Gids voor werkbegeleiders Masters 2013-2014
Inhoud Inleiding
2
Omvang van het werkplekleren
2
Begeleiding van de studenten
2
De leerwerkovereenkomst
3
Inhoud van het werkplekleren
4
Contact tussen de begeleiders
4
Literatuur
4
Bijlagen 1: MOGELIJKE ACTIVITEITEN OP DE LEERWERKPLEK
5
2: COMPETENTIES MET NIVEAUBESCHRIJVING MASTERS
6
3: LEERWERKOVEREENKOMST MASTERS
9
Inleiding Deze gids geeft een beknopt overzicht van de inhoud en organisatie van het werkplekleren van masterstudenten van Instituut Archimedes. Dit overzicht maakt werkbegeleiders van masterstudenten snel wegwijs in dit traject. Het traject wordt uitgebreider en gedetailleerder beschreven in de gidsen Werken aan Bekwaamheidseisen voor de studenten. Voor vragen over het werkplekleren kan ook contact opgenomen worden met het Dienstencentrum Educatie:
[email protected]
Omvang van het werkplekleren Voor de opleiding is het noodzakelijk dat de student werkt in het onderwijs en lesgeeft. Daarnaast geeft de student in de loop van de opleiding les in het eerstegraadsgebied. Dat gaat bij voorkeur via werk maar kan ook als stage. In de tabel staat het aantal vaklessen in het eerstegraadgebied dat masterstudenten tijdens hun studie minimaal dienen te geven1. Voor masterstudenten met een baan in het tweedegraadsgebied is een goede oplossing ingeroosterd te worden als docent van een of meer klassen in het eerstegraadsgebied. Ook kunnen tijdelijk klas(sen) met een collega geruild worden, waardoor ze tijdens hun studie toch al de vereiste lessen in het eerstegraadsgebied kunnen verzorgen. Het aantal genoemde lessen is een minimum; het wordt sterk aanbevolen er meer te geven. Tweejarige variant
Als de student werkt in het eerstegraads gebied
Stage
Jaar 1
1 bovenbouwklas
40 uur
Jaar 2
2 bovenbouwklassen
40 uur
Driejarige variant
Als de student werkt in het eerstegraads gebied
Stage
Jaar 1
Lesgeven
Jaar 2
+1 bovenbouwklas
40 uur
Jaar 3
+2 bovenbouwklassen
40 uur
1
Bij voorkeur verspreid over de opleiding, maar dit is niet verplicht.
2
Begeleiding van de studenten Bij het werkplekleren zijn de volgende begeleiders betrokken: 1. De begeleider van de cursus Werken aan Bekwaamheideisen (WAB-begeleider) Elke masterstudent heeft op Instituut Archimedes een WAB-begeleider; dit is een docent van de vakgroep waar de student studeert. Taken van de WAB-begeleider: verzorgen van instructie- en begeleidingsbijeenkomsten op Instituut Archimedes; feedback geven op en goedkeuren van het leerwerkplan; monitoren voortgang student en feedback geven op zijn (tussen)producten; op lesbezoek gaan en de les nabespreken, in aanwezigheid van de werkbegeleider (indien mogelijk); beoordeling van het ontwikkelingsportfolio; het voeren van begeleidingsgesprekken; incidenteel begeleiden van intervisiebijeenkomsten. 2. De werkbegeleider (WB)2 Een ervaren eerstegraads vakcollega functioneert op collegiale wijze als werkbegeleider. Deze begeleider geeft regelmatig feedback op de werkzaamheden van de student. Taken student: - leren van de schoolpraktijk; - praktijkonderzoek voorbereiden, uitvoeren en presenteren. Bijbehorende taken van werkbegeleider: -
kennis opdoen van het mastercurriculum, zoals opgenomen in de studiegids van de betreffende opleiding; overleggen met student over begeleidingsbehoeften; feedback geven op het leerwerkplan; gelegenheid geven tot onderlinge lesbezoeken; aanwezig zijn bij de nabespreking van het lesbezoek door de WAB-begeleider (indien mogelijk); gelegenheid geven tot geven en krijgen van feedback; bieden van mogelijkheden voor en het uitvoeren van het praktijkonderzoek in het laatste jaar van de opleiding; gelegenheid creëren voor het presenteren van de resultaten van het uitgevoerde onderzoek;
2
Sommige masterstudenten hebben hun leerwerkplek op een school waarmee Instituut Archimedes nauw samenwerkt (dat zijn bijvoorbeeld scholen met het keurmerk). Aan zulke scholen is voor de bachelorstudenten een vaste instituutsopleider verbonden. Deze instituutsopleider speelt geen directe rol in de begeleiding van de masterstudenten, maar bespreekt met de schoolopleider of stagecoördinator van de betreffende school wel in algemene zin de begeleiding van de masterstudenten.
