Gezondheid op Peil. in Leidschendam-Voorburg - Kernboodschappen voor lokaal beleid

Gezondheid op Peil in Leidschendam-Voorburg

De GGD Zuid-Holland West is de gemeenschappelijke gezondheidsdienst voor alle inwoners van de gemeenten Delft, Leidschendam-Voorburg, Midden-Delfland, Pijnacker-Nootdorp, Rijswijk, Wassenaar, Westland en Zoetermeer. www.ggdzhw.nl

Gezondheid op Peil in Leidschendam-Voorburg - Kernboodschappen voor lokaal beleid

GEZON D HE ID OP PE IL IN LE ID SCHE N DA M-VOOR BURG

De GGD Zuid-Holland West is de gemeenschappelijke gezondheidsdienst voor alle inwoners van de gemeenten Delft, Leidschendam-Voorburg, Midden-Delfland, Pijnacker-Nootdorp, Rijswijk, Wassenaar, Westland en Zoetermeer.

 = Significant hoger dan het laatste cijfer in de rij.  = Significant lager dan het laatste cijfer in de rij. • = Geen significant verschil met het laatste cijfer in de rij. nb = niet bekend nvt = niet van toepassing

1 2 3 4 5 6 7

Wassenaar

8

9

LeidschendamVoorburg

10 11

Al dan niet door een arts vastgesteld. Strength and Difficulties Questionnaire. Mental Health Inventory. Kessler Psychological Distress Scale. Voorlopige resultaten OGGZ Monitor Haaglanden 2009. Leidschendam-Voorburg, Rijswijk, Wassenaar en Zoetermeer: Steunpunt Huiselijk Geweld regio Den Haag. Delft, Midden-Delfland, Pijnacker-Nootdorp en Westland: Steunpunt Huiselijk Geweld DWO. Alleen voor de gemeenten Leidschendam-Voorburg, Rijswijk, Wassenaar en Zoetermeer, welke vallen onder het Steunpunt Huiselijk Geweld regio Den Haag. Voor de gemeenten Leidschendam-Voorburg, Rijswijk en Zoetermeer voert de GGD Zuid-Holland West zowel de functie van Vangnet als Meldpunt uit, voor de gemeenten Delft, Midden-Delfland, Pijnacker-Nootdorp, Wassenaar en Westland voert de GGD alleen de Vangnet functie uit. Het Meldpunt Bezorgd van Kwadraad bedient, binnen de regio Zuid-Holland West, de gemeenten Delft, Midden-Delfland, Pijnacker-Nootdorp en Westland. Percentage van jongeren die wel eens geslachtsgemeenschap hebben gehad. Percentage van totale populatie.

Zoetermeer Rijswijk PijnackerNootdorp Delft

Westland MiddenDelfland

53

GEZOND HEID OP PE IL I N LE ID SCHE N DAM -VOOR BUR G

Gezondheid op Peil in Leidschendam-Voorburg Kernboodschappen voor lokaal beleid

GGD Zuid-Holland West Postbus 6080 2702 AB Zoetermeer T (079) 343 08 88 E [email protected] W www.ggdzhw.nl

1

G E ZON DHE I D OP PEIL IN L EIDSCH ENDA M-VOOR B URG

Colofon Dit rapport is een onderdeel van de regionale Volksgezondheid Toekomst Verkenning (rVTV) regio Zuid-Holland West. Het is een uitgave van de GGD Zuid-Holland West in samenwerking met het Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu (RIVM). Bij de ontwikkeling van deze publicatie hebben wij dankbaar gebruik mogen maken van de teksten uit de Lokale Kernboodschappen van de rVTV GGD Rotterdam-Rijnmond 2010.

Maart 2011

Redactie: J.J.H. Huiszoon-IJsendoorn, R.J. Beuker, J.E. Brussee-Lasschuijt en S.A. ten Wolde Productiebegeleiding: C.C. Kliphuis Vormgeving: Designwise, Leiderdorp Drukwerk: Drukkerij De Swart, Den Haag

GGD Zuid-Holland West Postbus 6080 2702 AB Zoetermeer T (079) 343 08 88 @ [email protected] W www.ggdzhw.nl

2


Inhoud 1. Bevindingen en aanbevelingen 2. Inleiding 3. De inwoners van de gemeente Leidschendam-Voorburg 4. Kernboodschappen voor lokaal gezondheidsbeleid

5 7 9 15

Literatuur, gegevensbronnen en websites Definities Afkortingen

34 36 41

Bijlage: Gezondheidsprofiel van de gemeente Leidschendam-Voorburg

43

3


4


1. Bevindingen en aanbevelingen De uitkomsten van de integrale analyse hebben geleid tot de volgende bevindingen en aanbevelingen voor het gezondheidsbeleid in Leidschendam-Voorburg: • De gezondheid van de inwoners van Leidschendam-Voorburg is vergelijkbaar met de regio Zuid-Holland West. • In Leidschendam-Voorburg komt ongezondheid en ongezond gedrag meer voor bij lage sociaal-economische groepen. Meer specifieke interventies voor deze groepen zijn erg gewenst. • Eenzaamheid is een omvangrijk probleem in Leidschendam-Voorburg. Inzetten op participatie en voldoende psychosociale vaardigheden loont. • Een groot deel van de jeugd heeft psychosociale problemen. Nog meer nadruk op preventie en vroegsignalering is wenselijk. • Overgewicht is een hardnekkig probleem. Een intensieve en langdurige aanpak blijft nodig. • Het alcoholmisbruik in Leidschendam-Voorburg is zorgwekkend. Een integrale aanpak blijft noodzakelijk. • Percentage rokers in Leidschendam-Voorburg is lager dan in Nederland maar er is nog veel gezondheidswinst te behalen. Het bereik van de interventies kan verhoogd worden. • Huiselijk geweld is een maatschappelijk probleem en komt ook in Leidschendam-Voorburg voor. Niet alleen opvang van slachtoffers, maar ook preventie is nodig. • In Leidschendam-Voorburg wonen veel mensen die kampen met meervoudige problemen. Coördinatie van zorg en samenwerking voor deze mensen blijft nodig. • De leefomgeving is op een aantal punten onvoldoende in Leidschendam-Voorburg. Meer groen, minder luchtverontreiniging, beter binnenmilieu en minder geluidshinder kunnen de gezondheid positief beïnvloeden. Deze kernboodschappen hebben betrekking op het bevorderen van de gezondheid. Hier kan op verschillende manieren aan worden gewerkt. Op de eerste plaats door acties vanuit de gezondheidssector, wijkgericht en met lokale partners, specifiek gericht op de gezondheid. Daarnaast kan de gezondheidssector samenwerken met andere (beleids)sectoren om de gezondheid te bevorderen. Tot slot kunnen ook acties buiten de gezondheidssector, die niet zijn gericht op gezondheid, daar wel een positief effect op hebben. Acties gericht op arbeidsparticipatie zijn hiervan een voorbeeld. Gemeenten die werk maken van gezondheid vragen zich niet alleen af hoe goede interventies in te zetten en te bekostigen zijn, maar kijken ook meer en meer hoe bestaande geldstromen effectiever zijn in te zetten om gezondheid te bevorderen. In hoofdstuk 4 worden de kernboodschappen uitgebreid toegelicht.

5


6


2. Inleiding Gemeenten krijgen een steeds grotere rol in het volksgezondheidsbeleid. De Wet publieke gezondheid (Wpg) schrijft voor dat gemeenten elke vier jaar hun volksgezondheidsbeleid vaststellen. Daarnaast zijn gezondheid en zorg belangrijke onderwerpen binnen onder andere de Wet maatschappelijke ondersteuning (Wmo) en in het jeugdbeleid van de gemeente. Budgetten zijn beperkt, dus gemeenten moeten keuzes maken. Ze willen die keuzes zoveel mogelijk baseren op inzicht in de lokale gezondheidssituatie. Dat is ook wat de Wpg voorschrijft. De GGD Zuid-Holland West heeft de kennis en expertise om lokale gezondheidsinformatie te bieden en om gemeenten goed onderbouwde beleidsadviezen te geven. De GGD Zuid-Holland West doet dit voor het eerst op basis van een integrale analyse van de beschikbare gegevens over de gezondheidssituatie in de gemeente. Deze gegevens worden gebundeld en in samenhang gepresenteerd. Naast deze publicatie is er ook een regionaal rapport en een website. Deze drie producten vormen samen de regionale Volksgezondheid Toekomst Verkenning (regionale VTV) Zuid-Holland West. Zij schetsen een regionale en lokale beleidsbasis, de bouwstenen voor het formuleren van (gezondheids)beleid, vergelijkbaar met de landelijke Volksgezondheid Toekomst Verkenning, die het Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu (RIVM) elke vier jaar opstelt als basis voor het rijksbeleid op het terrein van de volksgezondheid. De producten van de regionale VTV Zuid-Holland West zijn ook te downloaden via de website van de GGD ZHW: www.ggdzhw.nl. Het regionaal rapport ‘Gezondheid op peil in Zuid-Holland West’ is het samenvattend rapport waarin de huidige gezondheidstoestand van de regio Zuid-Holland West wordt beschreven en waarbij een vergelijking plaatsvindt van landelijke, regionale en lokale gezondheidscijfers. De website, het regionale kompas (www.regionaalkompas.nl) bevat een schat aan informatie over de gezondheid, achtergrondinformatie en informatie over interventiemogelijkheden in de regio Zuid-Holland West. Deze website wordt regelmatig aangevuld met nieuwe informatie en actuele cijfers. De GGD Zuid-Holland West heeft de intentie om elke vier jaar een regionale VTV op te stellen. Deze rapportage is het resultaat van een integrale analyse van gegevens over de gezondheid in Leidschendam-Voorburg. De belangrijkste bevindingen zijn vertaald in een beperkt aantal kernboodschappen voor gezondheidsbeleid. Vanwege de haalbaarheid is er een selectie gemaakt van de kernboodschappen. In het regionaal rapport ‘Gezondheid op peil in Zuid-Holland West’ zijn nog veel meer onderwerpen uitgewerkt, zoals bijvoorbeeld de Wmo, de vaccinatiegraad in de regio en mantelzorg. Deze publicatie is vooral

7


bedoeld voor de beleidsmakers, bestuurders en raadsleden van de gemeente Leidschendam-Voorburg, maar ook voor uitvoerders en andere belanghebbenden op het terrein van volksgezondheid en welzijn. Het geeft antwoord op vragen als: Wat zijn de belangrijkste gezondheidsproblemen? Waarom zijn dit problemen? Waar liggen mogelijkheden voor verbetering?

Leeswijzer Dit rapport met kernboodschappen voor de gemeente Leidschendam-Voorburg is als volgt opgebouwd. In hoofdstuk 1 worden de bevindingen en aanbevelingen weergegeven. In hoofdstuk 2, de inleiding, is toegelicht wat de regionale VTV Zuid-Holland West is. Hoofdstuk 3 brengt de bevolking van de gemeente Leidschendam-Voorburg in kaart. In hoofdstuk 4 zijn de uitkomsten van de integrale analyse omgezet in kernboodschappen op maat, passend bij de specifieke gezondheidssituatie van de bevolking van de gemeente. De kernboodschappen worden toegelicht en mogelijk toekomstig beleid met betrekking tot het betreffende onderwerp wordt beschreven. Tot slot. Deze publicatie eindigt met een overzicht van gebruikte literatuur en een verklaring van gebruikte definities en afkortingen. In de bijlage is een uitgebreid gezondheidsprofiel van de gemeente Leidschendam-Voorburg opgenomen. Basis voor dit gezondheidsprofiel zijn de gegevensbronnen die ook zijn gebruikt bij het schrijven van het regionaal rapport ‘Gezondheid op peil in Zuid-Holland West’. In het gezondheidsprofiel worden allerlei cijfers gepresenteerd. Een deel van deze cijfers worden in deze publicatie niet verder besproken. Waar mogelijk wordt een vergelijking gemaakt met regionale en/of landelijke cijfers.

8


3. De inwoners van de gemeente Leidschendam-Voorburg Leidschendam-Voorburg behoort tot de Randstad-gemeenten rond Den Haag. Leidschendam-Voorburg combineert het beste van twee werelden. Rustig én goed bereikbaar, midden in de Randstad. De gemeente heeft drie woonkernen en een uitgebreid landelijk gebied. De gemeente ligt strategisch langs snelwegen en spoorlijnen, en langs de populaire watersportroute de Vliet. De duinen en de zee liggen op fietsafstand, net als het Groene Hart. Om een indruk te krijgen van de inwoners van de gemeente Leidschendam-Voorburg wordt in dit hoofdstuk informatie over de bevolkingssamenstelling gegeven. Dit hoofdstuk gaat in op diverse aspecten van de demografie die een relatie kunnen hebben met de gezondheid, zoals de leeftijdsopbouw, de sociaal-economische status (ses) en de bevolkingsprognose.

9


Aantal inwoners en leeftijdsopbouw De gemeente Leidschendam-Voorburg had op 1 januari 2010 72.160 inwoners. In figuur 2.1 is de demografische opbouw van de gemeente Leidschendam-Voorburg te zien. In vergelijking met heel Nederland is in Leidschendam-Voorburg de leeftijdsgroep 5 t/m 30 jaar relatief klein en de leeftijdsgroep 55 jaar en ouder relatief groot. Hierdoor is in Leidschendam-Voorburg de grijze druk hoger dan in heel Nederland (34 tegenover 25%). De groene druk is in Leidschendam-Voorburg juist relatief laag (36 tegenover 39%).

