gezondheidsmonitor & kernboodschappen voor lokaal gezondheidsbeleid Rijswijk Kijk op gezondheid

gezondheidsmonitor & kernboodschappen voor lokaal gezondheidsbeleid

2015

Rijswijk

Kijk op gezondheid

inhoud

voorwoord

5

inleiding

7

deel 1 kernboodschappen

11

deel 2 gezondheidsmonitor 2015

31

bijlagen

101

voorwoord Rijswijk is gelegen in het groene hart van Haaglanden, is goed bereikbaar en een populaire bedrijven- en kantoren locatie. De bevolkingsdichtheid is hoog en er wonen relatief veel senioren. Om het gemeentelijk gezondheidsbeleid doelgericht en effectief in te richten, is het van belang inzicht te hebben in de gezondheidssituatie van de diverse inwoners. Daarom bieden we u deze Kijk op gezondheid van de inwoners van Rijswijk aan. Conform de Wet publieke gezondheid moeten gemeenten de gezondheid van hun inwoners monitoren. GGD Haaglanden maakt daarom iedere vier jaar een integrale analyse van de gezondheidsgegevens van de inwoners van Rijswijk: de Gezondheidsmonitor. Hierin wordt de gezondheidssituatie van de bevolking van Rijswijk in beeld gebracht. Daarnaast bevat de Gezondheidsmonitor een analyse van de cijfers en adviezen over de thema’s die aandacht behoeven. GGD Haaglanden heeft op basis van gegevens uit de Gezondheidsmonitor beleidsaanbevelingen voor het lokale gezondheidsbeleid van Rijswijk geformuleerd. Dit zijn de Kernboodschappen. Deze bieden de gemeente handvatten om – naast de landelijke prioriteiten uit de Volksgezondheid Toekomstverkenning “Een gezonder Nederland” – het gemeentelijk gezondheidsbeleid te formuleren, de verbinding te leggen tussen verschillende beleidsterreinen en invulling en inkleuring te geven aan andere lokale nota’s. Ook vormen de Kernboodschappen een basis om het gesprek met partners in de gemeente aan te gaan over de uitvoering van het lokale beleid. In de Gezondheidsmonitor 2015 vergelijken we de situatie van Rijswijk met die van de andere gemeenten uit de regio Zuid-Holland West. De gemeente Den Haag is hierbij buiten beschouwing gelaten: de Haagse Gezondheidsmonitor is in 2014 uitgebracht en er zijn voor de regiogemeenten inmiddels meer recente cijfers beschikbaar. GGD Haaglanden heeft de wens om in de toekomst de Gezondheidsmonitor voor alle negen gemeenten in de regio gelijktijdig uit te brengen. Dan is het ook mogelijk om – daar waar gegevens beschikbaar zijn – Rijswijk te vergelijken met gemeenten die qua omvang, populatie en problematiek vergelijkbaar zijn met Rijswijk. Ik hoop dat de Gezondheidsmonitor 2015 u inzicht geeft in de gezondheidssituatie van Rijswijk en dat de Kernboodschappen ter inspiratie dienen voor het te voeren lokale gezondheidsbeleid. Ton van Dijk Directeur Publieke Gezondheid Haaglanden (wnd.) November 2015

gezondheidsmonitor en kernboodschappen 2015

5

6

kijk op gezondheid rijswijk

inleiding De gemeente Rijswijk heeft in het Coalitieakkoord

Bij de interpretatie van de gezondheidscijfers van

2014-2018 Open Vizier de uitgangspunten voor de

Rijswijk moet rekening worden gehouden met de

huidige collegeperiode beschreven. De focus ligt

diversiteit van de bevolking. Met een groot deel van

hierbij onder andere op de extra taken in het

de bevolking gaat het goed. Deze burgers zijn veelal

sociaal domein.

hoogopgeleid en beschikken over voldoende (finan-

In de Beleidsnota volksgezondheid Rijswijk 2013-2016

ciële) middelen. Toch zijn er ook in Rijswijk inwoners

heeft de gemeente haar maatschappelijke opgave

met een lage sociaaleconomische status: bijna een

voor het lokaal gezondheidsbeleid geformuleerd.

derde van de inwoners heeft een laag onderwijs

Rijswijk wil de zelfredzaamheid en eigen verantwoor-

niveau, ruim vier op de tien van de huishoudens

delijkheid van burgers stimuleren en kiest daarmee

hebben een laag inkomen en ruim een op de tien

voor een samenleving met burgers die actief partici-

huishoudens moet rondkomen van een inkomen

peren en zich voor elkaar en voor de stad inzetten.

onder 110% van het sociaal minimum. Deze groep

GGD Haaglanden heeft een belangrijke adviserende

heeft meer gezondheidsproblemen en leeft vaak

rol naar het gemeentebestuur van Rijswijk op het

ongezonder. Rijswijk besteedt in het huidige beleid

terrein van publieke gezondheid. Vanuit de wettelijke

al aandacht aan kwetsbare groepen, in het bijzonder

taak in het kader van de Wet publieke gezondheid

aan jeugdigen. Voor deze groepen kan het interessant

heeft GGD Haaglanden de Gezondheidsmonitor 2015

zijn om bij de vertaling van de Kernboodschappen

opgesteld en op basis daarvan Kernboodschappen

naar beleid de verbinding te leggen tussen techno

geformuleerd. Gezamenlijk bieden deze een basis

logie en gezondheid. Te denken valt aan de inzet van

voor het ontwikkelen van integraal gemeentelijk

technologie in de zorg, bijvoorbeeld met domotica 2

gezondheidsbeleid.

en e-health. De inzet van digitale toepassingen kan bijvoorbeeld bijdragen aan het voorkomen van een-

Rijswijk uitgelicht

1

zaamheid, het versterken van de zelfredzaamheid,

Rijswijk is een stad in het hart van de Randstad. Op

het koppelen van vrijwilligers aan mensen met

de relatief kleine grondoppervlakte is sprake van een

een hulpvraag en aan digitale ondersteuning

hoge bevolkingsdichtheid (het aantal inwoners per

van mantelzorgers.

km2). Ruim tweederde van de bevolking van Rijswijk is van autochtone herkomst en drie op de tien inwoners heeft een hoog onderwijsniveau. De bevolking is, in vergelijking met Nederland, sterk vergrijsd. De goed. Toch doen volwassenen (19 t/m 64 jaar) het op

uit de beleidsnota volksgezondheid rijswijk 2013-2016

diverse gebieden minder goed dan leeftijdsgenoten

• De burger is zelf verantwoordelijk

in de regio Zuid-Holland West en in Nederland. Zo zijn

• Gezond leven makkelijker maken

zij vaker eenzaam en als mantelzorger vaker overbe-

• De gemeente als regisseur

last. In vergelijking met hun leeftijdsgenoten ervaren

• Jeugd heeft prioriteit

zij vaker hun gezondheid als minder goed (78% van

• Gezondheidsbeleid is integraal

meeste inwoners ervaren hun eigen gezondheid als

de Rijswijkers van 19 t/m 64 jaar ervaart zijn gezondheid als goed ten opzichte van 82% in de regio).

1 Zie voor cijfers bij deze paragraaf de Gezondheidsmonitor Rijswijk 2015.

2 Domotica omvat alle apparaten en infrastructuren in en rond woningen, die elektronische informatie gebruiken voor het meten, programmeren en sturen van functies ten behoeve van bewoners en dienstverleners.


7

inleiding Gezondheidsmonitor

GGD Haaglanden adviseert Rijswijk om expliciet de

De Gezondheidsmonitor 2015 biedt een brede analyse

verbinding te blijven leggen in nota’s. Bijvoorbeeld

van de gezondheidssituatie van de inwoners van

door vanuit de nota gemeentelijk gezondheidsbeleid

Rijswijk. Op gemeenteniveau wordt een actueel beeld

het thema fysieke leefomgeving terug te laten komen

geschetst van de gezondheid van inwoners, de facto-

en door in ruimtelijke plannen aandacht te besteden

ren die de gezondheid beïnvloeden, het zorggebruik

aan het thema gezondheid.

en ontwikkelingen in de omvang, samenstelling en lende bronnen geraadpleegd 3. Een belangrijk deel

Toepassing van de Kernboodschappen in de praktijk

van de gegevens komt uit de gezondheidsenquêtes

In de Kernboodschappen wordt aandacht gevraagd

van de GGD. Daarnaast is ook informatie uit externe

voor specifieke problematiek en kwetsbare

bronnen gebruikt om dit overzicht tot stand te

groepen. Deze problematiek komt voor in heel

brengen. Hierbij zijn de meest recent beschikbare

Rijswijk, specifiek bij mensen met een lage

gegevens gebruikt. De Gezondheidsmonitor is een

sociaaleconomische status.

gezondheid van de bevolking. Hiervoor zijn verschil-

belangrijke bron van informatie voor het formuleren De Kernboodschappen vormen voor de gemeente

van de Kernboodschappen.

Rijswijk en haar samenwerkingspartners een aan-

Kernboodschappen

knopingspunt om actieplannen op te stellen. Het is

In het licht van de landelijke en lokale ontwikke-

waardevol en zinvol hierover als gemeente in gesprek

lingen en gezondheidsthema’s die in Rijswijk aan-

gaan met maatschappelijke partners.

dacht behoeven, zijn in de Gezondheidsmonitor 2015 de belangrijkste speerpunten uitgewerkt in de Kernboodschappen. De Gezondheidsmonitor en Kernboodschappen zijn te gebruiken voor het verder uitwerken van (bestaand) beleid, zoals het Coalitieakkoord 2014-2018 en de Beleidsnota volks gezondheid Rijswijk 2013-2016 en/of voor het opstellen van nieuw beleid, zoals voor de nieuwe nota maatschappelijke ondersteuning. Om effectief beleid ter bevordering van de gezondheid te voeren, is het van belang om tussen verschillende beleidsterreinen de verbinding te leggen. De gemeente Rijswijk werkt integraal vanuit de verschillende beleidsterreinen. Dit is terug te zien in diverse nota’s. Ook de Kernboodschappen raken aan verschillende beleidsterreinen en overstijgen het terrein van gezondheid.

3

8

Zie bijlage III: Bronnen.


Context De Gezondheidsmonitor en Kernboodschappen staan niet op zichzelf maar zijn binnen een bredere context te plaatsen. In het onderstaande kader is een aantal (landelijke) ontwikkelingen geschetst.

Landelijke ontwikkelingen Nederland is bezig met een heroriëntatie op

Het Rijk en de gemeente spelen gezamenlijk een

gezondheid, zorg en ondersteuning. De gezond-

belangrijke rol binnen de publieke gezondheid.

heidsdefinitie van de Wereldgezondheids

Alle factoren die invloed hebben op de volksge-

4

organisatie gaat uit van volledig welbevinden en

zondheid komen terug in de Volksgezondheid

de afwezigheid van ziekten. Hier is nu een positief

Toekomstverkenning: opvoeding, gedrag/leefstijl,

concept van gezondheid naast geplaatst waarin de

fysieke en sociale (leef)omgeving en toegang en

eigen regie op het leven en participatie de hoofd-

kwaliteit van de gezondheidszorgvoorzieningen 6.

rol spelen: “Gezondheid is het vermogen zich aan

Voor gemeenten is het van belang in het lokale

te passen en zoveel mogelijk een eigen regie te

gezondheidsbeleid aandacht aan de onderwer-

voeren, in het licht van fysieke, emotionele en

pen te besteden die aansluiten op problematiek

sociale uitdagingen van het leven”

5.

Deze posi-

binnen de eigen gemeente.

tieve definitie is meer operationeel: het gaat nu om het vermogen om zich aan te passen, waar de

Het Rijksinstituut voor Volksgezondheid en

universele definitie uitgaat van een staat van zijn.

Milieu (RIVM) heeft binnen de nieuwe landelijke Volksgezondheid Toekomstverkenning vier per-

Deze omslag sluit aan op de ontwikkelingen in

spectieven geformuleerd: ‘op en top gezond’,

het sociaal domein: ieder van de drie decentra-

‘iedereen doet mee’, ‘heft in eigen handen’ en

lisaties (transitie van de AWBZ naar de Wmo,

‘gezonde welvaart’ 7. Deze spelen een belangrijke

invoering van de Jeugdwet en invoering van de

rol in maatschappelijke discussies over de volksge-

Participatiewet) benadrukt maatschappelijke parti-

zondheid. De kunst is om deze perspectieven een

cipatie. Het gaat om meedoen in de samenleving,

plek te geven in het beleid om zo recht te doen

in werk en in onderwijs. Hierbij speelt gezondheid

aan de diversiteit. Afhankelijk van de problema-

een belangrijke rol. Participatie bevordert gezond-

tiek en het beleidsterrein komt een perspectief in

heid en vice versa.

meerdere of mindere mate naar voren.

4 Definitie WHO (1948): Gezondheid is een toestand van volledig fysiek, geestelijk en sociaal welbevinden en niet van louter het ontbreken van ziekte. 5 Huber, M. e.a. (2013). Towards a conceptual framework relating to ‘Health as the ability to adapt and to self manage’, Operationalisering gezondheidsconcept.

6 Lalonde M. (1974). A new perspective on the health of Canadians. Ottawa: Government of Canada. 7 RIVM (2014). Volksgezondheid Toekomstverkenning “Een gezonder Nederland”.


9

inleiding Leeswijzer

Deel 2: Gezondheidsmonitor

Deze publicatie omvat twee delen. Deel 1 betreft de

De Gezondheidsmonitor geeft eerst een beschrijving

Kernboodschappen, deel 2 de Gezondheidsmonitor.

van de regio Zuid-Holland West. Vervolgens gaat de Gezondheidsmonitor in op cijfers specifiek voor de

Deel 1: Kernboodschappen

gemeente Rijswijk zoals over demografie, gezond-

Er zijn op basis van de Gezondheidsmonitor

heid, ziekte en sterfte, factoren die de gezondheid

zes Kernboodschappen geformuleerd voor het

beïnvloeden, gezondheidszorg en een vooruitblik op

gemeentelijk gezondheidsbeleid van Rijswijk.

de toekomst. Waar mogelijk zijn gegevens gepresen-

De Kernboodschappen reiken verder dan alleen

teerd op wijkniveau.

de analyses uit de Gezondheidsmonitor. De Kernboodschappen raken verschillende beleids-

In de hoofdtekst van de Gezondheidsmonitor wor-

terreinen en leggen tevens de verbinding tussen de

den belangrijke kerncijfers met betrekking tot de

drie recente decentralisaties en het gemeentelijk

verschillende thema’s besproken. In bijlage I zijn alle

gezondheidsbeleid.

gebruikte cijfers gebundeld in een tabel met cijfers op gemeenteniveau (A) en een tabel met cijfers op

De verschillende beleidsterreinen waaraan een

wijkniveau (B). Per indicator is aangegeven uit welke

Kernboodschap raakt zijn telkens benoemd. Bij iedere

gegevensbron deze afkomstig is. Voor de leesbaar-

Kernboodschap zijn in een kader de belangrijkste

heid van de rapportage is de uitleg van begrippen in

cijfers uit de Gezondheidsmonitor weergegeven.

de tekst beknopt; bijlage II geeft een uitgebreidere

Waar in de tekst cijfers genoemd zijn, is links

toelichting. De bronverwijzing van gegevens is sum-

van de tekst een verwijzing opgenomen naar het

mier in de tekst; bijlage III geeft een overzicht van de

betreffende hoofdstuk van de Gezondheidsmonitor

gegevensbronnen en bijlage IV de verantwoording.

(deel 2). Hier zijn de cijfers terug te lezen waarop de Kernboodschappen zijn gebaseerd.

10


deel 1

Kernboodschappen 1 Gezondheidswinst behalen door inzet van preventie en vroegsignalering

12

2 Bevorderen van gezondheid en participatie in Rijswijk

14

3 Kwetsbare Rijswijkers ondersteunen bij het gezond(er) worden, regie voeren en participeren

16

4 Rijswijkers stimuleren om hun leefstijl blijvend positief te beïnvloeden

20

5 Naar een gezonde leefomgeving die bijdraagt aan de gezondheid en het welbevinden van Rijswijkers

22

6 Bijdragen aan de positieve ontwikkeling en vorming van de jeugd van Rijswijk

26


11


1 Gezondheidswinst behalen door inzet van preventie en vroegsignalering Rijswijk vindt het van belang om te voorkomen dat burgers tot een zorgvraag komen die ze niet zelfstandig kunnen oplossen. Stimuleren van gezond gedrag en het inzetten van preventieactiviteiten dragen hieraan bij. Hierdoor zullen aanspraken van burgers op de Wet maatschappelijke ondersteuning, Participatiewet en Jeugdwet – naar verwachting – worden beperkt. Dit vraagt om een beweging van zorg en ziekte naar gezond gedrag. Preventie en vroegsignalering zijn belangrijke instrumenten om te voorkomen dat burgers zorg nodig hebben.

Voor inwoners die (nog) geen problemen ervaren kan de gemeente inzetten op universele preventie. Wanneer inwoners tot een risicogroep behoren of ondersteuning nodig hebben, kan selectieve preventie worden ingezet. De gemeente Rijswijk kan selectieve preventie met name inzetten binnen de drie transities.

Preventie in de praktijk In het onderstaande worden de doelen van de Wmo, Participatiewet en Jeugdwet kort toegelicht en de rol

Introductie

die de gemeente hierin, door middel van preventie

Zoals verwoord in het Coalitieakkoord 2014-2018 zijn

en vroegsignalering, kan spelen.

het zelf kunnen, waar nodig met behulp van de omgeving, eigen kracht en eigen verantwoordelijkheid

Wet maatschappelijke ondersteuning (Wmo)

belangrijke uitgangspunten van het beleid in Rijswijk.

Het doel van de Wmo is dat burgers optimaal partici-

Dit betekent dat de Rijswijkse burgers ook een eigen

peren in de samenleving en zo lang mogelijk thuis

verantwoordelijkheid hebben voor hun gezondheid

kunnen blijven wonen. De verantwoordelijkheid die

en dat van hen wordt verwacht dat zij regie nemen

hiervoor door het Rijk bij gemeenten is belegd,

over hun gezondheid. Vroeg signaleren en kwetsbare

betekent voor de gemeente Rijswijk dat van burgers

situaties voorkomen, kan leiden tot eenvoudiger hulp.

verwacht wordt dat zij verantwoordelijkheid nemen

De gemeente Rijswijk is alléén aan zet waar de eigen

voor hun gezondheid en de regie ervan. Inzet van

kracht van burgers ontoereikend is en faciliteert

preventieactiviteiten in een zo vroeg mogelijk

bij het vinden en uitvoeren van oplossingen en

stadium vergroot de mogelijkheid dat mensen langer

vernieuwing door de belanghebbenden zelf.

in goede gezondheid zelfstandig thuis kunnen wonen en – zo nodig – pas op een later moment aanspraak

Publieke gezondheidszorg heeft tot doel de

maken op de Wmo. Onder meer E-health-oplossingen

gezondheid van (nog) gezonde burgers te bevorderen

kunnen hieraan ondersteunend zijn, zoals

en te beschermen. Er zijn verschillende soorten

rondom valpreventie.

preventie, waaronder universele en selectieve preventie. De gemeente Rijswijk is verantwoordelijk voor universele en selectieve preventie. Universele preventie bevordert en beschermt actief de gezondheid van de gehele bevolking. Selectieve preventie probeert te voorkomen dat personen met één of meer risicofactoren (determinanten) voor een bepaalde aandoening daadwerkelijk ziek worden 8.

8 Bron: Nationaal Kompas Volksgezondheid.

12


Wet maatschappelijke ondersteuning Optimaal participeren en zo lang mogelijk in goede gezondheid thuis kunnen blijven wonen

Participatiewet Een goede gezondheid draagt bij aan het vinden en behouden van werk

Jeugdwet Inzetten op eigen kracht van jeugdigen en hun ouders, integrale hulp op maat, vroegsignalering en preventie

Participatiewet of zonder arbeidsbeperking – die kunnen werken

gerelateerde beleidsterreinen

maar daarbij ondersteuning nodig hebben, werk te

• Zorg

laten vinden. Het is voor alle inwoners van Rijswijk

• Welzijn

wenselijk om naar vermogen te werken en bij te

• Inkomen & Schuld

dragen aan de samenleving. Participeren, actief zijn

• Activering

en blijven is voor iedereen van belang. Gezondheid

• Jeugd

Het doel van de Participatiewet is om burgers – met

en participatie beïnvloeden elkaar over en weer. Een minder goede gezondheid vormt een belemmering voor arbeidsparticipatie en een goede gezondheid helpt mensen juist om aan het werk te blijven. Inzetten op preventieactiviteiten die de gezondheid van de inwoners bevorderen, levert hieraan een bijdrage.

Jeugdwet Het doel van de stelselwijziging jeugd is om in een vroeg stadium meer preventie en ondersteuning te organiseren waar dat nodig is. Uitgangspunt is eigen kracht van de jeugdigen en hun ouders, problemen minder snel medicaliseren en integrale hulp op maat organiseren rond gezinnen. De gemeente Rijswijk biedt hiertoe preventieve activiteiten. Vroegsignalering en preventie vinden plaats op plekken waar jeugdigen komen zoals speelplaatsen, (voor)scholen, sport verenigingen en jeugdgezondheidszorg.


13


2 Bevorderen van gezondheid en participatie in Rijswijk Om de bevolking van Rijswijk zo goed en zelfstandig mogelijk te laten participeren is het belangrijk dat burgers zich gezond voelen. Daarbij zijn het hebben van een baan, onderwijs volgen, een gezonde leefstijl en sociale contacten van belang. Ruimte voor lokale en burger initiatieven zorgt voor aansluiting op de wensen van de bevolking.

Aandachtspunten Voor Rijswijk is het van belang om samen met de samenwerkingspartners in de stad specifiek aandacht te blijven besteden aan de volgende doelen en doelgroepen.

zie 2.3

Werkzoekenden en arbeidsongeschikten actief houden Van de potentiële beroepsbevolking (15 t/m 74 jaar)

Introductie

van Rijswijk is 6% werkloos. 6% van de inwoners

Participatie, het meedoen aan de samenleving, is

(15 t/m 64 jaar) heeft een arbeidsongeschiktheids-

voor iedereen belangrijk. Mensen willen (volwaardig)

uitkering. Om gezondheidsproblemen te voorkomen

onderdeel zijn van de maatschappij. Het gaat om

en terugkeer naar betaalde arbeid of deelname aan

werken en onderwijsdeelname, maar ook om het

andere vormen van participatie te bevorderen, is

hebben van sociale contacten en het opdoen van

het belangrijk dat werkzoekenden en arbeidsonge-

vaardigheden. Participatie zorgt voor persoonlijke

schikten actief zijn en blijven in de maatschappij.

ontwikkeling, geeft een gevoel van eigenwaarde en

Het is van belang te zorgen dat deze burgers kunnen

zelfvertrouwen en zorgt voor uitdaging, zingeving en

participeren, bijvoorbeeld door ondersteuning naar

structuur. Veel mensen kunnen dit op eigen kracht,

werk, deelname aan (sport)clubs en vrijwilligerswerk.

anderen hebben daarbij ondersteuning nodig. Ieder

Het loket Sociale Dienstverlening kan fungeren als

binnen de eigen mogelijkheden.

plek om, naast de reguliere gespreksonderwerpen, gezondheid en participatie te bespreken.

Gezonde mensen hebben vaker een betaalde baan en doen meer vrijwilligerswerk. Hierdoor kunnen zij meer deelnemen aan de maatschappij. Gezondheid

zie 2.3

Activering van vrijwilligers Actief zijn als vrijwilliger is een vorm van participa-

bepaalt – mede – de mate waarin mensen participe-

tie en kan bijdragen aan de participatie van andere

ren in de samenleving. Andersom draagt meedoen

burgers doordat de vrijwilliger hen betrekt bij het

ook bij aan een goede gezondheid en welbevinden.

maatschappelijke leven. Actief zijn zelf draagt ook

Dit vraagt om een balans tussen het stimuleren van

weer bij aan de gezondheid van de vrijwilliger. Uit de

eigen mogelijkheden enerzijds en ondersteunende

Gezondheidsmonitor blijkt dat in Rijswijk ongeveer

voorzieningen anderzijds.

8.800 vrijwilligers (19 jaar en ouder) actief zijn en dat nog eens 7.600 inwoners van Rijswijk belangstelling

Een uitzondering op de gezonde effecten van partici-

hebben voor vrijwilligerswerk, maar (nog) niet in

patie vormt mantelzorg. Mantelzorg geeft de volwas-

actie komen. Het aantal inwoners dat actief is als

sen mantelzorger weliswaar vaak voldoening, maar

vrijwilliger is in verhouding lager dan in de regio.

kan ook leiden tot negatieve gezondheidseffecten bij

Als duidelijk is wat inwoners ervan weerhoudt of

de mantelzorger zelf, zoals overbelasting, zeker als de

wat zij nodig hebben om daadwerkelijk actief te

mantelzorg langdurig en intensief is. Dan verminde-

worden als vrijwilliger, kan hierop gericht beleid

ren ook welbevinden en autonomie. Mantelzorg door

worden ingezet.

jongeren kan een risico vormen voor hun deelname aan onderwijs en in het sociale leven.

14


zie 2.3

Werkzoekenden en arbeidsongeschikten actief houden

Aandacht voor overbelaste mantelzorgers

6%

(2.000) is werkloos (15-74 jr)

14%

(5.300) is mantelzorger (19+)

6%

(1.941) heeft een arbeidsongeschiktheidsuitkering (15-64 jr)

21%

is zwaar belast (mantelzorgers 19-64 jr)

Activering van vrijwilligers

Voortijdig schoolverlaten voorkomen

23%

(8.800) is vrijwilliger (19+)

2%

20%

(7.600) heeft belangstelling voor vrijwilligerswerk (19+)

Aandacht voor overbelaste mantelzorgers 2% van de 12 t/m 18-jarigen is mantelzorger in Rijswijk. Op plekken waar jeugdige mantelzorgers veel komen (zoals school en (sport)clubs) is vaak

zie 3.4 zie 2.3

(61) voortijdig schoolverlaters (leerlingen 12-22 jr)

Voortijdig schoolverlaten voorkomen Op jonge leeftijd betrokken zijn en blijven bij het maatschappelijke leven is van invloed op het verdere leven. Een op de negen jongeren (15-26 jaar)

niet bekend dat zij mantelzorger zijn. Aandacht voor

in Rijswijk volgt geen bekostigd onderwijs en werkt

de belasting van jeugdige mantelzorgers op plek-

niet. Van deze groep krijgt een derde een uitkering

ken waar ze vaak komen, vergroot hun kansen: het

sociale zekerheid. Naar verwachting volgt een deel

verkleint het risico op vroegtijdig schoolverlaten en

van de jongeren mogelijk onderwijs dat niet door

op sociaal isolement (ook als zij naast mantelzorg

de overheid wordt bekostigd, bijvoorbeeld aan een

sociale activiteiten ondernemen). Door de kennis

particuliere onderwijsinstelling.

te vergroten over de gezondheidsrisico’s van jonge mantelzorgers en de organisatie van vroegsignalering

In het schooljaar 2012-2013 verliet 2% van de 12 t/m

te verbeteren, kunnen de gezondheidsrisico’s

22-jarige leerlingen in Rijswijk het onderwijs zonder

worden beperkt.

startkwalificatie. Om betere kansen op de arbeidsmarkt te hebben is het voor jongeren van belang

zie 2.3

Ongeveer 5.300 volwassenen in Rijswijk (19 jaar en

deze startkwalificatie wel te hebben. Dit vraagt om

ouder) zetten zich in als mantelzorger. Veel van hen

een aanpak die schooluitval voorkomt.

zijn mantelzorger naast werk en gezin. Ruim een op de vijf van de volwassen mantelzorgers (19 t/m 64 34% van de mantelzorgers (19 t/m 64 jaar) heeft


behoefte aan (extra) hulp. Overbelaste mantelzorgers

• Zorg

lopen een groter risico op (verergering van hun)

• Welzijn

gezondheidsklachten en op sociaal isolement. Het is

• Economische zaken

van belang mantelzorgers zowel te ondersteunen bij


het krijgen van overzicht van het beschikbare aanbod

• Activering

jaar: 21%) is tamelijk zwaar belast tot overbelast.

voor degene die de zorg ontvangt als ook hen te informeren over mantelzorgondersteuning.


15


3 Kwetsbare Rijswijkers ondersteunen bij het gezond(er) worden, regie voeren en participeren De overheid verwacht meer autonomie van burgers. Maar niet iedere burger is zelf in staat om voldoende regie te voeren om gezond te leven en te participeren in de samenleving. Het is van belang dat Rijswijk voor burgers die onvoldoende zelfredzaam zijn extra aandacht besteedt aan preventie en aan ondersteuning om de zelfregie te vergroten en binnen de eigen mogelijkheden te kunnen participeren.

Het is van belang om van persoon tot persoon te kijken welke mogelijkheden iemand heeft tot zelfregie en participatie om daarop zo goed mogelijk te kunnen aansluiten met interventies en zo individueel de zelfredzaamheid te vergroten of te stabiliseren. Daarnaast is een collectieve aanpak belangrijk. Wijk- en gebiedsgericht werken is een manier om een collectieve aanpak vorm te geven. In een aantal wijken is de sociaaleconomische status iets lager dan

Introductie

gemiddeld. In deze wijken zijn er meer huishoudens

Er zijn vele vormen van kwetsbaarheid en verschil-

die moeten rondkomen van een laag inkomen of zelfs

lende redenen waardoor iemand kwetsbaar is.

van het sociaal minimum. Om kwetsbare burgers in

Kwetsbaarheid is niet altijd te voorkomen. Als we

deze, maar ook in andere wijken te ondersteunen is

spreken over kwetsbare burgers gaat het om een

het belangrijk om aandacht te besteden aan zelfregie

heel diverse groep mensen die zelf onvoldoende regie

in relatie tot gezondheid. Hierbij moet rekening wor-

hebben over hun leven, zoals kwetsbare ouderen en

den gehouden met de diversiteit en achtergronden

burgers die gebruik maken van diverse sociale rege-

van burgers.

lingen. Een groot deel hiervan zijn mensen met een lage sociaaleconomische status. De gezondheid en

Rijswijk heeft twee sociale wijkteams ingesteld om

gezondheidsvaardigheden van deze kwetsbare groe-

zorg en ondersteuning voor kwetsbare burgers te

pen zijn vaak slechter dan van mensen die wel zelf

organiseren. Het is belangrijk om binnen deze sociale

de regie over hun leven weten te voeren. Sommigen

wijkteams ook preventie te borgen. Door de inzet van

van hen hebben minder kennis over het zorgsysteem,

preventie is de gezondheid van mensen met een lage

leven ongezonder, participeren minder en hebben

sociaaleconomische status te verbeteren, waardoor

minder gunstige werken woonomstandigheden.

de verschillen tussen sociaaleconomische groepen op

Wanneer zij de ‘wereld om hen heen’ kennen, heb-

termijn kleiner worden. Belangrijke (preventie)taken

ben zij meer mogelijkheden tot participatie.

zijn (vroeg)signalering, educatie en (terugval)preventie. Deze kunnen eraan bijdragen om toename van zorgbehoefte te voorkomen en de zelfredzaamheid te vergroten.