3
-
feedback noteren ten behoeve van het portfolio van de student.
De leerwerkovereenkomst Aan het begin van het werkplekleren maakt de student afspraken met de school over wie hem zal begeleiden, de lessen die hij in het eerstegraadsgebied zal geven en de overige taken die de student als onderdeel van zijn studie op school zal uitvoeren. (Zie bijlage 1 voor een overzicht van activiteiten voor masterstudenten op de leerwerkplek.) Al deze afspraken worden vastgelegd in de leerwerkovereenkomst die door de student, de school en Instituut Archimedes ondertekend moet worden. Inhoud van het werkplekleren De student werkt op de leerwerkplek op basis van een vooraf, zelf opgesteld, leerwerkplan. Daarin heeft de student uitgewerkt aan welke mastercompetenties en leerdoelen hij op school wil gaan werken, welke initiatieven hij daartoe gaat ontplooien en hoe hij aan het eind van de periode de opbrengst hiervan zichtbaar gaat maken. De werkbegeleider geeft feedback op het leerwerkplan. Gedurende het werkplekleren leert de student o.a. door onderwijsactiviteiten op masterniveau voor te bereiden en te evalueren, door te reflecteren op specifieke gebeurtenissen en door feedback van begeleiders en leerlingen te verzamelen. Hij maakt daarbij gebruik van (onderzoeks)instrumenten die hij tijdens zijn studie krijgt aangereikt. Contact tussen de begeleiders Tussen de werkbegeleider en de WAB begeleider zal zo mogelijk overleg plaatsvinden tijdens of na afloop van het lesbezoek. WAB-begeleiders komen in principe éénmaal op lesbezoek. Werkbegeleiders die gedurende het werkplekleren van de student tegen vragen of knelpunten aanlopen kunnen ook zelf contact opnemen met de WAB-begeleider. Als de werkbegeleider er niet in slaagt om in contact te komen met de WAB-begeleider, dan kan contact gezocht worden met:
[email protected] Literatuur Bij Werken aan Bekwaamheidseisen wordt van de student verwacht dat hij literatuur gebruikt bij het ontwikkelen van zijn eigen docentcompetenties en visie op het docentschap. Daarbij heeft de student een hoge mate van eigen verantwoordelijkheid en keuzevrijheid. Er wordt echter van de student verwacht dat hij beschikking heeft over de volgende titels: -
Lange, R. de, Schuman, H. en Montesano Montessori, N. (2011). Praktijkgericht onderzoek voor reflectieve professionals. Antwerpen – Apeldoorn: Garant
-
Studiehandleidingen Werken aan Bekwaamheidseisen
-
Vakdidactisch handboek (voorgeschreven door eigen opleiding)
-
Aanbevolen: Van der Donk, C. en Van Lanen, B. (2012). Praktijkonderzoek in de school. Bussum: Coutinho
4
BIJLAGE 1: MOGELIJKE ACTIVITEITEN OP DE LEERWERKPLEK
Leeractiviteiten uitvoeren in het kader van het leerwerkplan;
Bewijzen verzamelen in het kader van het leerwerkplan / portfolio;
Initiatieven ontwikkelen op vakgroep- en schoolniveau;
Leidende taken opnemen in de vakgroep;
Praktijkonderzoek voorbereiden;
Praktijkonderzoek uitvoeren en presenteren (laatste jaar van de opleiding).
De stage / baan in het eerstegraads gebied behoort de mogelijkheid te bieden om aan alle mastercompetenties te werken (onderhouden van contacten met ouders , mentoraat, ontwikkelen PTA, enz.) en behoort op vakinhoudelijk niveau het gehele schoolvak te omvatten.