Figuur 2.1: Demografische opbouw in Leidschendam-Voorburg op 1 januari 2010 (Bron: CBS-StatLine 2010). 95 plus 90-94 jr 85-89 jr 80-84 jr 75-79 jr 70-74 jr 65-69 jr 60-64 jr 55-59 jr 50-54 jr 45-49 jr 40-44 jr 35-39 jr 30-34 jr 25-29 jr 20-24 jr 15-19 jr 10-14 jr 5-9 jr 0-4 jr 12% 10% 8% 6% 4% 2% 0% 2% 4% 6% 8% 10% 12% mannen

vrouwen

referentielijn van Nederland

10


Veel allochtonen in Leidschendam-Voorburg Van de inwoners van Leidschendam-Voorburg is 27% allochtoon, waarvan 13% een nietwesterse herkomst heeft (figuur 2.2). In Leidschendam-Voorburg wonen in vergelijking met heel Nederland (20%) relatief veel allochtonen.

Figuur 2.2: Etniciteit van de inwoners van Leidschendam-Voorburg op 1 januari 2010 (Bron: CBS-StatLine 2010.) Etniciteit van de inwoners

14

Niet-westerse allochtonen

Westers allochtoon

Overige niet-westerse allochtonen

3% 1%

73%

1

%

13%

Turkije Niet-westers allochtoon Suriname

1%

%

7%

Marokko

Ned. Antillen en Aruba

Autochtoon

Opleidingsniveau In Leidschendam-Voorburg wonen in vergelijking met de regio Zuid-Holland West en Nederland relatief veel hoogopgeleide mensen, 34 versus 30 versus 26% (zie figuur 2.3).

Figuur 2.3: Onderwijsniveau van de beroepsbevolking (15 t/m 64 jaar) van LeidschendamVoorburg, Zuid-Holland West en Nederland in 2007/2009 (Bron: CBS-Statline). 45% 40% 35% 30% 25% 20% 15% 10% 5% 0%

lbo/vbo/vmbo, mulo/mavo Leidschendam-Voorburg

havo, vwo, mbo Zuid-Holland West

hbo, universiteit Nederland

11


Hogere sociaal-economische status in Leidschendam-Voorburg Het gemiddeld besteedbaar inkomen per inwoner in Leidschendam-Voorburg bedraagt 16.900 euro. Dit is hoger dan in heel Nederland waar dit gemiddeld 14.400 euro bedraagt. Van de inwoners van Leidschendam-Voorburg ontvangt 11% een uitkering voor arbeidsongeschiktheid, werkloosheid of algemene bijstand. Dit is iets lager dan landelijk (13%). Het percentage eenpersoonshuishoudens in Leidschendam-Voorburg is 41%; dit is hoger dan landelijk (36%). Van de huishoudens bestaat 30% uit meerpersoonshuishoudens met kinderen (Nederland: 35%). Van deze kinderen woont 6% in een uitkeringsgezin. Dit is vergelijkbaar met landelijk (5%). Het Sociaal en Cultureel Planbureau (SCP) berekent de sociaal-economische status (ses) van inwoners van gebieden in Nederland. De ses-score wordt ingedeeld in zeven groepen, oplopend van lage naar hoge status (SCP, 2006). In figuur 2.4 is de statusscore te zien voor de gemeente Leidschendam-Voorburg. Vijf postcodegebieden in Leidschendam-Voorburg ben een hoge tot zeer hoge statusscore (Park Veusehout/De Zijde/Duivenvoorde, Voorburg Oud, Essesteijn, Voorburg West, Park Leeuwenbergh). Twee postcodegebieden hebben een lage statusscore (De Heuvel en Prinsenhof).

Figuur 2.4: Statusscore per vierpositie postcodegebied in Leidschendam-Voorburg in 2006 (Bron: SCP 2006, bewerkt door RIVM).

Statusscore zeer laag laag midden-laag gemiddeld midden-hoog hoog zeer hoog

12


In Leidschendam-Voorburg minder sterke vergrijzing dan in Nederland De omvang van de bevolking van Leidschendam-Voorburg zal in de komende jaren toenemen van ongeveer 73.600 inwoners in 2010 naar ongeveer 77.000 inwoners in 2020 (figuur 2.5). Uit de figuur blijkt dat de gemeente de komende jaren te maken krijgt met een licht vergrijzende bevolking. De sterkste toename is zichtbaar bij de groep inwoners van 65 tot 74 jaar, deze groep zal met 26% toenemen. In vergelijking met heel Nederland is de mate van vergrijzing in Leidschendam-Voorburg lager.

Figuur 2.5: Prognose leeftijdsopbouw bevolking Leidschendam-Voorburg, 2010-2020 (Bron: CBS-StatLine 2010) 90.000 80.000 7.217 7.208

7.156

7.379

8.500

9.057

10.265

9.891

10.129

25.725

25.816

25.818

11.344

11.369

11.603

11.830

12.653

13.019

2010

2015

2020

70.000 60.000 50.000 40.000 30.000 20.000 10.000 0 0-14 jr

15-29 jr

30-54 jr

55-64 jr

65-74 jr

75+ jr

13


14


4. Kernboodschappen voor lokaal gezondheidsbeleid In dit hoofdstuk worden de belangrijkste bevindingen over de gezondheid van inwoners van de gemeente Leidschendam-Voorburg gepresenteerd, die geresulteerd hebben in een aantal kernboodschappen voor het lokaal gezondheidsbeleid. Elke kernboodschap wordt toegelicht en mogelijk toekomstig beleid van de gemeente Leidschendam-Voorburg wordt beschreven. De gezondheidstoestand van de inwoners wordt beschreven aan de hand van beschikbare enquêtegegevens, zoals de gezondheidsenquêtes (Kinderen, Jongeren, Volwassenen en Ouderen) van de GGD Zuid-Holland West. Daarnaast zijn cijfers uit andere bronnen gebruikt, zoals sterftecijfers en gegevens over huiselijk geweld. Waar mogelijk worden de cijfers van Leidschendam-Voorburg vergeleken met het gemiddelde van de regio ZHW en met Nederlandse landelijke cijfers. Meer kwantitatieve gegevens zijn De cijfers zijn in uitgebreide vorm terug te vinden in de bijlage Gezondheidsprofiel van de gemeente Leidschendam-Voorburg, zie bladzijde 43. Bij sommige kernboodschappen worden, (mogelijk bruikbare) interventies beschreven. Er bestaat een uitgebreide landelijke database, de I-database van het Centrum voor Gezond Leven (www.loketgezondleven.nl). Deze database geeft een beschrijving van de meest effectief gebleken interventies die gemeenten kunnen inzetten bij het aanpakken van gezondheidsproblemen. Ook is de Handreiking Gezonde Gemeente te vinden bij dit loket. De Handreiking Gezonde Gemeente geeft informatie over randvoorwaarden en de gemeentelijke beleidscyclus en biedt concrete handvatten om de thema’s roken, overgewicht, depressie, alcohol en seksuele gezondheid, op te nemen in lokaal beleid én om te zetten in uitvoeringsprogramma’s. De beschreven gezondheidsproblemen in deze publicatie laten zich, vanwege hun complexiteit, echter niet vatten in standaard oplossingen. Het gaat veelal om combinaties van interventies met maatregelen en voorzieningen die passen bij de lokale situatie. De genoemde voorbeelden geven een oplossingsdenkrichting aan. Gemeenten die werk maken van gezondheid vragen zich niet alleen af hoe goede interventies in te zetten en te bekostigen zijn, maar kijken ook meer en meer hoe bestaande geldstromen effectiever zijn in te zetten om gezondheid te bevorderen (ten Dam, 2010). De effectiviteit van preventie kan worden verhoogd door verschillende methoden in samenhang in te zetten, samen te werken met verschillende beleidssectoren (integraal gezondheidsbeleid) en partijen (waaronder gemeente en zorgverzekeraars). Ook kan de effectiviteit van preventie worden verhoogd door een planmatige aanpak, het inzetten van bewezen effectieve interventies en een grondige evaluatie. Er bestaat inmiddels een uitgebreide landelijke data-base (de i-database van het Centrum voor Gezond Leven) met de meest effectief gebleken interventies die gemeenten kunnen inzetten bij het aanpakken van gezondheidsproblemen.

15


De gezondheid van de inwoners van Leidschendam-Voorburg is vergelijkbaar met de regio. De gemiddelde levensverwachting bij de geboorte voor mannen uit Leidschendam-Voorburg is 79,4 jaar en voor vrouwen 82,8 jaar. Dit is hoger dan de gemiddelde Nederlandse levensverwachting. De totale sterfte in Leidschendam-Voorburg is lager dan die in Nederland. In Leidschendam-Voorburg is dit 67,5 per 10.000 inwoners en landelijk is dit 72,1 per 10.000 inwoners. De belangrijkste doodsoorzaken zijn: kanker, hart- en vaatziekten en ziekten van de ademhalingsorganen. De ervaren gezondheid van inwoners van Leidschendam-Voorburg is vergelijkbaar met de andere gemeenten in de regio. In Leidschendam-Voorburg ervaart 85% van de volwassenen en 75% van de ouderen hun gezondheid als goed tot uitstekend. In de regio Zuid-Holland West ervaart 88% van de volwassenen en 74% van de ouderen hun gezondheid als goed tot uitstekend. Vrijwel alle jongeren van twaalf tot en met achttien jaar in Leidschendam-Voorburg ervaren hun gezondheid als goed tot uitstekend (98%). In Leidschendam-Voorburg heeft ruim één op de tien volwassenen en 18% van de ouderen psychische klachten. Ruim vier op de tien volwassenen hebben een matig tot hoog risico op het ontwikkelen van een angststoornis of depressie. Het percentage inwoners dat aangeeft minstens één chronische ziekte of aandoening te hebben, is in Leidschendam-Voorburg vergelijkbaar met de andere gemeenten in de regio. Ruim de helft van de 19- tot 64-jarigen en 84% van de 65-plussers geeft aan minstens één ziekte of aandoening te hebben. De grootste ziektelast wordt gevormd door coronaire hartziekten, beroerte, angststoornissen, depressie, diabetes mellitus, COPD, artrose en longkanker. Voor mannen zijn daarnaast nog suïcide(poging) en letsels door privéongevallen belangrijke bronnen van ziektelast, terwijl voor vrouwen borstkanker en dementie de top tien volmaken (Hoeymans, 2010). Ziekten met een hoge ziektelast maar wel beïnvloedbaar door gezonder te gaan leven zijn onder andere coronaire hartziekten, diabetes, longkanker en COPD. Gezondheid is meer dan de afwezigheid van ziekte. Aanleg, leefstijl, omgeving en de beschikbaarheid van gezondheidszorg bepalen iemands gezondheid. Elke persoon is primair verantwoordelijk voor de eigen gezondheid. De gemeente ondersteunt haar burgers in het houden en krijgen van een goede gezondheid. Dat geldt voor alle leeftijdsgroepen, jongeren, volwassenen en ouderen. Jongeren krijgen extra aandacht omdat het belangrijk is vroegtijdig gezond gedrag aan te leren. Eenmaal verkeerd aangeleerd gedrag is moeilijk weer te veranderen. Met preventie is nog aanzienlijke gezondheidswinst te boeken, vooral via het bevorderen van een gezonde leefstijl met aandacht voor de fysieke en sociale omgeving. Een gecombineerde inzet van de gezondheidssector samen met beleidsterreinen zoals Wmo, veiligheid, verkeer, huisvesting of onderwijs is noodzakelijk om deze gezondheidswinst daadwerkelijk te kunnen boeken. Groepen met gezondheidsachterstand behoeven daarbij extra aandacht.

16


In Leidschendam-Voorburg komt ongezondheid en ongezond gedrag meer voor bij lage sociaal-economische groepen. Meer specifieke interventies voor deze groepen zijn erg gewenst. Ongezondheid en ongezond gedrag komt meer voor bij lage sociaal-economische groepen. In Leidschendam-Voorburg is de sociaal-economische status (ses) weliswaar hoger dan gemiddeld in Nederland. Toch zijn er in deze gemeente ook veel mensen in achterstandssituaties (mensen met een lage opleiding, mensen met een een laag inkomen en mensen met een niet-westerse herkomst). Zij wonen vaker in een ongunstige fysieke omgeving (minder gezond binnen- en buitenmilieu) en hebben vaker een ongezondere leefstijl. • Laagopgeleiden in Nederland leven zes jaar korter dan hoogopgeleiden. • Laagopgeleiden in Zuid-Holland West ervaren hun gezondheid vaker als matig of slecht dan hoogopgeleiden (19 versus 6%) en hebben vaker drie of meer chronische aandoeningen (16 versus 6%). • Ook zijn laagopgeleiden vaker psychisch matig of ernstig ongezond dan hoogopgeleiden (11 versus 5%) en zijn ze vaker ernstig eenzaam (11 versus 6%). • Laagopgeleiden hebben vaker dan hoogopgeleiden overgewicht (52 versus 39%) en roken vaker (34 versus 19%). • Voor niet-westerse allochtonen zijn soortgelijke verschillen te zien ten opzichte van autochtonen. De komende jaren zullen partnerorganisaties meer gaan samenwerken om de regionale visie op het voorkomen en terugdringen van gezondheidsverschillen verder te verfijnen. Hierbij zal ook aandacht zijn voor burgers die een beroep doen op de sociaal medische advisering of op de openbare geestelijke gezondheidszorg (OGGZ). Het uitvoeren van gangbare best practices en effectieve interventies die ontwikkeld zijn om gezondheidsverschillen bij bepaalde doelgroepen terug te dringen blijft belangrijk. Het in samenspraak met gemeenten kijken naar interventies op maat is nodig, omdat interventies vaak niet voldoende toegesneden zijn. Veel preventieactiviteiten blijken vooral effect te hebben bij mensen met een hogere ses, waardoor de sociaal-economische verschillen de afgelopen jaren groter zijn geworden. Daarom zal, in samenwerking met betrokken partijen waar mogelijk, deelgenomen worden aan pilotonderzoek om nieuwe interventies te evalueren. Monitoren blijft belangrijk om het up-to-date houden van regionale kennis over gezondheidsverschillen en de determinanten van gezondheidsverschillen. Dit kan via informatie uit de gezondheidsenquêtes, de OGGZ-monitor en gericht toegepast onderzoek. Het verdient aanbeveling om het terugdringen van gezondheidsverschillen als een expliciete doelstelling op te nemen in de nota gezondheidsbeleid. Een wijkgerichte aanpak in nauwe samenwerking met de doelgroep en lokale partners geeft daarbij het beste resultaat. Naast het inzetten van interventies bij specifieke doelgroepen is het het terugdringen van schoolverzuim, het voltooien van een opleiding en snelle deelname aan de arbeidsmarkt van groot belang.