16


Aandacht voor psychische en sociale gezondheid

39%

(15.100) heeft een verhoogd risico op angststoornis of depressie (19+)

44%

is eenzaam (19-64 jr)

17%

is sociaal uitgesloten (19-64 jr)

Kwetsbare ouderen faciliteren

Alert zijn op burgers met een lage sociaaleconomische status

33%

grijze druk in 2025

31%

laag onderwijsniveau (15-74 jr)

21%

(2.000) is kwetsbaar (65+)

43%

laag inkomen (huishoudens)

Aandacht voor burgers met gestapelde regelingen

25%

(6.195) heeft een stapeling van sociale regelingen (huishoudens)

Aandachtspunten

Het aantal 65-plussers zal toenemen met 17%. De

Er is in Rijswijk met name aandacht nodig voor de

grijze druk (het aantal 65-plussers gedeeld door het

volgende thema’s en groepen.

aantal 20 t/m 64-jarigen) zal hierdoor dalen van 39% in 2014 tot 33% in 2025. Door de vergrijzing en door

zie 2.1 zie 6.1

Kwetsbare ouderen faciliteren

de tendens om mensen langer thuis te laten wonen

Rijswijk is relatief een sterk vergrijsde gemeente.

wordt het beroep op de zorg groter.

In het komende decennium zal het aantal senioren (65-plussers) in absolute zin toenemen maar niet in relatieve zin. Dit komt doordat de verwachting is dat

zie 3.4

Een op de vijf senioren (65 jaar en ouder) in Rijswijk is kwetsbaar. Deze oudere burgers voelen zich relatief

het aantal jeugdigen (0-18 jaar) en volwassenen (19-

minder gezond, hebben meer beperkingen en voelen

64 jaar) meer zal toenemen dan het aantal senioren.

zich vaker eenzaam. De beperkingen vormen een

Naar schatting zal de totale bevolking van Rijswijk

belemmering voor hun participatie in het maatschap-

met 42% toenemen in de periode

2014-2025 9.

pelijke leven, waardoor hun eenzaamheid toeneemt.

9 De bevolkingsstijging in de periode 2014-2025 is een prognose van het Planbureau voor de Leefomgeving. De gemeente Rijswijk verwacht zelf ook een groei, maar wel een minder sterke. Een van de verklaringen voor deze groei is de verwachting dat als gevolg van de vergrijzing relatief veel mensen komen te overlijden. Jonge gezinnen (vaak afkomstig uit Den Haag) zullen naar verwachting de woningen opvullen die de huidige, veelal alleenwonende hoofdbewoners, achterlaten. Een andere verklaring is de nieuwbouwprojecten, zoals Rijswijk Buiten.


17


zie 2.3

18% van de Rijswijkse senioren heeft niet minimaal wekelijks een sociale activiteit (13% in de regio Zuid-Holland West). Door deze senioren meer te faciliteren in het kunnen meedoen aan de maat-

zie 2.2 zie 3.4

Alert zijn op burgers met een lage sociaal economische status In Rijswijk heeft 31% van de bevolking (15 t/m 74 jaar) een laag onderwijsniveau, 43% van de huis-

schappij kan hun eenzaamheid afnemen en stijgt de

houdens heeft een laag inkomen en ruim een op de

kwaliteit van leven. Het is van belang dat Rijswijk

tien huishoudens moet rondkomen van een inkomen

zich blijvend inspant om kwetsbare ouderen op te

onder 110% van het sociaal minimum. In Rijswijk

sporen – bijvoorbeeld door de sociale wijkteams –

ervaren minder inwoners (19 t/m 64 jaar) dan in de

en vroegtijdig problematiek bij hen te signaleren.

regio Zuid-Holland West de eigen gezondheid als (zeer) goed (78 versus 82%).

zie 3.3 zie 3.4 zie 5.2

Aandacht voor psychische en sociale gezondheid Veel volwassenen in Rijswijk voelen zich eenzaam. Bijna de helft (44%) van de volwassenen (19 t/m

zie 3.6

Burgers met een lagere opleiding en/of laag inkomen hebben meer problemen op het gebied van lichame-

64 jaar) voelt zich matig tot zeer ernstig eenzaam.

lijke, psychosociale en sociale gezondheid. Zo ervaart

In de regio Zuid-Holland West is dit 34% en in

een op de drie laagopgeleiden de eigen gezondheid

Nederland 37%. Bijna een op de zes volwassenen

als minder goed; bij hoogopgeleiden geldt dit voor

(17%) voelt zich enigszins tot sterk sociaal uitgesloten.

een op de acht. Bijna de helft van de laagopgeleiden

Vier op de tien inwoners van Rijswijk heeft een

voelt zich matig tot zeer ernstig eenzaam, terwijl

verhoogd risico op een angststoornis of een depressie

dit bij hoogopgeleiden bij bijna een op de drie het

(39%; 19 jaar en ouder). In totaal gaat het om zo’n

geval is. Ook onder mensen met een niet-westerse

15.100 mensen. Per 1.000 inwoners maken in

herkomst komen gezondheidsproblemen vaker voor.

Rijswijk meer inwoners gebruik van tweedelijns

De Volksgezondheid Toekomstverkenning 2014 voor-

GGZ-zorgtrajecten dan in de regio Zuid-Holland West

spelt dat de gezondheidsverschillen tussen mensen

en Nederland.

met een verschillende sociaaleconomische status

Het is van belang aandacht te hebben voor psycho-

in de toekomst mogelijk verder zullen toenemen.

sociale gezondheid. Daarbij is specifiek aandacht voor

Dit vraagt om aandacht voor groepen met een lage

voorzieningen voor volwassenen gewenst, aangezien

sociaaleconomische status.

deze groep groeiende is. Problemen op dit gebied veroorzaken de grootste ziektelast. Wanneer inwoners goed in hun vel zitten,

zie 2.2

Onder mensen met een lage sociaaleconomische status bevinden zich ook relatief veel laaggeletterden.

is de kans groter dat ze kunnen blijven participeren.

In Nederland is 12% van de bevolking (16 t/m 64

Depressiepreventie is dan ook erg belangrijk.

jaar) laaggeletterd. Deze groep vraagt een specifieke benadering. Taalbeleid is een speerpunt voor de gemeente Rijswijk. Dit geldt zowel voor jongeren als ouderen, allochtoon en autochtoon. Rijswijk neemt deel aan de regionale wervingscampagne Doe Weer Mee! en ondersteunt inwoners met vragen op het gebied van taal, rekenen, digitale vaardigheden en sociale media.

18


zie 3.4

Aandacht voor burgers met gestapelde regelingen Een op de vier huishoudens in Rijswijk maakt gebruik


van sociale regelingen op meer dan één gebied.

• Zorg

De combinatie van regelingen op het gebied van

• Welzijn

inkomensondersteuning en arbeidsparticipatie en/of


welzijn/zorg komt relatief veel voor.

• Activering

Bezuinigingsmaatregelen hebben veel impact op huishoudens met een stapeling van regelingen: zij worden ook geconfronteerd met een stapeling van bezuinigingen, waardoor hun positie verder verzwakt. Rijswijk werkt aan gerichte armoede bestrijding door mensen te ondersteunen naar werk, participatie te bevorderen en (tijdelijke) financiële ondersteuning te bieden om uit de armoede te komen.


19


4 Rijswijkers stimuleren om hun leefstijl blijvend positief te beïnvloeden Het blijvend positief beïnvloeden van leefstijl van volwassenen vraagt een langetermijnaanpak. Snel resultaat boeken is lastig omdat gedrag moeilijk te veranderen is en daarnaast de effecten van beleid pas op langere termijn te meten zijn. Om de zorgkosten en maatschappelijke kosten nu en in de toekomst beheersbaar te houden, is het van belang aandacht te hebben en te houden voor het verbeteren van de leefstijl van de burger uit Rijswijk. Dit vraagt om beleid dat zorgt dat voor de burger de gezonde keuze het meest voor de hand ligt. V erbetering is te realiseren door de uitvoering van preventieve programma’s gericht op specifieke doelgroepen en door het effectief inrichten van de buitenruimtes.

De gemeente kan bijdragen aan het positief veranderen van de leefstijl van haar burgers door: • Te faciliteren dat burgers kennis kunnen opdoen over gezond gedrag, gezond bewegen en gezond gewicht. • Gerichte preventieprogramma’s op wijkniveau in te zetten en aan te sluiten op landelijke campagnes. Van belang is goed aan te sluiten bij de belevingswereld van de specifieke doelgroep waarop het programma zich richt: dichtbij de burger, toe gankelijk en op maat. Daarbij verdient het aanbeveling mensen uit de doelgroep waarvoor het programma bedoeld is te betrekken bij de opzet en uitvoering. Dit vergroot de kansen op een succesvolle implementatie.

Introductie

• De buitenruimte zo in te richten dat deze verleidt

In Gezondheid op peil, de regionale Volksgezondheid

tot gezond gedrag, beweging en sporten. Zo kun-

Toekomstverkenning voor Rijswijk uit 2011, waren

nen inwoners van Rijswijk hun leefstijl verbeteren.

drie Kernboodschappen specifiek gericht op de leef-

• Oog te hebben voor levensfases waarin mensen

stijlthema’s alcoholgebruik, roken en overgewicht.

meer open staan voor gezondheidsboodschappen

Er is in Rijswijk de afgelopen jaren gericht aandacht

en meer geneigd zijn om hun gedrag te verande-

besteed aan deze thema’s. Uit de Gezondheidsmonitor

ren. Het is goed om interventies hierbij te laten

2015 blijkt dat ze nog altijd actueel zijn.

aansluiten. Te denken valt aan aanstaande of jonge ouders, mensen bij wie een ziekte is vastgesteld en

Een ongezonde leefstijl brengt gezondheidsrisico’s

mogelijk ook mensen die met pensioen gaan.

met zich mee. Hierdoor verslechtert de gezondheid, participeren burgers minder en doen ze een groter beroep op zorgen maatschappelijke voorzieningen.

Aandachtspunten

Het streven is om individuen te stimuleren zelf hun

Zowel voor jeugd als volwassenen is een gezonde

leefstijl te verbeteren. Rijswijk heeft in dit kader al

leefstijl belangrijk. De hier genoemde adviezen

verschillende activiteiten ontplooid, zoals een cursus

gelden voor beide groepen, maar zijn gebaseerd

over gezonde voeding en beweegprogramma’s ter

op de cijfers over volwassenen (19 jaar en ouder).

preventie van depressie. Voortzetting is gewenst.

In kernboodschap 6 komt de leefstijl van de jeugd specifiek aan bod. In Rijswijk spelen voor volwassenen de volgende leefstijlthema’s een rol.

20


zie 4.1

Stimuleren van voldoende beweging

Voorkomen van zwaar alcoholgebruik

42%

7%

(16.200) beweegt onvoldoende (19+)

(2.600) gebruikt zwaar alcohol (19+)

Streven naar een gezond gewicht

Stoppen met roken

48%

21%

(18.200) heeft overgewicht (19+)

Stimuleren van voldoende beweging Bewegen gaat niet alleen om het beoefenen van

zie 4.1

(8.200) rookt (19+)

Voorkomen van zwaar alcoholgebruik Alcoholgebruik leidt vrij snel tot gewenning en

sport, maar bijvoorbeeld ook om een wandeling naar

lichamelijke en geestelijke afhankelijkheid en geeft

de supermarkt of een eindje fietsen. Ruim vier op

risico’s op de korte en lange termijn. Een op de veer-

de tien volwassen inwoners (19 jaar en ouder) van

tien inwoners (19 jaar en ouder) van Rijswijk geeft

Rijswijk beweegt onvoldoende (45% bij 19 t/m 64 jaar

aan zwaar alcohol te drinken 10. In maart 2015 heeft

en 36% 65 jaar en ouder). Het percentage sporters

GGD Haaglanden onder andere in Rijswijk aandacht

neemt af met het stijgen van de leeftijd. In Rijswijk

gevraagd voor de IkPas-campagne 11. Dit is een

worden beweegcursussen aangeboden in groeps-

bewustwordingscampagne die de discussie op gang

verband. Aanbevolen wordt dit soort initiatieven

wil brengen over de gewoonte van alcoholgebruik.

te blijven ondersteunen en ook het bewegen onder volwassenen (19 t/m 64 jaar) te stimuleren.

zie 4.1

zie 4.1

Stoppen met roken Roken verhoogt de kans op verschillende soorten

Streven naar een gezond gewicht

kanker en luchtwegaandoeningen (bijvoorbeeld

Het hebben van overgewicht brengt gezondheids-

COPD). In vergelijking met andere leefstijlfactoren is

risico’s met zich mee, zoals een verhoogd risico op

de bijdrage van roken aan de totale ziektelast hoog.

diabetes type 2 en verschillende soorten kanker.

13% van de ziektelast is toe te schrijven aan roken 12.

Bijna de helft (48%) van de volwassen inwoners

Het aantal rokers (19 jaar en ouder) in Rijswijk is een

(19 jaar en ouder) van Rijswijk heeft overgewicht.

op de vijf. Vier op de tien van de rokers geeft aan te

Ernstig overgewicht beperkt lichamelijke activiteiten

willen stoppen.

zoals (trap)lopen. Daarnaast krijgen mensen met ernstig overgewicht vaak te maken met stigmatisering en discriminatie en dit kan hen belemmeren in hun functioneren.

gerelateerde beleidsterreinen • Zorg • Sport Cultuur en Onderwijs • Mobiliteit, Duurzaamheid, Groenbeleid • Activering

10 Iemand drinkt zwaar alcohol als hij of zij op minimaal

één dag in de week zes of meer (mannen) of vier of meer (vrouwen) glazen per dag drinkt. 11 IkPas is een initiatief van diverse gemeenten, GGD-en, Instellingen voor Verslavingszorg, het Trimbos-instituut en het lectoraat verslavingspreventie van de hogeschool Windesheim. 12 Bron: Nationaal Kompas. Ziektelast in DALY’s.


21


5 Naar een gezonde leefomgeving die bijdraagt aan de gezondheid en het welbevinden van Rijswijkers De kwaliteit van de leefomgeving, zowel buitens- als binnenshuis, beïnvloedt de lichamelijke en mentale gezondheid en het welbevinden van de inwoners van Rijswijk. Het beperken van milieubelastende factoren zoals luchtverontreiniging, omgevingslawaai en vocht en schimmel in huis, vermindert de negatieve invloed hiervan op de gezondheid. Door als gemeente gezonde keuzes te maken bij de inrichting van de buitenruimte, wordt het aantrekkelijker voor de bevolking om buiten actief te zijn. Hierdoor verbetert de gezondheid en het welbevinden. De kwaliteit van het binnenmilieu wordt vooral bepaald door een combinatie van de kwaliteit van de woning en het ventilatiegedrag van de bewoner.

uit bouwmaterialen of meubilair. Ook roken in huis vermindert de kwaliteit van het binnenmilieu 14.

Aandachtspunten Rijswijk kan gezondheidswinst behalen door verbetering van luchtkwaliteit, vermindering van omgevingslawaai, creëren van een groene omgeving in de meer stedelijke delen van de gemeente en door de burger te informeren over een gezond binnenmilieu.

zie 4.2

Buitenmilieu effectief inrichten In Rijswijk wordt meer dan de helft van het grondgebied (56%) gebruikt wordt voor bebouwing en verkeer. Bijna een derde (29%) is in gebruik voor bos,

Introductie

open natuurlijk terrein en recreatie (in Nederland is

De fysieke buitenomgeving (buitenmilieu) is van

dit gemiddeld 14%). Het aandeel gestapelde bouw

invloed op de gezondheid. Het gaat daarbij om

en het aantal huurwoningen verschilt sterk tussen

directe en indirecte effecten en om negatieve en

de wijken. In totaal heeft Rijswijk 60% gestapelde

positieve effecten. Directe invloed ontstaat door

bouw. In de wijk met postcode 2286 (Stervoorde,

blootstelling aan factoren als luchtverontreiniging

Eikelenburg, Hoekpolder en Sion) is er sprake van

en omgevingslawaai, maar ook door hitte die vooral

90% gestapelde bouw.

in bebouwd gebied meer dan gemiddeld optreedt 13. Het indirecte effect is bijvoorbeeld stress vanwege

Het overgrote deel van de inwoners (19 t/m 64 jaar)

omgevingsgeluid. De aanwezigheid van groen, stilte

van Rijswijk geeft zijn woning (94%) en woonomge-

en water kunnen positieve effecten hebben op

ving (96%) een voldoende en 94% is tevreden over

de gezondheid.

het groen in de buurt. Dit staat los van de mate waarin woningen en woonomgeving ook daadwerke-

22

De kwaliteit van het binnenmilieu vermindert onder

lijk gezond zijn en de gezondheid positief beïnvloe-

andere door vocht, schimmel, allergenen en ver-

den. Door wijken in te richten met water en autoluwe

brandingsproducten die vrijkomen tijdens het koken

zones, en specifiek in wijken met veel gestapelde

of stoken en door vluchtige stoffen die vrijkomen

bouw voldoende groene ruimte te creëren,

13 De gemiddelde mens ervaart comfortabele omstandigheden bij een temperatuur tussen de 20 en 27°C en een luchtvochtigheid van 35 tot 60%. Wanneer één van beide factoren te ver stijgt, beginnen mensen zich oncomfortabel te voelen, wat niet direct inhoud dat dit direct schadelijk is voor het lichaam. Mogelijke gevolgen van hittestress zijn mentale, psychofysiologische en fysieke problemen. Bron: Canadian Centre for Occupational Health and Safety.

14 Bron: Jongeneel, W.P. (23 juni 2014). Binnenmilieu samengevat. In: Nationaal Kompas Volksgezondheid. Bilthoven: RIVM.


Buitenmilieu effectief inrichten

96%

geeft een voldoende voor woonomgeving (19-64 jr)

94%

is tevreden over groen in de buurt (19-64 jr)

Rekening houden met luchtkwaliteit

3-5%

van ziektelast veroorzaakt door fijnstof

Geluidhinder verminderen

14%

ervaart ernstige geluidhinder in/om het huis (19-64 jr)

Informeren over een gezond binnenmilieu

9%

heeft vocht/schimmel in woonkamer/slaapkamer (19-64 jr)

19%

woont in een huis waarin dagelijks wordt gerookt (19-64 jr)

kan Rijswijk een gezondere leefomgeving voor haar burgers scheppen en zijn inwoners verleiden tot

zie 4.2

Rekening houden met luchtkwaliteit Hoewel de luchtkwaliteit in Nederland de laatste

gezond gedrag. Een samenhangend fietsroutenet-

decennia sterk is verbeterd, blijft fijnstof een pro-

werk met doorgaande fietsroutes, fietsveiligheid en

bleem. De Europese normen voor fijnstof worden in

kwalitatief en kwantitatief goede fietsvoorzieningen

Rijswijk gehaald, maar ook onder deze normen zijn er

dragen ook bij aan het creëren van een prettiger

nog aanzienlijke gezondheidseffecten. Blootstelling

leefomgeving. Deze zetten de burger aan tot bewe-

aan fijnstof veroorzaakt in Nederland 3 tot 5% van

gen en dragen bij aan de lichamelijke en mentale

de totale ziektelast 15. Vooral roetdeeltjes in fijnstof,

gezondheid. De gemeente Rijswijk heeft het

die grotendeels door verkeer worden uitgestoten,

Groenbeleidsplan 2010-2020 BomeNatuuRecreatie

veroorzaken gezondheidsschade zoals ziekten van de

dat richting geeft aan het denken over groen, priori-

ademhalingswegen en hart- en vaatziekten. Dit speelt

tering bij de uitvoering en keuzes in groenbeheer.

met name langs drukke wegen. Gevoelige groepen zoals kinderen, ouderen en mensen met luchtwegaandoeningen hebben hier het meeste last van. Bij de reconstructie van de Haagweg houdt de gemeente rekening met het verbeteren van de luchtkwaliteit.

15 Bron: Maas, R. et al., 2015. Luchtkwaliteit en gezondheidswinst. RIVM, april 2015.


23


Het verdient aanbeveling om het ruimtelijk beleid zo te formuleren dat de negatieve gezondheidseffecten

zie 4.2

Informeren over een gezond binnenmilieu Een op de elf inwoners van Rijswijk (19 t/m 64 jaar)

van luchtkwaliteit zo klein mogelijk zijn. Bijvoorbeeld

heeft vocht of schimmel in woon- of slaapkamer.

door in de buurt van drukke wegen geen speelplaat-

Soms zijn hiervoor bouwkundige oorzaken aan te

sen aan te leggen of kinderdagverblijven of scholen

wijzen, in andere gevallen is onvoldoende ventileren

te vestigen.

de oorzaak. Bij een op de vijf inwoners wordt dagelijks in huis gerookt. Het vergroten van kennis van

zie 4.2

Geluidhinder verminderen

bewoners over een gezond binnenmilieu, bijvoor-

Een op de zeven inwoners van Rijswijk (19 t/m 64

beeld door middel van voorlichting, kan gezond

jaar) ervaart ernstige geluidhinder in of om het

gedrag stimuleren. Voldoende ventileren om schade-

huis. De belangrijkste bronnen van geluidhinder

lijke stoffen uit het binnenmilieu goed af te kunnen

zijn buren, brommers en scooters en wegverkeer.

voeren en het regelmatig onderhouden van verbran-

Hiervan is vooral sprake rondom drukke verkeers-

dingstoestellen zijn manieren om de kwaliteit van

wegen zoals de autosnelwegen A4 en A13 en de

het binnenmilieu te verbeteren. Daarnaast is het

Sir Winston Churchilllaan, maar ook langs de spoor-

plaatsen van koolmonoxidemelders van belang om

lijn Den Haag - Delft. De gevolgen van geluidbelasting

de veiligheid van het binnenmilieu te bewaken.

door wegverkeer kunnen variëren van hinder en

Over de kwaliteit van de woning kan de gemeente

slaapverstoring tot klinische gezondheidseffecten

afspraken maken met verhuurders.

zoals hart- en vaatziekten. De geluidbelasting is te verminderen door bij herinrichting en nieuwbouw hier expliciet aandacht aan te besteden.


Evenals luchtkwaliteit is ook omgevingslawaai, zeker

• Wonen & Woonruimteverdeling

in de stedelijke delen van Rijswijk, sterk gerelateerd

• Sport Cultuur en Onderwijs

aan verkeersdrukte. Het is dan ook van belang om

• Stedenbouw / Ruimtelijke

bij het maken van keuzes op het gebied van verkeer en ruimtelijke inrichting rekening te houden met de effecten hiervan op de gezondheid.

Ordening • Mobiliteit, Duurzaamheid, Groenbeleid • Activering

24



25


6 Bijdragen aan de positieve ontwikkeling en vorming van de jeugd van Rijswijk Alle kinderen moeten gezond en veilig kunnen opgroeien, hun talenten kunnen ontwikkelen en binnen hun mogelijkheden kunnen participeren in de samenleving. Ouders zijn hiervoor primair verantwoordelijk. De overheid komt pas in beeld als dit proces niet vanzelf gaat. De overheid draagt bij aan het creëren van de juiste randvoorwaarden in de omgeving van het kind. Er zijn vele factoren die invloed hebben op hoe de jeugd zich ontwikkelt: gezinssituatie, opvoeding, school, leefomgeving, leefstijl en dergelijke. Preventie en zorg voor de jeugd vragen dan ook een integrale aanpak.

Dit maakt dat aandacht voor jeugdbeleid en een sluitend aanbod van belang is. In Rijswijk is met name behoefte aan aanvullend aanbod op het gebied van preventie en lichte ondersteuning 17. Leefstijl en gedrag van jeugdigen zijn ook in Rijswijk blijvende aandachtspunten. Het blijkt dat wie op jonge leeftijd gezond is dat in veel gevallen ook op latere leeftijd is. Aandacht voor preventie van jongs af aan is van belang om gezondheidsproblemen op latere leeftijd te voorkomen. Naast de gezinssituatie (opvoeding) zijn de school- en leefomgeving de belangrijkste aanknopingspunten voor preventie.

Introductie

Vroegsignalering en een integraal aanbod zijn

Vanaf 2015 is de zorg voor de jeugd ondergebracht

gewenst evenals een intensivering van de Gezonde

bij de gemeente. De verantwoordelijkheden van de

School-aanpak 18.

gemeente zijn vastgelegd in de nieuwe Jeugdwet. De wet zet meer in op preventie, vroegsignalering en eigen kracht van burgers. Het streven is dat ieder

Aandachtspunten

kind gezond en veilig opgroeit en zo zelfstandig

Door gezonde keuzes zo makkelijk mogelijk te maken

mogelijk kan deelnemen aan het maatschappelijk

en door het sociale systeem te ondersteunen (dit

leven, rekening houdend met zijn of haar ontwikke-

zijn onder meer het gezin en de school) kan de jeugd

lingsniveau. In de Wet publieke gezondheid is een

zich positief ontwikkelen. Onder andere Stichting

belangrijk deel van de preventieve zorg voor de jeugd

Jeugdgezondheidszorg Zuid-Holland West kan bij de

geregeld. Rijswijk heeft een Centrum voor Jeugd en

uitwerking een rol vervullen. De volgende gezond-

Gezin (CJG) waar medewerkers samenwerken van

heidsthema’s spelen hierbij een rol.

onder andere jeugdgezondheidzorg, het opvoed adviespunt, (school)maatschappelijk werk, Sociaal Wijkteam West en het Jeugteam. Wanneer dit nodig is, biedt het CJG direct ondersteuning of hulp.

zie 5.3

Faciliteren prenatale en perinatale zorg De zorg voor de gezondheid van kinderen begint al vóór de conceptie. Gebruik van foliumzuur, aanpassen van de leefstijl (bijvoorbeeld stoppen

Het aantal jeugdigen in Rijswijk zal in de periode

met alcohol en roken) voordat een vrouw zwanger

2014-2025 toenemen met 86%, terwijl de totale

is en het in een vroeg stadium van de zwangerschap

bevolking naar verwachting groeit met 42%

26

16.

bezoeken van de verloskundige of gynaecoloog zijn

Dit leidt tot een toename van de groene druk (het

van invloed op de gezondheid van het ongeboren

aantal 0 t/m 19-jarigen gedeeld door het aantal

kind. In de regio Rijswijk/Leidschendam-Voorburg/

20 t/m 64-jarigen) van 32% in 2014 tot 42% in 2025.

Wassenaar komt een op de acht zwangere vrouwen

16 De bevolkingsstijging in de periode 2014-2025 is een prognose van het Planbureau voor de Leefomgeving. De gemeente Rijswijk verwacht zelf ook een groei, maar wel een minder sterke. Zie voor mogelijke verklaringen voetnoot 8.

17 Dit blijkt uit onderzoek van JSO, uitgevoerd in opdracht van de gemeente Rijswijk. 18 De Gezonde School-aanpak is een werkwijze voor scholen om structureel te werken aan gezondheid. Initiatiefnemers zijn o.a. de ministeries van VWS en OCW en het RIVM.


