Ghana. De andere blik

Ghana De andere blik

Projectplan JongEZ Studiereis 2008

INHOUDSOPGAVE 1

INLEIDING

p. 02

2 2.1 2.2 2.3 2.4

DE ANDERE BLIK Duurzaamheid is geld verdienen Afrika: extreem in problemen én in kansen De onderzoeksvraag De andere blik is óók de andere aanpak

p. 03 p. 03 p. 03 p. 04 p. 05

3 3.1 3.2 3.3 3.4 3.5

GHANA Ghana: de twee verhalen van Afrika Relatie met Nederland Economische kansen Cultuur en natuur Praktisch

p. 05 p. 07 p. 07 p. 08 p. 08 p. 08

4 4.1 4.2 4.3 4.4

INTRODUCTIE ONDERWERPEN Handelsbelemmeringen Investerings- en ondernemersklimaat Maatschappelijk Verantwoord Ondernemen Overheidsfinanciën

p. 10 p. 10 p. 11 p. 12 p. 13

5 5.1 5.2 5.3

PROGRAMMA Voortraject Reisprogramma Vervolgtraject

p. 15 p. 15 p. 16 p. 20

6 6.1 6.2 6.3

FINANCIEEL Begroting Toelichting begroting Mogelijke kosten buiten de begroting

p. 21 p. 21 p. 21 p. 22

7 7.1 7.2

COMMUNICATIE De film Communicatieplan

p. 23 p. 23 p. 23

8

COMMISSIE EN ONDERSTEUNING

p. 25

BIJLAGEN: I Factsheet Ghana II Contactpersonenlijst

p. 28 p. 28 p. 29

Projectplan JongEZ studiereis naar Ghana

1

1. INLEIDING “De andere blik” staat met grote letters op de voorpagina van dit reisplan. Het is het motto van deze reis en het klinkt door op elke van de volgende 28 pagina’s. Een andere blik op de JongEZ studiereis, waarvan wij hopen dat die zal leiden tot een andere blik op de onderwerpen die wij in deze reis centraal stellen. Dit keer geen studiereis naar een gevestigde handelspartner of één van de voor de hand liggende groeiwonderen. Dit keer niet de ‘gebruikelijke’ thema’s innovatie en energie centraal. Dit keer niet alleen luisteren en leren. Wat dan wel? Kansrijk Afrika! Geld verdienen met duurzaamheid! Twee onderwerpen die vragen oproepen. Afrika, dat is toch het continent van oorlog en armoede? En duurzaamheid, dat is toch gesubsidieerd ‘goed’ doen tegen hoge kosten? Wij willen jullie uitdagen met een andere blik naar deze onderwerpen te kijken. Dat gaan we doen in Ghana, waar we een overvloed aan mogelijkheden hebben om de verantwoordelijkheden en kansen te leren kennen die duurzame economische ontwikkeling in Afrika met zich meebrengt. En waar we kunnen leren hoe wij daar in ons eigen werk aan bij kunnen dragen. Maar er is nog meer. De andere blik komt ook tot uiting in het feit dat we niet alleen gaan ‘halen’, maar ook gaan ‘brengen’. En in het feit dat we niet alleen gaan denken, maar meteen ook gaan doen. Alsof dat al niet uitdagend genoeg is, is Ghana ook nog eens een prachtig land met vriendelijke mensen, schitterende stranden, uitgebreide natuurparken en een hele zichtbare band met Nederland. Wij zijn in de voorbereiding overweldigd door de enthousiaste reacties van mensen die op allerlei manieren met Ghana bezig zijn. Samen met hen en met jullie willen wij van de reis naar Ghana een unieke ervaring maken die zijn sporen nalaat. Wie durft?


2

2. DE ANDERE BLIK 2.1. Duurzaamheid is geld verdienen Duurzaamheid is hot! Van het regeerakkoord van het kabinet Balkenende IV tot jongerenzenders als MTV en TMF, iedereen heeft het over duurzaamheid. Ook het Ministerie van Economische Zaken heeft duurzaamheid hoog in het vaandel staan. Maar wat is duurzaamheid? En hoe kunnen we echt ‘duurzaam’ bezig zijn op ons beleidsterrein? In ondernemerskringen (waar wij ons zelf graag toe rekenen) staat duurzaamheid vaak nog te boek als duur; het kost geld. Ja, we doen mee omdat het ‘een gezamenlijke verantwoordelijkheid’ is, omdat het moet en omdat het gesubsidieerd of anderszins gestimuleerd wordt, maar het is niet onze core-business. Er is sprake van een trade-off tussen duurzaamheid en winst maken, een of-of situatie. Is dat werkelijk zo? Steeds meer consumenten kiezen bewust voor duurzame producten, waardoor het commercieel aantrekkelijk wordt om duurzaam te produceren. Een voorbeeld: een decennium geleden werden voetballen vaak gemaakt met behulp van kinderarbeid, maar onder druk van consumenten en de maatschappij zijn fabrikanten daar vanaf gestapt. Een trend die we op steeds meer vlakken zien, momenteel met name op het gebied van klimaat- en milieuvriendelijk produceren. Ook de overheid probeert duurzame economische groei te bevorderen door het bedrijfsleven te stimuleren maatschappelijk verantwoord te ondernemen en door met andere overheden te werken aan eerlijke kansen op de wereldmarkt en het behalen van de Millenium Development Goals, die nauw verbonden zijn met duurzame economische groei. Een belangrijk element voor Afrika is hierbij de totstandkoming van langdurige constante groei op basis van een hogere productiviteit. Duurzaamheid houdt ook diversifiëren van de economie in: het verkleinen van de afhankelijkheid van grondstoffen en landbouw. Wij gaan kijken of al deze invloeden ertoe leiden dat de trade-off tussen duurzaamheid en winst maken verandert in een opwaartse spiraal van duurzaamheid en winst maken, waar de kansen liggen en hoe wij in ons eigen werk ‘duurzaam’ bezig kunnen zijn. Duurzaamheid is meer dan alleen het klimaat. Denkend vanuit ons EZ-perspectief geeft onderstaande definitie een goede houvast: Beleidsmakers en ondernemers streven bij alle beleidsmatige en bedrijfsbeslissingen niet alleen een hoger korte termijnrendement na, maar benutten ook de kansen voor een beter milieu, meer welzijn van de medewerkers en de maatschappij, en richten zich zo op een hoger lange termijnrendement.

2.2. Afrika: extreem in problemen én in kansen Als je denkt aan innovatie, economische kansen of booming business, dan denk je niet in eerste instantie aan Afrika. Waarschijnlijk zelfs pas in laatste instantie. Afrika is in de gedachten van velen één grote brok armoede, oorlog en ellende. Afrika blijft stil staan waar de rest van de wereld definitief het pad naar welvaart ingeslagen is. Daarom concentreren we onze economische inspanningen liever op onze vertrouwde Westerse


3

handelspartners of op de groeibriljanten in Latijns Amerika, Azië en Oost Europa. Met de JongEZ studiereis is het niet anders. En dat is jammer. Doordat we heel Afrika afrekenen op berichten over failed states, corruptie, oorlog en AIDS, sluiten we onze ogen voor de kansen die Afrika biedt. Want ondanks alle ellende heeft Afrika als geheel in 2005 een economische groei van meer dan 5% gerealiseerd. Die groei wordt met name gestimuleerd door een aantal lichtpuntjes in ‘the dark continent’ die, als ze de kans krijgen, het hele continent mee kunnen trekken en de bijna 1 miljard Afrikanen zicht kunnen geven op een betere toekomst. De kansen die dat biedt voor het Nederlandse bedrijfsleven zijn enorm. Zuid-Afrika kennen we al langer als het economische powerhouse van Afrika. Maar er zijn andere landen in opkomst. Ook staten als Kenia, Zambia, Mozambique, Botswana en Ghana zijn stabiele democratieën geworden die in een moeilijke regio met een positief economisch beleid stevige constante groeipercentages weten te realiseren. Vraagje: welk gebied heeft een afzetmarkt van bijna 1 miljard consumenten, schier onuitputtelijke grondstofvoorraden (waaronder olie), een geografisch gunstige ligging ten opzichte van alle belangrijke economische hotspots en honderden miljoenen goedkope, jonge arbeidskrachten?