17


Eenzaamheid is een omvangrijk probleem. Inzetten op participatie en voldoende psychosociale vaardigheden loont. Ruim één derde van de inwoners van 19- t/m 64 jaar van de gemeente LeidschendamVoorburg is eenzaam. Van deze populatie is 9% ernstig eenzaam. Regionaal is dit respectievelijk 36 en 7%. De totale eenzaamheid in Leidschendam-Voorburg is vergelijkbaar met de regio. Het percentage inwoners van 65 jaar en ouder dat eenzaam is, is 45% (waarvan 6% ernstig eenzaam). In de regio Zuid-Holland West is 45% van de 65-plussers eenzaam (waarvan 8% ernstig eenzaam). Eenzaamheid tast het welzijn ofwel het psychisch of sociaal welbevinden van mensen aan en is daarmee in de brede definitie van gezondheid van de World Health Organization (WHO) een gezondheidsprobleem. Eenzaamheid kan in allerlei opzichten ook ziekmakend zijn, zowel geestelijk als lichamelijk (Fokkema & Van Tilburg, 2005). Eenzaamheid komt vaker voor bij mensen van 75 jaar en ouder, allochtonen, mensen met een laag of middelbaar opleidingsniveau en mensen die moeite hebben om met hun inkomen rond te komen.Vrouwen zijn vaker emotioneel eenzaam, terwijl mannen vaker sociaal eenzaam zijn. De kans op sociale eenzaamheid neemt toe vanaf de leeftijd van 35 jaar. De kans op sociaal isolement van volwassenen is kleiner wanneer zij een baan hebben of aan vrijwilligerswerk zinvolle contacten kunnen ontlenen. In de ‘Nota Lokaal Gezondheidsbeleid Leidschendam-Voorburg 2008-2012’ van de gemeente wordt aandacht gevraagd voor eenzaamheid onder ouderen. Dit speerpunt is als actiepunt opgenomen in de Kadernota Openbare Geestelijke Gezondheidszorg 2009-2012. In Leidschendam-Voorburg organiseren de Geestelijke Gezondheidszorginstellingen Context en GGZ Haagstreek diverse activiteiten en trainingen gericht op de problematiek gerelateerd aan eenzaamheid. In de gemeente is hierbij een goede samenwerking met Stichting Welzijn Oud en Jong (Woej) opgezet. Aansluitend op een (sport-)activiteit van Woej geeft Context een workshop over bijvoorbeeld omgaan met stress, ontspanningstechnieken en zelfvertrouwen. Voor de deelnemers aan de workshop wordt zodoende de instroom naar de (uitgebreidere) trainingen van Context laagdrempelig. Naast een aanpak in de zorg- en welzijnssector, kan de gemeente voorwaarden realiseren om sociaal isolement van ouderen te voorkomen of bestrijden. Bijvoorbeeld het bevorderen van de mobiliteit via toegankelijkheid van de openbare ruimte en vervoersvoorzieningen. De gemeente Leidschendam-Voorburg biedt rijvaardigheidstrainingen aan en maakt vervoer mogelijk via regiotaxi en Woej. Ook verleent zij aan inwoners individuele voorzieningen, zoals scootmobielen en aanpassingen aan auto’s.

18


Uit onderzoek blijkt dat het niet eenvoudig is personen op hoge leeftijd te activeren (Fokkema & Van Tilburg, 2005). Effectief gebleken interventies voor ouderen zijn kleinschalige groepsactiviteiten (bijvoorbeeld in een woonzorgcentrum) en vriendschapscursussen, gericht op het verbeteren van sociale contacten en het bevorderen van vriendschappelijke relaties. Er is echter meer nodig dan het organiseren van gezamenlijke activiteiten. Er is namelijk een grote groep ouderen die aangeeft zich eenzaam te voelen, maar wel tevreden zijn met het aantal contacten en activiteiten. Voor hen heeft eenzaamheid te maken met onzekerheid, gebrek aan assertiviteit of aan sociale vaardigheid.

19


Een groot deel van de jeugd heeft psychosociale problemen. Nog meer nadruk op preventie en vroegsignalering is wenselijk. Bij een deel van de jeugd van Leidschendam-Voorburg komen psychosociale problemen voor. In Leidschendam-Voorburg heeft 18% van de 5- t/m 11-jarigen en 11% van de 12- t/m 18-jarigen een indicatie voor psychosociale problematiek. Van de 12- t/m 18-jarigen heeft 12% in het afgelopen jaar gedacht aan suïcide. Aan deze gedachten gaan vaak: faalangst, gebrek aan sociale contacten/sociale vaardigheden, depressie, angststoornissen en echtscheiding, vooraf. Psychische problematiek kan verregaande gevolgen hebben. Het hebben van een depressie op jonge leeftijd is bijvoorbeeld een belangrijke voorspeller voor het ontwikkelen van een depressie op latere leeftijd. Psychische problematiek belemmert het functioneren in het dagelijks leven en kan ernstige zelfdestructieve vormen aannemen, zoals suïcidaal gedrag. Psychische problemen vroeg in de levensloop zijn van invloed op persoonlijke ontwikkeling van het kind, de school- en beroepscarrière en uiteindelijk op de maatschappelijke positie die iemand zich kan verwerven. Gezien de mogelijke impact van dergelijke problemen is vroegtijdige onderkenning uitermate belangrijk. Psychisch gezond functioneren uit zich bij kinderen en jongeren in tevredenheid met hun leven, kunnen omgaan met tegenslagen, niet teveel druk ervaren om te presteren en een vriendenkring waarin ze zich thuis voelen. De twee belangrijkste typen van psychische problemen zijn emotionele problemen en gedragsproblemen. Als overkoepelende term voor alle vormen van psychische problemen spreekt men vaak over psychosociale problemen (Meijer & Schoemaker, 2008). Met het voorkomen van psychosociale problemen, waaronder depressie, is grote gezondheidswinst en ook maatschappelijke winst te behalen. Depressie beïnvloedt het dagelijkse leven op een negatieve manier, tast de kwaliteit van leven aan en veroorzaakt maatschappelijke kosten (behandel-, medicijnen verzuimkosten). Als een kind op jonge leeftijd met een depressie kampt, kan dat negatieve effecten hebben op zijn schoolprestaties en op de omgang met andere kinderen. Depressie is daarom één van de speerpunten in het lokale gezondheidsbeleid in Leidschendam-Voorburg. Nadruk ligt hierbij op het voorkómen van depressie en het bevorderen dat mensen met depressieve klachten eerder hulp gaan zoeken. Met het uitvoeringsprogramma Depressie (en psychosociale problemen) wordt een combinatie nagestreefd van publieksvoorlichting, primaire preventie programma’s, vroegsignalering, ondersteuningsprogramma’s en maatregelen gericht op de omgeving. Er is veel aandacht binnen de Jeugdgezondheidszorg, de scholen en de centra voor Jeugd en Gezin voor zowel het vroegtijdig signaleren van psychosociale problemen als preventie.

20


Voorbeelden van interventies uit het uitvoeringsprogramma gericht op jeugd zijn: • Publieksvoorlichting: Depressie on te spot Voorlichtingsactiviteiten over het voorkómen van depressie en het aanbod ten aanzien van depressiepreventie. • Primair preventieprogramma: Doe - praatgroep Programma waarbij kinderen op speelse wijze informatie krijgen over de psychische en/of verslavingsproblemen van hun vader of moeder. • Signaleren en adviseren: Vroegsignalering depressie Consultatie en casuïstiekbespreking voor intermediairs (zoals leerkrachten) om eerder depressieproblematiek bij kinderen te kunnen signaleren. • Ondersteuningsprogramma’s: Schatjes, katjes, watjes Programma voor kinderen met angstklachten en beperkte sociale competenties. • Maatregelen in de omgeving: Pestprotocol Scholen hebben protocollen om pesten te voorkomen en om pestgedrag te stoppen. Daarbij zetten zij vaak lesmethoden in om leerlingen weerbaarder te maken en te leren hoe ze met conflicten moeten omgaan. Diverse organisaties voeren deze activiteiten uit, waaronder de Jutters (centrum voor jeugd-GGZ in de regio Haaglanden). Bovendien komen er ook e-healthprogramma’s (hulpverleningsprogramma’s via internet), zoals Grip op je dip.

21


Overgewicht is een hardnekkig probleem. Een intensieve en langdurige aanpak blijft noodzakelijk. Van de kleuters in Leidschendam-Voorburg heeft 13% overgewicht. Bij de 10- t/m 11jarigen is dit 17% en bij de 13- t/m 14-jarigen 20%. Het percentage inwoners met (ernstig) overgewicht loopt op met de leeftijd; van 41% bij de 19- t/m 64-jarigen tot 49% van de 65-plussers. Ernstig overgewicht (obesitas) komt voor bij 13% van de volwassenen en 11% van de ouderen. Het percentage inwoners met overgewicht in Leidschendam-Voorburg is bij de meeste leeftijdsgroepen vergelijkbaar met de totale regio Zuid-Holland West. Voeding en bewegen zijn belangrijke determinanten voor overgewicht. Van de 1- t/m 11jarigen in Leidschendam-Voorburg ontbijt 2% minder dan 5 doordeweekse dagen, eet 45% niet dagelijks groente en 37% niet dagelijks fruit. Van de 12- t/m 18-jarigen in Leidschendam-Voorburg ontbijt 13% minder dan 5 doordeweekse dagen, eet 39% niet dagelijks groente en 63% niet dagelijks fruit. Ruim 34% van de inwoners van Leidschendam-Voorburg van 19- t/m 64-jaar voldoet niet aan de Nederlandse Norm Gezond Bewegen (NNGB), hiermee wijkt Leidschendam-Voorburg nauwelijks af van de andere gemeenten in de regio Zuid-Holland West (34 versus 33%).Van de inwoners van 65 jaar en ouder voldoet 42% niet aan deze norm (Zuid-Holland West: 41%). Overgewicht, met name ernstig overgewicht, hangt samen met meerdere chronische ziekten, zoals diabetes mellitus type 2 (suikerziekte), hoge bloeddruk en hart- en vaatziekten. Ook hebben mensen met (ernstig) overgewicht vaker verschillende vormen van kanker, aandoeningen aan het bewegingsapparaat (artrose) en de ademhalingsorganen. Bovendien komen bij vrouwen met (ernstig) overgewicht menstruatiestoornissen en onvruchtbaarheid vaker voor (Visscher & Schoemaker, 2008). Daarnaast houdt overgewicht verband met het optreden van psychosociale problemen en een relatief groot verlies aan kwaliteit van leven (Voedingscentrum, 2008). Een kind met (ernstig) overgewicht kan gemakkelijk doelwit worden van pesterijen, een negatief zelfbeeld ontwikkelen en in een sociaal isolement raken. Leidschendam-Voorburg onderkent het belang van het bestrijden van overgewicht. In de ‘Nota Lokaal Gezondheidsbeleid Leidschendam-Voorburg 2008-2012’ is overgewicht opgenomen als speerpunt. De gemeente heeft de volgende doelen benoemd: • het percentage volwassenen met overgewicht mag niet verder stijgen; • het percentage jeugdigen met overgewicht moet dalen. In het uitvoeringsprogramma staan de interventies om deze doelen te behalen. Het Voedingscentrum adviseert een combinatie van interventies om optimaal effect te bewerkstelligen tegen de bestrijding van overgewicht, de zogenoemde LOCCOO

22


combinatie (verbinding van Lesprogramma’s, Omgevingsinterventies, Cursussen, Campagnes, Ondersteunend beleid/materiaal en Onderzoek/signalering). Leidschendam-Voorburg werkt aan deze combinatie met bijvoorbeeld de volgende interventies: • Lesprogramma’s In de gemeente Leidschendam-Voorburg wordt in het schooljaar 2010-2011 een start gemaakt met de invoering van Lekker Fit! Dit is een lesprogramma over voeding, bewegen en gezonde keuzes maken voor het basisonderwijs. Ook voor het voortgezet onderwijs verdient het de aanbeveling om een structurele interventie uit te voeren op het gebied van overgewicht (voeding en beweging). Hiervoor wordt ‘Weet wat je eet’ aangeraden, een online lesprogramma van het Voedingscentrum. • Omgevingsinterventies Door het in stand houden van groen- en speelvoorzieningen werkt LeidschendamVoorburg aan een gezonde omgeving. De sporten speelinfrastructuur kan verder versterkt worden door de speelpleinen van basisscholen optimaal te benutten door ze toegankelijk en aantrekkelijk te maken voor de kinderen uit de wijk (met name lage ses wijken) buiten schooltijd. • Cursussen Voor kinderen en volwassenen zijn er in Leidschendam-Voorburg behandelingsprogramma’s voor overgewicht, zoals Door Dik en Dun (8-12 jaar) en Sportief op Gewicht (volwassenen). Er ontbreekt een cursus voor jongeren (12-18 jaar) met (ernstig) overgewicht. Het bereik van de cursussen, met name bij kwetsbare burgers, kan de komende jaren verder geoptimaliseerd worden. • Campagnes De landelijke campagnes gericht op overgewicht van bijvoorbeeld het Voedingscentrum kunnen ook effect hebben op de inwoners van Leidschendam-Voorburg. De gemeente zou deze campagnes lokaal kunnen ondersteunen. • Ondersteunend beleid/materiaal Er zijn diverse landelijke onderzoeken waaruit blijkt dat overgewicht een groot probleem is, zoals de Vijfde Landelijk Groeistudie (TNO jeugd). Ook zijn er diverse samenwerkingsafspraken en convenanten rondom overgewicht afgesloten, bijvoorbeeld het Convenant Gezond Gewicht. • Onderzoek/signalering Bij de jeugd is het signaleren van overgewicht en obesitas in alle gemeenten een vast onderdeel van de drie Preventieve Gezondheidsonderzoeken (PGO’s) van de Jeugdgezondheidszorg. Hierdoor is sprake van een structurele signalering bij de jeugd. In Lekker Fit! kan dit uitgebreid worden door jaarlijks de fitheid van kinderen te meten met de fittest. Investeren in beweegactiviteiten is niet alleen van belang met het oog op overgewicht, maar kan ook een bijdrage leveren aan de bestrijding van eenzaamheid en depressiviteit. Door het opnemen van overgewicht als speerpunt in de komende beleidsperiode (2012-2015) kan een intensieve en langdurige aanpak van overgewicht worden gewaarborgd.