Faciliteren prenatale en perinatale zorg

12%

heeft laat contact met verloskundige/gynaecoloog (zwangere vrouwen)

Signaleren kwetsbare gezinnen

Preventie van roken, alcohol en druggebruik

8% 25% 5%

rookt dagelijks (12-18 jr) deed recent aan binge drinken (12-18 jr) gebruikte recent cannabis (12-18 jr)

14%

(1.000) leeft in gezin met een inkomen onder 110% van sociaal minimum (0-17 jr)

Aandacht voor relationele en seksuele vorming

22%

(2.444) groeit op in een eenoudergezin (0-24 jr)

53%

Aandacht voor de sociaalemotionele ontwikkeling

gebruikt niet altijd een condoom (12-18 jr)

Vergroten bewustzijn van risico’s harde geluiden

3-7%

heeft verhoogde score voor psychosociale problematiek (5-18 jr)

34%

17-40%

is recent gepest (5-18 jr)

Veilig inrichten van de fysieke omgeving

Inzetten op voeding, sport en bewegen

heeft weleens last van het gehoor (12-18 jr)

Een stimulerende en veilige omgeving is van belang

55-70%

beweegt onvoldoende (4-18 jr)

Leren omgaan met sociale media en internet

11-36%

heeft overgewicht (2 jr t/m klas 2 VO)

Aandacht voor pestgedrag en mediawijsheid

pas laat (op of na achttien weken zwangerschap) in

deze vrouwen tijdig in beeld krijgen en tijdens

beeld bij de verloskundige. Mogelijk is een deel van

consulten aandacht besteden aan preconceptiezorg

deze vrouwen al wel onder controle van de huisarts

en preventie.

in verband met de zwangerschap. Vóór en tijdens hun zwangerschap zijn vrouwen

zie 3.4

Signaleren kwetsbare gezinnen De sociaaleconomische status van een gezin, de

extra ontvankelijk voor adviezen en informatie over

erfelijke aanleg en de opvoeding (waarden en

hun eigen gezondheid en de gezondheid van hun

normen) bepalen in belangrijke mate de kansen die

kind. Het is daarom van belang dat zorgverleners

kinderen hebben als volwassene 19. Een op de zeven

19 CBS (2015).


27


minderjarige kinderen in Rijswijk leeft in een huis houden met een inkomen lager dan 110% van het

zie 4.1

Inzetten op voeding, sport en bewegen De meerderheid (55-70%) van de jeugd in Rijswijk

sociaal minimum. Ruim een op de vijf van de kinde-

(4 t/m 18 jaar) voldoet niet aan de Nederlandse

ren (0 t/m 24 jaar) woont in een eenoudergezin. De

Norm Gezond Bewegen. Een tot bijna vier op de

gemeente Rijswijk biedt mogelijkheden voor kinderen

tien kinderen (2 jaar t/m klas 2 VO) in Rijswijk heeft

die opgroeien in armoede om te participeren in de

overgewicht. Deze cijfers zijn gemeten bij kinderen op

samenleving door mee te doen aan activiteiten of

Rijswijkse scholen, waarbij op het voortgezet onder-

lid te worden van een vereniging. Dit stimuleert

wijs het overgrote deel van de leerlingen afkomstig

de gezondheid.

is uit Den Haag. Haagse kinderen hebben gemiddeld

Er zijn gezinnen waar huiselijk geweld voorkomt;

genomen vaker overgewicht dan kinderen in de

ook deze gezinnen zijn als kwetsbaar aan te merken.

omliggende gemeenten. Dit is echter een deel van

Alle partners in de stad hebben een signaleringsfunc-

de verklaring. Ook Rijswijkse kinderen hebben vanaf

tie om kwetsbare gezinnen in beeld te krijgen. Ook is

het basisonderwijs meer overgewicht dan de andere

de aanwezigheid van Veilig Thuis

20

van belang.

kinderen in de regio Zuid-Holland West. Om overgewicht te voorkomen is, behalve beweging, kennis van

zie 3.3

Aandacht voor de sociaal-emotionele ontwikkeling

gezonde voeding van essentieel belang, zowel bij de

Sociale omgangsvormen tussen kinderen zijn van

scholen werken volgens de werkwijze van de

invloed op hun gezondheid en hun deelname aan de

Gezonde School.

jeugd zelf als bij hun ouders. Verschillende Rijswijkse

samenleving, zowel op jonge leeftijd als in hun latere leven. In Rijswijk heeft 7% van de 5 t/m 11-jarigen en 3% van de 12 t/m 18-jarigen een verhoogde score op

zie 4.1

Preventie van roken, alcohol en druggebruik Op middelbare schoolleeftijd komen veel jongeren

psychosociale problematiek. 16% van de Rijswijkse

in aanraking met genotmiddelen. Ruim een op

jongeren (12 t/m 18 jaar) heeft weleens suïcidale

de twaalf jongeren (12 t/m 18 jaar) rookt dage-

gedachten gehad.

lijks. Binge drinken 22 is op deze leeftijd ook geen uitzondering. Een kwart van de jongeren in Rijswijk

Specifieke aandacht vraagt pesten. Veel kinderen,

(12 t/m 18 jaar) had dit recent gedaan. Een op de vier

zowel in het primair als het middelbaar onderwijs,

ouders raadt hun kinderen het drinken van alcohol af.

zijn weleens gepest. 40% van de 5 t/m 11-jarigen en

Een op de twintig gebruikte cannabis. Onder de

17% van de 12 t/m 18-jarigen is in de afgelopen drie

17- en 18-jarigen rookt 9% dagelijks, deed 50%

maanden gepest. Pesten heeft impact op het welbe-

recent aan binge drinken en gebruikte een op de

vinden en de gezondheid van het gepeste kind, maar

tien recent cannabis. Overmatig cannabisgebruik

ook op de pester zelf. Op de lange termijn kunnen

kan onder meer leiden tot schooluitval. Jong starten

ook pesters sociale problemen krijgen. Ze komen

met gebruik van genotmiddelen vergroot de kans op

vaker met justitie in aanraking en drinken meer

verslaving op latere leeftijd. Aandachtspunt vormt

alcohol

28

21.

Aandacht voor sociale omgangsvormen op

voorbeeldgedrag en normverandering. Om het

scholen en (sport)verenigingen is dan ook belangrijk.

alcoholgebruik te verminderen is het van belang dat

Rijswijk besteedt specifiek aandacht aan voorlichting

de gemeente Rijswijk zich richt op zowel de jongere

van de jeugd over cyberpesten.

zelf als op de attitude van de ouders.

20 Veilig Thuis Haaglanden is het centrale advies- en meldpunt voor iedereen die met huiselijk geweld en/of kindermishandeling te maken heeft of krijgt. 21 Bron: NJI. Dossier Pesten.

22 Voor jongeren wordt binge drinken gebruikt als een maat voor overmatig alcoholgebruik. Binge drinken: Het drinken van vijf of meer glazen alcohol bij één gelegenheid.


zie 4.1

Aandacht voor relationele en seksuele vorming

Leren omgaan met sociale media en internet

Ruim de helft (53%) van de jongeren (12 t/m 18 jaar)

Kinderen groeien op met internet en sociale media.

uit Rijswijk met seksuele ervaring gebruikte niet

Naast de voordelen die dit biedt, zijn er ook nega-

altijd een condoom. Gezond seksueel gedrag waar

tieve gevolgen. Pestgedrag via sociale media speelt

onder het gebruik van voorbehoedsmiddelen verdient

zich ook buiten schooltijd en in de veilige omgeving

aandacht via ouders en scholen.

van het eigen huis af. Daarnaast is het van belang kinderen al jong mediawijsheid bij te brengen, zoals

zie 4.1

Vergroten bewustzijn van risico’s harde geluiden

het leren herkennen van betrouwbare bronnen van

Door langdurig en regelmatig blootstaan aan (te)

identiteit kunnen beschermen op sociale media en

harde muziek neemt de kans op gehoorschade toe.

alert te zijn op volwassenen die zich voordoen als

Ruim een op de drie jongeren (12 t/m 18 jaar) uit

minderjarige. Het is ook belangrijk dat kinderen en

Rijswijk heeft weleens last van het gehoor; een op

jongeren leren dat de normale sociale omgangs

de twintig heeft vaak of altijd last van het gehoor.

vormen ook online gelden. Verstandig leren omgaan

Jongeren onderschatten het risico dat zij zelf lopen op

met sociale media en internet vraagt aandacht van

gehoorschade door geluidsdragers. Naast het gezin is

school en opvoeders.

informatie op internet, te leren hoe zij hun eigen

de school een goede plek om het bewustzijn van de risico’s te vergroten en preventie van gehoorschade

zie 4.2

bij jongeren onder de aandacht te brengen.


Veilig inrichten van de fysieke omgeving

• Gerelateerde secties:

De omgeving waar kinderen wonen, spelen, bewegen

• Jeugd

en onderwijs krijgen dient stimulerend te werken

• Zorg

en veiligheid te bieden. Het is van belang om bij de

• Welzijn

(her)inrichting van wijken aandacht te hebben voor

• Sport Cultuur en Onderwijs

veilige speelplekken, oversteekplaatsen, fietspaden

• Mobiliteit, Duurzaamheid,

en dergelijke (zie ook Kernboodschap 5).

Groenbeleid • Ruimtelijke ordening


29

30


deel 2

Gezondheidsmonitor 2015 1 De regio Zuid‑Holland West

33

2 Demografie

37

2.1 Bevolking 2.2 Sociaaleconomische status 2.3 Participatie

3 Gezondheid, ziekte en sterfte 3.1 Ervaren gezondheid 3.2 Fysieke gezondheid en beperkingen 3.3 Psychische gezondheid 3.4 Sociale gezondheid en sociale kwetsbaarheid 3.5 Levensverwachting en sterfte 3.6 Sociaaleconomische gezondheidsverschillen

4 Leefstijl en fysieke omgeving 4.1 Leefstijlfactoren 4.2 Fysieke omgeving 4.3 Sociaaleconomische verschillen in leefstijl en leefomgeving

5 Gezondheidszorg 5.1 Preventieve gezondheidszorg 5.2 Geestelijke gezondheidszorg 5.3 Perinatale zorg 5.4 Zorg voor de jeugd 5.5 Wmo en AWBZ

6 Toekomst 6.1 Verandering in bevolkingsomvang en –samenstelling 6.2 Toekomstverkenning gezondheid


37 41 43

47 47 48 55 59 64 66

69 69 75 79

85 85 87 89 91 92

95 95 96

31


Informatiebronnen

Landelijke harmonisatie Voor de gezondheidsenquête in 2012 hebben

Gezondheidsenquêtes van de GGD

alle GGD’en in Nederland tegelijkertijd en op

De gezondheidsenquêtes van de GGD vormen

dezelfde manier het onderzoek uitgevoerd. Hierbij

een belangrijke bron van informatie voor deze

werd samengewerkt met het Rijksinstituut voor

Gezondheidsmonitor. In het onderstaande

Volksgezondheid en Milieu (RIVM) en het Centraal

wordt een korte schets gegeven van de achter-

Bureau voor de Statistiek (CBS). In een landelijk

grond en inhoud van deze enquêtes.

harmonisatietraject zijn de onderzoeksopzet en vraagstellingen op elkaar afgestemd. In 2015 zal

Inzicht in de gezondheidssituatie van verschillende leeftijdsgroepen

een dergelijke harmonisatie ook plaatsvinden

Op basis van de Wet Publieke Gezondheid

onderzoek onder volwassenen en senioren her-

draagt de GGD zorg voor het verwerven van

haald worden. De harmonisatie voor de doelgroep

inzicht in de gezondheid van de bevolking

kinderen is momenteel nog in ontwikkeling.

voor de doelgroep jongeren en in 2016 zal het

in de regio. Een van de manieren waarop zij dit doet is door gezondheidsenquêtes uit te

Nadere analyses

voeren bij verschillende groepen inwoners, te

De Gezondheidsonderzoeken van de GGD Haaglanden

weten kinderen (0 t/m 11 jaar), jongeren (12

bevatten een grote hoeveelheid gegevens die niet

t/m 18 jaar), volwassenen (19 t/m 64 jaar) en

allemaal opgenomen kunnen worden in deze rap-

senioren (65 jaar en ouder). De gegevens uit

portage. Voor cijfers over specifieke subgroepen of

deze onderzoeken vormen een belangrijke basis

relaties tussen bepaalde factoren kunt u een verzoek

voor de ontwikkeling van het lokale gezond-

voor extra analyses indienen bij de GGD.

heidsbeleid en het organiseren van activiteiten om de gezondheid en het welzijn van inwoners te verbeteren.

Informatie uit registratiebestanden en externe gegevensbronnen Om een zo breed mogelijk beeld te schetsen van

Onderzoek bij de jeugd in 2010, onderzoek bij volwassenen in 2012

de gezondheid van de inwoners in de regio, wordt

De gezondheidsenquêtes worden uitgevoerd

gebruik gemaakt van registratiebestanden (van

met behulp van vragenlijsten die schriftelijk of

de GGD of andere instellingen) en externe gege-

via internet ingevuld kunnen worden. In 2010

vensbronnen. De elektronische database StatLine

werd de gezondheidsenquête uitgevoerd onder

van het Centraal Bureau voor de Statistiek (CBS)

de ouders van kinderen van 0 t/m 11 jaar en

is hier een voorbeeld van. Hierin is informatie

onder jongeren van 12 t/m 18 jaar. In 2012

opgenomen over diverse thema’s die relevant

onder volwassenen van 19 t/m 64 jaar en

zijn voor een brede blik op gezondheid en wel-

senioren van 65 jaar en ouder. Eerdere onder-

zijn, zoals: Bevolking, Gezondheid en Welzijn,

zoeken werden uitgevoerd in 2004 (senioren),

Arbeid en Sociale Zekerheid of Onderwijs. Via de

2005 (jongeren, volwassenen), 2006 (kinderen),

Werkgroep Regionale Gezondheids Informatie (RGI)

2008 (senioren) en 2009 (volwassenen). In het

van GGD GHOR Nederland wordt voor de GGD’en

najaar van 2015 wordt opnieuw een onderzoek

in Nederland informatie aangekocht uit externe

uitgevoerd onder jongeren, in 2016 onder

bronnen. Het gaat dan bijvoorbeeld om cijfers

volwassenen en senioren.

over sterfte, medicatiegebruik, verslavingszorg en

naast informatie uit de gezondheidsenquêtes ook

perinatale gezondheid. Ook het RIVM heeft veel cijfers beschikbaar over Volksgezondheid en Zorg. Een compleet overzicht van de bronnen die in deze monitor zijn gebruikt is opgenomen in bijlage III.

32


1

1 De regio Zuid‑Holland West De regio Zuid‑Holland West bestaat uit de acht

Wassenaar en Midden-Delfland. Weinig en niet ver-

gemeenten rondom Den Haag: Rijswijk, Delft,

stedelijkte gemeenten komen in Zuid‑Holland West

Leidschendam-Voorburg, Midden-Delfland, Pijnacker-

niet voor. Voor de meeste gemeenten geldt dat een

Nootdorp, Wassenaar, Westland en Zoetermeer.

hogere mate van stedelijkheid (aantal adressen per

Met ruim een half miljoen inwoners op 320

km2

km2) 1 samengaat met een groter aantal inwoners

landoppervlakte is Zuid‑Holland West een dichtbe-

en een hogere bevolkingsdichtheid (aantal inwoners

volkte regio. De variatie is echter groot: van kleinere

per km2) 2. Rijswijk en Westland vormen hierop een

kernen in plattelandsgebied tot steden met meer dan

uitzondering (figuur 1.1).

100.000 inwoners, van (glas)tuinbouw tot industrie

Alhoewel Westland in de regio de gemeente is met

en dat alles met een grote dichtheid van het wegen-

het op een na hoogste inwoneraantal, zijn de bevol-

netwerk. Ook de opbouw van de bevolking varieert

kingsdichtheid en stedelijkheidsgraad relatief laag.

sterk tussen de gemeenten, zowel wat betreft

Ruim de helft van het oppervlak wordt gebruikt voor

leeftijd, etnische herkomst als sociaaleconomische

agrarische activiteiten, met name glastuinbouw.

kenmerken van de inwoners.

Ook in Leidschendam-Voorburg, Midden-Delfland en Pijnacker-Nootdorp wordt de helft tot driekwart van

Zowel matig als zeer sterk verstedelijkte gemeenten in de regio

het oppervlak gebruikt voor agrarische activiteiten.

De regio Zuid‑Holland West kent zowel zeer sterk

helft uit bebouwd terrein, voor onder andere wonen,

verstedelijkte gemeenten zoals Rijswijk, Zoetermeer,

werken, voorzieningen en verkeer. In Wassenaar

Delft en Leidschendam-Voorburg als matig verstede-

bestaat de helft van het oppervlak uit bos, open

lijkte gemeenten zoals Westland, Pijnacker-Nootdorp,

natuurlijk terrein en recreatieterrein (tabel 1.1).

Rijswijk, Delft en Zoetermeer bestaan voor ruim de

Figuur 1.1 Inwoneraantal en stedelijkheid van de gemeenten in Zuid‑Holland West, 2014 (Bron 4). 140.000

Matig stedelijk (1.000 - 1.500 adressen/km2) Zeer sterk stedelijk (≥ 2.500 adressen/km2)

120.000

Aantal inwoners

100.000 80.000 60.000 40.000 20.000

0 Zoetermeer

Westland

Delft

Leidschendam- PijnackerVoorburg Nootdorp

Rijswijk

Wassenaar

MiddenDelfland

1 Zie bijlage II: stedelijkheid 2 Zie bijlage II: bevolkingsdichtheid


33


Tabel 1.1 Aantal inwoners, bevolkingsdichtheid en bodemgebruik per gemeente in Zuid‑Holland West (Bron 4). Delft

LeidschendamVoorburg

MiddenDelfland

PijnackerNootdorp

Rijswijk

Wassenaar

Westland

Zoetermeer

ZHW

NL

100.046

73.356

18.456

51.071

47.634

25.675

103.241

123.561

543.040

16.829.289

Bevolkingsdichtheid (aantal inwoners per km2)

4.381

2.245

390

1.367

3.390

504

1.298

3.578

1.701

500

Totale oppervlakte (hectare)

2.406

3.562

4.938

3.862

1.449

6.237

9.058

3.705

35.217

4.154.307

Bebouwd terrein / verkeer (%)

62%

32%

12%

26%

56%

13%

26%

56%

29%

12%

Agrarisch terrein (%)

11%

49%

78%

59%

12%

19%

55%

19%

43%

55%

Bos, natuurlijk terrein, recreatie (%)

22%

11%

6%

12%

29%

49%

7%

18%

18%

14%

5%

8%

4%

3%

3%

18%

12%

7%

9%

19%

Aantal inwoners (aantal)

Water (%)

Tabel 1.2 Leeftijdsopbouw, etnische herkomst en sociaaleconomische kenmerken van de bevolking per gemeente in Zuid‑Holland West (Bron 4).

Groene druk (%)

34

Delft

LeidschendamVoorburg

MiddenDelfland

PijnackerNootdorp

Rijswijk

Wassenaar

Westland

Zoetermeer

ZHW

NL

29%

36%

44%

50%

32%

46%

40%

38%

38%

38%

Grijze druk (%)

22%

38%

28%

23%

39%

48%

29%

25%

29%

29%

Autochtonen (%)

68%

71%

90%

82%

69%

69%

87%

71%

75%

79%

Westerse allochtonen (%)

13%

14%

6%

8%

15%

22%

8%

11%

12%

9%

Niet-westerse allochtonen (%)

19%

15%

4%

10%

16%

9%

5%

19%

14%

12%

Laag onderwijsniveau (15 t/m 74 jr) (%)

25%

24%

29%

27%

31%

28%

33%

28%

-

30%

Hoog onderwijsniveau (15 t/m 74 jr) (%)

36%

37%

36%

32%

31%

39%

22%

29%

-

28%

Huishoudens met laag inkomen (%)

46%

38%

25%

25%

43%

33%

35%

35%

-

40%

Huishoudens met hoog inkomen (%)

18%

24%

34%

34%

18%

35%

25%

23%

-

20%


De regio Zuid-Holland West Studenten, senioren en gezinnen

65-plussers gedeeld door het aantal 20 t/m 64-jari-

De bevolkingsopbouw van de regio Zuid‑Holland West

gen (tabel 1.2) 4. In Wassenaar is de groep 20 t/m

komt overeen met die van Nederland, behalve dat

40-jarigen ondervertegenwoordigd, wat tot uitdruk-

de groep mannen van 20 t/m 24 jaar in Zuid‑Holland

king komt in een hogere groene (<20 jaar) en grijze

West wat groter is (figuur 1.2)

3.

Tussen de gemeen-

1

(≥ 65 jaar) druk. Pijnacker-Nootdorp is een relatief

ten bestaat echter een behoorlijke variatie.

‘jonge’ gemeente, waar veel gezinnen met kinderen

Zo kent Delft een grote populatie studenten, voorna-

wonen (48% van de huishoudens). Ook in Midden-

melijk in de leeftijd van 20 t/m 29 jaar: 27% van de

Delfland, Westland en Zoetermeer wonen meer

mannen en 19% van de vrouwen in Delft is tussen de

gezinnen met kinderen dan elders in de regio (respec-

20 en 30 jaar oud, ten opzichte van 12% en 11% in de

tievelijk 42%, 39% en 39% van de huishoudens tegen-

rest van de regio. Rijswijk en Leidschendam-Voorburg

over 33% in geheel Zuid‑Holland West), al verschilt in

hebben relatief veel senioren (65+), wat tot uitdruk-

de laatste twee gemeenten de leeftijdsopbouw van

king komt in een hogere ‘grijze druk’; het aantal

de bevolking niet veel van die in Nederland.

Figuur 1.2 Percentage inwoners naar leeftijd (in jaren) en geslacht per 1-1-2014, Zuid‑Holland West (Bron 4).

≥ 95

Mannen in ZHW

90-94

Vrouwen in ZHW

85-89

Mannen in NL

80-84

Vrouwen in NL

75-79 70-74 65-69 60-64 55-59 50-54 45-49 40-44 35-39 30-34 25-29 20-24 15-19 10-14 5-9 0-4 12%

9%

6%

3%

0%

3%

3 Dit wordt met name veroorzaakt door de relatief grote groep (mannelijke) studenten in Delft.

6%

9%

12%

4 Zie bijlage II: demografische druk


35


Meer inwoners met niet-Nederlandse herkomst in de verstedelijkte gemeenten en Wassenaar

Delft ook relatief veel huishoudens met een lager inkomen (46% versus 40% in Nederland).

In Zuid‑Holland West is gemiddeld een kwart van de bevolking allochtoon, tegenover een vijfde in

Het Sociaal en Cultureel Planbureau (SCP) berekent

Nederland. Dit betekent dat ten minste één van de

eens per vier jaar de sociaaleconomische status-score

ouders in het buitenland is geboren

5.

In Midden-

per viercijferig postcodegebied in Nederland.

Delfland en Westland wonen relatief weinig alloch-

Hiervoor worden zowel indicatoren met betrekking

tonen (respectievelijk 10% en 13%). In Pijnacker-

tot opleiding en werk als inkomen meegenomen.

Nootdorp komt het aandeel allochtonen met 18%

In Zuid‑Holland West is de sociaaleconomische

ongeveer overeen met dat in Nederland. In de

status voornamelijk gemiddeld tot hoog. In Rijswijk,

overige gemeenten in de regio is bijna een derde van

Delft, Leidschendam-Voorburg en Zoetermeer komt

de bevolking allochtoon.

een aantal postcodegebieden voor met een lager

In Rijswijk, Wassenaar en Leidschendam-Voorburg

dan gemiddelde sociaaleconomische status, in

wonen relatief veel allochtonen met een overig-

Westland gaat het om een enkel postcodegebied. In

westerse herkomst (respectievelijk 15%, 22% en 14%),

Wassenaar, Midden-Delfland en Pijnacker-Nootdorp

in Zoetermeer en Delft juist met een niet-Westerse

zijn de statusscores voor de meeste postcode-

herkomst (beide 19%) (tabel 1.2).

gebieden hoger dan gemiddeld.

Aantal wijken met lage sociaaleconomische status in Rijswijk, Delft, Leidschdam-Voorburg en Zoetermeer

In dit hoofdstuk is ingegaan op de regio Zuid‑Holland West. In de volgende hoofdstukken wordt voor de gemeente Rijswijk ingegaan op specifieke thema’s.

De sociaaleconomische status (SES) staat voor de positie van mensen op de maatschappelijke ladder 6. Sociale gelaagdheid of maatschappelijke ongelijkheid ontstaat doordat hulpbronnen zoals kennis, arbeid en bezit ongelijk verdeeld zijn over mensen. Naarmate mensen over meer of minder van deze hulpbronnen beschikken, nemen zij een hogere of lagere positie in de maatschappij in. In Wassenaar, Delft, Midden-Delfland en Leidschendam-Voorburg is de bevolking relatief hoog opgeleid, in Westland ligt het opleidingsniveau iets lager 7. Voor deze laatste gemeente komt dit echter niet tot uitdrukking in het aandeel huishoudens met een laag inkomen (besteedbaar huishoudinkomen maximaal 25.200 euro) 8. In Wassenaar, Midden-Delfland en Pijnacker-Nootdorp zijn meer huishoudens met een hoog inkomen (35%, 34% en 34%) dan gemiddeld in Nederland (20%). Onder een hoog inkomen wordt verstaan een besteedbaar huishoudinkomen hoger dan 47.400 euro. Ondanks het hoge opleidingsniveau zijn er in

5 6 7 8

36

Zie bijlage II: etnische herkomst Zie bijlage II: sociaaleconomische status Zie bijlage II: onderwijsniveau Zie bijlage II: inkomen


2

2 Demografie 2.1 Bevolking bevolking

leeftijd

rijswijk

zhw

nl

Aantal inwoners

0+

47.634

543.040

16.829.289

Bevolkingsdichtheid (aantal inwoners per km2)

0+

3.390

1.701

500

Groene druk (%)

-

32%

38%

38%

Grijze druk (%)

-

39%

29%

29%

Autochtonen (%)

0+

69%

75%

79%

Westerse allochtonen (%)

0+

15%

12%

9%

Niet-westerse allochtonen (%)

0+

16%

14%

12%

Hoge bevolkingsdichtheid in Rijswijk

Meeste wijken zijn zeer sterk verstedelijkt

Op 1 januari 2014 telde Rijswijk 47.634 inwoners 1.

Rijswijk is, met een gemiddelde van 3.152 adressen

Rijswijk heeft een hoge bevolkingsdichtheid: gemid-

per km2, een zeer sterk stedelijke gemeente 3. Vrijwel

deld bijna 3.400 inwoners per km2 (Nederland:

alle wijken in Rijswijk zijn zeer sterk verstedelijkt.

500)

2.

De variatie tussen de wijken is groot: in de

Binnen Rijswijk is de mate van stedelijkheid het

wijken met postcode 2281 (Cromvliet, Leeuwendaal)

hoogst in de wijken met postcode 2282 (Oud Rijswijk,

en 2282 (Oud-Rijswijk, Bomenbuurt, Welgelegen,

Bomenbuurt, Welgelegen, Rembrandtkwartier,

Rembrandtkwartier, Havenkwartier) is de bevol-

Havenkwartier), 2281 (Cromvliet, Leeuwendaal),

kingdichtheid met meer dan 8.500 inwoners per

2284 (Spoorzicht, Kleurenbuurt, Artiestenbuurt)

km2

en 2285 (Overvoorde, Strijp, Presidentenbuurt,

het hoogst en in de wijken met postcode 2888

(Plaspoelpolder, Elsenburg, Pasgeld, Haantje)

Ministerbuurt), allen meer dan 3000 adressen

en 2889 (Hoornwijck, Broekpolder, Kraayenburg,

per km2. De wijk met postcode 2289 (Hoornwijck,

Vrijenban) het laagst (respectievelijk 298 en 1.187

Broekpolder, Kraayenburg, Vrijenban) is met 1.388

inwoners per

km2).

adressen per km2 matig verstedelijkt.

1 In bijlage I (Gezondheidsprofiel) is ook informatie opgenomen over het aantal inwoners per 1/1/2015 (48.216 inwoners). Omdat de meeste achtergrondkenmerken die in dit hoofdstuk gepresenteerd worden betrekking hebben op het jaar 2014, is ervoor gekozen om voor de bevolkingsaantallen en -opbouw ook gegevens uit 2014 te presenteren. 2 Zie bijlage II: bevolkingsdichtheid

3 Zie bijlage II: stedelijkheid


37


wijkindeling rijswijk volgens cbs en gemeente rijswijk

Wijk 07: Muziekbuurt, Wilhelminapark (2287)

Het CBS en de gemeente Rijswijk hanteren niet

Haantje (2288)

helemaal dezelfde wijkindeling van Rijswijk. Het

Wijk 09: Hoornwijck, Broekpolder, Kraayenburg,

CBS deelt de wijken in op basis van viercijferige

Vrijenban (2289)

Wijk 08: Plaspoelpolder, Elsenburg, Pasgeld,

postcodes (9 wijken). De gemeente Rijswijk hanteert sinds 2011 een nieuwe indeling in 11 wijken.

Wijkindeling volgens gemeente Rijswijk

In deze gezondheidsmonitor wordt de wijkinde-

(= vergelijking met wijkindeling CBS)

ling van het CBS gebruikt, omdat het helaas niet

Wijk 01: Cromvliet, Leeuwendaal (= wijk 01)

mogelijk is om de wijkcijfers van het CBS om te

Wijk 02: Oud-Rijswijk, Bomenbuurt, Welgelegen,

rekenen naar de wijkindeling die de gemeente

Rembrandtkwartier, Havenkwartier (= wijk 02)

Rijswijk hanteert. Bij de interpretatie van de wijk-

Wijk 03: Hoornwijck, Broekpolder

cijfers kan het belangrijk zijn om rekening te hou-

(= deel van wijk 09)

den met onderstaande verschillen in wijkindeling:

Wijk 04: Julianapark, Huis te Lande, Te Werve (= wijk 03 minus Stationskwartier)

Wijkindeling volgens CBS (op basis van vier

Wijk 05: Plaspoelpolder (= deel van wijk 08)

cijferige postcode)

Wijk 06: Spoorzicht, Kleurenbuurt, Artiestenbuurt,

Wijk 01: Cromvliet, Leeuwendaal (2281)

Stationskwartier (= wijk 04 plus Stationskwartier)

Wijk 02: Oud-Rijswijk, Bomenbuurt, Welgelegen,

Wijk 07: Muziekbuurt, Wilhelminapark (= wijk 07)

Rembrandtkwartier, Havenkwartier (2282)

Wijk 08: Overvoorde, Strijp, Presidentenbuurt,

Wijk 03: Julianapark, Huis te Lande,

Ministerbuurt (= wijk 05)

Stationskwartier, Te Werve (2283)

Wijk 09: Stervoorde, Eikelenburg, Hoekpolder

Wijk 04: Spoorzicht, Kleurenbuurt, Artiestenbuurt

(= wijk 06 minus Sion)

(2284)

Wijk 10: Elsenburg, Pasgeld, Haantje, Sion

Wijk 05: Overvoorde, Strijp, Presidentenbuurt,

(= wijk 08 plus Sion)

Ministerbuurt (2285)

Wijk 11: Kraayenburg, Vrijenban

Wijk 06: Stervoorde, Eikelenburg, Hoekpolder,

(= deel van wijk 09)

Sion (2286)

Relatief veel ouderen in Rijswijk

Als gekeken wordt naar de bevolkingsopbouw per

In figuur 2.1 is te zien dat de leeftijdsgroep 5 t/m

wijk, blijkt dat in de wijken met postcode 2284

24 jarigen iets ondervertegenwoordigd is in Rijswijk,

(Spoorzicht, Kleurenbuurt, Artiestenbuurt) en 2286

terwijl 60-plussers iets oververtegenwoordigd zijn.

(Stervoorde, Eikelenburg, Hoekpolder, Sion) relatief

Dit weerspiegelt zich in een hogere grijze druk (het

veel senioren (65-plussers) wonen en in de wijk met

aantal 65-plussers gedeeld door het aantal 20 t/m

postcode 2281 (Cromvliet, Leeuwendaal) relatief veel

64-jarigen; 39% in Rijswijk versus 29% in Nederland).

jongeren (0 t/m 14 jaar) (figuur 2.2).

De groene druk (het aantal 0 t/m 19-jarigen gedeeld door het aantal 20 t/m 64-jarigen) is juist lager dan in Nederland (32% in Rijswijk versus 38% in Nederland) 4.