2.3. De onderzoeksvraag De koppeling van duurzame economische groei en Afrika vormt dus het basismotief van onze reis. Omdat het onmogelijk is om binnen twaalf dagen alle interessante plekken in Afrika te bezoeken, hebben we een keuze moeten maken voor één Afrikaans land om de gekozen thema’s te illustreren en antwoord te vinden op onze vragen. De keuze is daarbij gevallen op Ghana. In hoofdstuk 3 wordt deze keuze uitgelegd. Het motief van de reis vindt weerklank in de centrale onderzoeksvraag die we als volgt hebben geformuleerd: Hoe kan Nederland bijdragen aan, en tegelijkertijd profiteren van, duurzame economische ontwikkeling in Ghana? Duurzame economische groei is een gezamenlijke verantwoordelijkheid. Dat betekent dat iedereen een belangrijke rol speelt bij het bereiken ervan. Overheden moeten de randvoorwaarden scheppen waarbinnen duurzame economische groei mogelijk is en gestimuleerd wordt, zowel nationaal als internationaal. Daarmee wordt het voor het bedrijfsleven aantrekkelijk om maatschappelijk verantwoord te ondernemen. Bedrijven moeten hun verantwoordelijkheid nemen en naast rendement ook kijken naar de impact van hun activiteiten op mens en milieu, nu en later. NGO’s en andere maatschappelijke organisaties spelen een belangrijke rol, onder andere door het op de kaart zetten en houden van het thema duurzame economische groei. Consumenten dragen onder andere bij door in hun keuzegedrag te letten op duurzaamheid. De Verenigde Naties heeft in dit opzicht de Millenium Development Goals (MDG) gedefinieerd. De MDG vormen een concretisering van waartoe duurzame economische groei voor de armste landen zou moeten leiden. Projectplan JongEZ studiereis naar Ghana

4

The Goals: 1. Eradicate extreme poverty and hunger 2. Achieve universal primary education 3. Promote gender equality and empower women 4. Reduce child mortality 5. Improve maternal health 6. Combat HIV/AIDS, malaria and other diseases 7. Ensure environmental sustainability 8. Develop a global partnership for development

Eigenlijk baseren alle organisaties die zich bezig houden met Afrika en/of specifiek Ghana hun beleid op de MDG: overheden, NGO’s en bedrijven. De MDG zullen dus onvermijdelijk een soort meetlat vormen aan de hand waarvan de huidige situatie en de bijdragen van alle betrokkenen kan worden beoordeeld. Ook zal het interessant zijn om te zien hoe het beleid van de verschillende organisaties met allen hun eigen probleemanalyses, oplossingen en maatregelen, op elkaar inwerken. "We will have time to reach the Millennium Development Goals – worldwide and in most, or even all, individual countries – but only if we break with business as usual. We cannot win overnight. Success will require sustained action across the entire decade between now and the deadline. It takes time to train the teachers, nurses and engineers; to build the roads, schools and hospitals; to grow the small and large businesses able to create the jobs and income needed. So we must start now. And we must more than double global development assistance over the next few years. Nothing less will help to achieve the Goals." United Nations Secretary-General

2.4. De andere blik is óók de andere aanpak Centraal in de reis moet vanzelfsprekend staan dat zoveel mogelijk partijen er wat aan gaan hebben. Bedrijven, overheden, Ghana en Nederland, maar ook de deelnemers zelf. Wij hopen dit nog beter dan in voorgaande jaren te kunnen realiseren door “de andere blik” ook toe te passen op de aanpak van de reis: “de andere aanpak”. Kennis halen brengen. Niet alleen rondkijken, ook doen. En tegelijkertijd werken aan de vaardigheden van de deelnemers. Dit betekent kennis halen en brengen. Zoveel mogelijke concrete vragen verzamelen in Nederland. Wat zijn de kansen? Welk beleid overlapt, of werkt elkaar tegen? Maar ook bekijken welke concrete vragen er leven in Ghana. Hoe kan het investeringsklimaat worden verbeterd? Hoe trek je een Nederlandse ondernemer aan? Wat heeft de Nederlandse overheid in het verleden geleerd, waar Ghana nu voordeel bij kan hebben? De reis krijgt zo een netwerkfunctie met informatie van en voor allerlei Nederlandse naar Ghanese organisaties. Dit houdt ook een intensief voor- en vervolgtraject in, waarin de deelnemers in groepen worden verdeeld om de concrete vragen te verzamelen, analyses te maken en later de vragen te beantwoorden. De andere aanpak betekent echter ook dat we ons niet beperken tot rondkijken, luisteren en nadenken. We willen ook wat DOEN. Om die principes in de praktijk te brengen heeft


5

de reiscommissie een unieke samenwerking opgezet met ontwikkelingsorganisatie InEnt en de consultants van EsteamWork BV. Hierbij hebben we al de steun verzekerd van EZ’s eigen P&O afdeling en Secretaris-Generaal Chris Buijink. InEnt helpt in Nederland wonende ondernemers met het opzetten van een eigen bedrijf in het land van herkomst. Daartoe organiseert InEnt onder andere zogenaamde startersmissies, waarbij jonge ondernemers ervaren wat ondernemen in hun land van herkomst echt inhoudt en concreet een marktonderzoek kunnen doen om hun idee te testen. InEnt wil een dergelijke missie organiseren naar Ghana, gelijktijdig met de studiereis van JongEZ. De Ghanese ondernemers krijgen de kans deel te nemen aan een aantal activiteiten van de JongEZ studiereis, waardoor deuren geopend worden en de twee groepen van elkaar kunnen leren. Groepjes JongEZ-ers worden gekoppeld aan een Ghanese ondernemer om hem of haar te begeleiden en te helpen bij het marktonderzoek.

Een Ghanese ondernemer die met hulp van InEnt een eigen bedrijfje is begonnen in Ghana

Dit proces wordt begeleid door EsteamWork, een consultancy onderneming die professionals helpt vaardigheden als leiderschap, ondernemerschap, projectmanagement en sociale vaardigheden te ontwikkelen door hen te laten deelnemen aan projecten in ontwikkelingslanden. EsteamWork stelt een business case op, bereidt de JongEZ-ers voor op hun rol en begeleidt het proces tijdens de reis. Daardoor krijgen JongEZ-ers een unieke kans om te werken aan bovengenoemde vaardigheden en tegelijkertijd jonge Ghanezen te helpen met het werken aan hun toekomst.

Over een eerdere missie van InEnt is een reportage gemaakt door EénVandaag. Indien dit een positieve bijdrage kan leveren aan het doel van de reis zal de reiscommissie bezien of ook mediaaandacht voor ons project gezocht zal worden.

InEnt en EsteamWork hebben in het verleden al vaker samengewerkt en hebben enthousiast meegedacht over de opzet van dit initiatief. Dit initiatief kan door de reiscommissie budgetneutraal georganiseerd worden. InEnt dekt de kosten voor de Ghanese ondernemers, terwijl de afdeling P&O en SG Buijink hebben toegezegd middelen ter beschikking te stellen voor het inhuren van EsteamWork, omdat de Ghana-reis kan dienen als pilot-project voor de diensten van EsteamWork.


6

3. GHANA Waarom Ghana? Ghana is het land van de twee verhalen van Afrika, de prachtige natuur en rijke historie. Het land met een sterke band met Nederland, economisch, maar cultureel en historisch. Tenslotte gelden ook nog praktische argumenten: betaalbaar, Engelssprekend en eenvoudig te bereizen. 3.1. Ghana: de twee verhalen van Afrika Ghana is in veel opzichten een typisch Afrikaans land, met de ‘bijbehorende’ problemen. Zo kent Ghana net als zijn buurlanden een geschiedenis van coups en instabiliteit en is corruptie nog altijd aanwezig. Een aanzienlijk deel van de bevolking leeft onder de armoedegrens en de economie drijft grotendeels op landbouw. Daarnaast heeft Ghana net als veel andere landen in Afrika een gebrekkige infrastructuur en een gebrek aan technologische kennis. Ook wereldwijde problemen als braindrain en klimaatveranderingen slaan laten in Ghana hun sporen na. Maar Ghana is ook het toonbeeld van een opkomende Afrikaanse economie. Het land is een stabiele democratie geworden in een regio vol onrust (Nigeria, Ivoorkust, Liberia, Sierra Leone), met een overheid die serieus werk maakt van economische ontwikkeling. Ghana heeft flinke vooruitgang geboekt bij het bereiken van de Millenium Development Goals en is goed op weg om in het volgende decennium een middle-income country te worden. De stabiliteit en economische vooruitgang versterken elkaar en brengen het land in een opwaartse spiraal. Onder deze omstandigheden kan Ghana zijn grote economische potentieel gaan verwezenlijken, daarbij dienend als een voorbeeld voor andere Afrikaanse landen. 3.2. Relatie met Nederland Ghana is niet alleen interessant omdat het de ideale illustratie van kansrijk Afrika is, maar ook omdat het op allerlei gebieden stevige banden heeft met Nederland. Dat maakt het mogelijk om bijna aan elk onderwerp en elke activiteit een Nederlands tintje te geven. Zo kunnen we de verantwoordelijkheden en kansen voor Nederland duidelijk in beeld brengen. De Ghanees-Nederlandse relatie uit zich op vele manieren: • Ghana heeft een twee-sterrenranking in de landenmatrix van de BEB. Hiermee behoort het tot de Afrikaanse landen met het grootste belang voor Nederland • Ghana is de derde sub-Sahara handelspartner van Nederland • Nederland is het belangrijkste exportland voor Ghana met 11% van de totale export • Er is een gezamenlijke Ghanees-Nederlandse KvK • Een aanzienlijk aantal Nederlandse bedrijven is al actief in Ghana • Ghana is een partnerland wat betreft ontwikkelingssamenwerking; de totale hulp bedraagt 76 miljoen per jaar