5
BIJLAGE 2: COMPETENTIES MET NIVEAUBESCHRIJVING MASTERS 1. INTERPERSOONLIJK COMPETENT Beschrijving competentie
Een interpersoonlijk competente leraar vho is zich ervan bewust dat zijn )gedrag van invloed is op het werk- en leerklimaat in de onderwijsleersituatie en direct dan wel indirect van invloed is op het gedrag van leerlingen.
Niveau masters
1. vertaalt theorieën van groepsdynamica en (interculturele) communicatie in adequaat docentengedrag; 2. brengt een leef- en leerklimaat tot stand dat de ontwikkeling van adolescenten naar zelfstandigheid en zelfverantwoordelijkheid bevordert. 3. maakt leerlingen medeverantwoordelijk voor een tot samenwerking stimulerend klassenklimaat, daarbij gebruik makend van kennis betreffende de hedendaagse jeugdcultuur en leefwerelden van jongeren;
2. PEDAGOGISCH COMPETENT Beschrijving competentie
Een pedagogisch competente leraar vho biedt een veilige, coöperatieve leer- en werkomgeving , waarin hij rekening houdt met de individuele kwaliteiten van de leerlingen en hen ondersteunt (begeleidt) in hun ontwikkeling tot een zelfstandig en zelfverantwoordelijk persoon.
Niveau masters
1. vertaalt ontwikkelings-psychologische opvattingen op het gebied van emotionele, cognitieve en morele ontwikkeling van adolescenten in daarmee corresponderend docentengedrag: 2. treedt problemen en belemmeringen m.b.t. de sociaal-emotionele en morele ontwikkeling van adolescenten op een doeltreffende manier tegemoet (o.a. door deskundige verwijzing naar begeleidingsinstanties); 3. verantwoordt zijn handelen met betrekking tot multiculturaliteit en intellectuele en sociale heterogeniteit, daarbij gebruik makend van resultaten van wetenschappelijk onderzoek; 4. is zich bewust van eigen beroepsidentiteit en verantwoordt vanuit welke waarden en normen hij handelt in relaties met leerlingen;
3. DIDACTISCH en VAKINHOUDELIJK COMPETENT Beschrijving competentie
Een didactisch en vakinhoudelijk competente leraar vho creëert krachtige leeromgevingen, die leerlingen in staat stellen kennis, vaardigheden en houdingen op de onderscheiden leer- of vakgebieden te verwerven en kan hen begeleiden in het maken van een keuze voor een vervolgstudie .
Niveau masters
1. creëert betekenisvolle onderwijsarrangementen, waarin onder andere een beroep wordt gedaan op zelfstandig en/of samenwerkend leren en onderzoekend handelen bij de leerling; 2. vertaalt de kennisbasis naar voor leerlingen krachtige leeromgevingen met gebruikmaking van verschillende didactische middelen waaronder 6
moderne (digitale) media; 3. kan gezamenlijk met collega’s van andere vakken onderwijs ontwikkelen; 4. verantwoordt de eigen vakinhoudelijke en (vak)didactische opvatting(en), daarbij gebruik makend van uitkomsten van actuele, wetenschappelijke inzichten; 5. reflecteert op de legitimering van de eindtermen van zijn schoolvak en de plaats en functie daarvan voor de persoonlijke ontwikkeling van de leerling en de samenleving; 4. ORGANISATORISCH COMPETENT Beschrijving competentie
Niveau masters
Een organisatorisch competente leraar vho zorgt voor een ordelijke en taakgerichte leeromgeving waarin sprake is van heldere leer- en werkinstructies. 1. hanteert op een consequente wijze eenduidige, functionele en door de leerlingen gedragen procedures en afspraken; 2. gaat op een efficiënte en effectieve manier om met de organisatorische aspecten van de verschillende leeromgevingen binnen en buiten de les; 3. hanteert een zodanige tijds- en werkplanning, dat leerlingen hun eigen planning daar effectief op kunnen afstemmen.