4 Zie bijlage II: demografische druk

38


Demografie

2

Figuur 2.1 Percentage inwoners naar leeftijd (in jaren) en geslacht per 1-1-2014, Rijswijk (Bron 4). Mannen in Rijswijk

≥ 95

Vrouwen in Rijswijk

90-94

Mannen in NL

85-89

Vrouwen in NL

80-84 75-79 70-74 65-69 60-64 55-59 50-54 45-49 40-44 35-39 30-34 25-29 20-24 15-19 10-14 5-9 0-4 12%

9%

6%

3%

0%

3%

6%

9%

12%

Figuur 2.2 Percentage inwoners naar leeftijd (in jaren) en wijk (postcode) per 1-1-2014, Rijswijk (Bron 4). 0 t/m 14 jaar

Rijswijk

15 t/m 24 jaar

Wijk 01 (2281)

25 t/m 44 jaar

Wijk 02 (2282)

45 t/m 64 jaar

Wijk 03 (2283)

65 jaar en ouder

Wijk 04 (2284) Wijk 05 (2285) Wijk 06 (2286) Wijk 07 (2287) Wijk 08 (2288) Wijk 09 (2289) 0%

10%

20%

30%

40%

50%

60%

70%

80%

90%

100%


39


Bijna een derde van de inwoners is allochtoon In Rijswijk is 31% van de inwoners allochtoon in vergelijking met 21% in Nederland 5. Het aandeel allochtonen van westerse en niet-westerse herkomst is gemiddeld in Rijswijk ongeveer even groot (respectievelijk 15% en 16%). Met name in de wijken met postcode 2287 (Muziekbuurt, Wilhelminapark), 2284 (Spoorzicht, Kleurenbuurt, Artiestenbuurt) en 2283 (Julianapark, Huis te Lande, Stationskwartier, Te Werve) wonen relatief veel allochtonen (respectievelijk 44%, 37% en 36%). In de wijken met postcode 2288 (Plaspoelpolder, Elsenburg, Pasgeld, Haantje) en 2289 (Hoornwijck, Broekpolder, Kraayenburg, Vrijenban) wonen minder allochtonen (respectievelijk 21% en 24%).

5 Zie bijlage II: etnische herkomst

40


Demografie

2

2.2 Sociaaleconomische status sociaaleconomische status

leeftijd

rijswijk

zhw*

nl

Laag onderwijsniveau (%)

15-74 jr

31%

nb

30%

Hoog onderwijsniveau (%)

15-74 jr

31%

nb

28%

Huishoudens met laag inkomen (%)

-

43%

nb

40%

Huishoudens met hoog inkomen (%)

-

18%

nb

20%

Laaggeletterd (%)

19-64 jr

nb

nb

12%

* nb = niet beschikbaar

Hoogste statusscore in Cromvliet-Leeuwendaal, laagste in Muziekbuurt-Wilhelminapark

2288: Plaspoelpolder, Elsenburg, Pasgeld, Haantje)

De sociaaleconomische status (ses) staat voor de posi-

(2884: Spoorzicht, Kleurenbuurt, Artiestenbuurt;

tie van mensen op de maatschappelijke ladder 6. Het

2887: Muziekbuurt, Wilhelminapark) (figuur 2.3).

Sociaal en Cultureel Planbureau (SCP) berekent elke

In 2010 scoorde postcodegebied 2284 (Spoorzicht,

vier jaar statusscores, die aangeven hoe de sociale

Kleurenbuurt, Artiestenbuurt) gemiddeld. In 2014

status van een 4-positie postcodegebied is in verge-

was dit gedaald naar iets lager dan gemiddeld.

lijking met het gemiddelde in Nederland. In Rijswijk

Postcodegebied 2289 (Hoornwijck, Broekpolder,

komen zowel postcodegebieden voor met een zeer

Kraayenburg, Vrijenban) daalde van een hoge score in

hoge statusscore (2281: Cromvliet en Leeuwendaal;

2010 naar een iets hoger dan gemiddelde score in 2014.

als met een iets lager dan gemiddelde statusscore

Figuur 2.3 Gestandaardiseerde statusscore naar postcodegebied in Rijswijk in 2010 en 2014. Weergegeven is het aantal standaardafwijkingen dat een postcodegebied hoger of lager scoort dan het gemiddelde in Nederland (Bron 6). 2,5

2010

2,0

zeer hoog

2014

1,5 hoog

1,0

iets hoger dan gemiddeld

0,5

gemiddeld

0,0 -0,5

iets lager dan gemiddeld

-1,0

laag

-1,5 -2,0

zeer laag

Hoornwijck, Broekpolder, Kraayenburg, Vrijenban 2289

Plaspoelpolder, Elsenburg, Pasgeld, Haantje 2288

Muziekbuurt, Wilhelminapark 2287

Stervoorde, Eikelenburg, Hoekpolder, Sion 2286

Overvoorde, Strijp, Presidentenbuurt, Ministerbuurt 2285

Spoorzicht, Kleurenbuurt, Artiestenbuurt 2284

Julianapark, Huis te Lande, Stationskwartier, Te Werve 2283

Oud Rijswijk, Bomenbuurt, Welgelegen, Rembrandtkwartier, Havenkwartier 2282

Cromvliet, Leeuwendaal 2281

-2,5

6 Zie bijlage II: sociaaleconomische status


41


Veel hoogopgeleiden maar ook veel huishoudens met een laag inkomen

Van de laaggeletterden in Nederland is bijna 70% van

Bijna een derde (31%) van de inwoners van Rijswijk

sterk oververtegenwoordigd onder allochtonen van

(15 t/m 74-jarigen) is hoogopgeleid, ten opzichte

de eerste generatie; meer dan een derde is laaggelet-

van 28% in Nederland

7.

Nederlandse afkomst. Laaggeletterden zijn echter

Bijna een vijfde van de

terd. Ouderen zijn vaker laaggeletterd dan jongeren:

huishoudens (18%) heeft een hoog inkomen. Dit is

onder ouderen loopt het percentage laaggeletterden

een besteedbaar huishoudinkomen van meer dan

op van 14,1% onder de 45 t/m 54-jarigen tot ruim

47.400 euro. 43% van de huishoudens heeft een

21,5% van de 55-plussers. Mensen die problemen

laag inkomen. Dit betekent dat het besteedbaar

hebben met lezen en schrijven zijn minder vaak actief

huishoudinkomen maximaal 25.200 euro is

8.

In

op de arbeidsmarkt, participeren maatschappelijk

Nederland heeft 20% van de huishoudens een hoog

minder en lopen meer risico op gezondheidsproble-

inkomen en 40% een laag inkomen. Binnen Rijswijk

men dan iemand die geletterd is.

zijn de meeste huishoudens met een laag inkomen te Kleurenbuurt, Artiestenbuurt), 2287 (Muziekbuurt,

Een op de vier Nederlanders bezit weinig computervaardigheden

Wilhelminapark), 2283 (Julianapark, Huis te Lande,

Het huidige kabinet streeft ernaar in 2017 alle over-

Stationskwartier, Te Werve) en 2282 (Oud-Rijswijk,

heidsdiensten digitaal aan te bieden en ook steeds

Bomenbuurt, Welgelegen, Rembrandtkwartier,

meer andere informatie en diensten worden gedigita-

Havenkwartier), respectievelijk 56%, 50%, 49% en

liseerd. Veel mensen hebben echter beperkte (digi-

47%. 21% van de inkomensontvangers in Rijswijk

tale) basisvaardigheden. Hierdoor kunnen zij moeilijk

(15 tot 65 jaar) had in 2013 een uitkering als voor-

meekomen met de digitalisering van deze (overheids)

naamste inkomensbron (Nederland: 21%). Dit percen-

diensten. In Nederland bezit 18% van de 12 t/m

tage was het hoogst in de wijken met postcode 2287

74 jarigen die wel eens een computer gebruikt

(Muziekbuurt, Wilhelminapark), 2286 (Stervoorde,

hebben weinig computervaardigheden en 9% zeer

Eikelenburg, Hoekpolder, Sion) en 2284 (Spoorzicht,

weinig vaardigheden. De computervaardigheden van

Kleurenbuurt, Artiestenbuurt), respectievelijk 29%,

75-plussers blijven hierbij achter; in deze groep heeft

26% en 25%. Dit percentage was het laagst (13%)

83% weinig tot geen computervaardigheden.

vinden in de wijken met postcode 2284 (Spoorzicht,

in de wijk met de postcode 2281 (Cromvliet,

Internetgebruik onder senioren toegenomen

Leeuwendaal).

Bijna zes op de tien (58%) van de 65-plussers uit

Ruim een op de negen Nederlanders is laaggeletterd

Rijswijk gebruikt maandelijks of vaker internet. Dit

Laaggeletterden ervaren grote problemen met lezen

West (60%) en een flinke toename sinds 2008 (45%).

is vergelijkbaar met het gemiddelde in Zuid‑Holland

en schrijven. Nederland kent ongeveer 1,3 miljoen laaggeletterden tussen de 16 en 65 jaar, dit komt neer op 12% van de Nederlandse beroepsbevolking. Dit percentage is in de afgelopen jaren gestegen. In de regio Haaglanden is dit percentage hoger dan gemiddeld in Nederland, namelijk 16.5% 9. Dit valt mede te verklaren doordat laaggeletterden oververtegenwoordigd zijn in de grote steden (in dit geval Den Haag).

7 Zie bijlage II: onderwijsniveau 8 Zie bijlage II: inkomen 9 Bron: Stichting Lezen & Schrijven en ecbo, 2014. Laaggeletterdheid in kaart. www.lezenenschrijven.nl

42


Demografie

2

2.3 Participatie participatie

leeftijd

Werkzame beroepsbevolking (%)

15-74 jr

rijswijk

zhw*

nl*

63%

nb

65%

Werkloze beroepsbevolking (%)

15-74 jr

6%

nb

5%

Niet beroepsbevolking (%)

15-74 jr

31%

nb

30%

Arbeidsongeschiktheidsuitkering (%)

15-64 jr

6%

5%

7%

Volgt geen (bekostigd) onderwijs, werkt niet (%)

15-26 jr

11%

nb

10%

Mantelzorger (%)**

12-18 jr

2%

2%

nb

Mantelzorger (>3 mnd en/of >8 uur/wk) (%)

19-64 jr

15%

13%

12%

65+

12%

13%

13%

19-64 jr

21%

13%

14%

Tamelijk zwaar belast tot overbelast (% van mantelzorgers)

65+

10%

13%

14%

Bekend met Steunpunt Mantelzorg

19–64 jr

57%

50%

nb

(% van mantelzorgers)

65+

66%

58%

nb

Vrijwilliger (%)

12-18 jr

12%

10%

nb

Geen vrijwilliger; heeft belangstelling (%)

19-64 jr

21%

29%

nb

65+

27%

31%

nb

19-64 jr

23%

22%

nb

65+

10%

10%

nb

* nb = niet beschikbaar ** Onder de doelgroep 12 t/m 18-jarigen is niet gevraagd naar de duur van de mantelzorg (in aantal maanden of aantal uren per week).

Een op de achttien Rijswijkers is op zoek naar werk

Een op de negen jongeren volgt geen bekostigd onderwijs en werkt niet

De potentiële beroepsbevolking bestaat uit alle

Onder jongeren (15 t/m 26 jaar) volgt 88% onderwijs

(niet-geïnstitutionaliseerde) inwoners in de leef-

en of werkt, 11% (ongeveer 600 jongeren) volgt geen

tijd van 15 t/m 74 jaar. Van deze groep heeft in

bekostigd onderwijs en werkt niet in vergelijking met

Rijswijk 63% betaald werk in vergelijking met 65% in

10% in Nederland. Van deze groep krijgt een derde

Nederland. Zes procent van de inwoners (ongeveer

(33%) een uitkering sociale zekerheid (o.a. Wajong,

2.000 mensen) heeft geen betaald werk, heeft hier

WW, WWB) en ongeveer tweederde (67%) niet.

wel recent naar gezocht en is daarvoor direct beschik-

zoek naar werk (Nederland: 30%). Van de Rijswijkers

Ruim twintig procent van de volwassen mantelzorgers is zwaar belast, een derde heeft behoefte aan extra hulp

van 15 t/m 64 jaar ontvangt 6% (1.941 mensen) een

Mantelzorgers geven zorg aan een bekende uit hun

arbeidsongeschiktheidsuitkering (Nederland: 7%).

omgeving, die voor langere tijd ziek, hulpbehoevend

baar (Nederland: 5%). De overige 31% van de potentiële beroepsbevolking werkt niet en is niet actief op

of gehandicapt is. Twee procent van de jongeren van 12 t/m 18 jaar uit Rijswijk geeft mantelzorg 10 (ongeveer 60 jongeren). Het percentage jonge mantelzorgers is vergelijkbaar onder 12 t/m 14-jarigen,

10 Zie bijlage II: mantelzorg


43


2%, 1% en 2%.

18 procent van de senioren heeft niet elke week een sociale activiteit

Van de Rijswijkers van 19 t/m 64 jaar is 15% mantel

Van de senioren van 65 jaar en ouder uit Rijswijk

zorger (ongeveer 4.100 mensen) in vergelijking met

heeft 82% wekelijks een sociale activiteit, zoals

12% in Nederland. 21% van deze mantelzorgers is

een cursus volgen of sporten waarbij ze andere

tamelijk zwaar belast tot overbelast (Nederland:

mensen ontmoeten. Dit is minder dan gemiddeld in

14%). Ruim een derde (34%) van deze mantelzorgers

Zuid‑Holland West (87%). Dit betekent echter ook dat

heeft behoefte aan (extra) hulp en 57% is bekend met

18% (ongeveer 1.800 senioren) minder dan wekelijks

het Steunpunt Mantelzorg.

een sociale activiteit heeft. Het percentage senioren

Van de inwoners van 65 jaar en ouder is 12% mantel

dat wekelijks een sociale activiteit heeft is wel toege-

zorger (ongeveer 1.100 mensen). Tien procent van

nomen sinds 2004 (van 77% naar 82%).

15- en 16-jarigen en 17- en 18-jarigen, respectievelijk

deze mantelzorgers geeft aan tamelijk zwaar belast tot overbelast te zijn in vergelijking met 14% in

Mensen met een beperking participeren minder

Nederland. 21% van de mantelzorgers van 65 jaar

Rijswijkers met een beperking 12 participeren minder

en ouder heeft behoefte aan (extra) hulp en 66%

in de samenleving. Ze hebben minder vaak betaald

van de mantelzorgers is bekend met het

werk en doen minder vaak vrijwilligerswerk (zie

Steunpunt Mantelzorg.

figuur 2.4). Het hebben van een risicovolle schuld en moeite met rondkomen komt in deze groep vaker

Drieëntwintig procent van de volwassenen heeft belangstelling om vrijwilliger te worden

vaker sociaal uitgesloten en hebben ze vaker het

Twaalf procent van de 12 t/m 18-jarige Rijswijkers

gevoel de regie over het eigen leven kwijt te zijn 14, 15.

voor 13. Daarnaast zijn mensen met een beperking

(ongeveer 340 jongeren) is vrijwilliger 11 in vergelijking met 10% in Zuid‑Holland West. Van de volwassen Rijswijkers tot 65 jaar is 21% vrijwilliger. Dit is minder dan gemiddeld in Zuid‑Holland West (29%). Het percentage vrijwilligers onder de 19 t/m 64-jarigen blijft ongeveer gelijk in de loop van de jaren (2005: 22%, 2009: 23%, 2012: 21%). 27% van de senioren van 65 jaar en ouder is vrijwilliger. Ook dit percentage is lager dan in Zuid‑Holland West (31%). Drieëntwintig procent van de 19 t/m 64-jarigen is nog geen vrijwilliger maar heeft belangstelling om vrijwilliger te worden (Zuid‑Holland West: 22%). Van de senioren van 65 jaar en ouder is dat 10% (Zuid‑Holland West: 10%). In totaal zijn er ongeveer 8800 vrijwilligers van 19 jaar en ouder in Rijswijk en ongeveer 7600 mensen die hiervoor belangstelling hebben.

11 Zie bijlage II: vrijwilliger

44

12 Mensen met een beperking in mobiliteit, gehoor, gezichtsvermogen of een beperking in algemene dagelijkse levensverrichtingen zoals wassen en aankleden. Zie bijlage II: beperkingen. 13 Zie bijlage II: schulden 14 Zie bijlage II: sociale uitsluiting 15 Zie bijlage II: regie over eigen leven


Demografie

2

Figuur 2.4 Diverse vormen van participatie bij mensen met en zonder een beperking in Rijswijk (Bron 3).

betaald werk (19-64) vrijwilligerswerk (19+) wekelijks sociale activiteit (65+) niet of matig sociaal uitgesloten (19+) geen moeite met rondkomen (19+) regie over het eigen leven (65+) 0%

25% mensen zonder beperking

50%

75%

100%

mensen met beperking


45


46


3

3 Gezondheid, ziekte en sterfte 3.1 Ervaren gezondheid ervaren gezondheid

leeftijd

rijswijk

zhw

nl*

Ervaart de eigen gezondheid als (heel) goed (%)

0-11 jr

95%

95%

nb

12-18 jr

89%

89%

nb

Ervaart de eigen gezondheid als (zeer) goed (%)

19-64 jr

78%

82%

81%

65+

61%

62%

61%


Het grootste deel van de inwoners ervaart de eigen gezondheid als goed

goed tot heel goed. Onder jongeren beoordeelt 89%

In de gezondheidsenquêtes van de GGD wordt aan

leeftijd daalt het percentage mensen dat de eigen

alle doelgroepen gevraagd hoe zij hun eigen gezond-

gezondheid als goed ervaart; van de 85-plussers

heid ervaren

1.

Volgens de ouders van 0 t/m 11-jarige

kinderen is de gezondheid van 95% van de kinderen

de eigen gezondheid als goed. Vooral op hogere

ervaart vier op de tien (40%) de eigen gezondheid als goed (figuur 3.1).

Figuur 3.1 Percentage inwoners in Rijswijk dat de eigen gezondheid als (heel) goed ervaart, naar leeftijd (in jaren). Voor kinderen (0 t/m 11 jaar) is het oordeel van de ouders over de gezondheid van het kind opgenomen (Bron 1, 2 en 3).

100%

80%

60%

40%

20%

0% 0-11

12-18

19-34

35-49

50-64

65-74

75-84

85+

1 Zie bijlage II: ervaren gezondheid


47


3.2 Fysieke gezondheid en beperkingen fysieke gezondheid en beperkingen

leeftijd

Perifere artrose (aantal)

15+

zhw*

nl*

4.600

41.100

1.263.100

Diabetes mellitus (aantal)

15+

3.000

28.500

880.700

Gehoorstoornissen (aantal)

15+

3.100

27.700

847.300

Beperking in mobiliteit, gezichtsvermogen en/of gehoor (%)

19-64 jr

11%

10%

11%

65+

31%

29%

30%

65+

16%

14%

nb

Beperkingen bij algemene dagelijkse levensverrichtingen (%) Beperkingen bij het huishouden (%)

65+

48%

45%

nb

Constitutioneel eczeem (aantal)

0-14 jr

220

2.700

85.500

Astma (aantal)

0-14 jr

170

2.300

74.900

Kinderen met een handicap (%)

0-17 jr

1,2%

nb

2,0%


Artrose, diabetes en gehoorstoornissen meest voorkomende chronische ziekten bij volwassenen Uit landelijke cijfers op basis van zorgregistraties blijkt dat perifere artrose (gewrichtsslijtage van de ledematen), diabetes mellitus (suikerziekte) en gehoorstoornissen (doofheid/slechthorendheid) 2 in 2011 de meest voorkomende chronische aandoeningen waren onder inwoners van 15 jaar en ouder in Nederland. Onder senioren (65+) komen hiernaast ook regelmatig coronaire hartziekten en gezichtsstoornissen voor, terwijl onder de groep 15 t/m 64-jarigen nek- en rugklachten en astma in de top-5 staan. Op basis van deze landelijke cijfers kan, door middel van extrapolatie 3, geschat worden hoe vaak deze aandoeningen voorkomen in Rijswijk in 2014. Naar schatting zijn er in Rijswijk ongeveer 4.600 mensen (15 jaar en ouder) met artrose, 3.000 met diabetes en 3.100 met gehoorstoornissen. Het voorkomen van deze aandoeningen neemt sterk toe met de leeftijd (figuur 3.2).

2 Zie bijlage II: gehoorstoornissen 3 Zie bijlage II: extrapolatie

48

rijswijk


Gezondheid, ziekte en sterfte

3

Figuur 3.2 Percentage inwoners in Nederland met perifere artrose, diabetes mellitus of gehoorstoornissen, naar leeftijd (in jaren) en geslacht. Op basis van gegevens uit zorgregistraties (Bron 5).

Perifere artrose

60% 50% 40% 30% 20%

30-34

35-39

40-44

45-49

50-54

55-59

60-64

65-69

70-74

75-79

80-84

85+

30-34

35-39

40-44

45-49

50-54

55-59

60-64

65-69

70-74

75-79

80-84

85+

35-39

40-44

45-49

50-54

55-59

60-64

65-69

70-74

75-79

80-84

85+

25-29

30-34

mannen

20-24

15-19

10-14

5-9

0%

0-4

10%

vrouwen

Diabetes mellitus

60% 50% 40% 30% 20%

mannen

25-29

20-24

15-19

10-14

5-9

0%

0-4

10%

vrouwen

Gehoorstoornissen

60% 50% 40% 30% 20%

mannen

25-29

20-24

15-19

10-14

5-9

0%

0-4

10%

vrouwen


49


Hoge bloeddruk, gewrichtsslijtage en migraine meest zelf-gerapporteerde aandoeningen bij volwassenen

In Rijswijk gebruiken ruim 2.600 mensen medicijnen voor diabetes

Als aan de inwoners zelf wordt gevraagd of zij lijden

hoe vaak ziekten voorkomen is om te kijken naar

aan een chronische ziekte of aandoening, dan is

medicijngebruik. Op basis van de registratie van

onder volwassenen van 19 t/m 64 jaar migraine of

medicijngebruik door zorgverzekeraars is berekend

ernstige hoofdpijn de meest genoemde aandoening

dat 1.966 inwoners in Rijswijk medicijnen gebruiken

(17%). Bij 65-plussers komen hoge bloeddruk (47%) en

voor diabetes type 2 (ouderdomssuikerziekte). Dit

gewrichtsslijtage (40%) het meeste voor (figuur 3.3).

is 4% van de inwoners (Nederland: 3%). Daarnaast

Diabetes mellitus (suikerziekte)

4,

een belangrijk

Een andere manier om een beeld te krijgen van

gebruiken 669 inwoners (1%) medicijnen voor dia

speerpunt in het landelijke gezondheidsbeleid 5,

betes type 1 (Nederland: 2%) 6.

komt voor bij 3% van de 19 t/m 64-jarigen en 14% van de 65-plussers. In totaal is het aantal mensen (19 jaar en ouder) in Rijswijk dat een van bovenstaande aandoeningen rapporteert ongeveer gelijk aan 5.600 (migraine), 8.800 (hoge bloeddruk), 6.900 (gewrichtsslijtage) en 2.200 (suikerziekte).

Figuur 3.3 De meest voorkomende zelf-gerapporteerde aandoeningen onder volwassenen en senioren in Rijswijk (Bron 3).

50%

19 - 64 jaar 65+

40% 30% 20% 10%

4 Zie bijlage II: diabetes mellitus 5 Bron: Alles is gezondheid. Het Nationaal Programma Preventie 2014 – 2016. Rijksoverheid, 2013.

50

diabetes mellitus

onvrijwillig urineverlies

aandoening van de rug

artrose, gewrichtsslijtage

hoge bloeddruk

aandoening van nek of schouder

artrose, gewrichtsslijtage


hoge bloeddruk

migraine of ernstige hoofdpijn

0%

6 Zie bijlage II: diabetes mellitus


Gezondheid, ziekte en sterfte Beperkingen in mobiliteit nemen toe met de leeftijd

Eén op de zes senioren is beperkt in algemene dagelijkse levensverrichtingen

11% van de volwassenen (19 t/m 64 jaar) en 31% van

Een op de zes 65-plussers (16%) in Rijswijk heeft een

de senioren (65+) in Rijswijk heeft een beperking in

beperking bij algemene dagelijkse levensverrichtin-

mobiliteit, gezichtsvermogen en/of gehoor

7.

Het

3

gen (ADL) 9. Traplopen (13%) en het zich verplaatsen

gaat er dan bijvoorbeeld om dat zij moeite hebben

buitenshuis (9%) leveren hierbij de meeste problemen

om een gesprek te volgen in een groep, kleine let-

op. Bijna de helft (48%) van de 65-plussers ondervindt

ters in de krant te lezen of een stuk te lopen zonder

een beperking bij het verrichten van huishoudelijke

stil te staan. Het aantal mensen met een beperking

activiteiten (HDL). Vooral reparaties en klusjes in en

loopt op naarmate men ouder wordt (figuur 3.4).

om het huis (31%) en het verrichten van zwaar huis-

Beperkingen in mobiliteit komen het meest voor. In

houdelijk werk (31%) zijn hierbij lastig. In vergelijking

totaal gaat het in Rijswijk om ongeveer 6.200 mensen

met Zuid‑Holland West hebben senioren in Rijswijk

die beperkingen ervaren (respectievelijk 4.700, 1.800

iets vaker beperkingen in HDL. In totaal hebben in

en 2.000 mensen met een beperking in mobiliteit,

Rijswijk ongeveer 1.600 senioren beperkingen bij ADL

gezichtsvermogen of gehoor) 8.

en 4.700 bij HDL.

Figuur 3.4 Percentage inwoners in Rijswijk met een functionele beperking, naar soort beperking en leeftijd (in jaren) (Bron 3).

70% 60% 50% 40% 30% 20% 10% 0%

19-34 mobiliteit

35-49 gezichtsvermogen

50-64

65-74

75-84

85+

gehoor

7 Zie bijlage II: beperkingen 8 Eén persoon kan beperkt zijn op meerdere gebieden tegelijk

9 Zie bijlage II: beperkingen


51


Eczeem en astma meest voorkomende chronische ziekten bij de jeugd Als in de zorgregistraties wordt gekeken welke aan-

Eczeem en astma zijn ook de meest voor komende zelf-gerapporteerde aandoeningen onder de jeugd

doeningen het meeste voorkomen bij de jeugd, dan

Als aan de ouders van kinderen (0 t/m 11 jaar) wordt

zijn dit eczeem en astma. In 2014 waren er in Rijswijk

gevraagd welke aandoeningen hun kind heeft, wordt

ongeveer 220 jeugdigen (0 t/m 14 jaar) met eczeem en

eczeem het vaakst genoemd (20%), gevolgd door

170 met astma (extrapolatie van landelijke cijfers) 10.

astma of bronchitis (11%). Het percentage kinderen

Terwijl eczeem vooral voorkomt onder jongeren, komt

met eczeem en astma is niet significant veranderd

astma ook op oudere leeftijd voor (figuur 3.5).

ten opzichte van 2006 (respectievelijk 15% en 9%) 11.

Figuur 3.5 Percentage inwoners in Nederland met constitutioneel eczeem of astma, naar leeftijd (in jaren) en geslacht. Op basis van gegevens uit zorgregistraties (Bron 5).

Constitutioneel eczeem

7% 6% 5% 4% 3% 2%

65-69

70-74

75-79

80-84

85+

65-69

70-74

75-79

80-84

85+

50-54 50-54

60-64

45-49 45-49

60-64

40-44 40-44

55-59

35-39 35-39

55-59

30-34

25-29

30-34

mannen

20-24

15-19

10-14

5-9

0%

0-4

1%

vrouwen

Astma

7% 6% 5% 4% 3% 2%

mannen

10 Zie bijlage II: extrapolatie

52

25-29

20-24

15-19

10-14

5-9

0%

0-4

1%

vrouwen

11 Zie bijlage II: statistische significantie



(11%) en astma (10%) ook migraine of ernstige hoofd-

1,2% van de kinderen in Rijswijk heeft een handicap

pijn (12%) als veel voorkomende aandoening (figuur

Onder kinderen van 0 t/m 17 jaar in Rijswijk heeft

3.6). Het percentage jongeren met eczeem is afge-

1,2% (ongeveer 90 kinderen) een handicap waarvoor

nomen ten opzichte van 2005 (23%), het percentage

zij zorg of voorzieningen gebruiken, ten opzichte van

met astma of migraine is vergelijkbaar gebleven.

2,0% van de kinderen in Nederland. Een verstande-

In totaal hebben, op basis van zelfrapportage, onge-

lijke handicap komt het meeste voor (0,7%), gevolgd

veer 1.300 jeugdigen (0 t/m 18 jaar) in Rijswijk last

door een lichamelijke handicap (0,4%) of een zintuig-

van eczeem, 820 last van astma en 390 van migraine.

lijke handicap (0,2%).

Jongeren (12 t/m 18 jaar) noemen naast eczeem

3

Figuur 3.6 De meest voorkomende zelf-gerapporteerde aandoeningen onder kinderen en jongeren in Rijswijk (Bron 1 en 2).

20%

0-11 jarigen 12-18 jarigen

15%

10%

5%

migraine of ernstige hoofdpijn

astma of bronchitis

eczeem

buikklachten >3 maanden

astma of bronchitis

eczeem

0%


53


Grootste ziektelast door psychische stoornissen, hart- en vaatziekten en kanker

De ziektelast, uitgedrukt in DALY’s (‘Disability-

In het voorgaande is steeds ingegaan op de preva-

jaren dat een populatie verliest door ziekten 13. In

lentie van verschillende ziekten, ofwel hoe vaak een

Nederland staan coronaire hartziekten, diabetes

ziekte in de bevolking voorkomt

12.

Dit geeft echter

Adjusted Life-Years’), is het aantal gezonde levens-

mellitus en beroerte in de top-3 van ziekten die

geen inzicht in de ernst ervan, zoals de invloed die

de meeste ziektelast veroorzaken (tabel 3.1). Als

een ziekte heeft op de hoeveelheid jaren die geleefd

gekeken wordt naar clusters van ziekten, zijn psychi-

worden in (on)gezondheid of het aantal levensjaren

sche stoornissen, hart- en vaatziekten en kanker de

dat verloren gaat als gevolg van een ziekte.

veroorzakers van de meeste ziektelast 14.