7

• • •

Ghana is één van de oud-koloniën waarmee Europa op dit moment onderhandeld over een nieuw handelsverdrag, een “Economic Partnership Agreement” (EPA) Nederland heeft een grote Ghanese gemeenschap Nederland heeft een rijke en nog steeds zichtbare geschiedenis in Ghana (voorheen Goud Kust) met slaven-, ivoor-, en goudhandel

Minister Koenders en staatssecretaris Heemskerk bezoeken Ghana in april 2008. Waarom? Dat kunnen wij ze straks vertellen!

3.3. Economische kansen De sterk groeiende Ghanese economie biedt volop kansen voor Nederlandse bedrijven: • Ghana is de tweede cacaoproducent ter wereld; Nederland verwerkt meer cacao dan enig ander land in de wereld • De olievondst in Ghana zal leiden tot een groei van de oliesector en verwante sectoren, en geeft de Ghanese overheid miljarden dollars tot haar beschikking • Nederlandse bedrijven kunnen profiteren van privatisering van Ghanese sectoren en bedrijven; Nederlandse bedrijven boeken bijvoorbeeld successen in de drinkwatersector en de exploitatie van een nationaal park • Ghana werkt hard aan het verbeteren van het investeringsklimaat om buitenlandse investeringen aan te trekken met bijvoorbeeld de instelling van taxfree zones De vondst van olie voor de kust van Ghana leidde tot een presidentieel vreugdedansje. 'Een zegen' noemt de regering het. Voor het gewone volk blijkt olie in Afrika eerder een vloek. NAIROBI - Ghana is gezegend met cacao, goud en een stabiele politiek, meent president John Kufuor. ,,De vondst van olie gaat ons nu omtoveren tot een Afrikaanse tijger'' , aldus de Ghanese president, razend enthousiast over de vondst van zeker 600 miljoen vaten hoogwaardige olie. De bevolking is minder enthousiast. Op de nationale TV merkte een man op: ,,Cacao, diamanten en goud hebben Ghana economisch niet ten goede veranderd. Waarom zou olie dat wel doen?'' Nederlands Dagblad, 26 juni 2007

3.4. Cultuur en natuur Ghana biedt naast alle interessante economische activiteiten ook veel mogelijkheden op het gebied van cultuur en natuur: • een aantal prachtige natuurparken en stranden • herinneringen aan de Nederlandse aanwezigheid: slavenforten langs de kust • Lake Volta: het grootste kunstmatige meer ter wereld • Ghana is een belangrijk centrum voor Afrikaanse muziek 3.5. Praktisch Naast alle inhoudelijke overwegingen, zijn er ook een aantal praktische zaken die Ghana een aantrekkelijke bestemming maken: • Ghana is Engelstalig, wat het contact met officials, ondernemers en gewone Ghanezen gemakkelijker maakt dan wanneer ze pak ‘m beet Oekraïens of Vietnamees praten • Vliegtickets en verblijf in Ghana zijn betaalbaar


8

• • • •

Ghana is veilig, goed bereisbaar en de accommodaties zijn van voldoende kwaliteit de belangrijke plaatsen in Ghana liggen relatief dicht bij elkaar, waardoor lange reisafstanden en reistijden voorkomen worden Het weer is altijd goed De Lonely Planet beschouwt Ghanezen als de vriendelijkste mensen van Afrika

Voor meer informatie over Ghana zie bijlage I.


9

4. INTRODUCTIE ONDERWERPEN Voor het realiseren van duurzame economische groei moet voldaan worden aan een veelheid aan voorwaarden op verschillende vlakken (bijvoorbeeld sociaal, cultureel, technisch). Gezien onze achtergrond gaan wij focussen op het economisch perspectief. Dat doen wij door een aantal economische onderwerpen te nemen die van invloed zijn op duurzame economische groei en deze te bekijken in de Ghanese context. Bij elk onderwerp kijken wij naar kansen en verantwoordelijkheden. Daarnaast benaderen wij elk onderwerp zowel vanuit een beleidsmatig perspectief (overheid) als vanuit een bedrijfsmatig perspectief (bedrijfsleven). Bovendien proberen wij bij elk onderwerp niet alleen te kijken wat wij kunnen ‘halen (wat zit er voor ons in?), maar ook wat we kunnen ‘brengen (wat kunnen wij bijdragen?). Dat principe brengen we ook meteen in de praktijk. Wij gaan niet alleen denken, maar ook doen. In dit hoofdstuk worden de onderwerpen geïntroduceerd door middel van een korte beschrijving. In hoofdstuk 5 wordt dan het programma gepresenteerd. 4.1. Handelsbelemmeringen Wij Nederlanders weten als geen ander volk dat handel de sleutel is tot welvaart. En dat handelsbelemmeringen als quota en heffingen op de lange termijn alleen maar leiden tot een negatieve spiraal van protectionisme. Vrije internationale handel kan een enorme stimulans zijn voor duurzame economische groei. Daarom worden wereldwijd afspraken gemaakt voor het bevorderen van vrijhandel. Voor landen als Ghana betekent vrijhandel de kans om zijn natuurlijke rijkdommen en economische voordelen te verzilveren op de wereldmarkt. Echter, een vaak gehoorde kritiek is dat de geïndustrialiseerde landen van ontwikkelingslanden eisen dat zij hun markt openstellen voor buitenlandse producten, maar dat ze vervolgens zelf hun markt dicht houden voor producten uit ontwikkelingslanden. Een prominent voorbeeld zijn de Europese en Amerikaanse landbouwsubsidies, die het voor Afrikaanse boeren onmogelijk zouden maken te concurreren op de wereldmarkt en/of zelfs op hun thuismarkt. In april 2008 vertegenwoordigen Minister Koenders en staatssecretaris Heemskerk Nederland tijdens een Ministeriële bijeenkomst van het United Nations Committee on Trade and Development. Op de agenda staan ook de MDG’s. Welke aanbevelingen kunnen we hen meegeven?

Ook Ghana ondervindt last van oneerlijke praktijken op de wereldmarkt voor landbouwproducten. EénVandaag besteedde recentelijk aandacht aan het dumpen tegen afbraakprijzen van Nederlandse kip of tomatenpuree op de Ghanese markt. Hierdoor stort de Ghanese kippen- en tomatenindustrie in. Wij gaan bekijken hoe handelsbelemmeringen er in de praktijk uit zien en welke gevolgen ze hebben. Welke handelsbelemmeringen ondervindt Ghana? Welke van de belemmeringen werpt Ghana zelf op en op welke heeft Nederland invloed? Welke gevolgen hebben die belemmeringen? In hoeverre komen de Nederlandse en Ghanese belangen overeen en waar botsen ze? Hoe kunnen de belemmeringen weggenomen worden? Zou Ghana daar ook daadwerkelijk van profiteren? En Nederland? Projectplan JongEZ studiereis naar Ghana

10

Cacao Voor Ghana is cacao het belangrijkste export-product. Hoewel de economie diversifieert is cacao nog steeds een belangrijke kurk waarop de Ghanese economie drijft. Dat is gevaarlijk, omdat de opbrengst van de cacaosector sterk afhankelijk is van de wereldmarktprijs van cacao, waarop Ghana weinig invloed heeft. Handelsbelemmeringen vormen een belangrijke externe factor voor de