23


Het alcoholgebruik in Leidschendam-Voorburg is zorgwekkend. Een integrale aanpak blijft noodzakelijk. Het percentage volwassenen dat overmatig drinkt is in Leidschendam-Voorburg 10%. Regionaal is dit 13%. Van de ouderen in Leidschendam-Voorburg drinkt 17% overmatig alcohol. Dit is hetzelfde als regionaal. Onder jongeren in Leidschendam-Voorburg wijkt het alcoholgebruik niet veel af van het gemiddelde van de regio Zuid-Holland west. In Leidschendam-Voorburg had 16% van de 12- t/m 15-jarigen recent gedronken, ten opzichte van 18% in de regio. Het percentage 16- t/m 18-jarigen in Leidschendam-Voorburg dat recent heeft gedronken, is met 71% eveneens vergelijkbaar met de regio (75%). Ruim vier op de tien (42%) 16- t/m 18-jarigen in Leidschendam-Voorburg doet aan binge-drinken (in de regio is dit 51%). De schadelijke gevolgen van overmatig alcoholgebruik zijn talrijk. Alcoholgebruik heeft invloed op alle organen in het lichaam en hangt samen met ongeveer zestig aandoeningen (Kuunders & Van Laar, 2009). Er zijn aanwijzingen dat het drinken van (grote hoeveelheden) alcohol door een kind dat in de groei is extra schadelijk is en een negatief effect heeft op de ontwikkeling van de hersenen. Tot slot geldt dat hoe jonger kinderen met alcohol in aanraking komen, hoe groter de kans is op overmatig gebruik en verslaving op latere leeftijd. Alcoholgebruik vergroot ook de kans op ander risicogedrag zoals onveilig vrijen, vandalisme en uitgaansgeweld. Oudere mensen verdragen alcohol over het algemeen slechter. Dit komt door allerlei veranderingen in het lichaam die ontstaan bij het ouder worden. Overmatig alcoholgebruik kan leiden tot uiteenlopende lichamelijk en psychische klachten, zoals hoge bloeddruk, maagproblemen en depressie.Voor ouderen die slecht ter been zijn, verhoogt alcoholgebruik het risico op vallen. Ook kan alcohol de werking van medicijnen versterken of juist teniet doen. Gelet op de negatieve effecten van alcoholgebruik op jonge leeftijd is iedere alcoholdrinker onder de zestien jaar er één te veel. Het doel van landelijk alcoholbeleid is daarom dat jongeren onder de zestien jaar geen alcohol drinken. Bovendien is er een discussie gaande om deze leeftijd te verhogen naar achttien jaar. Het streven is dat minder mensen lichamelijk of geestelijk afhankelijk zijn van alcohol en dat alcoholgebruik minder schadelijke gevolgen heeft in het gezin, op het werk, in het verkeer en in uitgaanssituaties. In de ‘Nota Lokaal Gezondheidsbeleid Leidschendam-Voorburg 2008-2012’ is het terugdringen van schadelijk alcoholgebruik opgenomen als speerpunt (Nota Lokaal gezondheidsbeleid Leidschendam-Voorburg, 2008). De gemeente Leidschendam-Voorburg heeft de volgende doelen benoemd: • het voorkómen en terugdringen van schadelijk alcoholgebruik bij jongeren, volwassenen en ouderen; • het verhogen van de leeftijd waarop jongeren gaan drinken; • het bevorderen van niet drinken onder de zestien jaar.

24


In de notitie Preventief Alcoholbeleid Jeugd (2008-2012) geeft de gemeente subdoelen aan voor het terugdringen van (overmatig) alcoholgebruik door jongeren: • het verminderen van het percentage jongeren tot zestien jaar dat alcohol drinkt; • het verminderen van het percentage jongeren van twaalf tot en met veertien jaar dat wel eens alcohol heeft gedronken; • het vergroten van het bewustzijn bij ouders van de gevolgen van alcoholgebruik door jongeren in de leeftijd van tien tot vijftien jaar. Om effect te bereiken in het verminderen van schadelijk alcoholgebruik dient het lokaal alcoholbeleid gericht te zijn op (een combinatie van) vier pijlers: 1. Publiek draagvlak door communicatie via de media, scholen en verenigingen. 2. Regelgeving in relatie tot beschikbaarheid van alcohol, zoals sluitingstijden (bijvoorbeeld in de regio Kop van Noord-Holland waar het uitgaan vroeger op de avond begint en eerder eindigt (sluitingstijd), toelatingsbeleid en schenkbeleid van horecagelegenheden en alcoholvrije schoolfeesten). 3. Handhaving van lokale regels en van landelijke wetgeving. 4. Vroegsignalering en preventie. Bij ouderen is dit een aandachtspunt; een alcoholprobleem wordt bij hen vaak slecht en laat herkend, zowel door de omgeving als door professionals. In Leidschendam-Voorburg is er een evenwichtige pakket aan interventies gericht op alle hierboven genoemde pijlers. De gemeente kan hierin meer nadruk leggen op het integrale karakter van deze maatregelen. Om de verschillende interventies met elkaar te verbinden kunnen ze uitgevoerd worden onder één naam, zoals de gemeente Delft doet met ‘Lekker Helder, 0% alcohol’. De gemeente Leidschendam-Voorburg is van plan haar aandacht te richten op het alcoholgebruik in sportclubs vanaf 2010. Met deze aanpak bereikt de gemeente de jongeren in een andere setting dan scholen, jongerencentra of evenementen en vergroten ze de reikwijdte van de boodschap. Veel van de lopende interventies zijn al geschikt om uit te voeren op de sportclub, zoals de voorlichting, prijsafspraken en frisfeesten. Deze aanpak vereist echter wel de nodige inspanningen en een lange adem. Veel sportclubs zijn niet direct bereid om mee te werken, aangezien zij voor hun inkomsten afhankelijk zijn van de verkoop van alcoholhoudende dranken. De ervaring van de sportsector van Den Haag met de alcoholmatigingscampagne is hierbij waardevol. Samenwerking in deze campagne is ook een mogelijkheid, aangezien jongeren uit Leidschendam-Voorburg ook in Den Haag komen. Een groter effect op het tegengaan van alcoholmisbruik zou bereikt kunnen worden, wanneer er meer nadruk komt te liggen op het integrale karakter van de verschillende maatregelen en het vergroten van de reikwijdte van de boodschap.

25


Percentage rokers in Leidschendam-Voorburg is lager dan in Nederland maar er is nog veel gezondheidswinst te behalen. Het bereik van de interventies kan verhoogd worden. Van de 15- t/m 16-jarigen jongeren in Leidschendam-Voorburg rookt 6%; bij 17- t/m 18jarigen is dit 9%. In te totale regio zijn deze percentages respectievelijk 7 en 14%.Van de inwoners van 19- t/m 64-jaar rookt 21% en van de inwoners van 65 jaar en ouder rookt 15%. Het percentage volwassenen van Leidschendam-Voorburg dat rookt is vergelijkbaar met de andere gemeenten in de regio, maar lager dan landelijk (29%). Roken verhoogt het risico op verschillende vormen van kanker, bijvoorbeeld longkanker. Ook het risico op COPD , beroerte en hartfalen wordt verhoogd door roken. In 2007 stierven in Nederland 20.000 mensen die ten gevolge van roken één van bovenstaande ziekten kregen. Daarnaast is door roken het risico op veel andere aandoeningen verhoogd. Ook passief roken (inademen van tabaksrook uit je omgeving) verhoogt het risico op het krijgen van verschillende aandoeningen (Van Gelder et al., 2009). En, een roker leeft gemiddeld vier jaar korter dan een niet-roker. In de Nota Lokaal Gezondheidsbeleid van de gemeente Leidschendam-Voorburg gaat specifieke aandacht uit naar het bevorderen van het niet-roken door het als speerpunt op te nemen. De gemeente Leidschendam-Voorburg heeft de volgende doelen benoemd: • het voorkomen dat jongeren gaan roken; • het voorkomen van meeroken; • het ondersteunen van rokers die willen stoppen met roken. Deze doelstellingen zijn gebaseerd op het advies van Stivoro om optimaal effect te bewerkstelligen voor een rookvrije toekomst. Het uitvoeringsprogramma dat hoort bij de Nota Lokaal Gezondheidsbeleid van de gemeente Leidschendam-Voorburg bevat kwalitatief goede interventies om deze doelen te bereiken. In het voorkómen dat jongeren gaan roken is winst te behalen met het lesprogramma ‘Gezonde School en Genotmiddelen’. Hierbij gaat het niet alleen om het vergroten van het bereik door actievere werving in Leidschendam-Voorburg, maar juist om de verankering van het programma op scholen. Wat betreft stoppen met roken zijn er diverse mogelijkheden in Leidschendam-Voorburg. Zorgaanbieder Florence geeft cursussen ‘stoppen met roken’ en ook huisartsen bieden ondersteuning bij stoppen met roken. Het aantal deelnemers aan dergelijke cursussen kan nog wel vergroot worden in Leidschendam-Voorburg. Mogelijk wordt het bereik pas groter in 2011, als gedragsmatige (en farmacologische) stopondersteuning deel uitmaakt van de verzekerde zorg. Daarnaast kan de gemeente de effecten van landelijk beleid voor haar inwoners versterken door actief mee te werken aan landelijke massamediale campagnes.

26


Huiselijk geweld is een maatschappelijk probleem en komt ook in Leidschendam-Voorburg voor. Niet alleen opvang van slachtoffers, maar ook preventie is nodig. Huiselijk geweld is geweld dat door iemand uit de huiselijke kring van het slachtoffer gepleegd is. Onder ‘geweld’ wordt de aantasting van de persoonlijke integriteit verstaan met daarbij een onderscheid tussen psychisch en lichamelijk geweld (waaronder seksueel geweld en ongewenste seksuele toenadering). De huiselijke kring van het slachtoffer bestaat uit (ex-)partners, gezinsleden, familieleden en huisvrienden. Het begrip ‘huiselijk’ betreft hier de relatie tussen dader en slachtoffer en niet de locatie. Een belangrijk kenmerk van huiselijk geweld is de omstandigheid dat dader en slachtoffer vaak - soms noodgedwongen - deel blijven uitmaken van elkaars leefomgeving. Vaak is er sprake van een verstoorde machtsverhouding. Bij ouderenmishandeling gaat het ook om andere gevolgen van geweld: verwaarlozing, financiële uitbuiting en schending van rechten. In Leidschendam-Voorburg geeft 8% van de inwoners van 19- t/m 64-jaar aan ooit slachtoffer te zijn geweest van huiselijk geweld. Van de 65-plussers in Leidschendam-Voorburg geeft 3% aan ooit slachtoffer te zijn geweest. Dit is vergelijkbaar met de andere gemeenten in de regio. Het aantal nieuwe meldingen huiselijk geweld in Leidschendam-Voorburg in 2009 vanuit het Steunpunt Huiselijk Geweld Haaglanden bedroeg 35. Het aantal nieuwe meldingen huiselijk geweld in Leidschendam-Voorburg in 2009 via Haaglandse Aanpak bedroeg ook 35. Het totaal aantal meldingen huiselijk geweld in LeidschendamVoorburg in 2009 komt dus neer op 70. Huiselijk geweld is een ernstig volksgezondheidsprobleem en een maatschappelijk probleem met grote gevolgen voor slachtoffers, vaak nog vele jaren nadat de gebeurtenissen hebben plaatsgevonden. Slachtoffers kunnen ernstige lichamelijke en/of psychische klachten hebben, waaronder lichamelijk letsel, spier- en gewrichtspijnen, hoofdpijn, onverklaarbare chronische buikklachten, nervositeit, angst, slaapproblemen, minderwaardigheidsgevoelens, faalangst, depressie, suïcidale gedachten en posttraumatische stressstoornis. Ze leven vaak, mede door de (opgedrongen) geheimhouding, in een isolement. Per jaar sterven naar schatting in Nederland 80 vrouwen en 50 kinderen als gevolg van het geweld. Huiselijk geweld brengt tevens enorme verborgen kosten met zich mee door medicijngebruik, werkverzuim en bezoeken aan huisarts en ziekenhuis (Reijnders & Drijber, 2006). De aanpak van huiselijk geweld beslaat de hele keten van preventie en signalering tot interventies en nazorg, en is gericht op het beschermen en versterken van het hele (gezins-)systeem (slachtoffers, kinderen en plegers). Iedereen die direct of indirect met huiselijk geweld te maken heeft in de gemeente Leidschendam-Voorburg, kan zich melden bij het Steunpunt Huiselijk Geweld regio Den Haag. Het Steunpunt is voor hen zeven dagen per week, 24 uur per dag bereikbaar. Het Steunpunt biedt hulp en advies bij het stoppen van huiselijk geweld aan slachtoffers, plegers, omstanders en getuigen, maar ook aan huisartsen en andere hulpverleners.