Tabel 3.1 Top tien van de ziekten met de grootste ziektelast in DALY’s in Nederland in 2011 15. rangorde

mannen + vrouwen

mannen

vrouwen

1

Coronaire hartziekten


Angststoornissen

2

Diabetes mellitus

Diabetes mellitus


3

Beroerte

Longkanker

Stemmingsstoornissen

4

Angststoornissen

Beroerte

Beroerte

5

COPD

COPD

Diabetes mellitus

6

Longkanker

Angststoornissen

Nek- en rugklachten

7


Nek- en rugklachten

Borstkanker

8

Nek- en rugklachten


COPD

9

Privé-ongevallen

Suïcide(poging)

Perifere artrose

10

Perifere artrose

Gehoorstoornissen

Dementie

12 Zie bijlage II: prevalentie

54

13 Zie bijlage II: ziektelast 14 Delen van de tekst zijn overgenomen uit: Ziektelast in DALY’s (2014, 23 juni). In: Nationaal Kompas Volksgezondheid. Bilthoven: RIVM. 15 Overgenomen uit: Gommer AM (2014, 14 februari). Welke ziekten veroorzaken de grootste ziektelast (in DALY’s)? en Poos MJJC (2014, 5 juni). Ziektelast in DALY’s: Welke verschillen zijn er tussen mannen en vrouwen? In: Nationaal Kompas Volksgezondheid. Bilthoven: RIVM.



3

3.3 Psychische gezondheid psychische gezondheid Matig-hoog risico op angststoornis of depressie (%)

leeftijd

rijswijk

zhw

nl*

19-64 jr

39%

37%

40%

65+

41%

39%

38%

Angststoornissen (aantal)

15+

340

3.700

115.300

Stemmingsstoornissen (aantal)

15+

920

9.700

299.500

Dementie (aantal)

15+

250

1.900

56.000

Aandachtstoornissen (ADHD) (aantal)

0-14 jr

130

1.700

54.700

Verhoogde score voor psychosociale problematiek (%)

5-11 jr

7%

10%

nb

12-18 jr

3%

3%

nb

Gepest in afgelopen 3 maanden (%)

5-11 jr

40%

38%

nb

12-18 jr

17%

19%

nb

Suïcidale gedachten in afgelopen 12 maanden (%)

12-18 jr

16%

12%

nb

Suïcide poging in afgelopen 12 maanden (%)

12-18 jr

2%

1%

nb


Vier op de tien mensen heeft een verhoogd risico op een angststoornis of depressie

Onder Rijswijkers van 19 t/m 64 jaar gebruikt

In het Gezondheidsonderzoek 2012 is het risico

Zuid‑Holland West (6%).

8% antidepressiva. Dit is vergelijkbaar met

op een angststoornis of depressie vastgesteld met behulp van de Kessler Psychological Distress Scale, een serie van tien vragen 16. Hieruit blijkt dat 39% van de 19 t/m 64-jarigen en 41% van de 65-plussers in Rijswijk een verhoogd risico heeft op een angststoornis of depressie. Dit is vergelijkbaar met Zuid‑Holland West (respectievelijk 37% en 39%). In totaal gaat het in Rijswijk om naar schatting om 15.100 volwassenen (19 jaar en ouder). In vergelijking met 2009 is bij 19 t/m 64-jarigen het percentage met een verhoogd risico op een angststoornis of depressie wel veranderd (2009: 45%, 2012: 39%), maar dit verschil is statistisch niet significant. Bij 65-plussers is dit eveneens niet statistisch significant veranderd (2008: 44%, 2012: 41%). Een verhoogd risico op een angststoornis of depressie komt in alle leeftijdsgroepen vaker voor onder vrouwen dan onder mannen (figuur 3.7).

16 Zie bijlage II: psychosociale gezondheid


55


Figuur 3.7 Percentage inwoners met een matig tot hoog risico op een angststoornis of depressie, naar leeftijd (in jaren) en geslacht in Zuid‑Holland West*. Op basis van vragenlijstonderzoek. (Bron 3). 70% 60% 50% 40% 30% 20% 10% 0% 19-34 mannen

35-49

50-64

65-74

75-84

85+

vrouwen

* In verband met de kleine aantallen per subgroep worden de gegevens in deze figuur niet gepresenteerd op gemeenteniveau maar voor de gehele regio Zuid‑Holland West.

Angst- en stemmingsstoornissen komen vaker voor bij vrouwen dan bij mannen

Sterke stijging van het aantal patiënten met dementie vanaf 65-jarige leeftijd

Op basis van landelijke cijfers uit huisartsenregis-

Naar schatting komt in Rijswijk bij ongeveer 250

traties kan geschat worden hoeveel mensen een

mensen dementie voor 19. Dit zijn vrijwel allemaal

diagnose hebben voor een angst- of stemmings-

mensen van 65 jaar en ouder. Het voorkomen van

stoornis 17, 18. Hieruit blijkt dat in Rijswijk ongeveer

dementie neemt sterk toe met de leeftijd (zie figuur

340 mensen van 15 jaar en ouder lijden aan een

3.8). Mogelijk is ook hier sprake van een onderschat-

angststoornis en 920 aan een stemmingsstoornis,

ting, omdat gebruik gemaakt wordt van gegevens

waaronder depressie. Een diagnose voor een angst- of

uit zorgregistraties.

stemmingsstoornis komt ongeveer twee keer zo vaak voor onder vrouwen als onder mannen. Het aandeel mensen met een angst- of stemmingsstoornis is veel lager wanneer gekeken wordt in zorgregistraties (1 à 2%) dan wanneer gekeken wordt naar epidemiologische onderzoeken met behulp van een vragenlijst (rond 40%), zoals beschreven in de vorige alinea. Voor een toelichting, zie bijlage II: Angst- en stemmingsstoornissen.

17 Zie bijlage II: extrapolatie 18 Zie bijlage II: angst- en stemmingsstoornissen

56




3

Figuur 3.8 Percentage inwoners in Nederland met dementie, naar leeftijd (in jaren) en geslacht. Op basis van gegevens uit zorgregistraties (Bron 5).

Dementie

7% 6% 5% 4% 3% 2%

mannen

85+

80-84

75-79

70-74

65-69

60-64

55-59

50-54

45-49

40-44

35-39

30-34

25-29

20-24

15-19

10-14

5-9

0%

0-4

1%

vrouwen

Een op de vijftig jeugdigen is in zorg voor een aandachtstoornis

Dit betekent dat bij hen vrijwel zeker sprake is van

In Nederland volgt ongeveer 2% van de jeugd

lijkbaar met Zuid‑Holland West en niet veranderd in

(0 t/m 14 jaar) een zorgtraject in de Geestelijke

de periode 2006-2010. Jongens (9%) hebben iets vaker

Gezondheidszorg (GGZ) in verband met een aan-

een verhoogde score dan meisjes (5%). Er zijn geen

dachtstoornis, zoals ADHD. Dit komt vaker voor bij

grote verschillen tussen kinderen van 5 t/m 7 jaar

jongens (3%) dan bij meisjes (1%). Als de landelijke

(6%) en kinderen van 8 t/m 11 jaar (8%).

cijfers worden geëxtrapoleerd naar de situatie in

Onder 12 t/m 18-jarigen heeft 3% een verhoogde

Rijswijk, gaat het om ongeveer 130 jeugdigen 20.

score (ongeveer 100 jongeren), dit is vergelijkbaar

psychosociale problematiek. Dit percentage is verge-

met Zuid‑Holland West. Als aan de ouders van kinderen (0 t/m 11 jaar) in geeft 2% aan dat dit het geval is (ongeveer 90 kinde-

Vier op de tien basisschoolleerlingen wordt wel eens gepest

ren). Dit is evenveel als in Zuid‑Holland West. Onder

Vier op de tien kinderen (40%) van 5 t/m 11 jaar is in

jongeren van 12 t/m 18 jaar geeft 3% zelf aan ADHD

de afgelopen drie maanden volgens de ouders wel

te hebben (ongeveer 90 jongeren). Ook dit is verge-

eens gepest (ongeveer 1.100 kinderen). Van de 12

lijkbaar met Zuid‑Holland West (4%).

t/m 18-jarigen geeft 17% aan gepest te zijn (onge-

Rijswijk gevraagd wordt of hun kind ADHD heeft,

veer 490 jongeren). Pesten lijkt het meeste voor te

Psychosociale problematiek komt voor bij zeven procent van de kinderen

komen onder kinderen in de leeftijd van 8 t/m 11 jaar (figuur 3.9).

Van de 5 t/m 11-jarige kinderen in Rijswijk heeft 7% (ongeveer 200 kinderen) een verhoogde score op de SDQ, een korte vragenlijst voor de signalering van psychosociale problematiek bij jeugdigen 21.

20 Zie bijlage II: extrapolatie 21 Zie bijlage II: psychosociale gezondheid


57


Figuur 3.9 Gepest worden in de afgelopen drie maanden in Rijswijk, naar leeftijdsgroep (in jaren). Kinderen 5 t/m 11 jaar: gevraagd aan de ouders, jongeren 12 t/m 18 jaar: gevraagd aan het kind zelf (Bron 1 en 2). 50%

40%

30%

20%

10%

0%

5-7

8-11

12-14

15-16

17-18

Suïcidale gedachten komen op tienerleeftijd veel voor; suïcide pogingen veel minder

met suïcidale gedachten is het hoogst in de oudere

Bijna één op de zes 12 t/m 18-jarigen in Rijswijk

dan bij jongens (figuur 3.10). Tot een suïcide poging

geeft aan wel eens suïcidale gedachten te hebben

komt het bij 2% van de jongeren in Rijswijk.

leeftijdsgroepen en bij meisjes komt dit vaker voor

(16%, ongeveer 450 jongeren). Het aantal jongeren

Figuur 3.10 Percentage jongeren met suïcidale gedachten in het afgelopen jaar, naar leeftijd (in jaren) en geslacht in Zuid‑Holland West* (Bron 2). 20%

16%

12%

8%

4%

0%

12-14 jongens

15-16

17-18

meisjes


58



3

3.4 Sociale gezondheid en sociale kwetsbaarheid sociale gezondheid

leeftijd

Enigszins tot sterk sociaal uitgesloten (%)**

19-64 jr 65+

12%

11%

8%

Matig tot zeer ernstig eenzaam (%)

19-64 jr

44%

34%

37%

65+

47%

44%

45%

Kwetsbare senior (%)

65+

21%

18%

nb

Huishoudens met inkomen onder 110% van het sociaal minimum (%)

-

11%

nb

12%

Kind in een gezin met inkomen onder 110% van het sociaal minimum (%)

0-17 jr

14%

nb

10%

Enige tot grote moeite met rondkomen (%)

19-64 jr

24%

23%

25%

65+

14%

14%

14%

Huishoudens met sociale regeling in 2 of meer clusters (%)

-

25%

22%

27%

2,3%

nb

0,9%

Gemeld i.v.m. kindermishandeling (%)

0-17 jr

Hulpvragers verslavingszorg (aantal per 10.000 inwoners)

0+

Tienermoeder (%)

15-19 jr, v***

Kind in een eenoudergezin (%)

rijswijk

zhw*

nl*

17%

15%

10%

35

29

38

0,4%

0,5%

0,5%

0-24 jr

22%

15%

14%

Achterstandsleerling (%)

4-12 jr

13%

nb

12%

Voortijdig schoolverlater (%)

12-22 jr

2%

2%

nb

* nb = niet beschikbaar ** Methodologische toelichting bij vraagstelling Sociale Uitsluiting Gezondheidsenquête, Addi van Bergen en Annelies van Loon. Academische werkplaats OGGZ G4-USER, Amsterdam, 2013" *** v=vrouwen

Mate van sociale uitsluiting in Rijswijk vergelijkbaar met de regio

Ruim vier op de tien volwassenen en bijna de helft van de senioren is eenzaam

Van sociale uitsluiting is sprake als mensen niet

Ruim vier op de tien (44%) van de 19 t/m 64-jarigen

volledig deel kunnen nemen aan het maatschappe-

en bijna de helft (47%) van de 65-plussers in Rijswijk

lijk leven. Daarbij gaat het om deelname op zowel

is matig tot zeer ernstig eenzaam 23. Onder 19 t/m

sociaal, politiek, cultureel als economisch gebied 22.

64-jarigen is dit hoger dan gemiddeld in de regio

17% van de 19 t/m 64-jarigen en 12% van de 65-plus-

Zuid‑Holland West (34%), onder 65-plussers vergelijk-

sers in Rijswijk is enigszins tot sterk sociaal uitge-

baar (Zuid‑Holland West: 44%).

sloten. Deze percentages zijn vergelijkbaar met het

Het voorkomen van eenzaamheid is bij 19 t/m

gemiddelde in de regio Zuid‑Holland West. Naar

64-jarigen sinds eerdere onderzoeken niet significant

schatting gaat het in Rijswijk om ongeveer 6.100 per-

toegenomen (41% in 2005, 38% in 2009, 44% in 2012),

sonen. Mensen die sociaal uitgesloten zijn, zijn vaker

maar bij 65-plussers is dit percentage in vergelijking

van niet-westerse herkomst, zijn vaker laag opgeleid

met 2004 wel toegenomen (39% in 2004, 49% in 2008,

en hebben vaker geen betaald werk.

47% in 2012). Alhoewel het percentage eenzamen toeneemt met de leeftijd (42% bij 19 t/m 34-jarigen tot 65% bij 85-plussers), zijn er in absolute aantallen vooral veel mensen jonger dan 65 jaar eenzaam (figuur 3.11). Van de eenzamen in Rijswijk is zeven op de tien jonger dan 65 jaar. In totaal telt Rijswijk naar schatting 17.100 eenzamen van 19 jaar en ouder.

22 Zie bijlage II: sociale uitsluiting

23 Zie bijlage II: eenzaamheid


59


Figuur 3.11 Aantal eenzamen in Rijswijk, naar ernst van de eenzaamheid en leeftijd (in jaren) (Bron 3).

5.000

zeer ernstig eenzaam ernstig eenzaam matig eenzaam

4.000

3.000

2.000

1.000

0

19-34

35-49

50-64

65-74

75-84

85+

Een op de veertien mensen oordeelt negatief over homoseksualiteit

Naar schatting gaat het in Rijswijk om 2.600 huis

Van de inwoners in Rijswijk oordeelt 7% negatief

het wettelijk bestaansminimum; de hoogte ervan

over homoseksualiteit

24.

Dit is vergelijkbaar met

Zuid‑Holland West. Bij 19 t/m 64-jarigen is dit percen-

houdens en 1.000 kinderen. Het sociaal minimum is is afhankelijk van de samenstelling van het huishouden 27.

tage ongeveer even hoog als bij 65-plussers (respectievelijk 7% en 8%).

Bijna een kwart van de 19 t/m 64-jarigen heeft moeite met rondkomen

Ruim twee op de tien senioren in Rijswijk is kwetsbaar

Van de 19 t/m 64-jarigen heeft 24% moeite met rond-

Van de 65-plussers in Rijswijk is 21% kwetsbaar op

met de regio Zuid‑Holland West (23%). Sinds 2005 is

lichamelijk, psychisch of sociaal gebied 25. Dit is

het percentage dat moeite heeft met rondkomen niet

hoger dan gemiddeld in de regio Zuid‑Holland West

(statistisch significant) veranderd (2005: 28%, 2009:

(18%). Naar schatting gaat het in Rijswijk om onge-

20%, 2012: 24%). Eén op de acht 19 t/m 64-jarigen

veer 2.000 senioren. Ruim één op de vier senioren

(13%) heeft een risicovolle schuld 28. Dit percentage

(27%, ongeveer 2.700 senioren) heeft een verhoogd

is vergelijkbaar gebleven met 2005 (13%) en 2009

valrisico

26.

In de twaalf maanden voor het onderzoek

is 26% van de senioren gevallen.

komen van het huishoudinkomen. Dit is vergelijkbaar

(11%). Onder senioren heeft 14% van de inwoners moeite om rond te komen, ook in deze groep is het percentage niet (statistisch significant) veranderd

60

Ruim een op de tien huishoudens heeft inkomen onder 110% van het sociaal minimum

sinds eerder onderzoek (2008: 11%). In totaal hebben

Ruim een op de tien huishoudens (11%) in Rijswijk

en ouder moeite met rondkomen en 3.800 inwoners

heeft een inkomen dat lager ligt dan 110% van het

van 19 t/m 64 jaar een risicovolle schuld.

sociaal minimum. Van de minderjarige kinderen in

In 2012 werden 26 inwoners in Rijswijk toegelaten tot

Rijswijk leeft 14% in zo’n huishouden.

de Wet Schuldsanering Natuurlijke Personen 29.

24 Zie bijlage II: sociale acceptatie van homoseksualiteit 25 Zie bijlage II: kwetsbaarheid 26 Zie bijlage II: valrisico

27 Zie bijlage II: inkomen 28 Zie bijlage II: schulden 29 Zie bijlage II: Wet Schuldsanering Natuurlijke Personen

in Rijswijk naar schatting 8.300 inwoners van 19 jaar


Gezondheid, ziekte en sterfte Daarnaast werd bij 28 personen de schuldsanering

Binnen Rijswijk is het percentage huishoudens dat

beëindigd, in bijna vier van de vijf gevallen omdat de

gebruik maakt van één of meer sociale regelingen

schuld was opgelost. In de andere gevallen was de

relatief hoog in de wijken met postcode 2286

schuld niet opgelost of was faillissement aangevraagd.

(Stervoorde, Eikelenburg, Hoekpolder, Sion), 2285

3

(Overvoorde, Strijp, Presidentenbuurt, Ministerbuurt)

Stapeling van sociale regelingen bij bijna één op de vier huishoudens

en 2287 (Muziekbuurt, Wilhelminapark), respec-

Van de huishoudens in Rijswijk maakt 55% gebruik

2285 komt stapeling van regelingen in twee of meer

van één of meer sociale regelingen (figuur 3.12) 30.

clusters relatief veel voor (29% van de huishoudens

Landelijk is dit 56%. De sociale regelingen zijn in te

ten opzichte van 25% gemiddeld in Rijswijk). Vooral

delen in vijf clusters: welzijn & zorg (bijvoorbeeld

de combinatie van een regeling in de clusters inko-

Wmo huishoudelijke verzorging), arbeidsparticipatie

mensondersteuning en welzijn & zorg komt in deze

(bijvoorbeeld WAO, WW), onderwijs (bijvoorbeeld

wijk relatief veel voor.

tievelijk 64%, 60% en 60%. In de wijk met postcode

speciaal onderwijs), inkomensondersteuning (bijvoorbeeld bijzondere bijstand) en jeugdzorg (bijvoorbeeld ambulante jeugdzorg). Bij een op de vier huishoudens (25%) is sprake van stapeling van regelingen; zij gebruiken regelingen uit twee of meer verschillende clusters. Meestal is dit een combinatie van regelingen op het gebied van inkomensondersteuning en arbeidsparticipatie en/of welzijn & zorg. In totaal gaat het hier om ongeveer 6.195 huishoudens in Rijswijk.

Figuur 3.12 Aantal en percentage huishoudens dat gebruik maakt van sociale regelingen in Rijswijk, in één of meer clusters (I = inkomensondersteuning, A = arbeidsparticipatie, WZ = welzijn en zorg (Bron 9)). Overig 1.965 I & A & WZ 495

Geen regelingen

7,9% 2,0%

I & WZ 2.020

Regeling(en) in 1 cluster

8,1% I & A 1.715

Overig 1.195

Regeling(en) in 2 of meer clusters 6,9% 44,7%

4,8%

Geen regelingen 11.090

6,1% A 1.525 19,3%

I 4.795

30 Zie bijlage II: inkomen


61


Meeste meldingen bij Meldpunt Bezorgd vanwege psychiatrische problematiek

het Steunpunt onder andere ook voorlichting aan professionals en het publiek.

Instanties of burgers die zich zorgen maken over mensen in hun omgeving die zelf geen hulp vragen,

Per 1 januari 2015 zijn de Steunpunten Huiselijk

kunnen hiervan melding doen bij het Meldpunt

Geweld en het Advies-en Meldpunt Kindermishandeling

Bezorgd van de GGD. Het kan bijvoorbeeld gaan om

in de regio Haaglanden 32 samen verder gegaan als

problemen als verslaving, vervuiling, verwaarlozing

Veilig Thuis. Op deze manier komt er meer samenhang

en eenzaamheid.

en samenwerking in de aanpak van huiselijk geweld

In 2013 zijn 118 meldingen over inwoners van Rijswijk

en kindermishandeling in de regio.

in behandeling genomen bij het Meldpunt. De huurders (33%), hulpverlening (20%) en politie (20%).

2,3% van de kinderen in Rijswijk wordt gemeld vanwege kindermishandeling

De problematiek waarover gemeld werd betrof vaak

Het percentage 0 t/m 17-jarige kinderen dat in 2012

bezorgdheid om psychiatrie (45%), bezorgdheid om

wegens kindermishandeling gemeld werd bij het

psychosociale problematiek (25%) en bezorgdheid

Advies- en Meldpunt Kindermishandeling (AMK)

om kinderen (17%).

bedraagt 2,3%. Naar schatting gaat het om ongeveer

meeste meldingen werden gedaan door woningver-

180 kinderen. Landelijk is dit percentage 0,9%. Het is

9% van de volwassenen en 6% van de senioren was ooit slachtoffer van huiselijk geweld

onbekend of het iets hogere percentage meldingen

In Rijswijk geeft 9% van de volwassenen (19 t/m 64

kinderen worden mishandeld, of dat in Rijswijk bij

jaar) en 6% van de senioren (65+) aan ooit slachtoffer

een (vermoeden van) mishandeling vaker een mel-

geweest te zijn van huiselijk geweld 31. Het gaat in

ding wordt gedaan bij het AMK.

in Rijswijk veroorzaakt wordt doordat er relatief veel

totaal om ongeveer 3.100 personen van 19 jaar en ouder. Sinds 2008 is het percentage senioren (65+)

Bijna 170 hulpvragers in verslavingszorg

dat aangeeft slachtoffer geweest te zijn van huiselijk

In 2013 hebben 168 Rijswijkers hulp gevraagd bij de

geweld toegenomen van 3% naar 6% in 2012. Onder

verslavingszorg. Het gaat om 35 per 10.000 inwo-

19 t/m 64-jarigen is dit percentage vergelijkbaar over

ners. Landelijk ligt het aantal hulpvragen op 38 per

de jaren sinds 2005.

10.000 inwoners, in Zuid‑Holland West op 29 per 10.000 inwoners. De meeste hulpvragen betroffen

Het Steunpunt Huiselijk Geweld richt zich op de

alcohol gerelateerde problematiek (77 hulpvragen).

aanpak en preventie van Huiselijk Geweld. Dit steun-

Hierna volgde problematiek met betrekking tot

punt is bekend bij 56% van de volwassenen en 45%

opiaten, cocaïne en cannabis (respectievelijk 27, 24

van de senioren in Rijswijk. In 2013 werden in Rijswijk

en 20 hulpvragen).

12 adviesvragen en meldingen gedaan door burgers

62

en professionals; ouderenmishandeling werd 6 keer

65 volwassen veelplegers in Rijswijk

gemeld. Naast meldingen door burgers en professio-

In 2013 stonden bij het Korps Landelijke

nals, werden door de politie 91 meldingen naar het

Politiediensten (KLPD) 65 volwassen veelplegers

Steunpunt gestuurd. In de afwikkeling hiervan wer-

(18+) geregistreerd in Rijswijk (zij kregen in het

den 23 huisverboden gecoördineerd. Tot slot werden

gehele criminele verleden meer dan 10 processen-

13 zaken in behandeling genomen waar vermoedens

verbaal) 33. Vijf hiervan waren geregistreerd als zeer

bestonden van eer gerelateerde problematiek. Naast

actieve veelplegers (meer dan tien processen-verbaal

de behandeling van meldingen en adviesvragen geeft

in een periode van vijf jaar). In hetzelfde jaar waren

31 Zie bijlage II: huiselijk geweld.

32 Steunpunt Huiselijk Geweld regio Den Haag, Steunpunt Huiselijk Geweld regio DWO, Advies- en Meldpunt Kindermishandeling Haaglanden 33 Zie bijlage II: veelpleger



17 jaar) geregistreerd bij het KLPD (zij kregen

Eén op de acht leerlingen is achterstandsleerling

meer dan vijf processen-verbaal in het gehele

Van de basisschoolleerlingen in Rijswijk is 13% aan-

criminele verleden).

gemerkt als achterstandsleerling, dit zijn ongeveer

3% van de Rijswijkse 12 t/m 21-jarigen kwam in 2012

470 kinderen 38. Landelijk is dit percentage 12%. Een

met een delict voor de rechter. Dit is vergelijkbaar

leerling is een achterstandsleerling als één of beide

met het landelijk gemiddelde (3%).

ouders een laag opleidingsniveau hebben. Scholen

in Rijswijk minder dan 5 jeugdige veelplegers (12 t/m

3

krijgen voor deze leerlingen extra personele en mate-

0,4% van de meisjes is tienermoeder

riële faciliteiten toegekend.

Van de 15 t/m 19-jarige meisjes in Rijswijk is 0,4% dit 0,5% van de 15 t/m 19-jarige meisjes. Op landelijk

2% van de leerlingen verlaat voortijdig het onderwijs

niveau lijkt na een stabilisatie in 2007-2011, in 2012

2% van de 12 t/m 22-jarige leerlingen die in school-

weer een lichte daling te zijn van het percentage

jaar 2012-2013 in Rijswijk stond ingeschreven in het

tienermoeders. In Nederland komt tienerzwanger-

vo/mbo verliet voor het eind van het schooljaar

schap relatief vaak voor bij meisjes die wonen in

zonder startkwalificatie het onderwijs (voortijdig

gemeenten in de ‘Bible belt’ en bij Antilliaanse en

schoolverlater: het onderwijs verlaten zonder een

Arubaanse meisjes 35.

havodiploma, een vwo-diploma of een diploma op

tienermoeder 34 (minder dan 5 meisjes). Landelijk is

mbo 2-niveau) 39. In de regio Zuid‑Holland West is dit

Ruim één op de vijf kinderen woont in een eenoudergezin

ook 2%. Het gaat in Rijswijk om 61 jongeren.

Van de 0 tot 24-jarigen woont 22% in een eenouder-

jongeren van 12 t/m 18 jaar in Rijswijk aan in de

gezin (2.444 kinderen). In totaal zijn er in Rijswijk

afgelopen vier weken weleens gespijbeld te hebben.

1.982 eenouderhuishoudens. In de CBS Jeugdmonitor

Onder 17- en 18-jarigen, westerse allochtone jonge-

wordt gesignaleerd dat in Nederland steeds meer

ren en jongeren op de havo en het vwo wordt meer

kinderen opgroeien in een eenoudergezin (2000:

gespijbeld dan onder 12 t/m 16-jarigen, autochtone

12% van de minderjarige kinderen, 2014: 15%)

In het Jongerenonderzoek 2010 geeft 24% van de

36.

jongeren en jongeren op het vmbo.

Antilliaanse en Surinaamse kinderen wonen relatief vaak in een eenoudergezin. Kinderen die opgroeien in een eenoudergezin, in de meeste gevallen bij de moeder, zijn over het algemeen kwetsbaarder dan minderjarigen die bij beide ouders wonen. Ze lopen een groter risico om op te groeien in armoede en ze verlaten vaker het onderwijs zonder startkwalificatie 37.

34 35 36 37

Zie bijlage II: tienermoeder Bron: Verwey-Jonkerinstituut. Kinderen in Tel Databoek 2014. Bron: CBS. Landelijke Jeugdmonitor, jaarrapport 2014. Bron: CBS. Steeds meer minderjarigen wonen bij één ouder, persbericht 26 maart 2015

38 Zie bijlage II: achterstandsleerling 39 Zie bijlage II: voortijdig schoolverlater


63


3.5 Levensverwachting en sterfte levensverwachting en sterfte

leeftijd

rijswijk

zhw*

nl

Levensverwachting bij geboorte (jaren)

0+

80,6

nb

81,0

Sterfte (gemiddeld aantal per jaar)

0+

Sterfte (%)

0+

597

4.204

136.690

1,27%

0,79%

0,82%

Gestandaardiseerde sterfte (SMR)

0+

102

nb

100

Perinatale sterfte (% sterfte binnen 7 dagen na de geboorte)**

0-7 dgn

0,7%

0,8%

0,8%

Zuigelingensterfte (% sterfte in 1e levensjaar)

<1 jr

0,0%

nb

0,3%

Kindersterfte (% sterfte 1 t/m 14-jarigen)

1-14 jr

0,02%

nb

0,01%

* nb = niet beschikbaar ** cluster Leidschendam-Voorburg / Rijswijk / Wassenaar

Gemiddelde levensverwachting in Rijswijk is bijna 81 jaar

Nieuwvormingen en hart- en vaatziekten belangrijkste doodsoorzaken

Over de periode 2009 t/m 2012 is de gemiddelde

De aandoeningen waar de meeste mensen in Rijswijk

levensverwachting bij geboorte in Rijswijk 80,6 jaar

aan overlijden zijn nieuwvormingen 42 (31% van

40.

de sterfgevallen), ziekten van hart en vaatstelsel

Dit is vergelijkbaar met Nederland (81,0 jaar).

Inwoners die de leeftijd van 65 jaar hebben bereikt,

(28%) en ziekten van de ademhalingswegen (11%).

mogen gemiddeld verwachten nog 19,3 jaar te leven

In Nederland wordt respectievelijk 32%, 28% en

(Nederland: 19,6 jaar).

10% van de sterfgevallen door deze aandoeningen veroorzaakt.

Sterfte in Rijswijk vergelijkbaar met Nederland 597 inwoners per jaar in Rijswijk. Dit is 1,27% van het

Een op de vijfentwintig sterfgevallen is te wijten aan een niet-natuurlijke doodsoorzaak

aantal inwoners (Nederland: 0,82%). Als gecorrigeerd

Uit de doodsoorzaken statistieken van het Centraal

wordt voor verschillen in geslachts- en leeftijdsver-

Bureau voor de Statistiek (CBS) blijkt dat 4% van de

deling tussen Rijswijk en Nederland, door het bere-

sterfgevallen onder inwoners van Rijswijk het gevolg

kenen van de Standardised Mortality Ratio; SMR 41,

is van een niet-natuurlijke doodsoorzaak, zoals een

is de sterfte in Rijswijk (SMR=102) niet statistisch

ongeval, zelfdoding, moord of doodslag en andere

significant hoger dan in Nederland (SMR=100).

uitwendige oorzaken van sterfte.