Een Ghanees aan het werk op een cacaoplantage

cacaosector en kunnen daarmee de duurzame groei van de sector ernstig beïnvloeden. Hoe groot is de impact van deze bedreigingen en hoe gaat Ghana om met deze bedreigingen? En welke impact heeft Nederlands beleid op deze bedreigingen? 4.2. Investerings- en ondernemersklimaat De meeste ontwikkelingslanden moeten investeringen in de economie op gang krijgen. Op basis van binnenlands ondernemerschap, maar ook van buitenlands kapitaal, technische kennis en organisatorische vaardigheden. Het is daarom voor ontwikkelingslanden belangrijk te werken aan een goed investerings- en ondernemersklimaat. Daarbij ligt het risico op de loer dat de concurrentie tussen landen om het aantrekken van buitenlandse investeringen leidt tot een uitverkoop waardoor bevolking en milieu per saldo slechter uit zijn dan voorheen. Een centrale uitdaging bij het bereiken van duurzame economische groei is ervoor te zorgen dat het aantrekken van investeringen niet ten koste maar juist ten gunste komt van mens en milieu. Ghana Investment Promotion Centre (GIPC) Ook voor Ghana is het belangrijk om buitenlandse (Westerse) investeerders en ondernemingen binnen te halen om zijn sterke economische groei te continueren. Voor deze taak is het Ghana Investment Promotion Centre opgericht. Dit overheidsorgaan valt onder de directe verantwoordelijkheid van de president, om maar eens aan te geven hoe belangrijk men dit vindt. Bij het aantrekken van buitenlandse investeringen moet het GIPC vechten tegen het negatieve beeld dat wereldwijd van Afrika bestaat, en dat men ook op Ghana projecteert. Wij gaan met GIPC en ondernemers praten over het investerings- en ondernemersklimaat in Ghana. Hoe pakt het GIPC zijn taak aan? En hoe is het investerings- en ondernemersklimaat in Ghana nou echt? Welke activiteiten onderneemt de regering om het investerings- en ondernemersklimaat te verbeteren? Kan EZ daarbij van waarde zijn? Hoe zorgt de regering ervoor dat het aantrekken van buitenlandse investeerders niet leidt tot een uitverkoop van Ghana?


11

Elektriciteit Een bijzonder interessante illustratie van dit onderwerp is de Ghanese elektriciteitsvoorziening. Eén van de problemen die Ghana ervaart bij de transitie naar een ontwikkelde economie is een grote stijging in de vraag naar elektriciteit. Ghana wekt al decennialang het grootste deel van zijn elektriciteit op uit hydrocentrales bij de Akosombo Dam bij Lake Volta. De Akosombo Dam bij Lake Volta

Deze centrales kunnen de gestegen vraag echter niet aan en de infrastructuur is niet optimaal. Als gevolg daarvan ziet Ghana zich geconfronteerd met frequente black-outs. Samen met de WereldBank probeert Ghana zijn elektriciteits-voorziening op een hoger niveau te tillen. Wij gaan een bezoek brengen aan de Akosombo Dam en praten met de Ghanese overheid en de Wereldbank om antwoord te vinden op een aantal vragen. Welke gevolgen hebben black-outs en elektriciteitstekorten op de economische ontwikkeling van Ghana? Op welke manier probeert Ghana hier een eind aan te maken? Wat is de rol van de WereldBank en andere buitenlandse partners? Wat heeft de overname van delen van de elektriciteitssector door buitenlandse ondernemingen voor gevolgen? Welke kansen biedt de verbetering van de elektriciteitsvoorziening voor Nederlandse bedrijven? 4.3. Maatschappelijk Verantwoord Ondernemen Maatschappelijk verantwoord ondernemen (MVO) betekent het streven naar winst (profit) en daarbij rekening houden met het effect van de activiteiten op het milieu (planet) en oog voor de menselijke aspecten binnen en buiten het bedrijf (people). Het gaat om een balans tussen people, planet en profit. We zullen de (Nederlandse) invloed van MVO in Ghana en de kansen die hier liggen voor Nederlandse bedrijven bekijken aan de hand van een aantal onderwerpen. Cacao Een groot deel van de Ghanese cacao wordt verscheept naar de haven van Amsterdam, veruit de grootste cacaohaven ter wereld. In de regio zit een omvangrijke verwerkingsindustrie. In plaatsen als Wormer en Zaandam zijn vele buitenlandse voedingsmiddelengiganten gevestigd. Zij verwerken cacaobonen tot halffabrikaten als poeder, olie en boter, bestemd voor de chocolade-industrie. De cacaosector in Ghana is grotendeels in buitenlandse handen en biedt een interessante blik op de ontwikkeling van maatschappelijk verantwoord ondernemen. Waar vroeger de aanpak van buitenlandse bedrijven veel weg had van uitbuiting, is er de laatste jaren een omslag te merken in de manier waarop buitenlandse bedrijven in de Ghanese cacaosector opereren. Waar komt deze omslag vandaan? Welke gevolgen heeft deze ontwikkeling voor de bedrijven en voor Ghana? Verschilt de aanpak van Nederlandse bedrijven van die van


12

bedrijven uit andere landen? Deze vragen zijn overigens waarschijnlijk ook toe te passen op Aqua Vitens, het Nederlandse drinkwaterbedrijf die in paragraaf 4.4 wordt besproken. De cacaosector biedt ook een goede mogelijk om een EZ-initiatief op het gebied van ondernemen in ontwikkelingslanden in de praktijk te bekijken. Het Programma Samenwerking Opkomende Markten (PSOM) helpt ondernemers die in opkomende markten actief willen worden. Dit doet PSOM door een deel van de investeringskosten te vergoeden. Het Nederlandse bedrijf Unicontrol Commodity B.V. heeft een overslagbedrijf voor cacaobonen opgezet in de haven van Takoradi, in Ghana. Dit bedrijf gaan wij bezoeken om antwoord te krijgen op de vraag of en hoe PSOM daadwerkelijk een bijdrage levert aan duurzame economische groei. Microkredieten Microkredieten zijn kleine leningen (tot maximaal enkele honderden euro's) die voornamelijk worden toegekend aan kleine (vrouwelijke) ondernemers in ontwikkelingslanden die bij gevestigde banken geen lening krijgen. Een microkrediet verschaft deze ondernemers de mogelijkheid te investeren in bijvoorbeeld de aanschaf van een koe, naaimachine, of een winkel en daardoor in de toekomst hun financiële positie te verbeteren. Het gaat hierbij om het helpen zichzelf te ontwikkelen (ontwikkelen van financiering) en niet alleen om het geven van geld (financiering van ontwikkeling). Inmiddels heeft de oorspronkelijke bedenker, de Bangladeshi Muhammed Yunus (oprichter van de Grameen Bank), de Nobelprijs ontvangen. Microkredieten worden onder andere gezien als belangrijk instrument om de Millennium Development Goals te halen. Ook Nederland is nu aan het bekijken hoe de succesvolle ingrediënten van microkredieten kunnen worden toegepast in Nederland om hier het ondernemen te stimuleren. EZ heeft op 29 januari 2007 een Raad voor Microfinanciering in Nederland ingesteld. De Raad heeft als doel bij te dragen aan het verbeteren van de toegankelijkheid van microfinanciering voor kleine (startende) ondernemers in Nederland. De Raad en het bijbehorend kenniscentrum hebben aangegeven dat ze erg benieuwd zijn naar de ervaringen in Ghana en denken daar veel van te kunnen leren. Microkredieten zijn dus interessant als verlengstuk van de ontwikkelingssamenwerking (brengen), maar ook als onderdeel van ons eigen ondernemersbeleid (halen). Voor welke groep ondernemers worden de microkredieten in Afrika gebruikt? Bereikt dit de onderste inkomensgroep, of is het meer gericht op de beginnende middenklasse? Welke aspecten van een microkredietproject zijn essentieel om het te laten slagen? Wat is de invloed op de sociale cohesie? Kunnen ook Nederlandse bedrijven voordeel hebben bij het systeem van microkredieten in Ghana? 4.4. Overheidsfinanciën Het IMF en de Wereldbank leggen altijd een sterke nadruk op begrotingsdiscipline als recept voor economische groei. Terugdringing van de consumptieve uitgaven, doorberekenen van kosten van overheidsdiensten aan gebruikers, verhoging van de belastinginkomsten. Ondanks de kritiek uit Keynesiaanse hoek blijven dit belangrijke


