug te dringen is door een vertrouwensrelatie op te bouwen met de burger en de verenigingen die hen vertegenwoordigen in allerlei organisaties en actiegroepen. Geen enkel systeem kan werken zonder de medewerking van degene voor wie het bedoeld is. Zonder maatschappelijk draagvlak is reglementeren en controleren niet meer dan dwijlen met de kraan open. Enkel in een sfeer van overleg en waarheid kan vertrouwen groeien. Een goed bestuurder verstaat de kunst van het overleg, zeker met die organen die het dichtst bij de burger staan. De overheid moet de lokale besturen, het middenveld of belangenverenigingen meer bevoegdheden durven toevertrouwen. Het is net de samenwerking met alle maatschappelijke actoren die garant staat voor een overheidsingrijpen dat snel en flexibel kan inspelen om de veranderingen op het terrein zelf. Overleg met het middenveld en verenigingen moet aanzien worden als een onmisbare meerwaarde en niet enkel als een rem op besluitvorming. Wie echter enkel oog heeft voor het vrije individu of enkel opteert voor een zuiver overheidsoptreden, boet aan maatschappelijk draagvlak, flexibiliteit en efficiëntie in. Ook de relatie tussen administratie en politiek dringend verbeteren. De sterke stijging van het beroep op peperdure consultancybureaus is geen blijk van vertrouwen in de eigen administratie. Zo heeft de open oorlog tussen justitie en de haar voogdijminister elke hervorming van dit vitaal departement onmogelijk gemaakt.
Goed overleg is altijd gestoeld op eerlijke communicatie. Zo is een gift geen lening. Niet enkel moet de politiek op een eerlijke wijze communiceren, daarenboven moet de politiek ook doen wat ze zegt. Beter besturen betekent de daad bij het woord voegen. Daarom is deze dag van morgen over goed bestuur ook letterlijk en figuurlijk het sluitstuk van onze reeks van vier dagen van morgen. Het is onze politieke verzekering voor de burger dat de beloftes die we op deze dagen van morgen deden, ook zullen worden omgezet in daden. Zonder een goed bestuur is elke politieke belofte ijdel en strandt elk partijprogramma in een ‘boulevard aan gebroken beloftes’. Kortom, achter het algemene begrip “goed bestuur” gaan een hele reeks waarden schuil zoals innovatie, overleg, eenvoud, politieke moed en de daad bij het woord voegen. Als dat “saai” is, dan ga ik voor één keer graag door als saai, heel saai. Tot slot een persoonlijk bedenking. Goed bestuur verhoogt niet alleen onze welvaart, maar ook ons welzijn en dit in talloze verschillende en soms onverwachte vormen. Zo is meer efficiëntie in de organisatie van onze gezondheidszorg van vitaal belang om deze toegankelijk en betaalbaar te houden, zonder aan kwaliteit in te boeten. Zo zorgen stipte treinen en bussen die proper en veilig zijn voor minder verzuring, zeker voor wie zo al last heeft van een ochtendhumeur. Nog een laatste voorbeeld van hoe beter bestuur leidt tot meer welzijn, meer menselijkheid. Een overheid die haar kerntaken naar behoren uitvoert, doet het papierwerk voor de burger slinken waardoor er tijd vrij komt voor andere zaken. Tijd om zich toe te leggen op het eigenlijke werk, waardoor het werkplezier stijgt. Of je kan kiezen om deze extra tijd te investeren in je gezin, vrienden of gewoon om heel even tijd te maken voor jezelf. Kortom, goed bestuur vraagt een bijzondere mentaliteit vanwege de politiek én is van kapitaal belang voor de mentaliteit van de burger. Goed bestuur is onze mentaliteit!