5. COMPETENT IN HET SAMENWERKEN MET COLLEGA’S Beschrijving competentie
Niveau masters
Een leraar vho die competent is in het samenwerken met zijn/haar collega’s levert een bijdrage aan een stimulerend, constructief schoolklimaat en het goed functioneren van de schoolorganisatie. 1. werkt samen met collega’s in het voorbereiden, uitvoeren en evalueren van onderwijs; 2. werkt volgens in de schoolorganisatie geldende afspraken, procedures en systemen; 3. hanteert een toegankelijke registratie en administratie van leerlingengegevens (onderwijsresultaten e.d.) en deelt waar gewenst informatie over individuele leerlingen met collega’s; 4. draagt aanwijsbaar bij aan de onderwijsontwikkeling en vervult daarin de rol van initiator en innovator; 5. draagt bij aan de interne kwaliteitszorg van de school.
6. COMPETENT IN SAMENWERKING MET DE OMGEVING Beschrijving competentie
Niveau masters
Een leraar vho die competent is in de samenwerking met de omgeving zorgt voor een goede communicatie met ouders of verzorgers van de leerlingen en maakt op een adequate manier gebruik van professionele, educatieve netwerken op diverse niveaus (van lokaal tot internationaal). 1. onderhoudt op een open en constructieve manier contacten met ouders, verzorgers en andere belanghebbenden ten dienste van een individuele leerling, groepen leerlingen of de school als geheel; 2. zorgt dat het binnen- en buitenschoolse leren als mede de interne en externe begeleiding van de leerlingen goed op elkaar zijn afgestemd en 7
dat ieders verantwoordelijkheden hierin duidelijk geregeld zijn; 3. anticipeert op maatschappelijk en onderwijskundige ontwikkelingen en neemt aan relevante, externe activiteiten deel. 7. COMPETENT IN REFLECTIE en PROFESSIONELE ONTWIKKELING Beschrijving competentie
Een leraar vho die competent is in reflectie en professionele ontwikkeling denkt regelmatig na over zijn/haar beroepsopvatting en professionele bekwaamheid en werkt planmatig aan een verdere ontwikkeling en/of verbetering daarvan.
Niveau masters
1. expliciteert zijn visie op het leraarsberoep en de uitoefening van de daartoe behorende taken en rollen in het licht van de pedagogische en/of levensbeschouwelijke identiteit van de school; 2. benut supervisie respectievelijk intervisie en/of collegiale consultatie (al dan niet in teamverband) ten behoeve van de eigen professionele ontwikkeling; 3. bezit een onderzoekende en innovatieve attitude ten aanzien van vraagstukken en ontwikkelingen binnen het onderwijs in het algemeen en binnen de eigen schoolorganisatie in het bijzonder; 4. handelt probleemoplossend en kan nieuwe (wetenschappelijke) inzichten naar de eigen situatie vertalen. 8. COMPETENT IN ONDERZOEKEND HANDELEN Beschrijving competentie
Niveau masters
Een onderzoekscompetente leraar vho heeft een nieuwsgierige, innovatieve houding en gebruikt (praktijk)onderzoek ten dienste van eigen professionalisering en de onderwijsontwikkeling van het eigen vakgebied. 1. vertoont een innovatiegerichte houding die hem als professional in staat stelt in zijn onderwijspraktijk aan te sluiten bij en vorm te geven aan vernieuwingen die voor zijn doelgroep relevant zijn; 2. raadpleegt en interpreteert de inhoud van onderzoeksrapporten mbt onderwijs op relevantie (toepasbaarheid) voor het eigen handelen als docent; 3. beoordeelt resultaten van onderzoek op hun validiteit en betrouwbaarheid; 4. voert praktijkgericht onderzoek uit ter verdieping of uitbreiding van de eigen competenties en/of ter verbetering van de onderwijskwaliteit van de school; 5. weet eigen onderzoeksresultaten op een heldere en overtuigende wijze te presenteren aan een publiek van deskundigen (vakgenoten) en nietdeskundigen (bijvoorbeeld ouders).