13

ingrediënten van door het IMF gesteunde herstructureringsplannen. In Ghana zullen wij de overheidsfinanciën onder de loep nemen vanuit een aantal verschillende gezichtspunten. Olie Er is recent olie gevonden. Dit zal in de nabije toekomst een grote impact hebben op de Ghanese economische ontwikkeling. Of die impact op de lange termijn positief of negatief zal zijn is, gezien de ervaringen van buurlanden, nog maar de vraag. In elk geval zal Ghana van een olie-importerend land veranderen in een olie-exporterend land. De Ghanese overheid staat nu voor de belangrijke taak de winning van olie en de besteding van de opbrengsten op een zo goed mogelijke manier vorm te geven en daarbij het gevaar van corruptie en geld over de balk smijten te voorkomen. Nederland zat ooit in een vergelijkbare situatie, na de ontdekking van het gasveld bij Slochteren. Welke lessen kunnen de Ghanezen trekken uit de Nederlandse ervaringen met de Dutch Disease en het Fonds Economische Structuurversterking? En welke kansen biedt de olievondst voor Nederlandse bedrijven in de olie-, transport- of ingenieurssector? Drinkwater In 2005 is een flink deel van de Ghanese drinkwatervoorziening geprivatiseerd. Dit is een typisch geval waarin de overheid ervoor heeft gekozen een onderdeel van de overheid dat consequent haar budget overschrijdt en niet in staat is om de gewenste kwaliteit te leveren, te privatiseren. De Wereldbank heeft hierbij een grote rol gespeeld. Er is ook veel kritiek gekomen op deze privatisering. Veel NGO’s hebben zich verenigd in de NCAP, the Ghana National Coalition against Privatisation of Water. Zij zeggen dat de Wereldbank de privatisering zou hebben afgedwongen, prijzen gaan stijgen en buitenlandse ondernemingen de winst opstrijken. Nederland is recent tot de conclusie gekomen dat privatisering van haar drinkwatersector geen goed idee zou zijn. Een andere link met Nederland is dat de aanbesteding van de Ghanese drinkwatersector is gewonnen door een combinatie van het Zuid-Afrikaanse bedrijf Rand en een meerderheidsbelang van het Nederlands bedrijf Aqua Vitens. Waarom is de drinkwatersector geprivatiseerd? Welke rol hadden de internationale instituties? Is het democratisch stelsel van Ghana omzeild? Hoe vult het Nederlandse bedrijf haar missie tot maatschappelijk verantwoord ondernemen in? Waarom wordt in Nederland de drinkwatersector niet geprivatiseerd?


14

5. PROGRAMMA Het motto “De andere blik” komt ook naar voren in het programma. De reiscommissie stelt zich ten doel deze reis een breed kader te geven. Door het uitgebreide voor- en het vervolgtraject dient deze reis bij te dragen aan het beantwoorden van de centrale vraag, maar ook het verder uitwerken van deze vraag en het verspreiden van de antwoorden en aanverwante kennis onder belangstellenden. De meeste activiteiten in het voortraject en tijdens de reis zijn al behoorlijk ver uitgewerkt. Veel contactpersonen zijn benaderd. Wij waren aangenaam verrast door de vele positieve reacties en de bereidheid mee te denken om het maximale uit de reis te halen. 5.1. Voortraject Het voortraject is gericht op bewustwording van de materie, verdieping in de situatie van Ghana en praktische voorbereiding voor de reis. Om betrokkenheid bij Afrika te creëren binnen heel EZ zullen er, naast de activiteiten voor alleen de reisdeelnemers, ook activiteiten worden georganiseerd voor EZ als geheel. Een onderdeel hiervan zal een maandelijkse filmavond vormen met de films Darwin’s Nightmare, Hotel Ruanda, See You Amsterdam, Ajax: daar hoorden zij engelen zingen en een documentaire over Ghana. Voor de reisdeelnemers is er een algemene introductie over Afrika, Ghana en duurzaamheid. Overheidsorganisaties, NGO’s en bedrijfsleven nemen actief deel in de voorbereiding, zodat de deelnemers een goed beeld krijgen van de voorliggende vraagstukken en de rollen die verschillende partijen daarin spelen. Ook worden alle deelnemers tijdens het voortraject voorbereid op hun rol als begeleider van de jonge Ghanese ondernemers. Naast het algemene traject zullen de reisdeelnemers in groepjes een onderwerp toegewezen krijgen waarin zij zich extra verdiepen. Zo zal een groepje “olie” zich bijvoorbeeld verdiepen in de Nederlandse gasvoorraad, de Dutch Disease en het Fonds Economische Structuurversterking, zodat zij tijdens de reis een presentatie kunnen geven aan onze Ghanese partners. Van alle groepen wordt verwacht dat zij een onderwerp inhoudelijk voorbereiden en de vragen opstellen die wij tijdens de reis willen beantwoorden. Dit moet voor elke groep resulteren in een concreet product dat voor aanvang van de reis af moet zijn. Wij nemen aan dat er veel animo zal zijn om deel te nemen aan de reis naar Ghana. Wij willen graag met het JongEZ-bestuur bezien op welke manier de selectie van deelnemers het beste kan plaats vinden. In elk geval verlangen wij van deelnemers dat ze zich inspannen om goed voorbereid aan de reis te beginnen en dat zij ook actief aan het vervolgtraject deelnemen.


15

Het voortraject ziet er als volgt uit: Datum

Wie?

Onderwerp

Activiteit

13 sept

EZ JongEZ JongEZ JongEZ Deelnemers EZ Deelnemers Deelnemers Deelnemers Deelnemers

Organisatie Organisatie Organisatie Organisatie Algemeen Algemeen Thema’s Thema’s Business case Organisatie

Bekendmaking reisbestemming Start inschrijving Sluiting inschrijving Bekendmaking deelnemers Spreekdagen EVD Voorbereidingsdag modules* en lezing Prof. Millar** Voorbereidingsmodules* Afsluiting modules met presentaties groepen* Esteamwork B.V./InEnt Laatste bijeenkomst voor vertrek

28 sept 1 okt 3 en 4 okt oktober oktober/november eind jan begin febr februari

*De deelnemers zullen zich in groepen verdiepen in de verschillende onderwerpen. Deze onderwerpen volgen de opzet van het programma. Verwacht wordt van de deelnemers dat zij literatuur bestuderen, maar vooral ook veel gaan praten met overheid, bedrijfsleven en NGO’s om te komen tot een concrete onderzoeksopdracht. Concrete vragen van beleidsmakers en ondernemers in Nederland zullen de leidraad vormen voor de deelnemers in Ghana. **Prof. Millar is een gerenommeerd socioloog en specialist in ontwikkelingsvraagstukken voor Afrika. Daarnaast houdt hij zich bezig met verschillende projecten specifiek in Ghana.

5.2. Reisprogramma De reis zelf is een aangename mix van denken en doen, van halen en brengen, en van werk en ontspanning. De activiteiten bieden ruimte om antwoorden te vinden op de centrale vraag en de vele subvragen die door de groepen geformuleerd zijn. Daarnaast is er aandacht voor kennisoverdracht en is er tijd ingeruimd voor de begeleiding van de Ghanese ondernemers. Hoewel er veel activiteiten op de planning staan zijn er ook genoeg vrije momenten. De deelnemers kunnen deze naar eigen voorkeur invullen, wat naast ontspanning ook de kans biedt het dagelijkse Ghanese leven in te duiken. Ter plaatse zijn de steden, busbedrijven en het nationaal park reeds geïnspecteerd door de reiscommissie. Daarnaast is gebruikgemaakt van de kennis van de ambassade, gevestigd te Accra. Het concept reisprogramma ziet er als volgt uit: Dag Woensdag 13 februari

Overnachting Accra

Onderwerpen Vlucht

Donderdag 14 februari

Accra

Kennismaking Handelsbelemmeringen Overheidsfinanciën

Activiteit • Deelnemers aanwezig 10.00 uur Schiphol • Vlucht 12.00 tot 22.00 uur • Wereldbank • IMF • Ministry of Finance and


16

• •

Economic Planning Ghana Ministry of Trade, Industry, Private Sector and PSI Ghana Ambassade incl. borrel voor heel Ghana

• Vrijdag 15 februari

Big Milly’s, Kokrobite

Investeringsklimaat Microkredieten

• •

NABC GIPC Ghanecc NGO die microkredieten ondersteunt Fortis over microkredieten BBQ bij Big Milly’s

• • • •

Zaterdag 16 februari

Cape Coast

Slaven/historie

• • • •

Vrije ochtend Bus naar CC: ca. 3 hr Elmina Castle Vrije avond

Zondag 17 februari

Cape Coast

Natuur

Maandag 18 februari

Cape Coast

Chocolade/ MVO

• • • • •

Dinsdag 19 februari

Kumasi

Koning/cultuur

• • •

Woensdag 20 februari

Kumasi

Projectendag Drinkwater/ MVO

Donderdag 21 februari

Accra

Drinkwater/ Overheidsfinanciën

• • • • •

Vrijdag 22 februari

Accra

Lake Volta Olie/energie Overheidsfinanciën

Kakum N.P. Vrije strandmiddag Plantage Fabriek Overslag UniControl B.V. (Takoradi) Bus naar Kumasi: 4 hr. Fietstocht rond stad Bezoek aan Koning Okyenhene Osagyefuo Amoatia Ofori Panin II van het traditionele rijk Akyem Abuakwa Bezoek Aqua Vitens Kumasi Bezoek Wijk Kumasi PSOM/ORET-project Bus naar Accra: ca. 3 hr Ministry of Water Resources, Works & Housing NCAP Bus naar Lake Volta: ca. 1.5 hr Bezoek Akosombo-dam Ministerie van Energie over olievondst en energievoorziening