27


Door een regionale aanpak, betere signaleringsproblematiek en hulpmiddelen waaronder de OGGZ- monitor wordt de situatie rondom huiselijk geweld beter inzichtelijk gemaakt. Het feit dat er door deze aanpak meer en beter wordt gesignaleerd - en daardoor meer gevallen van huiselijk geweld aan het licht komen - impliceert echter niet dat huiselijk geweld in het verleden vaker of juist minder vaak voorkwam. Om huiselijk geweld te stoppen, is vaak hulp nodig van buitenaf. Als er lange tijd sprake is van geweld zijn cliënten vaak niet goed meer in staat het geweld te stoppen en hulp te zoeken en/of te aanvaarden. Hulpverleners zijn getraind hiermee om te gaan. Deskundigheidsbevordering is een specifiek onderdeel van de aanpak van huiselijk geweld en wordt op maat aangeboden. Door deskundigheidsbevordering leren professionals met cliënten om te gaan en huiselijk geweld vroegtijdig te signaleren. Op dit moment wordt de regionale aanpak kindermishandeling geïmplementeerd en medewerkers van ketenpartners getraind in het signaleren van huiselijk geweld. Met het oog op vroegtijdige signalering is er door de overheid een Meldcode ontwikkeld. Na invoering van deze Meldcode gaan professionals actiever om met vermoedens van huiselijk geweld. Streven is de Meldcode (onder andere voor Huiselijk geweld, Kindermishandeling en Eergerelateerd geweld) ook in te voeren in het totale gebied van de regio Haaglanden. De Meldcode moet in 2011 geïmplementeerd zijn. Tenslotte is preventie van belang. Het gaat hierbij onder meer om doelgroepspecifieke campagnes, voorlichting en preventieprogramma’s. Met de campagne ‘Omdat je altijd iets kunt doen’ wordt een beroep gedaan op de inwoners van de gemeenten van het Steunpunt Huiselijk Geweld regio Den Haag. De campagne wil duidelijk maken dat het niet meer acceptabel is om weg te kijken en niets te doen tegen (het vermoeden van) huiselijk geweld. Zie ook www.watkanikdoen.nl. Onderzoek leert dat nog steeds veel mensen van mening zijn dat ze zich niet moeten bemoeien met het leven van anderen, of dat ze inschatten dat de situatie ‘wel meevalt’.

28


In Leidschendam-Voorburg wonen veel mensen die kampen met meervoudige problemen. Coördinatie van zorg en samenwerking voor deze mensen blijft nodig. Elke gemeente kent mensen die problemen hebben op verschillende leefgebieden. Bij de openbare geestelijke gezondheidszorg (OGGZ) gaat het om ongevraagde bemoeienis met kwetsbare mensen die kampen met problemen op die meerdere leefgebieden. Ze verwaarlozen zichzelf, verkeren vaak in een sociaal isolement, zijn in de war en/of veroorzaken overlast en hebben vaak financiële problemen. De opeenstapeling van problemen kan uiteindelijk leiden tot uithuiszetting, opname in een psychiatrisch ziekenhuis of dak- en thuisloosheid. De GGD Den Haag en GGD Zuid-Holland West werken samen om kwetsbare groepen voor de regio Haaglanden in kaart te brengen. Ook wordt bekeken in welke mate mensen sociaal uitgesloten zijn en problemen hebben. Daarom wordt onderscheid gemaakt in risicogroepen, signalering en tenslotte zorg en opvang in instituten en op straat. Deze informatie is binnenkort terug te vinden in de OGGZ-monitor Haaglanden 2009. Hieronder worden een aantal voorlopige bevindingen weergegeven: • Jaarlijks worden er in Nederland ongeveer 64.000 incidenten huiselijk geweld geregistreerd door de politie. Dit betekent 3,9 incidenten huiselijk geweld per 1.000 inwoners. • Onderzoek naar risicogroepen laat zien dat 5% van de volwassenen in Zuid-Holland West een hoog risico loopt op een depressie- of angststoornis en dat 7% aangeeft ernstig vereenzaamd te zijn. • Bij het vangnet en Meldpunt Bezorgd GGD Zuid-Holland West kwamen in 2009 610 nieuwe meldingen ofwel signalen over zorgwekkende zorgmijders binnen. Bij het Meldpunt Bezorgd? Kwadraad waren dat er 360. Het gaat hier vaak om mensen die zorgmijdend zijn, dus zij moeten vanuit de hulpverlening actief worden benaderd. De hulpverlening moet in omvang en deskundigheid in staat zijn de nodige hulp, te bieden. Omdat de problematiek niet door één organisatie kan worden opgelost, is samenwerking tussen verschillende instanties, in de directe leefomgeving van de cliënt, noodzakelijk. In lokale zorgnetwerken worden deze mensen geholpen middels een ketenaanpak waarin relevante hulp- en zorgverleners met elkaar samenwerken. Om dit te bereiken is er in de gemeente Leidschendam-Voorburg onder meer een Meldpunt Bezorgd ingesteld. Dit meldpunt wordt gecoördineerd door de GGD Zuid-Holland West en is bedoeld voor professionals (zoals politie, woningbouw en zorgverleners) die in aanraking komen met de doelgroep. Daarnaast is er een signaleringsoverleg in Leidschendam-Voorburg. Dit is een periodiek overleg waarin de meest ingewikkelde situaties rond personen door medewerkers van verschillende (hulpverlenings-)organisaties besproken worden om tot een passend hulpaanbod te komen.

29


De gemeente overlegt en werkt samen met vele betrokken organisaties, waaronder de geestelijke gezondheidszorg, de woningbouwcorporaties, de politie, het welzijnswerk en organisaties voor woonbegeleiding. Deze samenwerking is vastgelegd in een convenant. In de bijbehorende kadernotitie is het huidige beleid van de gemeente vastgelegd. Als het de lokale instanties niet lukt gezamenlijk de grenzen van hetgeen mogelijk is op te rekken teneinde multiproblematiek op te lossen, zullen knelpunten in de ketensamenwerking ontstaan. Deze knelpunten dienen vervolgens te worden opgeschaald. Hierbij is een belangrijke rol weggelegd voor de gemeente, die een verantwoordelijkheid heeft in de zorg voor zijn kwetsbare burgers. De GGD Zuid-Holland West ondersteunt de gemeente hierin. Komende jaren zullen partnerorganisaties meer gaan samenwerken om de regionale ketenzorg voor deze groep kwetsbare burgers beter vorm te geven. Het monitoren van deze OGGZ problematiek verschaft belangrijke informatie. De afgelopen jaren neemt de aandacht voor de signalering van huiselijk geweld toe. Zo signaleert het vangnet en de meldpunten Bezorgd onder andere huiselijk geweld en zetten zij deze door naar de officiële steunpunten huiselijk geweld. Ook zijn er samenwerkingsverbanden met politiebureaus, de zogenaamde ‘Haaglandse aanpak’. Deze leidden in de randgemeenten Den Haag in 2009 tot 142 meldingen huiselijk geweld.

30


De leefomgeving is op een aantal punten onvoldoende in Leidschendam-Voorburg. Meer groen, minder luchtverontreiniging, beter binnenmilieu en minder geluidshinder kunnen de gezondheid positief beïnvloeden. De leefomgeving beïnvloedt de gezondheid op meerdere manieren. Ten eerste rechtstreeks door blootstelling aan fijn stof in de buitenlucht, ernstige geluidshinder door verkeer en verontreiniging van het binnenmilieu. Ten tweede kan de leefomgeving uitnodigen tot gezond gedrag, zoals fietsen, wandelen, sporten en spelen. De derde manier waarop de leefomgeving de gezondheid beïnvloedt, is door de beleving van de omgeving. Hier wordt dat toegespitst op de positieve beleving van het (openbaar) groen zoals bomen, planten, bloemen, struiken en grasland.

Omgeving en gezondheid Uit een gemeentelijke enquête onder de inwoners van de gemeente Leidschendam-Voorburg blijkt dat het overgrote deel van de bevolking (redelijk) tevreden is met zowel de hoeveelheid als de kwaliteit van het groen in de gemeente. Voor wat betreft variatie in groen wil de inwoner graag meer ‘siergroen’ en ‘natuur’. Jongeren geven aan dat er een tekort aan ‘bos’ is. De aanwezigheid van groen in de woonomgeving draagt bij aan herstel van stress, aan gevoelens van zingeving, het nodigt uit tot bewegen en kan sociale contacten stimuleren. Dit geldt voor oud en jong. In wijken met groene gebieden spelen en bewegen kinderen meer. Dit alles komt het best tot zijn recht als het groen makkelijk toegankelijk en uitnodigend is. Het groen moet dus ook goed beheerd worden. Ook uitzicht op groen, bijvoorbeeld vanuit de woning, werkkamer of klas, brengt positieve effecten met zich mee. Daarnaast maakt groen de leefomgeving aangenamer doordat de effecten van extreem weer zoals hitte, droogte, wind en wateroverlast door groen gedempt worden.

Lucht en gezondheid Ongeveer 4% van alle woningen in Leidschendam-Voorburg ligt direct aan een drukke binnenstedelijke weg. Er zijn ongeveer 750 woningen binnen honderd meter van een snelweg gelegen. Dit betekent dat een deel van de inwoners van Leidschendam-Voorburg (bewoners van ongeveer 2150 woningen) in een gebied woont met een relatief slechte luchtkwaliteit. Luchtverontreiniging door wegverkeer kan leiden tot luchtwegklachten, zoals hoesten, piepen en kortademigheid. De kleinste deeltjes van ingeademd fijn stof kunnen vanuit de longen het bloed in gaan. Dan kunnen vaatvernauwing, bloedklontering en een verstoorde hartslag ontstaan.Voor de gezondheid zijn die fijnste deeltjes dan ook het meest schadelijk. Deze zijn afkomstig van wegverkeer. Daarom zijn vooral langs drukke wegen gezondheidsrisico’s te verwachten, ook als aan de normen wordt voldaan. Kinderen die op een school dichtbij een rijksweg zitten, hebben meer luchtwegklachten en hun longen werken minder goed. Volwassenen die langs een rijksweg of drukke binnenstedelijke weg

31


wonen, hebben meer kans om te overlijden aan een luchtwegziekte of een hart- en vaatziekte. Dit geldt vooral binnen 100 meter van een rijksweg of in de eerstelijns bebouwing (binnen 50 meter) van een drukke stadsweg. Inzet van de gemeente vanuit het Actieplan Luchtkwaliteit 2007-2015 is: • Het overschakelen op aardgas als brandstof voor eigen voertuigen, Openbaar Vervoerbussen en RegioTaxi. • Het promoten van het rijden op aardgas in samenwerking met Stadsgewest Haaglanden. • Het gebruik van het openbaar vervoer te bevorderen door voorzieningen aan te leggen. • Het bevorderen van verantwoord autogebruik door aanleg autodeelplaatsen en promotie van ‘Het Nieuwe Rijden’. • Het bevorderen van gelijkmatige verkeersdoorstroming.

Binnenmilieu en gezondheid Het binnenmilieu wordt in veel huizen verontreinigd door verbrandingsproducten, schimmels, vocht en chemische stoffen. Uit onderzoek van de GGD Zuid-Holland West blijkt dat 59% van de volwassenen in Leidschendam-Voorburg te maken heeft met ongunstig gebruik van ventilatie in de woonkamer. Met kleine aanpassingen zoals bijvoorbeeld vaker en langer een raam open zetten is al veel winst te behalen. Daarnaast kunnen gemeenten in samenwerking met de ontwikkelaars en corporaties bij renovaties en nieuwbouwplannen rekening houden met de mogelijkheid voor voldoende ventilatie. Binnen het landelijke programma ‘Frisse Scholen’ dat ook wordt uitgevoerd in Leidschendam-Voorburg, is aandacht voor het ventileren van leslokalen op het basisonderwijs. Dit programma heeft als doel de luchtkwaliteit op scholen te verbeteren. In LeidschendamVoorburg zijn negen scholen bezocht voor een binnenmilieuonderzoek. Een binnenmilieuonderzoek bestaat uit vier onderdelen: screening van alle klaslokalen, binnenmilieumeting in één klaslokaal, het opstellen van ventilatieadvies en een voorlichtingsbijeekomst voor alle leerkrachten en de directie. Resultaten worden vastgelegd in een advies over hoe de luchtkwaliteit verbeterd kan worden.

Geluid en gezondheid Ruim de helft van de volwassenen in Leidschendam-Voorburg ervaart geluidshinder. Dit is vergelijkbaar met de regionale cijfers. Geluidoverlast is in toenemende mate een gezondheidsprobleem. Het veroorzaakt vooral hinder en slaapverstoring. Langdurige blootstelling kan leiden tot hart- en vaatziekten. Daarnaast leidt geluidoverlast mogelijk tot meer huisartsbezoeken, meer medicijngebruik tegen hoge bloeddruk, meer ziekenhuisopnames en verminderde leerprestaties van kinderen. Wegverkeer is de belangrijkste bron van geluidhinder. Daarnaast zijn vliegverkeer, railverkeer, bouw- en sloopactiviteiten en buren belangrijke bronnen. De gemeente Leidschendam-Voorburg ligt langs snelwegen en spoorlijnen. Voor verschillende geluidsbronnen gelden wettelijke normen. De wet houdt geen rekening met gelijktijdige overlast van meerdere bronnen. Ook onder de wettelijke norm kunnen gezondheidseffecten optreden. Het is goed om, naast het terugdringen van geluidhinder, aandacht te hebben voor geluidluwe of stille plekken in de woonomgeving waar mensen aangenaam kunnen verblijven.