40 Zie bijlage II: levensverwachting 41 Zie bijlage II: sterfte

42 Onder nieuwvormingen worden zowel goedaardige tumoren als kwaadaardige tumoren (kanker) verstaan.

In de periode 2009 t/m 2012 stierven er gemiddeld

64


Gezondheid, ziekte en sterfte Bij vermoeden van niet-natuurlijke dood of euthanasie wordt een schouw verricht door de GGD

Minder dan 1% van de kinderen overlijdt voor of binnen een week na de geboorte

Wanneer bij overlijden het vermoeden bestaat

in de Perinatale Registratie Nederland (PRN) en zijn

dat iemand is overleden aan een niet-natuurlijke

beschikbaar per gemeentecluster. Hierbij valt Rijswijk

doodsoorzaak, wordt door de afdeling Forensische

in het cluster Rijswijk / Leidschendam-Voorburg /

Geneeskunde van de GGD een lijkschouw verricht

Wassenaar. In dit cluster was de perinatale sterfte in

om de doodsoorzaak vast te stellen. In de periode

de periode 2010-2013 gemiddeld 0,7% (Nederland:

2011 t/m 2013 werden in de regio Zuid‑Holland West

0,8%). Dit betekent dat ongeveer 1 op de 135 kin-

gemiddeld 143 schouwen per jaar verricht waarbij

deren die in deze periode werden geboren bij de

sprake was van een niet-natuurlijke doodsoorzaak. In

geboorte waren overleden of in de eerste week na de

gemiddeld 15 gevallen per jaar betrof het hierbij een

geboorte overleden 45. In totaal ging het in het clus-

inwoner van Rijswijk 43.

ter Rijswijk / Leidschendam-Voorburg / Wassenaar in

De doodsoorzaak die bij de schouw werd vastgesteld

2010-2013 gemiddeld om 11 kinderen per jaar.

3

Gegevens over perinatale zorg worden geregistreerd

was in de helft van de gevallen (49%) een ongeval en 2% van het aantal schouwen was sprake van moord

1 op de 5000 kinderen overlijdt tussen het eerste en veertiende jaar

of doodslag. In de overige gevallen (16%) ging het om

Volgens de gegevens van Kinderen in Tel overleden

in een derde van de gevallen (34%) een zelfdoding. Bij

andere niet-natuurlijke doodsoorzaken

44.

in 2012 in Rijswijk geen zuigelingen in het eerste

Ook als iemand overlijdt na euthanasie wordt door

levensjaar (Nederland: 0,3%) 46. Onder kinderen in de

een arts van de GGD een schouw verricht. In de

leeftijd van 1 t/m 14 jaar overleed ongeveer 1 op de

periode 2011 t/m 2013 werd gemiddeld 139 keer per

5000 (0,02%). In Nederland was dit 0,01%. In totaal

jaar een schouw verricht bij euthanasie, waarvan

gaat het in Rijswijk om minder dan 5 kinderen.

gemiddeld 19 keer per jaar bij een inwoner van Rijswijk.

43 Het betreft hier alleen die inwoners van Rijswijk die ook in een van de gemeenten van de regio Zuid‑Holland West zijn overleden. Als een inwoner van Rijswijk overleed in een gemeente buiten de regio, werd de schouw uitgevoerd door de GGD in die betreffende regio. De gegevens hiervan zijn dan niet bekend bij GGD Zuid‑Holland West. 44 Vanwege de kleine aantallen schouwen per gemeente worden cijfers over de doodsoorzaken gepresenteerd voor de regio Zuid‑Holland West en niet op gemeente niveau.

45 Zie bijlage II: sterfte 46 Zie bijlage II: sterfte


65


3.6 Sociaaleconomische gezondheidsverschillen Opleidingsniveau en inkomen hangen samen met gezondheid

Ook in Zuid‑Holland West spelen sociaaleconomische

Sociaaleconomische status (SES) staat voor de positie

is bijvoorbeeld te zien dat mensen met een lagere

van mensen op de maatschappelijke ladder

47.

Veel

gezondheidsverschillen een rol 48. In figuur 3.13 opleiding 49 hun gezondheid als minder goed ervaren

gebruikte indicatoren voor sociaaleconomische status

en vaker last hebben van chronische aandoeningen

zijn het opleidingsniveau en de hoogte van

en beperkingen. Ook hebben zij vaker een verhoogd

het inkomen.

risico op een angststoornis of depressie, zijn zij vaker

Het is al langer bekend dat mensen met een lagere

sociaal uitgesloten en voelen zij zich vaker eenzaam.

sociaaleconomische status (lagere opleiding of lager

Hetzelfde geldt voor mensen met een laag versus een

inkomen) een minder goede gezondheid hebben dan

hoog inkomen 50.

mensen met een hogere sociaaleconomische status. Dit worden ook wel ‘sociaaleconomische gezondheidsverschillen’ (SEGV) genoemd.

Figuur 3.13 Verschillen in gezondheid (19-plussers) naar opleidingsniveau in Zuid‑Holland West (Bron 3).

80%

lo, mavo, lbo havo, vwo, mbo

70%

hbo, wo

60% 50% 40% 30% 20% 10% 0%

ervaren gezondheid ‘gaat wel’ tot ‘zeer slecht’

>= 1 chronische aandoening

47 Zie bijlage II: sociaaleconomische status

66

beperking in horen, zien of mobiliteit

matig-hoog risico op angststoornis of depressie

sociaal uitgesloten

matig - (zeer) ernstig eenzaam

48 Bij de beschrijving van sociaaleconomische gezondheidsverschillen en verschillen in gezondheid tussen mensen met een verschillende etniciteit wordt gebruik gemaakt van gegevens op regionaal niveau uit het Kinderenonderzoek 2010, Jongeren onderzoek 2010 en Gezondheidsonderzoek 2012 van GGD Zuid‑Holland West. 49 Zie bijlage II: onderwijsniveau 50 Zie bijlage II: inkomen



ouders komt psychosociale problematiek vaker voor

Etnische herkomst speelt ook een rol bij gezondheid

dan onder kinderen met hoogopgeleide ouders (17%

Naast sociaaleconomische status kan ook etnische

versus 8%) 51. Voor jongeren (12 t/m 18 jaar) geldt

herkomst 53 van invloed zijn op de gezondheid. In

hetzelfde (5% versus 2%). Er zijn geen verschillen in

figuur 3.14 is te zien dat in de regio Zuid‑Holland

ervaren gezondheid of het voorkomen van chronische

West vooral allochtonen met een niet-westerse

aandoeningen tussen kinderen of jongeren van laag-

herkomst een minder goede gezondheid hebben dan

en hoogopgeleide ouders.

autochtone inwoners.

Uit landelijke cijfers is bekend dat mensen met een

Jongeren met een niet-westerse herkomst beoordelen

lage opleiding ook een lagere levensverwachting

hun gezondheid vaker als ‘matig tot slecht’ dan

hebben. De levensverwachting is voor laagopgeleiden

jongeren met een Nederlandse herkomst (18% versus

gemiddeld 6 jaar korter dan voor hoogopgeleiden.

9%). Er zijn bij kinderen en jongeren geen verschillen

Voor de levensverwachting in goed ervaren gezond-

naar etnische herkomst in het voorkomen van

heid is dit verschil 19 jaar 52.

chronische aandoeningen of het voorkomen van

Onder kinderen (0 t/m 11 jaar) met laagopgeleide

3

psychosociale problematiek.

Figuur 3.14 Verschillen in gezondheid (19-plussers) naar etnische herkomst in Zuid‑Holland West (Bron 3).

80%

Nederlands overig westers

70%

niet-westers

60% 50% 40% 30% 20% 10% 0%

ervaren gezondheid ‘gaat wel’ tot ‘zeer slecht’

>= 1 chronische aandoening

beperking in horen, zien of mobiliteit

51 Hieronder wordt verstaan een verhoogde score op de SDQ. Zie bijlage II: psychosociale gezondheid. 52 Overgenomen uit: Een gezonder Nederland. VTV-2014. Bilthoven: RIVM.


sociaal uitgesloten

matig - (zeer) ernstig eenzaam



67


68


4

4 Leefstijl en fysieke omgeving 4.1 Leefstijlfactoren Figuur 4.1 Ongezonde leefstijlfactoren 1, Rijswijk, Zuid‑Holland West en Nederland naar leeftijd (in jaren) (Bron 1, 2, 3 en 12). rijswijk

zhw

nl*

4-11

55%

54%

nb

12-18

70%

71%

nb

19-64

45%

41%

41%

36%

32%

32%

  ()

65+ 0%

10%

20%

30%

40%

50%

60%

70%

80%

90%

100%



4 jaar, 3mnd (PGO)

11%

11%

nb

groep 7 (BO)

22%

17%

nb

klas 2 (VO)

36%

16%

nb

19-64

46%

43%

46%

54%

58%

59%

2%

1%

nb

65+ 0%

10%

20%

30%

40%

50%

60%

70%

80%

90%

100%

() 

12-14 15-16

5%

7%

nb

17-18

20%

14%

nb

19-64

23%

24%

26%

65+

15%

13%

13%

0%

10%

20%

30%

40%

50%

60%

70%

80%

90%

100%

  / 

12-14

2%

3%

nb

15-16

29%

29%

nb

17-18

50%

55%

nb

19-64

7%

9%

12%

5%

5%

6%

65+ 10%

0%

20%

30%

40%

50%

60%

70%

80%

90%

100%

  

12-14

1%

0%

nb

15-16

5%

5%

nb

17-18

10%

9%

nb

19-64

2%

3%

nb

0%

10%

20%

30%

40%

50%

60%

70%

80%

90%

100%


1 Zie bijlage II: leefstijl. N.B. voor lichaamsbeweging zijn de cijfers voor 19 t/m 64-jarigen en 65-plussers recent (december 2014) gecorrigeerd. Dit geeft een verschil van enkele procenten met de eerder gepubliceerde factsheets en de tabellenboeken die voor het Gezondheidsonderzoek 2012 zijn uitgebracht.


69


Bijna de helft van de volwassenen en de meerderheid van de jeugd voldoet niet aan de Norm Bewegen

Naar schatting zijn er in Rijswijk ongeveer 3.800 jeugdigen (4 t/m 18 jaar) en 16.200 19-plussers die onvoldoende bewegen.

Ruim de helft van de volwassenen (19 t/m 64 jaar) en twee op de drie senioren (65+) in Rijswijk heeft op ten

Percentage sporters neemt af met de leeftijd

minste vijf dagen per week minimaal een half uur per

Van de jeugdigen in Rijswijk sport tussen de 56%

dag matig intensieve beweging, en voldoet daarmee

en 86% bij een sportvereniging (zie figuur 4.2). Het

aan de Nederlandse Norm Gezond Bewegen

(NNGB 2).

percentage dat buiten school of sportvereniging

45% van de volwassenen en 36% van de senioren

sport (bv voetballen of skaten op straat) is tussen

voldoet niet aan deze norm (zie figuur 4.1). Voor de

de 66% en 93%. Ook bij jongvolwassenen (19 t/m 34

volwassenen wijkt dit niet statistisch significant af

jaar) is het percentage dat minimaal 1 dag in de week

van de cijfers voor de regio en Nederland. Voor de

sport vrij hoog (67%). Daarna neemt het percentage

senioren is het percentage dat niet aan de beweeg-

sporters af met de leeftijd, tot 12% bij 85-plussers.

norm voldoet significant hoger dan gemiddeld in de regio en Nederland. Bij de jeugd is de NNGB strenger; tot en met de leeftijd van 17 jaar wordt één uur per dag matig intensieve beweging beschouwd als gezond. De meerderheid van de jeugd voldoet niet aan deze norm (4 t/m 11-jarigen: 55%, 12 t/m 18-jarigen: 70%). Voor de jeugd komen de cijfers overeen met het gemiddelde in de regio.

Figuur 4.2 Percentage inwoners in Rijswijk dat sport, naar leeftijd (in jaren). Jeugdigen t/m 18 jaar: sporten bij een sportvereniging, volwassenen: minimaal een keer per week sporten (Bron 1, 2 en 3).

100%

kinderen volwassenen

80%

60%

40%

20%

0%

4-7

8-11

12-14

15+16

17+18

19-34

35-49

50-64

2 Zie bijlage II: leefstijl

70


65-74

75-84

85+

Leefstijl en fysieke omgeving Kinderen van 12 jaar en ouder ontbijten minder en eten minder fruit dan jongere kinderen

Een tot bijna vier op de tien kinderen heeft overgewicht

Vrijwel alle kinderen in Rijswijk in de leeftijd 1 t/m

Op kinderleeftijd varieert het percentage overgewicht

11 jaar ontbijten 5 of meer dagen per week (97%). Op

tussen 10% en 36% (zie figuur 4.3) 3. Bij kinderen

12 t/m 18-jarige leeftijd is dit percentage lager: 85%.

van groep 7 van het basisonderwijs en klas 2 van het

Van de 1 t/m 11-jarigen eet een groter deel dagelijks

voortgezet onderwijs lijkt het percentage kinderen

fruit (67%) dan van de 12 t/m 18-jarigen (42%). Ruim

met overgewicht in Rijswijk hoger dan gemiddeld

de helft van de kinderen in Rijswijk eet elke dag

in de regio (niet statistisch getoetst) 4. Dit blijkt uit

groente (0 t/m 11 jaar: 58%, 12 t/m 18 jaar: 58%).

de gegevens die verzameld zijn tijdens het periodiek

In vergelijking met de regio Zuid‑Holland West eten

gezondheidsonderzoek (PGO) in schooljaar 2013-2014

kinderen in Rijswijk vaker dagelijks fruit. Dit geldt

door Jeugdgezondheidszorg Zuid‑Holland West. In

zowel voor de 1 t/m 11-jarigen als voor de 12 t/m

klas 2 van het voortgezet onderwijs is het percentage

18-jarigen, respectievelijk 61% en 36% in Zuid‑Holland

jeugdigen met overgewicht het hoogst (36%). Dit

West. De 1 t/m 11-jarigen in Rijswijk eten ook vaker

hoge percentage overgewicht wordt echter deels

dagelijks groente dan hun leeftijdsgenoten in de

verklaard doordat het overgrote deel van de leerlin-

regio (Zuid‑Holland West: 52%). Voor de 12 t/m

gen op het voortgezet onderwijs in Rijswijk afkomstig

18-jarigen wijkt het percentage dagelijks groente

is uit Den Haag. Haagse kinderen hebben gemiddeld

eten niet statistisch significant af van hun leeftijds

genomen vaker overgewicht dan kinderen in de

genoten in de regio.

omliggende gemeenten. Dit is echter een deel van de

4

verklaring. Ook Rijswijkse kinderen lijken vanaf het basisonderwijs meer overgewicht te hebben dan de andere kinderen in de regio Zuid-Holland West.

Figuur 4.3 Percentage kinderen met overgewicht in Rijswijk en in Zuid‑Holland West (Bron 12).

40% 35% 30% 25% 20% 15% 10% 5% 0%

2 jaar 3 mnd Rijswijk

3 jaar 3 mnd

4 jaar 3 mnd

groep 2 BO

groep 7 BO

klas 2 VO

Zuid-Holland West

3 Zie bijlage II: leefstijl 4 Zie bijlage II: statistische significantie


71


Ongeveer de helft van de volwassenen en senioren heeft overgewicht

Bijna een kwart van de volwassenen rookt

Bijna de helft van de 19 t/m 64-jarige volwassenen

Rijswijk rookt (zie figuur 4.1). Dit percentage geeft

heeft overgewicht (46%) en dit percentage is ver-

zowel de dagelijkse rokers als de niet-dagelijkse

gelijkbaar met de regio Zuid‑Holland West

(43%) 5.

Bijna een kwart (23%) van de 19 t/m 64-jarigen in

rokers weer en is vergelijkbaar met het gemiddelde in

Bij de senioren heeft ruim de helft overgewicht

de regio Zuid‑Holland West (24%). Van de 65-plussers

(54%), maar dit percentage is lager dan in de regio

in Rijswijk rookt 15% en dit is hoger dan gemiddeld

Zuid‑Holland West (58%). In het afgelopen decen-

in de regio Zuid‑Holland West (13%). Naar schatting

nium is het percentage overgewicht voor de 19 t/m

roken in Rijswijk ongeveer 8.200 19-plussers.

64-jarige volwassenen en senioren uit Rijswijk niet

Van de 12 t/m 14-jarigen heeft 12% wel eens gerookt,

significant veranderd. In totaal zijn ongeveer 18.200

van de 15- en 16-jarigen 39% en onder de 17- en

19-plussers in Rijswijk te dik.

18-jarigen heeft 58% wel eens gerookt. 2% van de 12 t/m 14-jarigen, 5% van de 15- en 16-jarigen en

Ondergewicht varieert van 17% op peuterleeftijd tot 3% onder senioren

20% van de 17- en 18-jarigen rookt dagelijks.

Het percentage kinderen met ondergewicht in

was dit 24% en in 2012 23%. Deze daling is echter

Rijswijk varieert van 17% (3-jarigen) tot 7% onder

niet statistisch significant. Onder senioren schommelt

leerlingen in klas 2 van het voortgezet onderwijs 6.

het percentage rokers over de tijd (2004: 13%, 2008:

Ook bij 19 t/m 64-jarigen en 65-plussers komt onder-

11%, 2012: 15%).

gewicht voor (respectievelijk 8% en 3%). Bij 5% van de

Bij 12 t/m 18-jarigen is geen significante verandering

65-plussers is sprake van ondervoeding (laag gewicht

te zien in het percentage dagelijkse rokers (2005:

en recent onbedoeld afgevallen) 7. Dit zijn ongeveer

11%, 2010: 8%).

540 senioren.

In 2010 werd bij een op de veertien kinderen (7%) in

Onder 19 t/m 64-jarigen rookte in 2005 29%, in 2009

huis gerookt waar het kind bij is. Dit is een afname sinds 2006 (13%).

5 Zie bijlage II: leefstijl 6 Zie bijlage II: leeftstijl 7 Zie bijlage II: leefstijl

72


Leefstijl en fysieke omgeving Percentage binge drinkers (jeugd) en zware drinkers (volwassenen en senioren) vergelijkbaar met regio

Cannabisgebruik varieert van 10% onder 17-18 jarigen tot 2% onder 19 t/m 64-jarigen

Onder 19 t/m 64-jarigen in Rijswijk is het percentage

tien 17- en 18-jarigen (10%) in Rijswijk gebruikte can-

dat zwaar alcohol drinkt 7% (Zuid‑Holland West:

nabis (recent gebruik: in de vier weken voorafgaand

9%, Nederland: 12%) (zie figuur 4.1). Iemand drinkt

aan het onderzoek 9) (zie figuur 4.1). In Zuid‑Holland

zwaar alcohol als hij of zij op minimaal één dag in

West was dit respectievelijk 5% en 9%. Bij 19 t/m

de week 6 of meer (mannen) of 4 of meer (vrouwen)

64-jarigen is het percentage recente cannabisgebrui-

glazen per dag drinkt 8. Onder 65-plussers is het

kers 2% (Zuid‑Holland West: 3%). Sinds 2009 is het

percentage zware drinkers 5% (Zuid‑Holland West:

percentage cannabisgebruikers onder 19 t/m 64-jari-

5%, Nederland: 6%) Naar schatting zijn er in Rijswijk

gen niet veranderd.

4

Een op de twintig 15- en 16-jarigen (5%) en een op de

ongeveer 2.600 zware drinkers van 19 jaar en ouder. een op de zeven (15%) recent alcohol gedronken; een

Een op de honderd volwassenen gebruikte recent harddrugs

op de veertien (7%) deed aan binge drinken (meer

Van de 19 t/m 64-jarigen in Rijswijk gebruikte 2%

dan vijf glazen alcohol bij één gelegenheid). Deze

harddrugs (amfetamine, XTC, LSD, cocaïne, heroïne

jongeren voldeden niet aan de norm ‘Geen 16? Geen

of GHB) in de twaalf maanden voor het onderzoek;

druppel’ die gold ten tijde van het onderzoek (2010),

1% deed dit in de laatste vier weken. Het harddrugge-

waarin alcoholgebruik onder de 16 jaar werd afgera-

bruik is het hoogst in de leeftijdsgroep 19 t/m 34-jari-

den. Volgens de huidige norm (NIX18), mogen jonge-

gen en neemt daarna af tot minder dan 1% onder

ren onder de 18 jaar geen alcohol drinken. Van de 12

volwassenen van 35 jaar en ouder. Bij jongeren onder

t/m 17-jarige jongeren die in 2010 zijn onderzocht,

de 18 jaar is het recente gebruik van harddrugs 1%.

Van de 12 t/m 15-jarige jeugd in Rijswijk had ruim

zou een op de drie (33%, ongeveer 810 jongeren) niet ongeveer 450 jongeren) in deze leeftijdsgroep deed

Ruim de helft van de jongeren gebruikt niet altijd een condoom

aan binge drinken. Dit is vergelijkbaar met gemiddeld

Bijna een kwart van de 12 t/m 18-jarigen in

in de regio Zuid‑Holland West.

Rijswijk heeft wel eens geslachtsgemeenschap

In de periode 2005-2010 is het percentage binge

gehad (24%). Dit percentage neemt toe van 3% bij

drinkers onder 12 t/m 18-jarigen niet significant

12 t/m 14-jarigen tot 53% bij 17- en 18-jarigen. Ruim

veranderd (2005: 30%, 2010: 25%). Van de jongeren

de helft van deze groep (53%) gebruikte niet altijd

die weleens alcohol hebben gedronken geeft 58%

een condoom (figuur 4.4). In 2005 was dit 60% van

aan dat zijn of haar ouders dit goed vinden of er niets

de jongeren (niet significant verschillend). Van de

van zeggen. Volgens 34% van de jongeren raden de

12 t/m 18-jarige jongeren in Rijswijk geeft 1% aan

ouders het af, vinden ze dat de jongere minder moet

wel eens een seksueel overdraagbare aandoening

drinken of verbieden ze het.

(soa) te hebben gehad.

aan deze norm voldoen. Bijna een op de vijf (18%,

In 2013 zijn 9 Rijswijkse jongeren met een alcohol vergiftiging behandeld op de Alcoholpoli van Reinier de Graaf.

8 Zie bijlage II: leefstijl

9 Jongerenonderzoek 2010, GGD Zuid‑Holland West


73


Figuur 4.4 Percentage jongeren in Zuid‑Holland West* dat ooit geslachtsgemeenschap heeft gehad, en hierbij wel of niet altijd een condoom heeft gebruikt, naar leeftijd (in jaren) (Bron 2). 60%

50%

40%

30%

20%

10%

0%

12-14 wel altijd

15-16

17-18

niet altijd


Een derde van de jeugd heeft wel eens last van het gehoor

80% van de volwassen Rijswijkers is van plan om de eigen gezondheid te verbeteren

Van de 12 t/m 18-jarigen in Rijswijk heeft 29% soms

Van de Rijswijkse volwassenen van 19 t/m 64 jaar is

en 5% vaak of altijd last van het gehoor. Deze per-

80% van plan om de eigen gezondheid te verbeteren.

centages betreffen in Rijswijk respectievelijk 840 en

Van de mensen met overgewicht wil 62% afvallen.

140 jongeren. De meest genoemde klacht is gepiep in

57% wil meer gaan bewegen of sporten en 33% wil

de oren (20% van alle jongeren). De gehoorklachten

gezonder eten. Vier op de tien rokers wil stoppen

worden volgens de 17- en 18-jarigen voornamelijk

met roken (40%). Van de overmatige alcoholdrinkers

veroorzaakt door discotheekbezoek, volgens 12 t/m

wil 44% minder alcohol drinken; bij zware alcohol

14-jarigen vooral door het bezoeken van een school-

drinkers is dit drie op de tien (30%).

of verenigingsfeest 10.

Onder jongeren (12 t/m 18-jarigen) zou 61% iets willen verbeteren aan zijn gezondheid, waarbij minder stress en spanning hebben (19%), het verbeteren van de slaapgewoonten (18%), gezonder eten (16%) en meer bewegen (16%) het meest genoemd worden.

10 Vanwege de kleine aantallen per leeftijdsgroep worden de gegevens over de oorzaak van de gehoorklachten gepresenteerd voor de regio Zuid‑Holland West en niet op gemeenteniveau.

74


Leefstijl en fysieke omgeving

4

4.2 Fysieke omgeving fysieke omgeving

leeftijd

rijswijk

zhw*

nl*

Totale bodemoppervlakte (hectare)

-

1.449

35.217

4.154.041

Bebouwd terrein/verkeer (%)

-

56%

29%

12%

Agrarisch terrein (%)

-

12%

43%

55%

Bos, open natuurlijk terrein, recreatie (%)

-

29%

18%

14%

Water (%)

-

3%

9%

19%

Woningbouw: gestapelde bouw (%)

-

60%

nb

26%

Tevreden over de woning (% cijfer 6 of hoger)

19-64 jr

94%

94%

nb

Tevreden over de woonomgeving (% cijfer 6 of hoger)

19-64 jr

96%

93%

nb

Meldingen over fysieke leefomgeving bij GGD (gemiddeld aantal / 10.000 inwoners, 2011-2014)

-

3,7

2,6

2,7

Schimmel / vochtplekken in woon- of slaapkamer (%)

19-64 jr

9%

8%

nb

Dagelijks roken in huis (%)

19-64 jr

19%

15%

nb

Ernstige geluidhinder in/om huis (%)

19-64 jr

14%

14%

nb

Voldoende groen in de buurt (%)

19-64 jr

76%

68%

nb

Prettig wonen in de buurt (gemiddeld rapportcijfer)

15+

7,5

nb

7,4


Veel bebouwing en verkeer, weinig agrarisch terrein en water in Rijswijk

Aandeel gestapelde bouw en huurwoningen verschilt sterk tussen wijken

De totale oppervlakte van de gemeente Rijswijk is

In Rijswijk bestaat 60% van de woningvoorraad uit

1.449 hectare. Hiervan bestaat 56% uit bebouwd

gestapelde bouw. 45% van het aantal woningen is

terrein of terrein dat in gebruik is voor verkeersdoel-

een koopwoning en 37% een huurwoning in bezit

einden en 29% uit bos, open natuurlijk terrein en

van een woningcorporatie. 95% van de woningen zijn

recreatieterrein. In vergelijking met Nederland komt

gebouwd voor het jaar 2000.

in Rijswijk veel bebouwd- en verkeersterrein voor.

Het aandeel gestapelde bouw verschilt sterk tussen

Ook bos, open natuurlijk terrein en recreatie terrein

de wijken; in de wijk met postcode 2284 (Spoorzicht,

komt vaker voor dan in Nederland. Agrarisch terrein

Kleurenbuurt, Artiestenbuurt) bestaat 90% van

en water komen juist minder voor dan in Nederland.

de woningen uit gestapelde bouw, in de wijken met postcode 2289 (Hoornwijck, Broekpolder, Kraayenburg, Vrijenban) en 2281 (Cromvliet, Leeuwendaal) is dit respectievelijk 32% en 36%. In de wijk met postcode 2286 (Stervoorde, Eikelen burg, Hoekpolder, Sion) is het aandeel huurwoningen in bezit van een woningcorporatie het hoogst (63%) en in de wijken met postcode 2281 (Cromvliet, Leeuwendaal) en 2288 (Plaspoelpolder, Elsenburg, Pasgeld, Haantje) is dit het laagst (0%).


75


Het merendeel van de inwoners geeft een voldoende voor de woning en woonomgeving

Negen procent van de inwoners heeft vocht of schimmel in woon- of slaapkamer

Uit het Gezondheidsonderzoek 2012 van GGD Zuid‑

Factoren die van invloed zijn op de kwaliteit van het

Holland West blijkt dat onder volwassenen (19 t/m

binnenmilieu komen zowel van buiten als binnen de

64 jaar) in Rijswijk 94% een voldoende rapportcijfer

woning. Zo kan een drukke verkeersweg of industrie

(6 of hoger) geeft voor de eigen woning. 96% geeft

dichtbij huis leiden tot een verminderde lucht

een voldoende voor de woonomgeving. Dit is ver-

kwaliteit en meer hinder door geluid. Ook bronnen

gelijkbaar met het gemiddelde in de regio. Onder

binnenshuis zijn van invloed op het binnenmilieu.

senioren (65+) is 97% tevreden met de eigen woning.

Bijvoorbeeld vocht, schimmel, allergenen, verbrandingsproducten die vrijkomen tijdens het koken

Meeste meldingen bij de afdeling Leefomgeving van de GGD gaan over het binnenmilieu

of stoken, vluchtige organische stoffen, radon en

Een van de taken van de afdeling Leefomgeving van

het binnenmilieu. Voldoende ventileren is van belang

GGD Haaglanden is het behandelen van meldingen

om schadelijke stoffen uit het binnenmilieu goed te

en adviesvragen over de kwaliteit van de fysieke

kunnen afvoeren 11.

leefomgeving, die mogelijk gevolgen hebben voor de

In het Gezondheidsonderzoek 2012 zijn vragen

gezondheid. Deze meldingen komen van burgers en

opgenomen over vocht, schimmel en roken in huis.

instanties (scholen, woningbouwcorporaties, brand-

Hieruit blijkt dat onder de inwoners in Rijswijk 9%

weer, gemeentelijke diensten e.d.) en kunnen zowel

last heeft van vocht of schimmelplekken in de woon-

betrekking hebben op het binnenmilieu als op

kamer of slaapkamer. Bij 19% van de inwoners wordt

het buitenmilieu.

dagelijks binnenshuis gerookt. Dit is meer dan gemid-

In de periode 2011 t/m 2014 werden er in Rijswijk

deld in de regio Zuid‑Holland West (15%).

asbest. Ook roken in huis vermindert de kwaliteit van

gemiddeld 18 meldingen per jaar gedaan, waarvan per 10.000 inwoners (3,7 meldingen/10.000 inwo-

Fijn stof levert met name langs drukke wegen een gezondheidsrisico op

ners) is dit iets meer dan gemiddeld in de regio

Naast factoren in het binnenmilieu zijn, vanuit

Zuid‑Holland West (2,6 meldingen/10.000 inwoners)

gezondheid beschouwd, andere thema’s minstens

en Nederland (2,7 meldingen/10.000 inwoners).

zo belangrijk. De meeste gezondheidswinst in het

Van de meldingen van burgers gaat 89% over het

buitenmilieu is te behalen door verbetering van de

binnenmilieu; hierbij worden diverse onderwerpen

luchtkwaliteit, verminderen van omgevingslawaai en

genoemd, zoals vocht en schimmel, asbest, kool

het creëren van een groene omgeving.

monoxide, ongedierte en warmte.