• • • •


17

• • Zaterdag 23 februari Zondag 24 februari

Accra Vliegtuig

Business Case Esteamwork/InEnt Afscheidsdag

Presentatie “Dutch disease/FES-gelden Bus naar Accra: ca. 1.5 hr

• • • •

Vrije dag Afscheidsborrel ambassade voor heel Ghana Vlucht 23.55 uur

Toelichting van dag tot dag: • Dag 1, woensdag 13 februari We hebben een flinke reis voor de boeg. Met een tussenstop in Milaan of Casablanca vliegen we naar Accra, Ghana. Gelukkig is het vliegveld dichtbij de stad, zodat we na aankomst snel ons hotel kunnen opzoeken en uitrusten voor de drukke tijd die gaat komen. • Dag 2, donderdag 14 februari Na op ons gemak te zijn opgestaan en een heerlijk ontbijt te hebben genuttigd is vandaag een drukke dag. Met als focus de handelsbelemmeringen en overheidsfinanciën praten we vandaag met IMF, Wereldbank en ministeries die zich bezighouden met economie in Ghana. Tenslotte maken we kennis met onze ambassade, waarna we de dag afsluiten met een borrel waarvoor allerlei organisaties uitgenodigd worden. • Dag 3, vrijdag 15 februari Deze dag staat in het teken van het investerings- en ondernemersklimaat. Hiertoe gaan we praten met ondernemersnetwerk NABC, de Ghanees-Nederlandse KvK Ghanecc en met het GIPC, speciaal opgericht om onze ondernemers aan te trekken. Aan het eind van de dag rijden we de 15 km naar Kokrobite, een van de mooiste stranden van Ghana met de bekendste backpacker in West-Afrika: Big Milly’s. Hier genieten we van de traditionele vrijdagavond-bbq en de zonsondergang. • Dag 4, zaterdag 16 februari Natuurlijk genieten we eerst even van het strand alvorens de bus in te stappen naar Elmina Castle. Dit slavenfort is in 1637 heldhaftig veroverd door de Hollanders op de Portugezen om onze slavenhandel veilig te stellen. Een pittige confrontatie met ons verleden dus. De nacht brengen we door in Cape Coast. • Dag 5, zondag 17 februari Vandaag bezoek we Kakum National Parc. Een klein, maar prachtige park met tropisch regenwoud, apen en slangen. Dit park is beroemd vanwege de Canopy Walkway, een touwbrug zo’n 30 meter boven de grond. Hiervandaan kun je bijvoorbeeld uitstekend de epiphytes kunt bestuderen, zogenaamde luchtplanten die geen wortels in de grond hebben (mits je het lef hebt om je ogen open te doen…). Met een totale lengte van 300 meter is het de langste boomhangbrug ter wereld en de enige in Afrika. In de wereld zijn slechts vijf boomhangbruggen. De middag is vrij. Een gelegenheid om op het strand te liggen, Cape Coast te verkennen of wellicht ook nog Cape Coast castle te bezoeken. • Dag 6, maandag 18 februari Projectplan JongEZ studiereis naar Ghana

18

•

•

•

•

•

•

Chocolade dag! We bezoeken een plantage en fabriek die samenwerken met Max Havelaar. Ook bezoeken we een overslagcentrum van UniControl B.V. in het naburige Takoradi. Kansen om Verkade en Max Havelaar kritisch te beoordelen, maar ook om te kijken hoe Nederlandse bedrijven nog beter gebruik kunnen maken van de goede omstandigheden voor cacaobouw in Ghana. Daarnaast is dit een goede gelegenheid om het onderwerp maatschappelijk verantwoord ondernemen eens goed uit te diepen. Dag 7, dinsdag 19 februari Kumasi is de tweede stad van Ghana en door de Lonely Planet wordt het beschouwd als de mooiste en “truly greatest”. Daarnaast ligt het uit de toeristenroute, dus een prima gelegenheid om ‘echt’ Afrika te vinden. Na een busrit van 4 uur is het de hoogste tijd om in beweging te komen. Dit doen we door de stad en vooral de heuvels in de omgeving te verkennen. Als echte Nederlanders doen we dit natuurlijk op de fiets! Daarna hebben we de eer Koning Okyenhene Osagyefuo Amoatia Ofori Panin II van het traditionele rijk Akyem Abuakwa te ontmoeten. Een groot strijder tegen HIV-AIDS en voor eerlijke ontwikkeling, die onlangs nog in Nederland was om met onze regeringsleiders te praten over de Afrikaanse situatie. Dag 8, woensdag 20 februari In de ochtend verdiepen we ons in de drinkwatersector met een bezoek aan een installatie van Aqua Vitens inclusief uitleg van het bedrijf en een bezoek aan een arme wijk waarvoor het water is bestemd. In de middag bekijken we EZ-projecten van PSOM en ORET. Dag 9, donderdag 21 februari Na de praktijk van het drinkwater gisteren is het vandaag tijd om de officiële instanties aan de tand te voelen. Hiertoe rijden we naar Accra, waar we zullen praten met de Ghanese regering en de NCAP, een organisatie die strijdt tegen de privatisering van de sector. Dag 10, vrijdag 22 februari Water is er niet alleen om te drinken, het speelt ook een grote rol in de energievoorziening van Ghana. Lake Volta is het grootste kunstmatige meer ter wereld en de grote waterkrachtcentrales leveren veel stroom. Toch is het niet genoeg voor de groeiende economie van Ghana. Het gebrek aan energie leidt tot stroomuitval en de inkoop van energie kost Ghana veel geld. Wellicht brengt de vondst van olie hier verandering in, of dicht het in ieder geval het gat op de begroting. Met onze ervaring van de gasvelden bij Slochteren is dit een goed kans om de Ghanese beleidsmakers informatie te verschaffen. Dag 11, zaterdag 23 februari Gedurende het hele reisprogramma hebben de toekomstig Ghanese ondernemers al delen meegelopen, maar vandaag staat speciaal voor hen gereserveerd. In groepen gekoppeld aan een Ghanese ondernemer gaan we aan de slag met hun business case. Zo helpen we hen, helpen we Ghana, terwijl we spelenderwijs werken aan de vaardigheden van onszelf. Wanneer we weer thuis zijn, kunnen we tenslotte ook P&O nog van advies dienen. Dag 12, zondag 24 februari De laatste dag, al zullen er vast deelnemers zijn die wat vakantie aan de reis vastplakken. Souvenirs shoppen, nog 1 dag aan het strand of een paar musea


19

meepakken. Iedereen kan doen waar hij/zij zin in heeft. In ieder geval sluiten we het bezoek aan Ghana af met een afscheidsborrel bij de ambassade, een goede kans om onze ervaringen met hen te delen en wellicht ook te toetsen aan hun beeld van Ghana. De vlucht terug brengt ons weer in Nederland, wellicht net op tijd voor de Elfstedentocht… 5.3. Vervolgtraject Om ervoor te zorgen dat de opgedane kennis en ideeën niet verloren gaan, en om blijvende aandacht voor Afrika en duurzaamheid te bevorderen, is er een vrij uitgebreid vervolgtraject opgesteld. Dit traject moet uiteindelijk leiden tot een aantal concrete producten, uiteenlopend van presentaties en een reisverslag tot een tienpuntenplan waarmee EZ kan bijdragen aan en profiteren van duurzame economische ontwikkeling in Afrika. De in het voortraject gevormde groepjes hebben de verantwoordelijkheid voor het vervolgtraject behorende bij hun eigen onderwerp. Belangrijk is dat bevindingen en aanbevelingen de mensen en organisaties bereiken die zich met het betreffende onderwerp bezig houden. Op deze manier willen we structurele aandacht verzekeren voor de Afrikaanse problematiek, maar ook en vooral voor de Afrikaanse kansen en de invloed hierop van Nederlandse organisaties. Deze reis stopt dus niet op 22 februari! Het vervolgtraject krijgt dus voor een deel gedurende de reis vorm, op basis van de ideeën van de deelnemers zelf. Grofweg komt het er als volgt uit te zien: Datum Begin Maart Half Maart Eind Maart Eind Maart/April

Voor wie? Deelnemers EZ EZ / JongEZ Bedrijven, overheden, etc.