32


Leidschendam-Voorburg heeft een Actieplan Geluid 2009-2013 opgesteld. In het actieplan staat hoe de gemeente wil omgaan met het reduceren van geluidshinder en het zoveel mogelijk beperken van de toename van geluidshinder. Voor zowel verkeer, railverkeer als lawaai van bedrijven wordt hierin betrokken. Naast algemene beleidsmaatregelen richt dit actieplan zich op doelmatige maatregelen om de geluidbelasting op de geconstateerde knelpunten terug te dringen. In 2009 is er ook een afzonderlijke geluidsnota verschenen, waarin het beleid met betrekking tot omgevingslawaai in relatie tot nieuwbouwprojecten is uitgewerkt. Met betrekking tot de leefomgeving in Leidschendam-Voorburg kan nog winst geboekt worden zodat de gezondheid verbeterd. Daarvoor zal meer aandacht nodig zijn om de situatie met betrekking tot de hoeveelheid groen, de luchtverontreiniging, het binnenmilieu en de geluidshinder te verbeteren.

33


Literatuur, gegevensbronnen en websites Literatuur Cole TJ, Bellizzi MC, Flegal KM, Dietz WH. Establishing a standard definition for child overweight and obesity worrldwide: international survey. BMJ, 2000; 320(7244): 1240-3. Dam J ten. Gezond beleid. TSG jaargang 88 2010, nr. 5. Fokkema T, Tilburg T van. Eenzaam en dan? De (on)mogelijkheden van interventies bij ouderen. Eindrapportage aan de Stichting Sluyterman van Loo van een vergelijkend effecten procesevaluatieonderzoek naar interventies ter voorkoming en vermindering van eenzaamheid onder ouderen. Den Haag/Amsterdam: NIDI/VU, 2005. Hoeymans N, Melse JM, Schoemaker CG. Gezondheid en determinanten. Deelrapport van de VTV 2010. Van Gezond naar beter. RIVM-rapportnr. 270061006. Bilthoven: RIVM, 2010. Jong-Gierveld J de, Kamphuis FH. The development of a Rasch-type loneliness-scale. Applied Psychological Measurement, 1985;9:289-299. Kuunders MMAP, Laar MW van. Wat zijn de mogelijke gezondheidsgevolgen van alcoholgebruik? In: Volksgezondheid Toekomst Verkenning, Nationaal Kompas Volksgezondheid. Bilthoven: RIVM, (http://www.nationaalkompas.nl) Gezondheidsdeterminanten\Leefstijl\ Alcoholgebruik, 30 maart 2009. Meijer S, Schoemaker C. Psychisch functioneren van jeugd samengevat. In Volksgezondheid Toekomst Verkenning, Nationaal Kompas Volksgezondheid. Bilthoven: RIVM, http://www.nationaalkompas.nl. Gezondheid en ziekte\Functioneren en kwaliteit van leven\ Psychisch functioneren jeugd, 23 september 2008. Nota Lokaal gezondheidsbeleid Leidschendam-Voorburg 2008-2012. LeidschendamVoorburg: Gemeente Leidschendam-Voorburg, 2008. Reijnders UJL, Drijber BC. Huiselijk geweld (1): Cijfers en herkenning; Huisarts en geweld. Huisarts Wet, 2006;49:65-66,88. Visscher TLS, Schoemaker C. Wat zijn de mogelijke gezondheidsgevolgen van overgewicht en ondergewicht? In: Volksgezondheid Toekomst Verkenning, Nationaal Kompas Volksgezondheid. Bilthoven: RIVM, http://www.nationaalkompas.nl. Gezondheidsdeterminanten\ Persoonsgebonden\Lichaamsgewicht, 22 september 2008. Voedingscentrum. Preventie van overgewicht in de nota lokaal gezondheidsbeleid. Den Haag: Voedingscentrum, 2008.

34


Gegevensbronnen • • • • • • • •

CBS-StatLine (www.cbs.nl/statline). De elektronische databank van het CBS. Jongerenonderzoek 2010 (www.ggdzhw.nl/onderzoek) (GGD Zuid-Holland West). Kinderenonderzoek 2010 (www.ggdzhw.nl/onderzoek) (GGD Zuid-Holland West). OGGZ-monitor Haaglanden 2009. Voorlopige cijfers. Zie voor de definitieve cijfers de rapportage van de OGGZ-monitor (GGD Zuid-Holland West, GGD Den Haag). Statusscore. Rangorde naar sociale status van postcodegebieden in Nederland (Sociaal en Cultureel Planbureau). SCP. Sociaal en Cultureel Planbureau. Rangorde naar sociale status van postcodegebieden in Nederland 2006 (SCP). Seniorenonderzoek 2008 (www.ggdzhw.nl/onderzoek) (GGD Zuid-Holland West). Volwassenenonderzoek 2009 (www.ggdzhw.nl/onderzoek) (GGD Zuid-Holland West).

Websites www.cbs.nl/statline www.nationaalkompas.nl www.loketgezondleven.nl www.regionaalkompas.nl

De elektronische databank van het CBS Nationaal Kompas Volksgezondheid (RIVM) De website voor en door professionals die werken aan gezondheidsbevordering en preventie (RIVM) Regionaal Kompas Volksgezondheid (RIVM)

35


Definities Allochtoon Allochtoon is volgens de definitie van het CBS een persoon van wie tenminste één ouder in het buitenland geboren is. Er wordt in deze rVTV geen onderscheid gemaakt tussen personen die zelf in het buitenland geboren zijn (eerste generatie in Nederland) en personen die in Nederland zijn geboren (tweede generatie). Wel wordt onderscheid gemaakt naar herkomstgroepering: westers en niet-westers. Deze indeling is ingegeven door de grote verschillen in sociaal-economische en culturele situatie tussen deze groepen. Tot de niet-westerse allochtonen behoren de mensen met als herkomstgroepering de landen in de werelddelen Afrika, Latijns-Amerika, Azië (exclusief Indonesië en Japan) of Turkije. Westerse allochtonen vinden hun herkomst in Europese landen (exclusief Turkije), Noord-Amerika, Oceanië of in Japan en Indonesië (CBS-Begrippen).

Beperkingen in het horen Grote moeite met of niet in staat zijn een gesprek te volgen met één andere persoon of in een groep van drie of meer personen (zo nodig met hoorapparaat).

Beperkingen in het zien Grote moeite met of niet in staat zijn de kleine letters in de krant te lezen of op een afstand van vier meter het gezicht van iemand te herkennen (zo nodig met bril of contactlenzen).

Binge-drinken Het drinken van vijf glazen alcohol of meer bij één gelegenheid in de afgelopen vier weken.

Convenant Gezond Gewicht Een balans tussen eten en bewegen. Dat is het uitgangspunt van de tien partijen die begin 2005 het Convenant overgewicht tekenden. Inmiddels heeft het nieuwe Convenant Gezond Gewicht 27 partners. Het doel is de gezonde keuze gemakkelijk, aantrekkelijk en vanzelfsprekend te maken. Voor iedereen, op elk moment van de dag en op elke plek om uiteindelijk de stijgende trend van Overgewicht in Nederland een halt toe te roepen.

Direct gestandaardiseerde sterfte Bij directe standaardisatie worden de leeftijdspecifieke cijfers van de index (bijvoorbeeld mannen uit de gemeente) toegepast op de bevolking van heel Nederland per 1 januari 2000. De resulterende aantallen overledenen per 10.000 van de standaardpopulatie zijn direct vergelijkbaar, zonder dat verschillen in de leeftijdopbouw als verklaring een rol spelen. Dat maakt het mogelijk om mannen en vrouwen met elkaar te vergelijken en om verschillende regio’s of gemeenten met elkaar te vergelijken.

36


Eenzaamheid Eenzaamheid is het subjectief ervaren van een onplezierig of ontoelaatbaar gemis aan (kwaliteit van) bepaalde sociale relaties. Kort gezegd gaat het hier om het al of niet bestaande verlangen naar (meer, andere of betere) relaties. Eenzaamheid kent twee dimensies, namelijk sociale en emotionele eenzaamheid. Bij sociale eenzaamheid wordt een ondersteunend netwerk gemist met als gevolg gevoelens van verveling en doelloosheid en bij emotionele eenzaamheid wordt het missen van intieme relaties bedoeld wat leidt tot gevoelens van verlatenheid en intens verdriet. De genoemde cijfers over eenzaamheid zijn gebaseerd op de eenzaamheidsschaal van De Jong-Gierveld (Jong-Gierveld J de & Kamphuis FH, 1985).

Gemiddeld gestandaardiseerd inkomen Om inkomens van huishoudens vergelijkbaar te maken wordt het besteedbaar huishoudinkomen gecorrigeerd voor grootte en samenstelling van een huishouden. Hiervoor zijn equivalentiefactoren beschikbaar die afgestemd zijn op het aantal volwassenen en kinderen (naar leeftijd) in een huishouden. In de equivalentiefactor komen de schaalvoordelen tot uitdrukking die het gevolg zijn van het voeren van een gemeenschappelijke huishouding. Hierbij is de CBS-equivalentieschaal gebruikt, waarbij het eenpersoonshuishouden als standaardhuishouden is gekozen. Voor deze huishoudens is de factor gelijk aan 1. De CBS-equivalentieschaal voegt hieraan 0,38 toe voor de volgende meerderjarige. Per minderjarig kind wordt de factor afhankelijk van de leeftijd en rangorde van het kind opgehoogd met een waarde tussen de 0,15 en 0,30. Een alleenstaande met een besteedbaar inkomen van tienduizend euro en een echtpaar met een besteedbaar inkomen van 13,8 duizend euro bevinden zich dus op een gelijk welvaartsniveau: na standaardisatie bedraagt het inkomen in beide situaties tienduizend euro.

Gezondheid Gezondheid is een toestand van volledig lichamelijk, geestelijk en maatschappelijk welzijn en niet slechts de afwezigheid van ziekte of andere lichamelijke gebreken (WHO).

GGD Zuid-Holland West Het verzorgingsgebied van de GGD Zuid-Holland West bestaat uit de volgende gemeenten: Delft, Leidschendam-Voorburg, Midden-Delfland, Pijnacker-Nootdorp, Rijswijk, Wassenaar, Westland en Zoetermeer.

Grijze druk De verhouding tussen het aantal personen van 65 jaar of ouder en het aantal personen van 20 tot 65 jaar. Dit cijfer geeft inzicht in de verhouding van de ouderen tot het werkende deel van de bevolking.

Groene druk De verhouding tussen het aantal personen van 0 tot 20 jaar en het aantal personen van 20 tot 65 jaar. Dit cijfer geeft inzicht in de verhouding van de jeugd tot het werkende deel van de bevolking.

37


Groente- en fruitnorm In Nederland zijn normen vastgesteld voor de consumptie van groente en fruit. Volwassenen moeten volgens deze normen minimaal 200 gram groente (groentenorm) en twee stuks fruit (fruitnorm) per dag eten. Deze normen gelden ook voor kinderen vanaf twaalf jaar. Voor jongere kinderen geldt dat ze dagelijks groente én fruit moeten eten.

Harddrugs Heroïne, cocaïne, amfetamine, LSD en XTC.

HDL-beperking Mensen hebben een beperking in de huishoudelijke dagelijkse levensverrichtingen (HDL) als zij beperkt zijn bij het uitvoeren van minimaal één van de volgende activiteiten: dagelijkse boodschappen doen, warme maaltijden bereiden en licht en zwaar huishoudelijk werk verrichten.

Huiselijk geweld Onder huiselijk geweld wordt verstaan: (dreigen met) geweld, op enigerlei locatie, door iemand uit de huiselijke kring, waarbij onder geweld wordt verstaan: de fysieke, seksuele of psychische aantasting van de persoonlijke integriteit van het slachtoffer, daaronder ook begrepen uitbuiting. Tot de huiselijke kring van het slachtoffer behoren: (ex)partners, gezinsleden, familieleden en huisvrienden (Ministerie van Justitie, 2002).

Mantelzorg Mantelzorg is de zorg die iemand geeft aan een bekende uit zijn of haar omgeving, zoals een partner, ouder, kind, buurman of -vrouw, vriend(in), als deze persoon voor langere tijd ziek, hulpbehoevend of gehandicapt is. Deze zorg kan bestaan uit het huishouden doen, wassen, aankleden, gezelschap houden, vervoer, geldzaken regelen etc. Mantelzorg wordt niet betaald.

Nederlands Norm Gezond Bewegen Jeugd (onder de 18 jaar): dagelijks een uur matig intensieve lichamelijke activiteit, waarbij de activiteiten minimaal twee maal per week gericht zijn op het verbeteren of handhaven van lichamelijke fitheid (kracht, lenigheid en coördinatie). Volwassenen (18-55 jaar): een half uur matig intensieve lichamelijke activiteit op tenminste vijf, maar bij voorkeur alle dagen van de week. 55-plussers: een half uur matig intensieve lichamelijke activiteit op tenminste vijf, maar bij voorkeur alle dagen van de week. Voor niet-actieven, zonder of met lichamelijke beperkingen, is elke extra hoeveelheid lichaamsbeweging meegenomen.

Niet-westerse allochtoon Allochtoon met als herkomstgroepering één van de landen in de werelddelen Afrika, Latijns-Amerika en Azië (exclusief Indonesië en Japan) of Turkije. Op grond van hun sociaal-economische en sociaal-culturele positie worden allochtonen uit Indonesië en Japan tot de westerse allochtonen gerekend. Het gaat vooral om mensen die in het voormalig Nederlands-Indië zijn geboren en werknemers van Japanse bedrijven met hun gezin.