Door bronmaatregelen en emissiebeperkingen is

11 door burgers. Vertaald naar het aantal meldingen

de luchtkwaliteit in Nederland de laatste tientallen jaren sterk verbeterd. Een knellend probleem is nog altijd fijn stof. De blootstelling hieraan veroorzaakt in ons land nog 3-5% van de totale ziektelast 12.

11 Bron: Jongeneel WP (2014, 23 juni). Binnenmilieu samengevat. In: Nationaal Kompas Volksgezondheid. Bilthoven: RIVM. 12 Maas, R. et al., 2015. Luchtkwaliteit en gezondheidswinst. RIVM, april 2015

76


Leefstijl en fysieke omgeving Verbrandingsemissies leveren hieraan een grote

Uit het Gezondheidsonderzoek 2012 blijkt dat een op

bijdrage, met verkeer als belangrijke bron, zeker in

de zeven inwoners van Rijswijk (14%) ernstige geluid-

stedelijke gebieden. Ondanks de verbeterde lucht-

hinder ervaart in of om het huis. Dit is vergelijkbaar

kwaliteit nemen de gezondheidsrisico’s minder snel

met het gemiddelde in de regio (14%). De belangrijk-

af dan gewenst. Inmiddels worden de Europese nor-

ste bronnen voor deze hinder zijn buren (7%),

men voor fijn stof in de regio en ook in de gemeente

brommers en scooters (5%) en wegverkeer (4%).

4

Rijswijk gehaald, maar ook onder deze normen advieswaarde van de Wereldgezondheidsorganisatie

Beschikbaarheid openbaar groen gemiddeld in Rijswijk

(WHO) ligt voor fijn stof op ongeveer de helft van de

Meer groen in de woonomgeving heeft een positief

Europese norm.

effect op de ervaren gezondheid en stress-gerela-

Uit studies blijkt dat langdurige blootstelling aan fijn

teerde klachten van buurtbewoners. Ook hangt groen

stof samenhangt met verkorting van de levensduur

in de woonomgeving positief samen met de sociale

met gemiddeld negen maanden. Het deel van fijn

cohesie in de buurt en zijn er aanwijzingen dat in

stof dat het gevolg is van verbrandingsprocessen,

groene gebieden de sterfte lager ligt dan in minder

met name uitlaatgassen, wordt als het meest schade-

groene gebieden 14.

lijk beschouwd (roetdeeltjes). Dit deel van fijn stof is

Wat betreft de beschikbaarheid van openbaar groen

zo fijn dat het bij inademing dieper in de luchtwegen

in de buurt van de woning scoort de gemeente

en longen doordringt. Met name langs drukke wegen

Rijswijk gemiddeld ten opzichte van de omliggende

(meer dan 10.000 motorvoertuigen per etmaal)

gemeenten 15. De gemiddelde hoeveelheid openbaar

leveren de concentraties fijn stof nog gezondheids

groen binnen 500 meter afstand van een woning is in

risico’s op. In Rijswijk zijn dit bijvoorbeeld de auto-

Rijswijk 50 - 75 m2.

snelwegen A4 en A13 en de hoofdwegen Beatrixlaan

Uit het Gezondheidsonderzoek 2012 blijkt dat in

en Haagweg; gevoelige groepen als kinderen, oude-

Rijswijk 76% van de 19 t/m 64-jarige inwoners vindt

ren en mensen met luchtwegaandoeningen hebben

dat er voldoende groen in de buurt is. Dit is meer

hiervan het meeste last.

dan gemiddeld in Zuid‑Holland West (68%). 94% van

zijn er nog aanzienlijke gezondheidseffecten. De

de 19 t/m 64-jarige inwoners geeft een voldoende

Een op de zeven Rijswijkers ervaart ernstige geluidhinder in of om het huis

rapportcijfer voor het groen in de omgeving. Ook dit

Geluidbelasting komt vooral voor rondom drukke

grote deel van de inwoners (94%) vindt het belangrijk

verkeerswegen, zoals in Rijswijk de autosnelwegen

dat er groen in de buurt is (Zuid‑Holland West: 94%).

is meer dan gemiddeld in de regio (87%). Het over-

A4 en A13, de Sir Winston Churchilllaan, maar ook de spoorlijn Den Haag-Delft. De gevolgen van geluidbelasting door wegverkeer variëren van hinder en slaapverstoring tot klinische gezondheidseffecten zoals hart- en vaatziekten. Zo is ongeveer 0,3% van het totaal aantal hartinfarcten dat jaarlijks in Nederland optreedt, gerelateerd aan blootstelling aan geluid van wegverkeer 13.

13 Kempen EEMM van (2014, 5 juni). Geluid samengevat. In: Nationaal Kompas Volksgezondheid. Bilthoven: RIVM.

14 Deze tekst is overgenomen uit: Inrichting leefomgeving samengevat (2014, 20 maart). In: Nationaal Kompas Volksgezondheid. Bilthoven: RIVM. 15 Zie bijlage II: openbaar groen


77


Leefbaarheid in Rijswijk gemiddeld als ‘positief’ beoordeeld

De wijken met de postcodes 2281 (Cromvliet,

Ook de leefbaarheid van de buurt is van invloed op de

Pasgeld, Haantje) scoren ’zeer positief’ op leefbaar-

gezondheid. De ‘Leefbaarometer’ is een instrument

heid. De andere wijken in Rijswijk scoren positief

dat inzicht biedt in de leefbaarheidssituatie in alle

op leefbaarheid.

Leeuwendaal) en 2288 (Plaspoelpolder, Elsenburg,

wijken en buurten in Nederland. De leefbaarheid van een wijk wordt hierbij gescoord op zes dimen-

Ook in de Veiligheidsmonitor van het CBS 17 komt het

sies: woningvoorraad, publieke ruimte, overlast en

thema Leefbaarheid in de buurt aan de orde. Hieruit

onveiligheid, voorzieningen, bevolkingssamenstelling

blijkt dat inwoners van Rijswijk (15+) gemiddeld een

(sociaal/economisch) en levensopbouw en sociale

rapportcijfer van 7,5 geven voor ‘prettig wonen in de

samenhang van de bevolking 16. Gemiddeld genomen

buurt’. In Nederland is het gemiddelde rapportcijfer

wordt de leefbaarheid in Rijswijk als ‘positief’ geclas-

een 7,4. De scores voor sociale cohesie en fysieke

sificeerd (figuur 4.5). De wijk met de postcode 2287

voorzieningen zijn, op een schaal van 0 t/m 10,

(Muziekbuurt, Wilhelminapark) scoort ‘matig posi-

respectievelijk een 5,9 en 6,4 (Nederland: 6,2 en 6,2).

tief’. Dit wordt vooral veroorzaakt door een lager dan

Het rapportcijfer voor veiligheid is de buurt is een 7,0

gemiddelde score op de dimensies woningvoorraad,

(Nederland: 7,1).

veiligheid en bevolkingssamenstelling. Deze wijk scoort ook iets lager dan gemiddeld op de sociaal economische statusscores van het SCP (figuur 2.3).

Figuur 4.5 Leefbaarheid per wijk in de gemeente Rijswijk (Bron 14).

zeer negatief negatief matig matig positief positief zeer positief uiterst positief

16 Zie bijlage II: Leefbaarometer

78

17 Zie bijlage II: Veiligheidsmonitor



4

4.3 Sociaaleconomische verschillen in leefstijl en leefomgeving In hoofdstuk 3.6 is beschreven dat er verschillen zijn

inkomen zijn iets vaker te dik dan mensen in de

in gezondheid tussen mensen met een hoge en lage

laagste of hoogste inkomensgroep. Onvoldoende

sociaaleconomische status en tussen mensen met

lichaamsbeweging komt evenveel voor onder vol-

een verschillende etnische herkomst. Naast verschil-

wassenen met een lage als een hoge opleiding. Ook

len in gezondheid, zijn er ook verschillen in deter-

tussen mensen met een laag en hoog inkomen zijn er

minanten van gezondheid. Dit zijn factoren die de

geen grote verschillen. Het percentage mensen dat

gezondheid beïnvloeden, zoals bijvoorbeeld leefstijl

niet aan sport doet is wel hoger onder mensen met

of omgevingsfactoren. Deze worden in dit hoofdstuk

een lage opleiding of laag inkomen.

beschreven 18.

Opleiding van de ouders hangt samen met de leefstijl van hun kinderen

Minder gunstige leefstijl bij volwassenen met een lagere opleiding

Verschillen in leefstijl spelen niet alleen op volwas-

In figuur 4.6 is te zien dat volwassenen (19+) met een

sen leeftijd. Ook onder kinderen (0 t/m 11 jaar) en

lage of gemiddelde opleiding vaker roken en zwaar

jongeren (12 t/m 18 jaar) zijn verschillen te zien

alcohol drinken dan volwassenen met een hoge oplei-

(figuur 4.7). Kinderen en jongeren van laagopgeleide

ding 19. Hetzelfde geldt voor volwassenen met een

ouders eten bijvoorbeeld minder vaak groente en

laag inkomen

20.

Hoewel een lagere opleiding ook

fruit en zijn vaker te dik dan kinderen en jongeren

samengaat met meer overgewicht, geldt dit niet voor

van hoogopgeleide ouders. Wat roken betreft wordt

een laag inkomen. Juist mensen met een gemiddeld

er in aanwezigheid van kinderen van laagopgeleide

Figuur 4.6 Verschillen in leefstijlfactoren bij volwassenen (19+) naar opleidingsniveau in Zuid‑Holland West (Bron 3). 70%

lo, mavo, lbo havo, vwo, mbo

60%

hbo, wo

50% 40% 30% 20% 10% 0%

overgewicht (BMI>25)

onvoldoende lichaamsbeweging

niet sporten

roken

zwaar alcoholgebruik

18 Bij de beschrijving van verschillen in determinanten van gezondheid wordt gebruik gemaakt van gegevens op regionaal niveau uit het Kinderenonderzoek 2010, Jongerenonderzoek 2010 en Gezondheidsonderzoek 2012 van GGD Zuid‑Holland West. 19 Zie bijlage II: opleiding 20 Zie bijlage II: inkomen


79


ouders vaker gerookt in huis of tijdens de zwanger-

bij een sportvereniging. Dit wordt ook teruggezien

schap door de moeder. Jongeren (12 t/m 18 jaar) met

in de verschillende normen die gebruikt worden

laagopgeleide ouders roken zelf vaker dan jongeren

om lichaamsbeweging te meten: kinderen van

met hoogopgeleide ouders.

laagopgeleide ouders voldoen vaker aan de beweeg-

Voor kinderen van hoogopgeleide ouders geldt

norm (minimaal dagelijks een uur matig intensieve

echter dat er in hun aanwezigheid of tijdens de

lichaamsbeweging, zoals sport, fietsen, lopen en op

zwangerschap door de moeder vaker alcohol wordt

straat spelen), terwijl kinderen van hoogopgeleide

gedronken. Er zijn geen verschillen in het alcohol

ouders vaker voldoen aan de fitnorm (minimaal drie

gebruik door jongeren (12 t/m 18 jaar) zelf.

keer per week twintig minuten intensieve lichaams-

Wat lichaamsbeweging betreft wordt vooral een

beweging, zoals sport). Onder jongeren is er, wat de

verschil gezien in het soort activiteiten dat kinderen

beweegnorm betreft, geen verschil tussen jongeren

en jongeren verrichten. Kinderen van laagopgeleide

met laag- en hoogopgeleide ouders wat de beweeg-

ouders spelen vaker buiten, terwijl kinderen en

norm betreft.

jongeren van hoogopgeleide ouders vaker sporten

Figuur 4.7 Verschillen in leefstijlfactoren bij kinderen (0 t/m 11 jaar) en jongeren (12 t/m 18 jaar) naar opleidingsniveau van de ouders in Zuid‑Holland West (Bron 1 en 2).

lo, mavo, lbo

Overgewicht (2-11 jr)

havo, vwo, mbo hbo, wo

Overgewicht (12-18 jr) < 1/2 uur per dag buiten spelen (2-11 jr) < 1x/wk sporten bij sportvereniging (4-11 jr) < 1x/wk sporten bij sportvereniging (12-18 jr) Roken in huis in aanwezigheid kind (0-11 jr) Zelf dagelijks roken (12-18 jr) Alcohol drinken in aanwezigheid kind (0-11 jr) Zelf binge-drinken (12-18 jr) 0%

80

20%

40%

60%


80%

100%

Leefstijl en fysieke omgeving Overgewicht en beweging ongunstig, maar alcoholgebruik gunstig onder mensen met een niet-westerse herkomst

Eenzelfde patroon wordt gezien onder kinderen en

Als gekeken wordt naar verschillen in leefstijlfactoren

vaak bij een sportvereniging. In hun aanwezigheid

naar etnische herkomst

21,

blijkt dat vooral alloch-

4

jongeren. Kinderen en jongeren van niet-westerse allochtone ouders zijn vaker te dik en sporten minder wordt echter minder vaak alcohol gedronken en ook

tonen met een niet-westerse herkomst vaker te dik

jongeren (12 t/m 18 jaar) met een niet-westerse

zijn, minder lichaamsbeweging hebben en minder

herkomst drinken minder alcohol (figuur 4.9).

aan sport doen. Gunstig is dat in deze groep minder vaak zwaar alcohol gedronken wordt. In rookgedrag zijn geen verschillen te zien tussen etnische groepen (figuur 4.8).

Figuur 4.8 Verschillen in leefstijlfactoren bij volwassenen (19+) naar etnische herkomst in Zuid‑Holland West (Bron 3).

Nederlands

60%

overig westers niet-westers

50%

40%

30%

20%

10%

0%

overgewicht (BMI>25)

onvoldoende lichaamsbeweging

niet sporten

roken

zwaar alcoholgebruik



81


Figuur 4.9 Verschillen in leefstijlfactoren bij kinderen (0 t/m 11 jaar) en jongeren (12 t/m 18 jaar) naar etnische herkomst in Zuid‑Holland West (Bron 1 en 2). Nederlands

Overgewicht (2-11 jr)

overig westers niet-westers

Overgewicht (12-18 jr) < 1/2 uur per dag buiten spelen (2-11 jr) < 1x/wk sporten bij sportvereniging (4-11 jr) < 1x/wk sporten bij sportvereniging (12-18 jr) Roken in huis in aanwezigheid kind (0-11 jr) Zelf dagelijks roken (12-18 jr) Alcohol drinken in aanwezigheid kind (0-11 jr) Zelf binge-drinken (12-18 jr) 0%

20%

40%

60%

100%

Leefomgeving wordt vooral minder gunstig ervaren door volwassenen met een laag inkomen

Allochtonen met een niet-westerse herkomst zijn het minst tevreden over de leefomgeving

Als gekeken wordt naar factoren in de leefomgeving

tussen verschillende etnische groepen, blijken alloch-

blijkt dat mensen met een lage opleiding vaker een

tonen met een niet-westerse herkomst het minst

onvoldoende cijfer geven voor hun woning en woon-

tevreden over hun leefomgeving. Dit geldt zowel voor

omgeving dan hoogopgeleiden

22,23.

Dit geldt ook

Als factoren in de leefomgeving vergeleken worden

de tevredenheid met de woning en woonomgeving,

voor mensen met een laag inkomen. Mensen met

alsook voor het groen in de buurt en het ervaren van

een laag inkomen geven bovendien vaker een onvol-

ernstige geluidhinder (figuur 4.11).

doende voor het groen in hun buurt en ervaren vaker ernstige hinder van geluid in hun woonomgeving (figuur 4.10). Tussen mensen met een lage en hoge opleiding verschilt dit niet.

22 De gepresenteerde gegevens hebben betrekking op 19 t/m 64-jarigen. De reden hiervoor is dat onder 65-plussers een aantal vragen over omgevingsfactoren niet is meegenomen in het Gezondheidsonderzoek 2012. 23 De respondenten is gevraagd een cijfer van 1 t/m 10 te geven voor tevredenheid met de woning en woonomgeving en groen in de buurt. Cijfer van 1 t/m 5 = onvoldoende, cijfer van 6 t/m 10 = voldoende.

82

80%



4

Figuur 4.10 Verschillen in omgevingsfactoren bij volwassenen (19 t/m 64 jaar) naar inkomen in Zuid‑Holland West (Bron 3).

laagste inkomen

25% hoogste inkomen

20%

15%

10%

5%

0%

ontevreden met woning

ontevreden met woonomgeving

onvoldoende voor groen in de buurt

ernstige geluidshinder

Figuur 4.11 Verschillen in omgevingsfactoren bij volwassenen (19 t/m 64 jaar) naar etnische herkomst in Zuid‑Holland West (Bron 3). Nederlands overig westers

25%

niet-westers

20%

15%

10%

5%

0%

ontevreden met woning

ontevreden met woonomgeving

onvoldoende voor groen in de buurt

ernstige geluidshinder


83


84


5

5 Gezondheidszorg 5.1 Preventieve gezondheidszorg preventieve gezondheidszorg

leeftijd

rijswijk

zhw*

nl*

Deelname periodiek gezondheidsonderzoek (%) 1

zuigeling

99%

99%

nb

102%

98%

nb

92%

92%

nb

groep 2 BO klas 2 VO Vaccinatie DTP**, volledig afgesloten (%)

10 jr

94%

93%

93%

Vaccinatie BMR***, volledig afgesloten (%)

10 jr

94%

93%

92%

Vaccinatie HPV****, volledig afgesloten (%)

v, 14 jr

60%

63%

59%

Griepvaccinatie (%)

60+

61%

nb

60%

Opkomst screening baarmoederhalskanker (%)

v, 30-60 jr

60%

nb

nb

Opkomst screening borstkanker (%)

v, 49-75 jr

70%

nb

nb

* nb = niet beschikbaar, v = vrouwen ** DTP: Difterie, Tetanus, Polio *** BMR: Bof, mazelen, rode hond **** HPV: Humaan Papillomavirus

Veel kinderen bereikt voor een periodiek gezondheidsonderzoek

Vaccinatiegraad in Rijswijk boven de norm

In verschillende leeftijdsgroepen worden kinderen

(RVP) 1 vormden vroeger een groot probleem voor

door de Jeugdgezondheidszorg Zuid‑Holland West uit-

de volksgezondheid. Na het invoeren van het pro-

genodigd voor een periodiek gezondheidsonderzoek

gramma zijn veel van die ziekten helemaal of bijna

(PGO). De opkomst is het hoogst onder zuigelingen

helemaal verdwenen. Om ervoor te zorgen dat deze

en kinderen in het basisonderwijs. In klas 2 van het

ziekten niet terugkomen, wordt in Nederland gesteld

voortgezet onderwijs is de opkomst met 92%

dat minimaal 90% van de inwoners gevaccineerd

het laagst.

moet zijn.

De twaalf ziekten in het Rijksvaccinatieprogramma

In Rijswijk wordt deze norm voor bijna alle vaccina-

Extra contactmoment in voortgezet onderwijs in ontwikkeling

ties gehaald. Op zuigelingen- en kleuterleeftijd is de

In maart 2014 is de Jeugdgezondheidszorg

rond 91% tot 98%; op tienjarige leeftijd is dit met 94%

Zuid‑Holland West gestart met de uitvoering van een

wat lager. Alleen bij de vaccinatie tegen baarmoeder-

nieuw en laatste contactmoment voor adolescenten:

halskanker ligt het percentage lager (60% van de

het jongerencontactmoment. Dit contactmoment

14-jarige meisjes). Dit komt overeen met het landelijk

vindt plaats in klas 3 (vmbo) of klas 4 (havo/vwo) en

beeld (59%).

vaccinatiegraad voor de verschillende vaccinaties

is onderdeel van het (wettelijke) basistakenpakket. Er zijn nog geen gegevens beschikbaar.

1 Baarmoederhalskanker, bof, difterie, hepatitis B, Hib-ziekten, kinkhoest, mazelen, meningokokken C, pneumokokken, polio, rodehond, tetanus. Voor informatie over RVP zie www.rivm.nl/ Onderwerpen/R/Rijksvaccinatieprogramma


85


valt is de griepprik. Voor deze prik worden jaarlijks alle

40 meldingen van infectieziekten bij de GGD in 2014

60-plussers en mensen met een specifieke medische

In de Wet Publieke Gezondheid is vastgelegd dat

aandoening opgeroepen. In 2013-2014 heeft 61% van

artsen en medisch microbiologische laboratoria

de Rijswijkse 60-plussers zich laten vaccineren tegen

bepaalde infectieziekten moeten melden aan de GGD.

de griep (Nederland: 60%).

De GGD spoort, indien mogelijk, de bron van de infec-

Een vaccinatie die buiten het rijksvaccinatieprogramma

tie op en gaat na of contacten van de patiënt risico

Opkomst screening baarmoederhalskanker 60%, borstkanker 70%

lopen op een besmetting. Daarna kan de GGD maat-

Vrouwen in de leeftijd van 30 t/m 60 jaar ontvangen

ter preventie van verspreiding van de ziekte. In 2014

elke vijf jaar een uitnodiging voor het bevolkings

werden in Rijswijk in totaal 40 meldingen gedaan bij

onderzoek baarmoederhalskanker. In 2013 was

de GGD. De ziekte die het meest gemeld werd, was

de opkomst onder Rijswijkse vrouwen 60%. In de

kinkhoest (29 meldingen).

regelen nemen ter bescherming van contacten en

totale regio van Bevolkingsonderzoek Zuid-West opkomst in dat jaar 61%.

258 Rijswijkers bezochten in 2013 het regionaal soa-centrum in Den Haag

Vrouwen in de leeftijdsgroep 49 t/m 75 jaar ont

Voor vragen over seksueel overdraagbare aandoenin-

vangen elke twee jaar een uitnodiging voor het bevol-

gen (soa) en het uitvoeren van een soa-test kunnen

kingsonderzoek borstkanker. In 2013 was de opkomst

alle inwoners van de gemeente terecht bij hun huis-

bij Rijswijkse vrouwen 70%. In de totale regio van

arts. Mensen die behoren tot een risicogroep voor

Bevolkingsonderzoek Zuid-West (Zuid‑Holland en

het oplopen van een soa 2 kunnen echter ook terecht

Zeeland) was dit 77%.

bij een van de regionale soa-centra.

(verzorgingsgebied Zuid‑Holland en Zeeland) was de

In 2013 hadden 258 inwoners van Rijswijk een

Screening darmkanker gefaseerd gestart

soa-consult bij het regionaal soa-centrum in

In 2014 is gestart met de gefaseerde invoering van

Den Haag. Bijna de helft (44%) van de bezoekers was

het bevolkingsonderzoek darmkanker. Voor dit onder-

een vrouw, 40% een heteroseksuele man en 16% een

zoek zullen mannen en vrouwen in de leeftijd van

homo- of biseksuele man (MSM: mannen die seks

55 t/m 75 jaar elke twee jaar een uitnodiging krijgen.

hebben met mannen).

Er zijn nog geen opkomstcijfers beschikbaar.

De leeftijd van de bezoekers varieerde tussen 16 en 70 jaar. De vrouwen waren gemiddeld jonger (28 jaar) dan de heteroseksuele mannen (30 jaar); de MSM waren beduidend ouder (42 jaar). Twee derde (67%) van de consulten was bij bezoekers van Nederlandse herkomst; 29% was bij bezoekers van niet-Nederlandse herkomst afkomstig uit landen waar soa veel voorkomen (soa-endemische landen: Oost-Europa, Afrika, Azië, Midden- en Zuid-Amerika). Bij 14% van de bezoekers werd één of meer soa uit de groep met chlamydia, gonorroe, infectieuze syfilis, hepatitis B en hiv vastgesteld. Chlamydia werd bij 13% van de bezoekers vastgesteld. De andere soa werden niet of slechts bij enkele bezoekers vastgesteld.

2 Tot de risicogroepen behoren: jongeren tot en met 24 jaar, mannen die seksueel contact hebben met mannen (MSM), prostituees, mensen die zijn gewaarschuwd door iemand met een soa, mensen met klachten die wijzen op een soa, mensen afkomstig uit gebieden waar soa veel voorkomt, mensen met een partner die verhoogd seksueel risicogedrag vertoont, slachtoffers van seksueel geweld.

86


Gezondheidszorg

5

5.2 Geestelijke gezondheidszorg geestelijke gezondheidszorg

leeftijd

rijswijk

zhw

nl

Zorgtrajecten tweedelijns voor *: alle diagnoses (totaal aantal)

0+

4.920

51.200

1.496.380

alle diagnoses (aantal per 1.000 inwoners)

0+

105

96

90

0+

23

20

16

Zorgtrajecten tweedelijns met als primaire diagnose: stemmingsstoornissen (aantal per 1.000 inwoners) angststoornissen (aantal per 1.000 inwoners)

0+

13

12

10

aan een middel gebonden stoornissen (aantal per 1.000 inwoners)

0+

6

4

6

schizofrenie en andere psychotische stoornissen (aantal per 1.000 inwoners)

0+

5

4

5

aanpassingsstoornissen (aantal per 1.000 inwoners)

0+

7

7

7

* Bron: CBS 2011

tot en met 2013: eerste en tweedelijns ggz zorg Tot 2014 is de geestelijke gezondheidszorg (GGZ)

per 1 januari 2014: huisartsenzorg, generalistische basis ggz en gespecialiseerde ggz

onderverdeeld in eerste- en tweedelijns GGZ.

Vanaf 2014 is het stelsel van eerste en tweedelijns

De eerstelijns GGZ biedt kortdurende psycho-

GGZ-zorg vervangen door huisartsenzorg (met GGZ-

logische zorg aan patiënten met psychische

praktijkondersteuner), Generalistische Basis GGZ

klachten. Deze zorg wordt gegeven door de (GGZ-

en Gespecialiseerde GGZ. Het doel van deze stelsel-

praktijkondersteuner bij de) huisarts, eerstelijns

wijziging is een passende behandeling op de juiste

en GZ-psychologen. In de eerstelijns GGZ kan men

plaats en kostenbesparing. Patiënten met lichte

zowel terechtkomen via een verwijzing van de

klachten worden geholpen in de huisartsenzorg.

huisarts of rechtstreeks.

Ook kan de huisarts ondersteuning vragen bij het

In de tweede lijn worden patiënten met zwaardere

doorverwijzen van patiënten met stoornissen naar

en of complexere psychische klachten behandeld.

de generalistische basis GGZ of de gespecialiseerde

Er is sprake van behandeling al dan niet in combi-

GGZ. Behandeling van lichte tot matige, niet com-

natie met verblijf. Voor de tweedelijns curatieve

plexe psychische stoornissen, vindt plaats in de

GGZ is een verwijzing nodig. Meestal wordt deze

generalistische basis GGZ. Patiënten met complexe

gegeven door de huisarts (Bron: NZA 2011).

stoornissen worden geholpen in de gespecialiseerde GGZ. Uitgangspunt is dat patiënten dichtbij huis en minder zwaar – en daarmee goedkoper – worden behandeld. De huisarts krijgt meer ondersteuning voor hulp aan en behandeling van mensen met lichte psychische klachten door de GGZ praktijkondersteuner. In de generalistische basis GGZ zullen meer patiënten met een complexere problematiek behandeld worden dan voorheen in de eerstelijnspsychologische zorg. De gespecialiseerde GGZ kenmerkt zich door een hoge mate van complexiteit van de behandeling (Bron: www.invoeringbasisggz.nl).


87


Bijna 5.000 zorgtrajecten in de tweedelijns GGZ-zorg in Rijswijk

In 2011 zijn er binnen de tweedelijns curatieve

De gepresenteerde cijfers zijn van voor de GGZ-stelsel

zorgtrajecten geregistreerd voor inwoners van

hervorming (zie kader). Omdat van de eerstelijns

Rijswijk. Dit komt overeen met 105 trajecten per

GGZ-zorg geen recente cijfers op gemeenteniveau

1000 inwoners van Rijswijk (Nederland: 90 trajecten

beschikbaar zijn zal in het onderstaande alleen op de

per 1000 inwoners). Per 1.000 inwoners waren er in

tweedelijns (curatieve) GGZ zorg worden ingegaan.

2011 23 zorgtrajecten voor stemmingsstoornissen

De tweedelijns GGZ registreert de geleverde zorg

(Nederland: 16), 13 zorgtrajecten voor angststoor-

rondom een bepaalde zorgvraag in de vorm van diag-

nissen (Nederland: 10), 6 zorgtrajecten voor aan een

3

geestelijke gezondheidszorg (GGZ) in totaal 4.920

nosebehandelingscombinaties (DBC’s). Een zorgtra-

middel gebonden stoornissen (Nederland: 6), 5 zorg-

ject bestaat uit één of meer DBC’s voor een bepaalde

trajecten voor schizofrenie en andere psychotische

psychische aandoening, die op enig moment in een

stoornissen (Nederland: 5), en 7 zorgtrajecten voor

jaar hebben opengestaan.

aanpassingsstoornissen (Nederland: 7).

3 Zie bijlage II: Diagnosebehandelingcombinaties - Zorgtrajecten

88


Gezondheidszorg

5

5.3 Perinatale zorg perinatale zorg

rijswijk

zhw

nl

Levendgeborenen (aantal)

570

5.438

171.341

Eerste contact met verloskundige/gynaecoloog op of na 18 weken zwangerschap (% van bevallen vrouwen) *

12%

8%

7%

Overdracht van eerste naar tweede lijn tijdens bevalling (% van bevallingen met start in eerste lijn) *

31%

39%

44%

Geboorten in eerste lijn (thuis, kraaminrichting, polikliniek) (% van geboorten) *

30%

30%

27%

* cluster Rijswijk / Leidschendam-Voorburg / Wassenaar

(Oud-Rijswijk, Bomenbuurt, Welgelegen, Rembrandt

Bijna een derde van de bevallingen in de eerste lijn wordt tijdens de bevalling overgedragen naar de tweede lijn

kwartier, Havenkwartier) werden de meeste kinderen

In 2013 bevielen in het gemeentecluster Rijswijk /

geboren (ongeveer 160 levendgeborenen).

Leidschendam-Voorburg / Wassenaar 1.447 vrouwen.

Gegevens over perinatale zorg worden geregistreerd

34% van de bevallingen vond plaats in de eerste lijn,

in de Perinatale Registratie Nederland (PRN) en zijn

onder begeleiding van een verloskundige. Een op de

beschikbaar per gemeentecluster. Hierbij valt Rijswijk

zeven bevallingen (15%) werd gestart in de eerste

in het cluster Rijswijk / Leidschendam-Voorburg /

lijn maar tijdens de bevalling overgedragen naar de

Wassenaar. De verderop in deze paragraaf genoemde

tweede lijn, voor begeleiding door een gynaecoloog.

percentages betreffen dit totale cluster.