8
BIJLAGE 3: LEERWERKOVEREENKOMST 2013-2014 (Master)
Beste student(e), De afspraken in deze overeenkomst zijn bedoeld om studie, werk en begeleiding van de student in het kader van de opleiding Master of Education te faciliteren. School en opleiding dragen samen zorg dat studieactiviteiten op de opleiding en in de school kunnen worden uitgevoerd. Contactgegevens worden over en weer uitgewisseld. Als het formulier ingevuld is geeft de student een kopie aan de werkbegeleider op de school en aan de WAB-begeleider op de opleiding. De WAB-begeleider verzamelt de formulieren en levert deze in bij het Dienstencentrum Educatie (kamer 7.021) voor invoering op www.samenopleiden.nl. Dit formulier dient ingevuld te worden in jaar 1, en wanneer de situatie wijzigt tevens in jaar 2 en/of jaar 3. Instituut Archimedes (vertegenwoordigd door de WAB-begeleider), de school (vertegenwoordigd door de werkbegeleider) en de masterstudent zijn het volgende overeengekomen: A. Algemene bepaling. 1. 1.1. De masterstudent is werkzaam op de school en studeert bij Instituut Archimedes. 1.2. De drie genoemde partijen willen samenwerken met het oog op het behalen van de master of education door de student. 1.3. Ten aanzien van het behalen van bovengenoemde eerstegraadsbevoegdheid door de student verklaren Instituut Archimedes, de school en de student zich maximaal in te spannen. B. Bijzondere bepalingen. 2. 2.1. De school stelt de student in de gelegenheid om het opleidingsprogramma aan de HU te volgen. Dit betekent in ieder geval vrijroostering door de school ten behoeve van deelname door de student aan het opleidingsprogramma op Instituut Archimedes op woensdagoverdag en – avond (voor de reguliere opleiding) en eventuele verplichte excursies. 2.2. De school geeft de student de mogelijkheid een aantal studieactiviteiten van zijn/haar masteropleiding op de school uit te voeren. Het gaat met name om de onderdelen ‘Werken aan bekwaamheidseisen’ en ‘Praktijkonderzoek’. Deze onderdelen voert de student gedeeltelijk uit het eerstegraads gebied. Indien de school een afdeling heeft in het eerstegraads gebied, stelt de school de student in staat om in totaal gedurende de opleiding minimaal 80 uur zelfstandig in het eerstegraads gebied te geven3. 3. 3.1. De school en Instituut Archimedes dragen zorg voor adequate begeleiding van de student. De school benoemt een eerstegraads bevoegde vakdocent als werkbegeleider voor de student. Instituut Archimedes benoemt een WAB-begeleider die zorgt voor begeleiding bij het portfolio.
3
Let op: bij voorkeur vanaf het eerste jaar in het eerstegraads gebied.
9
3.2. Het profiel en de taken van werkbegeleider staan beschreven in bijlage 1 bij deze overeenkomst. De contactgegevens van de werkbegeleider en de WAB-begeleider staan genoemd in bijlage 2 bij deze overeenkomst. 3.3 De werkbegeleider voorziet de student regelmatig van mondelinge en schriftelijke feedback. De WAB-begeleider organiseert bijeenkomsten van het leerteam van de student en waar mogelijk een lesbezoek. 4. Het praktijkonderzoek is een onderdeel van het curriculum. De student en de school maken afspraken over de afstemming tussen het praktijkonderzoek en de lopende ontwikkelingen in de school en over de facilitering van het praktijkonderzoek en of er taakuren voor beschikbaar worden gesteld. Gevonden resultaten kunnen worden opgenomen in het onderzoeksverslag. 5. De school stelt de student in de gelegenheid om video-opnames te maken in zijn lessen en feedback te verzamelen ten behoeve van zijn portfolio. De student wordt geacht in het kader van het module Werken aan Bekwaamheidseisen in totaal 80 uur te verzorgen in het eerstegraads gebied (zie bijlage 3). 6. De student fungeert als contactpersoon tussen de opleiding en de school en zorgt dat alle betrokkenen tijdig worden geïnformeerd. Hij actualiseert indien nodig de gegevens van de werkbegeleider en de WAB-begeleider. 7. 7.1. In het geval dat het dienstverband tussen de school en de student tijdens zijn masteropleiding eindigt op welke wijze dan ook en de student de door hem op de school uit te voeren studieactiviteiten aan de school niet kan vervolgen, levert de school via de werkbegeleider een ondertekende rapportage aan de student. 7.2. In de in 7.1. genoemde rapportage geeft de school, zowel in kwantitatieve als in kwalitatieve zin, aan welke studieactiviteiten, zoals vermeld in artikel 2, door de student op de school zijn uitgevoerd. 8. 8.1. In niet in deze overeenkomst geregelde aangelegenheden betreffende de masteropleiding van de student zijn partijen verplicht zich maximaal in te spannen om in consensus te komen tot een oplossing. 8.2 In de uitzonderlijke situatie dat partijen niet tot consensus komen, besluit gemotiveerd en schriftelijk de directie van Instituut Archimedes, na de andere partijen te hebben gehoord, over de vervolgprocedure. 9 9.1. Deze overeenkomst treedt in werking vanaf de ondertekening van alle partijen. 9.2. De overeenkomst wordt aangegaan voor de duur van de masteropleiding van deze student, zo lang de student tijdens zijn opleiding aan de school verbonden is.