38


OGGZ Openbare Geestelijke Gezondheids Zorg.

Overgewicht Jeugd (onder de 18 jaar): de definitie voor overgewicht en obesitas is afhankelijk van de leeftijd en het geslacht. Dit onder meer omdat de hoeveelheid lichaamsvet tijdens de kinderjaren steeds verandert. Internationaal zijn er geslachts- en leeftijdsspecifieke afkappunten voor de BMI bij kinderen bepaald (Cole et al., 2000). Bij volwassenen is sprake van matig overgewicht bij een body mass index (BMI = gewicht in kilogram gedeeld door het kwadraat van de lengte in meters [kg/m2]) van 25 tot 30 kg/m2. Bij volwassenen is sprake van ernstig overgewicht/obesitas bij een BMI groter of gelijk aan 30 kg/m2.

Overmatig alcoholgebruik Mannen: meer dan 21 glazen alcoholische drank per week. Vrouwen: meer dan 14 glazen alcoholische drank per week. Dit begrip zegt dus iets over het gemiddelde drinkgedrag.

Significant De kans dat een onderzoeksresultaat op toeval berust, is kleiner dan 5% (bij een betrouwbaarheid van 95% en een nauwkeurigheid van 5%).

Softdrugs Marihuana, wiet of hasj.

Standardized Mortality Ratio De SMR is het toepassen van de leeftijd- en geslachtspecifieke sterftekansen van de standaardpopulatie (Nederland) op de bevolking van de index (gemeente of GGD). De verwachte sterfte wordt op 100 gezet, de sterfte in de indexpopulatie is daaraan gerelateerd. Als de SMR 100 is, is de sterfte in de indexpopulatie gelijk aan die van de standaardpopulatie. Als de SMR hoger is, is de sterfte in de indexpopulatie hoger. En als de SMR lager is, is de sterfte juist lager.

Statusscore Een statusscore is een maat voor de sociale status van een postcodegebied of het negatief daarvan: de sociale achterstand. Het is een maat die is samengesteld uit drie elementen: inkomen, werkgelegenheid en opleidingsniveau.

39


Uitkeringsontvangers Het aandeel uitkeringsontvangers van 15 tot en met 64 jaar op de laatste vrijdag van september, uitgedrukt in hele procenten van het aantal personen van 15 tot en met 64 jaar. Bij uitkeringen gaat het hier om uitkeringen krachtens de Algemene Bijstandswet (ABW) met ingang van 1-1-2004 de Wet Werk en Bijstand (WWB), de Wet op de Arbeidsongeschiktheidsverzekering (WAO), de Wet arbeidsongeschiktheidsverzekering zelfstandigen (WAZ), de Wet arbeidsongeschiktheidsvoorziening jonggehandicapten (Wajong), de Werkloosheidswet (WW) of een andere uitkering.

Zware drinker Mannen: minstens één keer per week zes of meer glazen alcohol per dag. Vrouwen: minstens één keer per week vier of meer glazen alcohol per dag.

40


Afkortingen A ABW ADL AMW

Algemene Bijstandswet Algemene Dagelijkse Levensverrichtingen Algemeen maatschappelijk werk

B BMI

Body Mass Index

C CJG COPD CVZ

Centrum voor Jeugd en Gezin Chronic Obstructive Pulmonary Disease College voor Zorgverzekeringen

G GES GGD ZHW GGZ

Gezondheidseffectscreening Gemeentelijke gezondheidsdienst Zuid-Holland West Geestelijke gezondheidszorg

H havo hbo HDL

hoger algemeen voortgezet onderwijs hoger beroepsonderwijs Huishoudelijke Dagelijkse Levensverrichtingen

J JGZ

Jeugdgezondheidszorg

K KDVK

Korte Depressie Vragenlijst voor Kinderen

L lo LOCCOO LSD

lager onderwijs combinatie van Lesprogramma’s, Omgevingsinterventies, Cursussen, Campagnes, Ondersteunend beleid/materiaal en Onderzoek/signalering Lysergine zuurdiëthylamise

M mbo

middelbaar beroepsonderwijs

N NNGB

Nederlandse Norm Gezond Bewegen

41


O OGGZ

Openbare Geestelijke Gezondheidszorg

P PGO

Preventief Gezondheids Onderzoek

R rVTV RIVM

regionale Volksgezondheid Toekomstverkenning Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu

S SCP SDQ ses SMR Stivoro

Sociaal en Cultureel Planbureau Strenght and Difficulties Questionnaire sociaal-economische status Standardized Mortality Ratio Stichting volksgezondheid en roken

V vmbo VTV vwo

voorbereidend middelbaar beroepsonderwijs Volksgezondheid Toekomst Verkenning voorbereidend wetenschappelijk onderwijs

W Wajong WAO WAZ WHO Wmo wo Woej Wpg WW WWB

Wet arbeidsongeschiktheidsverzekering jonggehandicapten Wet op de Arbeidsongeschiktheidsverzekering Wet Arbeidsongeschiktheidsverzekering zelfstandigen World Health Organization Wet maatschappelijke ondersteuning wetenschappelijk onderwijs Stichting Welzijn Oud en Jong Wet publieke gezondheid Werkloosheidswet Wet Werk en Bijstand

X XTC

42

Ecstasy


Bijlage: Gezondheidsprofiel van de gemeente Leidschendam-Voorburg

Indicator

Definitie

Leidschen- Zuid-Holdam-Voorb. land West

Nederland

Bevolking Inwoneraantal

• 0-20 jaar (2010) • 20-64 jaar (2010) • 65+ jaar (2010)

Aantal Aantal Aantal

15.193 42.396 14.571

Demografische druk

• Groene druk (2010)

36

38

39

34

25

25

% allochtonen % niet-Westerse allochtonen

27 13

23 12

20 11

• 15-65 jaar (2007/2009) % met laag onderwijsniveau • 15-65 jaar (2007/2009) % met hoog onderwijsniveau

29 34

29 30

32 26

• Grijze druk (2010)

% 0-20 jarigen ten opzichte van 20-65-jarigen % 65-plussers ten opzichte van 20-65-jarigen

Allochtonen

• 0+ (2010) • 0+ (2010) Onderwijsniveau

Levensverwachting en sterfte Levensverwachting (2005-2008)

• Mannen • Vrouwen

Bij geboorte, in jaren Bij geboorte, in jaren

79,4  82,8 •

79,1  83,0 

77,9 82,2

66,9 

72,1

Totale sterfte (2005-2008)

• Totaal • Totaal • Sterfte ziekten van het hartvaatstelsel (2005-2008) • Sterfte kanker (2005-2008) • Sterfte ziekten ademhalingswegen (2005-2008)

Aantal per jaar (niet-gestandaardiseerd) Aantal per 10.000 inwoners per jaar (gestandaardiseerd) Aantal per jaar (niet-gestandaardiseerd) Aantal per jaar (niet-gestandaardiseerd) Aantal per jaar (niet-gestandaardiseerd)

782 67,5  251

236 65

Zie pagina 53 voor verklaring van symbolen (,,,en •), afkortingen (nb en nvt) en voetnoten.

43


Indicator


Definitie

Nederland

Ziekten en aandoeningen Minimaal 1 ziekte of aandoening1

• 19-64 jaar (2009) • 65+ jaar (2008)

52 84

• •

50 84

%, afgelopen 12 mnd %, afgelopen 12 mnd %, afgelopen 12 mnd

12

• •

13 15 8

•

16 7


11 12 37

•

12

15  36 •

10

• •

9 10 43

•

10 44

9

• •

9 10 21

•

11 22 11 19

• •

11 17

8 10 8 3

• • • •

10 10 8 3 10

• •

10 14 19

•

13 18 44

•

46

42

•

42

%, afgelopen 12 mnd %, afgelopen 12 mnd

Migraine of regelmatig ernstige hoofdpijn1

• 0+ jaar (2005-2008) • 19-64 jaar (2009) • 65+ jaar (2008) Hoge bloeddruk1

• 0+ jaar (2005-2008) • 19-64 jaar (2009) • 65+ jaar (2008)

Gewrichtsslijtage (artrose, slijtagereuma)1

• 0+ jaar (2005-2008) • 19-64 jaar (2009) • 65+ jaar (2008)


Rugaandoening (incl. hernia)1

• 0+ jaar (2005-2008) • 19-64 jaar (2009) • 65+ jaar (2008)


Ernstige of hardnekkige aandoening van nek of schouder1

• 19-64 jaar (2009) • 65+ jaar (2008)

%, afgelopen 12 mnd %, afgelopen 12 mnd

Psychische gezondheid Indicatie psychosociale problematiek

• 5-11 jaar (2010) • 5-11 jaar (2010) • 12-18 jaar (2010) • 12-18 jaar (2010)

% % % %

met met met met

SDQ2 SDQ2 SDQ2 SDQ2

score score score score

grensgebied verhoogd grensgebied verhoogd

Psychische klachten

• 12+ jaar (2005-2008) • 19-64 jaar (2009) • 65+ jaar (2008)

%, somscore MHI-53 ≤60 %, somscore MHI-53 ≤60 %, somscore MHI-53 ≤60

Risico op het ontwikkelen van een angststoornis of depressie

• 19-64 jaar (2009) • 65+ jaar (2008)

% matig of hoog risico, op basis van de K104 % matig of hoog risico, op basis van de K104


44


Indicator

Definitie


Nederland

Suïcide

• 12-18 jaar (2010)

% met suïcidale gedachten, afgelopen 12 mnd % met suïcidepoging, afgelopen 12 mnd

12

•

12

2

•

1

• Eenpersoons-

%

41

37

36

huishoudens (2008) • Huishoudens met kinderen (2008)

%

30

34

35

• 12-18 jaar (2010)

Sociale kwetsbaarheid Huishoudens

Inkomen

• Gemiddeld besteed-

Euro's (gestandaardiseerd)

16.900

14.400

% moeite met rondkomen % moeite met rondkomen

20 9

• •

18 11

6 5

• •

6 4

baar inkomen (2007) Rondkomen

• 19-64 jaar (2009) • 65+ jaar (2008) Schulden

• 12-18 jaar (2010) • 19-64 jaar (2009)

% met schulden % met problematische schulden

Maatschappelijke participatie


% met uitkering voor arbeidsongeschiktheid % met uitkering voor werkloosheid % met bijstandsuitkering % dat woont in gezin met een uitkering

6

6

7

2

2

2

3 6

2

3 5

% afgelopen 3 mnd 1x per week of vaker gepest op school of buiten school % afgelopen 3 mnd 1x per week of vaker gepest op school of buiten school

5

•

6

4

•

4

% dat niemand heeft om naar toe te gaan als er problemen zijn

6 

4

Pesten

• 5-11 jaar (2010)

• 12-18 jaar (2010)

Sociale steun

• 12-18 jaar (2010)


45


Indicator

Definitie

• Ouders van 0-11

% dat onvoldoende kan praten met familie/vrienden/kennissen/ buren wanneer men een probleem heeft rondom verzorging/opvoeding

jarigen (2010)


2

•

2

26 9 39 6

• • • •

29 7 37 8

3

•

2

8

•

7

3

•

3

3

•

3

Nederland

Eenzaamheid

• 19-64 jaar (2009) • 19-64 jaar (2009) • 65+ jaar (2008) • 65+ jaar (2008)

% % % %

matig eenzaam (zeer) ernstig eenzaam matig eenzaam (zeer) ernstig eenzaam

Huiselijk geweld

• 12-18 jaar (2010) • 19-64 jaar (2009) • 65+ jaar (2008) • 65+ jaar (2008) • Gemeente (2009) • Gemeente (2009) • 0-17 jaar (2008)

% ooit mishandeld door (één van) de ouders % ooit slachtoffer geweest van huiselijk geweld % ooit slachtoffer geweest van huiselijk geweld % sinds 65e jaar slachtoffer geweest van ouderenmishandeling Aantal nieuwe meldingen in 2009, Steunpunt Huiselijk Geweld5, 6 Aantal nieuwe meldingen in 2009, via Haaglandse Aanpak5, 7 Percentage kinderen gemeld bij het Advies en Meldpunt Kindermishandeling

35

nvt

35

nvt

1,1

nb

101

nvt

nvt

nvt

22

20

4

4

3

4

0,7

Meldpunten Bezorgd

• Gemeente (2009)

• Gemeente (2009)

Aantal nieuwe meldingen in 2009, Vangnet en Meldpunten Bezorgd GGD ZHW5, 8 Aantal nieuwe meldingen in 2009, Meldpunt Bezorgd Kwadraad 5, 9

Verslaving

• Cliënten ambulante verslavingszorg (2008) • Cliënten ambulante verslavingszorg (2008) • Cliënten ambulante verslavingszorg (2008)

Alcohol, aantal per 10.000 inwoners Opiaten, aantal per 10.000 inwoners Cocaïne, aantal per 10.000 inwoners


46


Indicator

Definitie

• Cliënten ambulante

Amfetamine, aantal per 10.000 inwoners Cannabis, aantal per 10.000 inwoners Gokken, aantal per 10.000 inwoners

verslavingszorg (2008) • Cliënten ambulante verslavingszorg (2008) • Cliënten ambulante verslavingszorg (2008)


0

0

4

5

1

1

Nederland

Functioneren en kwaliteit van leven Zelfgerapporteerde kwaliteit van leven en functioneren

• 0+ jaar (2005-2008) • 0-11 jaar (2010) • 12-18 jaar (2010) • 19-64 jaar (2009) • 65+ jaar (2008)

% beoordeelt eigen gezondheid als ‘gaat wel/slecht/zeer slecht’ % ouders beoordelen gezondheid kind als ‘niet zo best/slecht’ % beoordeelt eigen gezondheid als ‘niet zo best/slecht’ % beoordeelt eigen gezondheid als ‘matig/slecht’ % beoordeelt eigen gezondheid als ‘matig/slecht’