Wat? Businesscase afronden Presentatie studiereisfilm + borrel Verslag reis inclusief tienpuntenplan Verslagen op deelonderwerpen door groepjes, schriftelijk en in presentaties, incl. terugkoppeling concrete vragen met bijbehorende analyses


20

6. FINANCIEEL 6.1. Begroting 38 deelnemers -- bedragen in € inkomsten 1.1 Eigen bijdrage 1.2 EZ 1.3 P&O

pp 500 500 263

38 pers. 19.000 2.1 19.000 2.2 10.000 2.3 2.4 2.5 2.6 2.7 2.8

Totaal

1.263

48.000

uitgaven Vliegtickets Overnachtingen (11*13) reiskosten (buiten Accra) eten (met groep) Sociaal/cultuur/natuur Visum Project EsteamWork/InEnt Onvoorzien Totaal

pp 650 143 39 40 40 50 263

38 pers. 24700 5434 1500 1520 1520 1900 10000

35

1330

1260

47904

6.2. Toelichting begroting Inkomsten: • 1.1: Omdat de hoge vliegkosten worden goedgemaakt door de lage kosten voor verblijf ter plaatse kan de eigen bijdrage op de voorgeschreven € 500,- worden begroot. • 1.2: Ook de bijdrage van EZ wordt op de voorgeschreven € 500,- gesteld. • 1.3: De bijdrage van P&O voor het uitvoeren van de pilot met Esteamwork. Uitgaven: • 2.1: Optie via Alitalia/Milaan en via Royal Air Maroc/Casablanca. Beide incl. belastingen ca. € 650,-. • 2.2: Pink Hotel in Accra rekent € 13,- per nacht per persoon. Accommodatie in Accra is duurder dan in de rest van het land. Conservatief begrotend gaan we voorlopig uit van deze prijs. • 2.3: We hebben vijf dagen met interstedelijke busreizen (Accra-Cape Coast, Cape Coast-Kumasi, Kumasi-Accra, Accra-Lake Volta-Accra). Een eigen bus kost ongeveer € 150,- per dag incl. chauffeur, plus zo’n € 150,- aan benzine per keer (gegevens ambassade). • 2.4: Een maaltijd kost tussen de € 5,- en € 10,-. In het programma zijn vijf gezamenlijke avondmaaltijden opgenomen; daarvoor is € 40,- p.p. gereserveerd. • 2.5: Toegang Elmina Castle: ca. € 15,-. Toegang Kakum National Park, incl. Canopy Walkway, ca. € 15,-. Extra ruimte, ca. € 10,-. • 2.6: Visum á € 50,- is verplicht. • 2.7: Kosten voor het uitvoeren van de pilot van Esteamwork/InEnt. • 2.8: In lijn met de rest van de begroting, die erg conservatief is opgesteld, houden we nog ca. 3 % reserve voor onvoorziene kosten.


21

6.3. Mogelijke kosten buiten de begroting Naast bovengenoemde kosten kan het zijn dat deelnemers kosten moeten maken voor vaccinaties. Deze kosten worden niet opgenomen in de begroting om twee redenen. Een aantal deelnemers zal deze vaccinaties al (deels) gehad hebben. Voor andere deelnemers geldt dat bijna alle aanvullende zorgverzekeringen vaccinaties geheel of voor een groot deel vergoeden. Zie onderstaande tabel voor advies over vaccinaties. Vaccinatie gele koorts DTP hep A+B malaria totaal

Status verplicht aanbevolen aanbevolen aanbevolen

Kosten € 37,50 € 21,00 € 58,00 p.m. € 116,50

Informatie: Dekking: www.gezondopreis.nl Prijzen: www.ggd.amsterdam.nl/ Verdere informatie: www.lcr.nl en www.gezondopreis.nl


22

7. COMMUNICATIE 7.1. De andere blik Ook in de communicatie over de reis moet naar voren komen dat er dit jaar een andere insteek wordt genomen. In aanvulling op de reguliere communicatie over de voorbereiding van de reis, de reis zelf en het verslag, willen wij als ‘tastbaar’ product ook een film maken. Deze film zal na de reis via YouTube beschikbaar zijn voor iedereen die geïnteresseerd is.

Film: van alle onderdelen (incl. voorbereiding en vervolgtraject) opgenomen. Deze blokjes kunnen in verschillende samenstellingen worden, bv. één geheel verslag, een MVO-film, enz. • Duur ‘blokjes’: max. 1 minuut. • Benodigdheden: camera, statief, microfoon (lenen van EZ of Rijksoverheid) • Werk: filmen (door mensen die mee gaan); beeldbewerking (via

worden korte blokjes tot filmpjes gesneden

andere onderdelen van via).

Een andere aanvulling is dat de voorbereidende activiteiten die voor EZ als geheel zijn, natuurlijk ook zo gecommuniceerd moeten worden. Daarnaast wordt ook het vervolgtraject relatief intensief, deels ingevuld door de deelnemers zelf. 7.2.

Communicatie-activiteiten

Voor de reis Gelegenheid

Activiteit

Datum

Bekendmaking reisbestemming

Presentatie

13 september 2007

Inschrijving voor loting start

JongEZ nieuwsbrief & website, flyer, EZ website Proefopname

pm

Filmapparatuur testen Loting van de deelnemers Voorbereidingsmodules

Laatste bijeenkomst voor vertrek

Presentatie, JongEZ nieuwsbrief & website, EZ website JongEZ website (aankondiging en verslagen) en EZ webiste (aankondiging bv debat MVO&Afrika) JongEZ website en (eventueel) EZ website

pm pm Oktober 2007 – januari 2008

pm

Tijdens de reis Gelegenheid

Activiteit

Datum

Opname van (twee-)dagelijks reisverslag (filmpjes van ca 40 seconde)

JongEZ website, EZ website

Februari 2008


23

Na de reis Gelegenheid

Activiteit

Datum

Terugkoppeling naar EZ

Presentatie, artikel in EZ journaal

Maart 2008

Terugkoppeling naar organisaties die meegewerkt hebben Opleveren film hele reis

Film-op-maat en verslag.

Maart 2008

EZ website

Maart 2008

Oplevering compleet reisverslag

JongEZ website, EZ website

Maart 2008


24

8. COMMISSIE EN ONDERSTEUNING De centrale vraag van deze reis is er één die voor alle JongEZ-ers van belang is in hun dagelijks werk. Om ervoor te zorgen dat we de centrale vraag ook vanuit alle relevante perspectieven benaderen hebben wij een zeer diverse reiscommissie samengesteld. De commissieleden stellen zich voor: •

Mark Imandt (EP/MW)

Ik ben Mark Imandt, sinds 22 november 2006 aan de slag bij de Directie Marktwerking op het gebied van marktordening. Dit draait dus vooral om welke vormen van overheidsbemoeienis nodig zijn om publieke belangen als veiligheid, basiskwaliteit en betaalbaarheid te waarborgen zonder dat we daarmee de markt en haar voordelen voor de voeten lopen. Momenteel houd ik me vooral bezig met telecom, mobiliteit en onderzoeken naar de effectiviteit van onze markten en het optreden van de overheid. In 2005 heb ik mijn studie Algemene Economie afgerond met een masterfase van allerlei vakken rond ontwikkelingseconomie. Mijn scriptie besprak de invloed van democratie op economische groei in Sub-Sahara Afrika. Naast mijn studie heb ik me ook altijd bezig gehouden met allerlei andere activiteiten, van het besturen van zijn bewonersvereniging tot het oprichten van futsalvereniging Drs. Vijfje. Het organiseren van deze reis naast mijn werk ligt dus aardig in de lijn. Na mijn studie heb ik (eindelijk) mijn droom waar kunnen maken: een jaar door Afrika reizen. Vier maanden backpackend door West-Afrika,inclusief Ghana, en vervolgens acht maanden door Zuidelijk Afrika in een Toyota Tazz (zeg maar, iets kleiner dan een Toyota Corolla). Mijn liefde voor Afrika is een belangrijke drijfveer om ook bij EZ de aandacht te vergroten voor de kansen die dit continent biedt.