10
BIJLAGE 1 bij artikel 3.2. van de leerwerkovereenkomst tussen Instituut Archimedes, de school en de masterstudent Werkbegeleider Profielbeschrijving De werkbegeleider van de student is: - een ervaren docent; - een eerstegraads bevoegde docent in het betreffende vak; - bereid zich op de hoogte te stellen van de actuele stand van zaken (inhoudelijk, organisatorisch en m.b.t. de rol van werkbegeleider) in de masteropleiding die de student volgt. Taken - De werkbegeleider neemt kennis van het betreffende mastercurriculum, zoals opgenomen in de studiegids van de betreffende opleiding; - De werkbegeleider begeleidt de student in zijn studieactiviteiten in de school; - De werkbegeleider geeft feedback op door de student uitgevoerde studieactiviteiten op de school aan de student en waar mogelijk aan de WAB-begeleider; - De werkbegeleider is wat betreft het op de school uit te voeren deel van de opleiding begeleider van en feedbackgevend op de activiteiten van de student. Instituut Archimedes is eindverantwoordelijk voor de beoordeling en beschouwt hierin de input van de werkbegeleider als zwaarwegend; - De werkbegeleider is binnen de school aanspreekpunt voor medewerkers van Instituut Archimedes.
WAB-begeleider Profielbeschrijving De WAB-begeleider van de student is: - een lerarenopleider in het betreffende vak; - vertrouwd met het werkveld van de student; - de contactpersoon (informerend en voor overleg) voor de opleiders en de werkbegeleider van de student. Taken - De WAB-begeleider coacht de student bij het planmatig werken aan de ontwikkeling van zijn docentencompetenties in het eerstegraadsgebied, alsmede bij het vastleggen van die ontwikkeling; - De WAB-begeleider geeft de student feedback op zijn competentieontwikkeling en zijn manier van werken daar aan, waar mogelijk naar aanleiding van een lesbezoek; - De WAB-begeleider begeleidt de student bij zijn studieplanning, voortgang en evt. studieproblemen; - De WAB-begeleider organiseert het leren van de student m.b.t. zijn competentieontwikkeling in dialoog met medestudenten, bv. middels het werken in leerteams; - De WAB-begeleider ondersteunt de student bij zijn voorbereiding op het eindassessment Masters.
11
BIJLAGE 2 bij artikel 3.3. van de leerwerkovereenkomst tussen Instituut Archimedes, de werkbegeleider en de masterstudent Naam school: Locatie:
Datum:
Adres: Handtekening: Postcode en plaats: Telefoonnummer school: E-mail school:
Naam werkbegeleider: Werkdagen op de school:
Bereikbaarheid telefoonnummer: e-mailadres: Naam masterstudent: Vak:
Datum:
Werkdagen op de school: Handtekening: Bereikbaarheid telefoonnummer: e-mailadres:
Instituut Archimedes Bezoekadres: Padualaan 97 Postadres: Postbus 14007 - 3508 SB Utrecht
Datum:
Handtekening: Naam WAB-begeleider: Werkdagen:
Bereikbaarheid telefoonnummer: e-mailadres: 12
BIJLAGE 3 bij artikel 5. van de leerwerkovereenkomst m.b.t. de stage. De student loopt 80 uur stage in het eerstegraads gebied.
Naam school (wanneer deze afwijkt van de eerder genoemde school) Locatie:
Datum:
Adres: Postcode en plaats:
Handtekening schoolleider/stagebegeleider:
Telefoonnummer school: E-mail school: Naam werkbegeleider/stagebegeleider: Werkdagen op de school:
Bereikbaarheid telefoonnummer: e-mailadres:
Aantal lesuren in het eerstegraads gebied:
Lesdagen/lesuren
13