18 2 

1

2

•

1

15

•

12

25

•

26

•

19

•

46

Beperkingen

• 65+ jaar (2008) • 65+ jaar (2008) • 65+ jaar (2008)

% met 1 of meer functionele beperkingen (horen, zien, bewegen) % met 1 of meer ADL beperkingen % met 1 of meer HDL beperkingen

35

•

34

17 70

• •

15 68

% gevallen, afgelopen 12 mnd

31

•

30

Vallen

• 65+ jaar (2008)

Leefstijl Overgewicht, incl. obesitas

• 5-6 jaar • • • • •

(PGO, 2008-2009) 10-11 jaar (PGO, 2008-2009) 13-14 jaar (PGO, 2008-2009) 20+ jaar (2005-2008) 19-64 jaar (2009) 65+ jaar (2008)

%, op basis van leeftijds- en geslachtsspecifieke criteria %, op basis van leeftijds- en geslachtsspecifieke criteria %, op basis van leeftijds- en geslachtsspecifieke criteria % BMI ≥25 kg/m2 (zelfrapportage) % BMI ≥25 kg/m2 (zelfrapportage) % BMI ≥25 kg/m2 (zelfrapportage)

13

12

17

17

20

17

41 • 49 

44 42 55


47


Indicator

Definitie


Nederland

Ernstig overgewicht (obesitas)

• 5-6 jaar • • • • •

(PGO, 2008-2009) 10-11 jaar (PGO, 2008-2009) 13-14 jaar (PGO, 2008-2009) 20+ jaar (2005-2008) 19-64 jaar (2009) 65+ jaar (2008)

%, op basis van leeftijds- en geslachtsspecifieke criteria %, op basis van leeftijds- en geslachtsspecifieke criteria %, op basis van leeftijds- en geslachtsspecifieke criteria % BMI ≥30 kg/m2 (zelfrapportage) % BMI ≥30 kg/m2 (zelfrapportage) % BMI ≥30 kg/m2 (zelfrapportage)

3

3

2

2

5

3

13 • 11 

9  11 13

11

•

45

29

Lichamelijke inactiviteit

• 12+ jaar (2005-2008) • 4-11 jaar (2010) • 12-17 jaar (2010) • 19-64 jaar (2009) • 65+ jaar (2008) • 4-11 jaar (2010) • 12-18 jaar (2010)

% Niet voldoen aan Nederlandse Norm Gezond Bewegen % dat niet elke dag minstens een uur beweegt % dat niet elke dag minstens een uur beweegt % <30 min/dag op minstens 5 dagen/week % <30 min/dag op minstens 5 dagen/week % dat (bijna) nooit sport bij een sportvereniging % dat (bijna) nooit sport bij een sportvereniging

43 56

•

54

78

•

78

34

•

33

42

•

41

19

•

19

28

•

28

Voeding

• 1-11 jaar (2010) • 12-18 jaar (2010) • 1-11 jaar (2010) • 12-18 jaar (2010) • 1-11 jaar (2010) • 12-18 jaar (2010)

% % % % % %

niet dagelijks groente niet dagelijks groente niet dagelijks fruit niet dagelijks fruit ontbijt <5 keer/week ontbijt <5 keer/week

45 • 39  37 • 63 • 2 • 13 •

48 46 39 64 2 12

% % % % % %

dat wel eens rookt dat dagelijks rookt dat dagelijks rookt dat dagelijks rookt rokers rokers

1 • 6 • 9 • 21 • 15 

25  1 7 14 23 12

Roken

• 12+ jaar (2005-2008) • 12-14 jaar (2010) • 15-16 jaar (2010) • 17-18 jaar (2010) • 19-64 jaar (2009) • 65+ jaar (2008)


48


Indicator


Definitie

Nederland

Alcoholgebruik

• 12-15 jaar (2010) • 16-18 jaar (2010)

%, recent gebruik (afgelopen 4 wkn) %, recent gebruik (afgelopen 4 wkn)

16

•

18

71

•

75

9

•

8

42 

51

Binge-drinken

• 12-15 jaar (2010) • 16-18 jaar (2010)

≥5 glazen op één gelegenheid in de afgelopen 4 weken ≥5 glazen op één gelegenheid in de afgelopen 4 weken

Zwaar alcoholgebruik

• 12+ jaar (2005-2008) • 19-64 jaar (2009) • 65+ jaar (2008)

%, min. 1x per week 6 glazen alcohol op een dag %, min. 1x per week 6 glazen alcohol op een dag %, min. 1x per week 6 glazen alcohol op een dag

10 11 

15

3

•

4

10

•

13

17

•

17

8 9 4

• • • •

0 5 9 3

% recent gebruik XTC, cocaïne, paddo's, amfetamine, heroïne of LSD

0

•

0,5

% niet altijd condoomgebruik10 % niet altijd condoomgebruik10 % geen condoomgebruik bij laatste geslachtsgemeenschap10 % geen condoomgebruik bij laatste geslachtsgemeenschap10

44 69 39

• • •

48 62 39

63

•

52

•

11

Overmatig alcoholgebruik

• 19-64 jaar (2009)

• 65+ jaar (2008)

% >21 glazen per week voor mannen, >14 glazen per week voor vrouwen % >21 glazen per week voor mannen, >14 glazen per week voor vrouwen

Cannabisgebruik


% % % %

recent recent recent recent

gebruik gebruik gebruik gebruik

(afgelopen (afgelopen (afgelopen (afgelopen

mnd) mnd) mnd) mnd)

Harddruggebruik

• 12-18 jaar (2010)

Seksueel risicogedrag



49


Indicator

Definitie


Nederland

Fysieke omgeving

• 19-64 jaar (2009) • 19-64 jaar (2009) • 19-64 jaar (2009)

% enige vorm van geluidshinder % ongunstig gebruik ventilatie woonkamer % ongunstig gebruik ventilatie slaapkamer

51 • 59 

47 54

•

42

% % % % %

96 91 91 62 74

97 92 93 59

56

64

81

82

82

39 31 2.322 1

223 222 2.371

2.347

116 21

613

8

45

46

Preventie Vaccinaties

• 2-jarigen (2009) • 10-jarigen (2009) • 10-jarigen (2009) • 12-jarige meisjes (2010) • 60+ (2008-2009)

DKTP basisimmuun DTP volledig afgesloten BMR volledig afgesloten HPV 2e vaccinatie griepvaccinatie ontvangen

95 93 93 53 74

Screening borstkanker en baarmoederhalskanker

• 30-60 jarige vrouwen (2009) • 50-75 jarige vrouwen (2008)

% opkomst bevolkingsonderzoek baarmoederhalskanker % opkomst bevolkingsonderzoek borstkanker

Gezondheidszorg Eerstelijnszorg

• Huisartsen (2009) • Huisartsen (2009) • Huisartsen (2009) • Huisartsen (2009) • • • • • • •

Aantal Aantal FTE (raming) Aantal inwoners per FTE (raming) Aantal FTE meer/minder dan landelijk (raming) Fysiotherapeuten (2009) Aantal fysiotherapeuten Fysiotherapeuten Percentage inwoners contact met (2009) fysiotherapeut Oefentherapeuten Aantal (Cesar/Mensendieck) (2009) Oefentherapeuten Percentage inwoners contact met (2009) oefentherapeut Eerstelijns psychologen Aantal (2009) Diëtisten (2009) Aantal Verloskundigen (2009) Aantal

20

1

1,2

36

82

4 8

26 55

Ziekenhuiszorg

• Ziekenhuis (2007)

% inwoners opgenomen in 11 11 ziekenhuis per jaar Zie pagina 53 voor verklaring van symbolen (,,,en •), afkortingen (nb en nvt) en voetnoten.

50


Indicator

Definitie


Nederland

Maatschappelijke ondersteuning en zorg Mantelzorg

• Bevolking (2009) • Bevolking (2009)

• 12-18 jaar (2010) • 19-64 jaar (2009) • 65+ jaar (2008) • 19-64 jaar (2009) • 65+ jaar (2008)

Aantal mantelzorgers (raming) Aantal mantelzorgers dat langdurige/intensieve hulp geeft (raming) % mantelzorgers % mantelzorgers % mantelzorgers % (tamelijk) zwaar belaste mantelzorgers11 % (tamelijk) zwaar belaste mantelzorgers11

16.136 12.061

Aantal personen dat huishoudelijke hulp krijgt Index-getal van aantal personen dat huishoudelijke hulp krijgt (Nederland = 100) Index-getal van aantal uren dat men huishoudelijke hulp krijgt (Nederland = 100)

2.483

112.975 83.814

3 10 13 2

• • • •

2 11 12 2

2

•

2

Wmo-voorzieningen


• Bevolking (2009)

89

94

100

77

88

100

80

82

100

101

85

100

Zorg zonder verblijf (verpleging en verzorging)



Aantal personen dat verpleging/verzorging krijgt Index-getal van aantal personen dat verpleging/verzorging krijgt (Nederland = 100) Index-getal van aantal uren dat men verpleging/verzorging krijgt (Nederland = 100)

1.884

Vraag naar plaatsen in zorginstellingen, aantal Aanbod intramurale plaatsen in zorginstellingen, aantal Geraamde vraag naar plaatsen in zorginstellingen, aantal 2020

1.047

Wonen met zorg

• Bevolking (2010) • Bevolking (2010) • Bevolking (2020)

889 1.297


51


Indicator

Definitie


Nederland

Prognose Bevolking

• 0+ (2010) • 0+ (2020) • 0+ (2010-2020)

Aantal Aantal % toename

73.589 77.005 5

7

3

• 0-20 jaar (2010) Aantal • 0-20 jaar (2020) Aantal • 0-20 jaar (2010-2020) % toename

15.808 17.045 8

3

-4

14.425 16.436 14

33

32

Jongeren

Ouderen

• 65-plussers (2010) Aantal • 65-plussers (2020) Aantal • 65-plussers (2010-2020) % toename Zorgbehoefte ouderen

• Ouderen (2010)

Aantal met behoefte aan planbare en/of oproepbare zorg en diensten • Ouderen (2020) Aantal met behoefte aan planbare en/of oproepbare zorg en diensten • Ouderen (2010-2020) % toename behoefte aan planbare en/of oproepbare zorg en diensten • Ouderen (2010) Aantal met behoefte aan onplanbare zorg en 24-uurs toezicht • Ouderen (2020) Aantal met behoefte aan onplanbare zorg en 24-uurs toezicht • Ouderen (2010-2020) % toename behoefte aan onplanbare zorg en 24-uurs toezicht

2.244 2.783 24

28

1.004 1.249 24

30

Wonen met zorg


Aantal met behoefte aan geschikt wonen • Bevolking (2020) Aantal met behoefte aan geschikt wonen • Bevolking (2010-2020) % toename behoefte aan geschikt wonen • Bevolking (2010) Aantal met behoefte aan verzorgd wonen • Bevolking (2020) Aantal met behoefte aan verzorgd wonen • Bevolking (2010-2020) % toename behoefte aan verzorgd wonen

9.101 10.247 13

15

1.284 1.706 33

40


52

GEZON D HE ID OP PE IL IN LE ID SCHE N DA M-VOOR BURG

De GGD Zuid-Holland West is de gemeenschappelijke gezondheidsdienst voor alle inwoners van de gemeenten Delft, Leidschendam-Voorburg, Midden-Delfland, Pijnacker-Nootdorp, Rijswijk, Wassenaar, Westland en Zoetermeer.

 = Significant hoger dan het laatste cijfer in de rij.  = Significant lager dan het laatste cijfer in de rij. • = Geen significant verschil met het laatste cijfer in de rij. nb = niet bekend nvt = niet van toepassing

1 2 3 4 5 6 7

Wassenaar

8

9

LeidschendamVoorburg

10 11

Al dan niet door een arts vastgesteld. Strength and Difficulties Questionnaire. Mental Health Inventory. Kessler Psychological Distress Scale. Voorlopige resultaten OGGZ Monitor Haaglanden 2009. Leidschendam-Voorburg, Rijswijk, Wassenaar en Zoetermeer: Steunpunt Huiselijk Geweld regio Den Haag. Delft, Midden-Delfland, Pijnacker-Nootdorp en Westland: Steunpunt Huiselijk Geweld DWO. Alleen voor de gemeenten Leidschendam-Voorburg, Rijswijk, Wassenaar en Zoetermeer, welke vallen onder het Steunpunt Huiselijk Geweld regio Den Haag. Voor de gemeenten Leidschendam-Voorburg, Rijswijk en Zoetermeer voert de GGD Zuid-Holland West zowel de functie van Vangnet als Meldpunt uit, voor de gemeenten Delft, Midden-Delfland, Pijnacker-Nootdorp, Wassenaar en Westland voert de GGD alleen de Vangnet functie uit. Het Meldpunt Bezorgd van Kwadraad bedient, binnen de regio Zuid-Holland West, de gemeenten Delft, Midden-Delfland, Pijnacker-Nootdorp en Westland. Percentage van jongeren die wel eens geslachtsgemeenschap hebben gehad. Percentage van totale populatie.

Zoetermeer Rijswijk PijnackerNootdorp Delft

Westland MiddenDelfland

53

Gezondheid op Peil in Leidschendam-Voorburg

De GGD Zuid-Holland West is de gemeenschappelijke gezondheidsdienst voor alle inwoners van de gemeenten Delft, Leidschendam-Voorburg, Midden-Delfland, Pijnacker-Nootdorp, Rijswijk, Wassenaar, Westland en Zoetermeer. www.ggdzhw.nl

Gezondheid op Peil in Leidschendam-Voorburg - Kernboodschappen voor lokaal beleid

Gezondheid op Peil. in Leidschendam-Voorburg - Kernboodschappen voor lokaal beleid

Recommend Documents