•

Marieke Pondman (BEB/HP)

Ik ben Marieke Pondman. Ik werk sinds september 2004 bij de directie handelspolitiek, waar ik me bezig houd met handel en ontwikkeling (EPA’s), handel en duurzaamheid (eerlijke handel) en de internationale kant van Maatschappelijk Verantwoord Ondernemen. In 2004 heb ik mijn studie internationale betrekkingen afgerond in Groningen. Naast mijn studie heb ik me bezig gehouden met internationale politiek. In 2002-2003 organiseerde ik met een internationaal team van studenten een reeks conferenties (o.a. in Praag, Berlijn, Barcelona en Rotterdam) over Europese arbeidsvraagstukken onder de titel ‘Global Employee’ (project AEGEE-Europe). Reizen, vooral door Azië, is mijn grote hobby. Tijd voor een Andere Blik op een ander continent?

•

Matthéüs van de Pol (O&I/O) Ik ben Matthéüs van de Pol, 30 jaar en beleidsmedewerker Maatschappelijk Verantwoord Ondenemen bij de directie Ondernemerschap. Ik ben in 2004 als rijkstrainee via OCW (directie Algemene Strategie en Economische Advisering) gaan werken bij de Rijksoverheid. Als een afgestudeerd Milieu-Econoom aan de Wageningen Universiteit heb ik me gespecialiseerd in Marktkunde & Bedrijfskunde. Tijdens mijn studie heb ik een aantal MVO-stages doorlopen, onder andere bij


25

Business for Climate (een pionier op het gebied van klimaatcompensatie). Verder heb ik mijn scriptie geschreven over de ‘groene consument’ en hoe deze via marketing bereikt kan worden. Na mijn studie heb via het beurzenprogramma van de Radboudtstichting een verdiepend jaar theologie gevolgd. In mijn vrije tijd ben ik verder bij meerdere maatschappelijke projecten betrokken.

•

Ashna Raghoebarsing (SenterNovem/EG-liaison)

Ik ben Ashna Raghoebarsing en werk sinds 1 mei 2006 bij EG-Liaison als projectadviseur voor het Kaderprogramma. Het Kaderprogramma is het belangrijkste EU-instrument voor financiering van Onderzoek en Technologische Ontwikkeling in Europa. Binnen het Kaderprogramma ben ik verantwoordelijk voor het thema Milieu (inclusief Klimaatverandering). Na Milieuchemie aan het Hoger Laboratorium Onderwijs in Delft en Moleculaire Biologie aan de Universiteit Leiden te hebben gestudeerd, ben ik gepromoveerd aan de Radboud Universiteit Nijmegen op de afdeling Ecologische Microbiologie. Daar heb ik onderzoek gedaan naar nieuwe bacteriesoorten die het broeikasgas methaan consumeren. Sinds mei van dit jaar ben ik ook lid van de ondernemingsraad van SenterNovem.

•

Etienne Mulders (DGET/CSI)

Ik ben Etienne Mulders. Ik werk sinds 1 januari 2007 bij Economische Zaken, bij de directie Coördinatie, Strategie en Internationaal van het DG Energie en Telecom. Hier houd ik mij onder andere bezig met oliecrisisbeleid, vitale infrastructuur en consumentenbeleid in de telecomsector. Voor mijn komst naar EZ werkte ik als beleidsmedewerker bij de Tweede Kamerfractie van D66, waar ik onder andere onderwijs, asiel, integratie en ontwikkelingssamenwerking in mijn portefeuille had. Daarvoor heb ik twee jaar als leraar economie, maatschappijleer en geschiedenis gewerkt op een middelbare school en een MBO. Ik heb Bedrijfseconomie gestudeerd in Maastricht en Internationale Politieke Economie in York. Mijn afstudeerscriptie in York heb ik geschreven over hoe het internationale financiële systeem ontwikkelingslanden in hun vooruitgang belemmert. In mijn vrije tijd mag ik graag sporten (squash, hardlopen) en reizen. Ook organiseer ik met vrienden evenementen om geld in te zamelen voor jeugd- en jongerenwerk.

• Ondersteunend kader Een ambitieus reisplan als dit brengt het nodige werk met zich mee. Gelukkig bleek dat de leden van de commissie niet de enige waren die enthousiast werden van Ghana als bestemming. Een aantal enthousiaste JongEZ-ers heeft meegewerkt aan het voorliggende reisplan, ook al hebben zij niet de garantie dat ze mee kunnen (ze zullen moeten loten…). Hun enthousiasme is zelfs zo groot dat ze hebben aangegeven graag betrokken te blijven bij de verdere organisatie van de reis.


26

Vandaar dat we hen hier natuurlijk met naam en toenaam willen noemen (dank, dank, dank): • • • • •

Michiel van Dijk, EP/EIS Susanne van Steenbergen, EP/MW Lydia Drukker, EVD Cindy Meijer, EP/MW Sabrina Waltmans, EVD


27

BIJLAGEN I

Factsheet Ghana

Politiek Naam land Staatsvorm Staatshoofd

Ghana Constitutionele Republiek President John Agyekum Kufuor

Geografie Oppervlakte Hoofdstad Tijdverschil met Neerland

239.460 km2 (7 × Nederland) Accra -1 uur

Bevolking Bevolkingsaantal Bevolkingsgroei Taal

22,9 miljoen inwoners (2007) 1,9% Engels (36,1%), Akan (14,8%), Ewe (12,7%), Fante (9,9%) en 26% overige dialecten Christelijk 68,8%, Moslim 15,9% en overig 15,3%

Religie Economische indicatoren BBP BBP per hoofd van de bevolking Reële groei BBP Stijging consumentenprijzen Munteenheid

Buitenlandse handel Totale invoer in Ghana Totale uitvoer uit Ghana Uitvoer uit Nederland naar Ghana Invoer in Nederland uit Ghana Export producten: Landen van export: Import producten: Landen van import:

US$ 12,6 miljard (2006) US$ 409 (2005) 5,7% (2006) 10,9% (2006) Cedi (C); 10.000 Cedi ~0,78€; 1€ ~12.750,50 Cedi (koers: 14.08.2007)

US$ 5,7 miljard (2006) US$ 3,3 miljard (2006) € 168 miljoen (2005) € 239,3 miljoen (2005) goud, cacao, hout, tonijn, bauxiet, aluminium, mangaan, diamant. NL (11,2%), UK (8,6%); US (6,7%), Spain (5,7%), BE (5,2%), FR (4,4%) kapitaalgoederen, olie, verwerkt voedsel Nigeria (16,4%), China (12,8%), UK (5,6%), BE (4,7%), US (4,6%), Brazil (4,3%), Zuid-Afrika (4,1%), FR (4%)

Bronnen: Website Ministerie van Buitenlandse Zaken: http://www.minbuza.nl/nl/reizenlanden/landen,Ghana.html Websita CIA: https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/geos/gh.html


28

II

Contactenoverzicht JongEZ-Studiereis naar Ghana

Organisatie

Contactpersoon

Ambassade Ghana in Nederland

Aqua Vitens International

Ambassador: Dr. (Mrs.) Grace Amponsah-Ababio Deputy-Ambassador: J.F. Tettey (direct number 070-3384381) Bernard Amoh -Claudia Maarschalkerweerd -Anabel Lize Beekman

Berenschot Procesmanagement

Danielle Puma

Esteamwork

Directeur Strategie Machiel van Dooren Gerard v.d. Hoek

Ambassade Nederland in Ghana

EZ: EVD

Onderwerp

Policy Advisor on Trade Persvoorlichter Vitens Algemeen Nederland Bezig met rapport over Ghana

Ghana-landenspecialist

EZ: P&O

Joop van Vliet Frank van Boven

EZ: SenterNovem/Raad voor microkredieten

Georgie Friederichs

Microkredieten

Fortis Bank – Merchanchant banking

Afd commodities Esther Berkelaar (anders Vicky Sins) Aby Vondee (coordinator) Herbert Friese (board member)

Financiering cacao & MVO

Donal Donovan en Shigeo Kashiwaga? Callisto Madavo en Gobind Nankani? Bert Spenkelink, coordinator Ghana programma. Hilde van de Rijke

PRSP

Cacao/MVO

Director Centre for Cosmovisions and Indigenous Knowledge (CECIK) Bart de Bruijn

landenmedewerker Ghana

Ghana Netherlands Chamber of Commerce and Culture IMF IDA

IntEnt Max Havelaar Prof. Millar MinBuza Netherlands-Africa Business Council

Bob van der Bijl (managing director) Michiel Hillen (bestuurslid) 06 2296 3337

NCAP: The Ghana National Coalition Against Privatization of Water Tony Chocolonely Unicontrol Holding B.V./Unicontrol Commodity

zaken doen in Ghana

Zaken doen in Afrika

Privatisering drinkwater

Eveline Raijmans

Cacao/MVO

W. Prins

Cacao


29

Ghana. De andere blik

Recommend Documents