Dit is 31% van het totaal aantal bevallingen dat in de

In 2013 werden in Rijswijk 570 kinderen geboren (levendgeborenen)

4.

In de wijk met postcode 2282

eerste lijn werd gestart.

Een op de acht zwangere vrouwen heeft laat contact met verloskundige of gynaecoloog

Binnen het gemeentecluster Rijswijk / Leidschendam-

Een op de acht zwangere vrouwen (12%) heeft het

dat plaatsvond in de eerste lijn iets hoger dan in

eerste contact met een verloskundige of gynaecoloog

Nederland. Het percentage bevallingen dat tijdens de

in een relatief laat stadium (op of na de 18e week van

bevalling werd overgedragen van eerste naar tweede

de zwangerschap). In Nederland geldt dit voor 7%

lijn is iets lager (figuur 5.1) 5.

van de zwangeren. Contact met een verloskundige in

Van alle kinderen die geboren werden, werd 30%

het eerste trimester van de zwangerschap (de eerste

geboren in de eerste lijn: 10% thuis, 2% in een

13 weken) is van belang voor een goede voorlichting

kraaminrichting en 18% in een polikliniek 6.

Voorburg / Wassenaar is het percentage bevallingen

en eventuele prenatale screening. Ook in andere hoofdstukken van deze Gezondheidsmonitor is informatie opgenomen over perinatale gezondheid. In hoofdstuk 3.4 is informatie opgenomen over het aantal tienermoeders. Hoofdstuk 3.5 bevat informatie over perinatale- en zuigelingensterfte.

4 Zie bijlage II: Sterfte

5 Niet statistisch getoetst. Zie bijlage II: statistische significantie 6 Omdat bij één bevalling ook sprake kan zijn van een meerling, is het aantal geboorten niet gelijk aan het aantal bevallingen. Op dezelfde manier kan er een (klein) verschil zitten tussen het percentage geboorten in de eerste lijn en het percentage bevallingen in de eerste lijn.


89


Figuur 5.1 Percentage bevallingen in de 1e en 2e lijn in het cluster Rijswijk / Leidschendam-Voorburg / Wassenaar en in Nederland (Bron 21).

Cluster Rijswijk / Leidschendam-Voorburg / Wassenaar

Nederland start en voltooiing in 1e lijn start in 1e lijn, voltooiing in 2e lijn

34% 51%

50% 15%

90

28%

22%


start en voltooiing in 2e lijn

Gezondheidszorg

5

5.4 Zorg voor de jeugd zorg voor de jeugd

leeftijd

rijswijk

zhw

nl

Aantal jeugdigen in Jeugdzorg, naar financieringsbron Totaal (aantal) *

0-17 jr

840

11.940

382.440

Zorgverzekeringswet (aantal)

0-17 jr

630

8.990

267.470

Provincie (aantal)

0-17 jr

225

3.290

104.090

AWBZ (aantal)

0-17 jr

155

2.090

97.265

* Omdat één persoon gebruik kan maken van zorg uit verschillende financieringsbronnen, kan de som van het aantal (en %) jeugdigen per financieringsbron groter zijn dan het totaal aantal jeugdigen dat gebruik maakt van jeugdzorg.

jeugdwet: vanaf 2015 zijn gemeenten verantwoordelijk voor de zorg voor de jeugd **

Ruim 800 jeugdigen maken gebruik van jeugdzorg

Tot en met 2014 waren gemeente en provincie

opgenomen over het aantal jongeren dat gebruik

samen verantwoordelijk voor de zorg voor de

maakt van jeugdzorgvoorzieningen dan wel een

jeugd. Deze verantwoordelijkheden waren

indicatie heeft die recht geeft op deze voorzieningen.

vastgelegd in de Wet maatschappelijke onder-

Hierbij is onderscheid gemaakt naar de bron waar-

steuning (Wmo) en de Wet op de jeugdzorg

uit de jeugdzorg gefinancierd werd: de Provincie,

(Wjz). Vanaf 1 januari 2015 is de zorg voor

de Zorgverzekeringswet (Zvw) of de Algemene Wet

de jeugd ondergebracht bij de gemeente. De

Bijzondere Ziektekosten (AWBZ).

verantwoordelijkheden van de gemeente zijn

In 2011 maakten in Rijswijk 840 jeugdigen gebruik

vastgelegd in de nieuwe Jeugdwet. Voor een

van Jeugdzorg die werd gefinancierd uit één of

beperkt aantal groepen*** wordt de zorg vanaf

meerdere van de bovengenoemde bronnen. Dit is

2015 ondergebracht onder de Wet langdurige

11% van het totaal aantal jongeren van 0 t/m 17 jaar

zorg (Wlz) of de Zorgverzekeringswet (Zvw).

(Nederland: 11%). Het grootste aandeel, 630 jeugdi-

De cijfers die gepresenteerd worden in het

gen (8%), maakte gebruik van zorg gefinancierd op

onderstaande zijn van vóór 1 januari 2015 en

basis van de Zorgverzekeringswet (1e of 2e lijns GGZ).

hebben daarom nog betrekking op het oude

225 jeugdigen (3%) maakten gebruik van provinciaal

stelsel van jeugdzorg.

gefinancierde Jeugdzorg. Hieronder valt zowel Jeugd

In de Jeugdmonitor van het CBS 7 is informatie

en Opvoedhulp door jeugdzorgaanbieders als zorg ** De tekst in deze paragraaf is gedeeltelijk overgenomen van de website www.rijksoverheid.nl (onderwerp Jeugdzorg). *** Wlz: kinderen en jongeren met ernstige verstandelijke, lichamelijke of meervoudige beperkingen, sterk gedragsgestoorde licht verstandelijk beperkten. Zvw: kinderen en jongeren onder de 18 jaar met een zintuiglijke beperking. (Bron: www.rijksoverheid.nl, onderwerp: Hervorming langdurige zorg).

door Bureau Jeugdzorg. 155 jeugdigen (2%) maakten gebruik van AWBZ-gefinancierde jeugdzorg.

7 Zie bijlage II: CBS Jeugdmonitor


91


5.5 Wmo en AWBZ wmo en awbz

leeftijd

rijswijk

zhw

nl

Aantal personen met Zorg zonder Verblijf, naar financieringsbron en functie Totaal Wmo en/of AWBZ (aantal)*,**

18+

2.580

20.900

716.895

Wmo: huishoudelijke verzorging (aantal)*

18+

1.675

12.790

414.060

AWBZ: totaal (aantal)*,**

18+

1.615

13.725

500.230

AWBZ: begeleiding individueel (aantal)*

18+

595

4.910

146.370

AWBZ: begeleiding groep (aantal)*

18+

290

2.610

90.200

AWBZ: persoonlijke verzorging (aantal)*

18+

1.145

9.245

342.030

AWBZ: verpleging (aantal)*

18+

520

4.260

163.565

* Voorlopige cijfers. Het betreft zorg in natura, waarvoor een eigen bijdrage betaald moet worden. ** Omdat een persoon gebruik kan maken van verschillende vormen van zorg, kan de som van het aantal personen per vorm groter zijn dan het totaal aantal personen dat gebruik maakt van zorg gefinancierd op basis van de Wmo en/of AWBZ.

tot en met 2014: zvw, awbz en wmo ***

per 1 januari 2015: wlz, wmo en zvw

Voor de vergoeding van zorgkosten waren er tot

Per 1 januari 2015 heeft een aantal belangrijke

en met 2014 een aantal wetten van belang: de

veranderingen plaatsgevonden in de langdurige

Zorgverzekeringswet (Zvw), de Algemene Wet

zorg. Zo is de AWBZ komen te vervallen en ver-

Bijzondere Ziektekosten (AWBZ) en de Wet maat-

vangen door de Wet langdurige zorg (Wlz). Deze

schappelijke ondersteuning (Wmo).

wet is er voor mensen die de hele dag intensieve

Het basispakket vanuit de Zvw dekt veelgebruikte

zorg en toezicht dichtbij nodig hebben. Lichtere

geneeskundige zorg, geneesmiddelen en medi-

vormen van zorg en ondersteuning uit de AWBZ

sche hulpmiddelen. Zware geneeskundige risico’s

zijn overgegaan naar de Wet maatschappe-

die niet onder de zorgverzekering vallen, zoals de

lijke ondersteuning 2015 (Wmo 2015) en de

langdurige zorg voor mensen met een ernstige

Zorgverzekeringswet (Zvw). Zo wordt ondersteu-

beperking, werden tot en met 2014 gedekt vanuit

ning thuis, zoals begeleiding en dagbesteding,

de AWBZ. Onder de AWBZ vielen verschillende

per 1 januari 2015 geboden door de gemeenten

soorten zorg: persoonlijke verzorging, verpleging,

in het kader van de Wmo 2015. Verpleging en

begeleiding, behandeling en zorg met verblijf.

verzorging thuis vallen vanaf dit moment onder de

In de Wmo is onder andere geregeld dat men-

Zorgverzekeringswet (Zvw).

sen zo lang mogelijk zelfstandig kunnen blijven wonen en kunnen meedoen in de samenleving.

De cijfers die gepresenteerd worden in het onder-

Voorbeelden van hulp en voorzieningen die onder

staande zijn van vóór 1 januari 2015 en hebben

de Wmo vallen zijn: huishoudelijke hulp, aan

daarom nog betrekking op het oude stelsel voor

passingen in de woning, vervoer in de regio of

de vergoeding van langdurige zorgkosten.

een rolstoel.

De cijfers die gepresenteerd worden in het onderstaande zijn van vóór 1 januari 2015 en hebben

*** De tekst in deze paragraaf is gedeeltelijk overgenomen van de website www.rijksoverheid.nl (onderwerpen Zorgverzekering, AWBZ, Wmo).

92

daarom nog betrekking op het oude stelsel voor de vergoeding van langdurige zorgkosten.


Gezondheidszorg Ruim 2.500 mensen maken gebruik van zorg gefinancierd vanuit de Wmo of AWBZ

5

zorg gefinancierd vanuit de Wmo (huishoudelijke verzorging) en 1.615 personen (4%) van zorg gefinan-

8

In de Monitor Langdurige Zorg van het CBS is

cierd vanuit de AWBZ 10. Binnen de zorg gefinancierd

informatie opgenomen over het aantal cliënten dat

vanuit de AWBZ maakten 595 personen (1% van de

gebruik maakt van zorg gefinancierd vanuit de Wmo

inwoners van 18 jaar en ouder) gebruik van indivi-

en AWBZ. Voor gemeenten zijn, in verband met de

duele begeleiding en 290 personen (1%) van groeps

hervormingen van het zorgstelsel, vooral de volgende

begeleiding. 1.145 personen (3%) maakte gebruik van

vormen van zorg van belang: Wmo-gefinancierde

persoonlijke verzorging en 520 (1%) van verpleging.

zorg en AWBZ-gefinancierde zorg zonder verblijf

Deze laatste twee vormen van zorg zijn per 1/1/2015

(functie begeleiding).

onder de Zvw komen te vallen.

In Rijswijk maakten in 2013 in totaal 2.580 personen

Het percentage mensen dat gebruik maakt van

gebruik van zorg gefinancierd vanuit de Wmo of

Wmo- of AWBZ-zorg neemt sterk toe met de leeftijd

AWBZ (6% van de inwoners van 18 jaar en ouder) 9.

(figuur 5.2).

Van hen maakten 1.675 personen (4%) gebruik van

Figuur 5.2 Het percentage personen in Rijswijk dat in 2013 gebruik maakte van zorg gefinancierd op basis van de Wmo en/of AWBZ, naar leeftijd (in jaren). Het betreft hier zorg zonder verblijf (ZzV), welke is afgenomen in natura en waarvoor een eigen bijdrage wordt betaald (Bron 30). 50%

40%

30%

20%

10%

0% 18-34

35-49

50-64

65-69

70-74

75-79

80-84

85-89

90+

AWBZ

Wmo

8 Zie bijlage II: CBS Monitor Langdurige Zorg 9 Het betreft hier voorlopige cijfers. Voor details: zie http:// mlzstatline.cbs.nl; gebruik ZzV naar functie en regio.

10 Een aantal personen maakte zowel gebruik maken van zorg gefinancierd vanuit de Wmo als van zorg gefinancierd vanuit de AWBZ.


93


Bijna een op de negen senioren krijgt hulp bij algemene dagelijkse levensverrichtingen

Meer formele hulp bij hogere leeftijd

Van de senioren in Rijswijk krijgt 11% hulp bij alge-

of instellingen geboden worden. Er kan onderscheid

mene dagelijkse levensverrichtingen (ADL, zoals

gemaakt worden tussen informele hulp (hulp door

wassen en aankleden) en 37% bij het huishouden

de partner, een familielid, kennis of vrijwilliger) of

(HDL)

11.

Naar schatting ontvangen ongeveer 1.100

Hulp bij ADL of HDL kan door verschillende personen

formele hulp (hulp door een zorginstelling, een parti-

senioren hulp bij ADL en 3.700 bij HDL. Sinds 2004 is

culier die betaald wordt of via een persoonsgebonden

het percentage senioren dat hulp ontvangt bij ADL

budget). Het percentage senioren dat informele

toegenomen (2004: 6%, 2008: 11%, 2012: 11%). Het

hulp krijgt bij algemene dagelijkse levensverrich-

percentage dat hulp ontvangt bij het huishouden

tingen neemt toe met de leeftijd van 2% bij 65 t/m

is afgenomen sinds 2004 (2004: 43%, 2008: 41%,

74-jarigen tot 18% bij 85-plussers. Voor formele hulp

2012: 37%). Een klein deel van de 65-plussers heeft

is deze toename nog sterker (3% bij 65 t/m 74-jarigen

behoefte aan (meer) hulp: minder dan 3% bij alge-

en 23% bij 85-plussers) (figuur 5.3).

mene dagelijkse levensverrichtingen en 6% bij het huishouden.

Figuur 5.3 Percentage senioren dat hulp krijgt bij algemene dagelijkse levensverrichtingen in Rijswijk, naar leeftijd (in jaren) en naar hulpbron (formele hulp of informele hulp) (Bron 3).

30%

formele hulp informele hulp

25%

20%

15%

10%

5%

0%

65-74

75-84

85+

11 Zie bijlage II: beperkingen

94


6

6 Toekomst 6.1 Verandering in bevolkingsomvang en –samenstelling Zeer sterke bevolkingsgroei verwacht tot 2025

De grijze druk (het aantal 65-plussers gedeeld door

In de periode 2014-2025 wordt voor Rijswijk een

het aantal 20 t/m 64-jarigen) daalt van van 39% in

bevolkingsgroei verwacht van 42% 1,2. Dit gaat om

2014 naar 33% in 2025 en is dan naar verwachting

ongeveer 20.100 mensen. De grootste groei wordt

iets lager dan in Zuid‑Holland West (36%).

verwacht in de leeftijdsgroepen 0 t/m 19 jaar en 25

Landelijk wordt er in de leeftijdsgroepen 0 t/m

t/m 44 jaar (zie figuur 6.1). Het aantal jeugdigen van

19-jarigen en 20 t/m 64-jarigen een lichte daling van

0 t/m 19 jaar neemt toe met ongeveer 7.500 (86%),

de bevolking verwacht (respectievelijk -4 en -2%) en

het aantal volwassenen van 20 t/m 64 jaar met onge-

een stijging onder 65-plussers (30%). Dit resulteert in

veer 10.700 (39%) en het aantal senioren (65+) met

een grotere stijging van de grijze druk in Nederland

ongeveer 1.800 (17%). De groene druk (het aantal 0

(van 29% naar 38%). Een kanttekening is dat deze

t/m 19-jarigen gedeeld door het aantal 20 t/m 64-jari-

prognoses voor gemeenten met minder dan 100.000

gen) stijgt van 32% in 2014 naar 42% in 2025 en is dan

inwoners, zoals Rijswijk, meer aan onzekerheid

vergelijkbaar met Zuid‑Holland West (41%)

3.

onderhevig zijn dan voor grotere gemeenten.

Figuur 6.1 Bevolking naar leeftijd (in jaren) in Rijswijk in 2014 en verwachte ontwikkeling in 2025 (Bron 4, 31). >= 95

2014

90-94

2025

85-89 80-84 75-79 70-74 65-69 60-64 55-59 50-54 45-49 40-44 35-39 30-34 25-29 20-24 15-19 10-14 5-9 0-4 0

1.000

2.000

3.000

4.000

5.000

6.000

1 Zie bijlage II: bevolkingsprognose 2 De bevolkingsgroei in de periode 2014-2025 is een prognose van het Planbureau voor de Leefomgeving. De gemeente Rijswijk verwacht zelf ook een groei, maar wel een minder sterke. Een van de verklaringen voor deze groei is de verwachting dat als gevolg van de vergrijzing relatief veel mensen komen te overlijden. Jonge gezinnen (vaak afkomstig uit Den Haag) zullen naar verwachting de woningen opvullen die de huidige, veelal alleenwonende hoofdbewoners, achterlaten. Een andere verklaring is de nieuwbouwprojecten, zoals Rijswijk Buiten. 3 Zie bijlage II: demografische druk


95


6.2 Toekomstverkenning gezondheid In het afgelopen decennium is het aantal mensen

Om het voorkomen van ziekten in 2025 in Rijswijk

met een chronische ziekte toegenomen door vergrij-

te schatten worden in deze paragraaf verschillende

zing en verbeteringen in de zorg

4.

Verbeteringen in

demografische prognoses gedaan. Hierbij worden

de zorg leiden tot een betere opsporing en een effec-

cijfers over de huidige prevalentie van aandoeningen

tievere behandeling van chronische ziekten. Hierdoor

per leeftijds- en geslachtscategorie toegepast op de

worden patiënten met een chronische ziekte eerder

bevolkingsprognose van Rijswijk in 2025 5. Voor chro-

opgespoord en blijven zij langer leven, waardoor de

nische aandoeningen worden landelijke cijfers uit

prevalentie van chronische ziekten toeneemt. In de

2011 gebruikt. De andere indicatoren zijn gebaseerd

Volksgezondheid Toekomst Verkenning (VTV) van

op lokale cijfers uit het Gezondheidsonderzoek 2012.

het RIVM wordt verwacht dat deze stijging door zal met een chronische aandoening in Nederland zal

Meer chronische aandoeningen in Rijswijk in 2025

toenemen van 32% in 2011 naar 40% in 2030. Hierbij

De meeste chronische aandoeningen komen bij

zal ook het percentage mensen met twee of meer

senioren meer voor dan bij jongeren en volwassenen.

aandoeningen (multimorbiditeit) toenemen. De stij-

Met de vergrijzing in de komende tien jaar, zal dus

ging van chronische aandoeningen in het afgelopen

ook het aantal mensen met een chronische aandoe-

decennium heeft niet geleid tot een stijging van het

ning toenemen. In Rijswijk zal het aantal mensen

aantal mensen met beperkingen, en de VTV verwacht

met perifere artrose toenemen van ongeveer 4.600

dat ook in de toekomst geen toename te zien zal zijn

in 2014 naar ongeveer 5.200 in 2025 (zie figuur 6.2).

van het aantal mensen met beperkingen.

Ook voor andere chronische aandoeningen neemt het

zetten. Verwacht wordt dat het percentage mensen

aantal patiënten toe. Deze aantallen zijn geschat door landelijke cijfers over chronische aandoeningen in 2011 te extra

volksgezondheid toekomst verkenning (vtv)

poleren naar de bevolkingssamenstelling in Rijswijk

Elke vier jaar publiceert het RIVM in de

in 2025.

in 2014 en de verwachte bevolkingssamenstelling

Volksgezondheid Toekomstverkenning (VTV) een overzicht van de omvang van ziekte en gezondheid, gezondheids-beïnvloedende factoren, de gezondheidszorg en het beleid. De VTV beschrijft de volksgezondheid en zorg in Nederland in verleden, heden en toekomst, inclusief factoren die de gezondheid en zorg beïnvloeden. De VTV wordt sinds 1993 elke vier jaar gemaakt door het RIVM, in opdracht van het Ministerie van VWS. De meest recente VTV is gepubliceerd in 2014 en is te raadplegen via www.eengezondernederland.nl. (Bron: www.eengezondernederland.nl).

4 Zie bijlage II: prevalentie

96



Toekomst

6

Figuur 6.2 Geschat aantal inwoners (0+) van Rijswijk met een chronische aandoening uit de top-10* in 2014, en verandering die verwacht wordt voor 2025 (Bron 4, 5, 31).

2014

Perifere artrose

toename tot 2025

Diabetes mellitus Gehoorstoornissen Nek- en rugklachten Coronaire hartziekten Astma COPD Contacteczeem Gezichtsstoornissen Stemmingsstoornissen Dementie* Angststoornissen* 0

1.000

2.000

3.000

4.000

5.000

6.000

* Dementie en angststoornissen behoren niet tot de top-10 van aandoeningen, maar zijn apart toegevoegd.

Sociaaleconomische gezondheidsverschillen worden mogelijk groter

Daling roken, stabilisering overgewicht

In Nederland leven laagopgeleiden zes jaar korter

daling van het percentage rokers in Nederland 7. Het

en bovendien 19 jaar korter in als goed ervaren

percentage mensen met overgewicht zal niet verder

gezondheid dan hoogopgeleiden

6.

In de afgelopen

De VTV verwacht de komende 15 jaar een verdere

toenemen. Op het gebied van lichaamsbeweging

decennia is de levensverwachting zowel voor laag- als

wordt geen verandering verwacht. De VTV benadrukt

hoogopgeleiden toegenomen. Het verschil tussen

dat de ontwikkelingen in specifieke groepen zoals

deze twee groepen is echter even groot gebleven. Dit

laagopgeleiden en jongeren minder gunstig

geldt ook voor de gezonde levensverwachting (aantal

kunnen zijn.

levensjaren dat mensen zouden mogen verwachten in goede gezondheid door te brengen). Voor de nabije toekomst verwacht de VTV dat deze verschillen mogelijk groter worden.

6 Bron: RIVM, Volksgezondheid Toekomst Verkenning 2014 (www. vtv2014.nl)

7 Bron: RIVM, Volksgezondheid Toekomst Verkenning 2014 (www. vtv2014.nl)


97


Figuur 6.3 Geschat aantal inwoners in Rijswijk (19+) dat eenzaam is of sociaal uitgesloten in 2014, en verandering die verwacht wordt in 2025 (Bron 3, 4, 31).

2014 toename tot 2025

Matig tot zeer ernstig eenzaam

Sociaal uitgesloten 5.000

0

10.000

15.000

20.000

25.000

Figuur 6.4 Geschat aantal 65-plussers in Rijswijk dat kwetsbaar is of hulp krijgt in 2014, en verandering die verwacht wordt in 2025 (Bron 3, 4, 31).

2014 toename tot 2025

Verhoogd valrisico

Geen regie over het eigen leven

Kwetsbaar

Gebruik hulp bij ADL

Gebruik hulp bij HDL

Gebruik ouderenvervoer

0

98

1.000

2.000

3.000


4.000

5.000

Toekomst Meer eenzaamheid en sociale uitsluiting In 2014 wonen in Rijswijk naar schatting 17.600

Groter beroep op zorgvoorzieningen door senioren

eenzame volwassenen. In 2025 zal dit door de ver-

In 2014 kregen 1.300 65-plussers in Rijswijk (formele

anderde bevolkingssamenstelling toegenomen zijn

of informele) hulp bij algemene dagelijkse levens

tot ongeveer 22.700 (figuur 6.3). Hierbij wordt ervan

verrichtingen (ADL) en 4.200 bij het huishouden (HDL)

uitgegaan dat het percentage eenzamen binnen

(zie figuur 6.4). In 2025 zal dit naar verwachting

leeftijdsgroepen gelijk blijft. Het aantal mensen dat

toenemen tot respectievelijk 1.400 en 4.700. Ook het

sociaal uitgesloten is zal toenemen van 6.100 in 2014

gebruik van ouderenvervoer zal naar verwachting

tot ongeveer 7.900 in 2025 8, 9.

toenemen (van 1.000 naar 1.100).

Lichte toename van het aantal kwetsbare senioren

Dementie wordt in 2030 belangrijkste doodsoorzaak

Het aantal 65-plussers in Rijswijk met een verhoogd

De belangrijkste doodsoorzaken zijn in Nederland op

valrisico zal in 2025 naar schatting 3.500 bedragen.

dit moment coronaire hartziekten, dementie en long-

Dit is hoger dan in 2014 (3.100) (zie figuur 6.4). Ook

kanker. De sterfte aan coronaire hartziekten zal naar

zullen er in 2025 iets meer senioren zijn die het

verwachting de komende jaren afnemen. De sterfte

gevoel hebben de regie over het eigen leven kwijt te

aan dementie zal naar verwachting toenemen. In

zijn. Het aantal senioren dat kwetsbaar is op lichame-

2030 zal dementie de belangrijkste doodsoorzaak

lijk, psychisch of sociaal gebied neemt toe van 2.300

zijn, longkanker neemt dan de tweede plaats in 12.

in 2014 tot ongeveer 2.600 in 2025

10, 11.

6

Ook sterfte ten gevolge van een valongeval zal toenemen. De sterfte aan infectieziekten is nu laag, maar de toekomst hierin is onzeker door mogelijke nieuwe infectieziekten en toenemende resistentie van bacteriën tegen antibiotica.

8 Zie bijlage II: eenzaamheid, sociale uitsluiting 9 De hier genoemde aantallen komen niet exact overeen met de aantallen zoals genoemd in hoofdstuk 3.4 (Sociale gezondheid). Dit komt doordat in hoofdstuk 3.4 de aantallen voor 2012 genoemd worden en in dit hoofdstuk (6.2) de aantallen voor 2014 (na extrapolatie). 10 Zie bijlage II: valrisico, regie over eigen leven, kwetsbaarheid 11 De hier genoemde aantallen komen niet exact overeen met de aantallen zoals genoemd in hoofdstuk 3.4 (Sociale gezondheid). Dit komt doordat in hoofdstuk 3.4 de aantallen voor 2012 genoemd worden en in dit hoofdstuk (6.2) de aantallen voor 2014 (na extrapolatie).

12 Bronnen: RIVM, Volksgezondheid Toekomst Verkenning 2014 (www.vtv2014.nl), www.eengezondernederland.nl


99

100


bijlagen

bijlage i Gezondheidsprofiel a Gezondheidsprofiel Rijswijk b Gezondheidsprofiel wijken in Rijswijk

102 120

bijlage ii Begrippenlijst

122

bijlage iii Bronnen

130

bijlage iv Verantwoording

133


101

bijlage i

a Gezondheidsprofiel Rijswijk indicator

eenheid

rijswijk

signa

zhw

nederland

jaar

bronb

543.040

16.829.289

2014

4

2 Demografie 2.1 Bevolking inwoneraantal totaal 2014

47.634

aantal

0 t/m 11 jaar

aantal

5.527

71.090

2.236.117

2014

4

12 t/m 18 jaar

aantal

2.866

44.013

1.404.181

2014

4

19 t/m 64 jaar

aantal

28.287

333.565

10.269.967

2014

4

65 jaar en ouder

aantal

10.954

94.372

2.919.024

2014

4

totaal 2015

aantal

48.216

547.195

16.900.726

2015

4

bevolkingsdichtheid en stedelijkheid bevolkingsdichtheid

aantal inwoners per km2

3.390

1.701

500

2014

4

omgevingsadressendichtheid (OAD)

gemiddeld aantal adressen per km2

3.152

-

1.933

2014

4

stedelijkheid

zeer sterk stedelijk: OAD >= 2.500 sterk stedelijk: OAD 1.500-2.500 matig stedelijk: OAD 1.000-1.500 weinig stedelijk: OAD 500-1.000 niet stedelijk: OAD < 500

zeer sterk

-

sterk

2014

4

demografische druk groene druk

aantal 0 t/m 19-jarigen t.o.v. 20 t/m 64-jarigen

32%

38%

38%

2014

4

grijze druk

aantal 65-plussers t.o.v. 20 t/m 64-jarigen

39%

29%

29%

2014

4

autochtonen

%

69%

75%

79%

2014

4

westerse allochtonen

%

15%

12%

9%

2014

4

niet-westerse allochtonen

%

16%

14%

12%

2014

4

% van bevolking 15 t/m 74 jaar

31%

-

30%

2014

4

etnische herkomst

2.2 Sociaaleconomische status onderwijsniveau laag onderwijsniveau middelbaar onderwijsniveau


37%

-

40%

2014

4

hoog onderwijsniveau


31%

-

28%

2014

4

huishoudens met laag inkomen

% van huishoudens, besteedbaar inkomen max. 25.200 euro

43%

-

40%

2013

4

huishoudens met hoog inkomen

% van huishoudens, besteedbaar inkomen > 47.400 euro

18%

-

20%

2013

4

niet-actieven

% van inkomensontvangers (15 tot 65 jr) met uitkering als voornaamste inkomensbron

21%

-

21%

2013

4

inkomen

geletterdheid en computervaardigheden laaggeletterd

% van 19 t/m 64-jarigen

-

-

12%

2012

32

(zeer) weinig computervaardigheden


-

-

27%

2013

33

gebruikt maandelijks of vaker internet

% van 65-plussers

60%

-

2012

3

102

58%

—


indicator

eenheid

rijswijk

signa

zhw

nederland

jaar

bronb

2.3 Participatie arbeidsmarktparticipatie (15 t/m 74-jarigen) potentiële beroepsbevolking

aantal x 1.000 (15 t/m 74 jaar)

35

-

12.665

2014

4

werkzame beroepsbevolking


22

-

8.214

2014

4

werkloze beroepsbevolking


2

-

660

2014

4

niet beroepsbevolking


11

-

3.791

2014

4

werkzame beroepsbevolking

% van potentiële beroepsbevolking

63%

-

65%

2014

4

werkloze beroepsbevolking


6%

-

5%

2014

4

niet beroepsbevolking


31%

-

30%

2014

4

aantal personen (15 t/m 64 jaar), jaargemiddelde

1.941

19.218

788.343

2012

4

6%

5%

7%

2012

4

uitkeringen arbeidsongeschiktheidsuitkering

% van inwoners (15 t/m 64 jaar, jaargemiddelde) arbeidsmarktparticipatie jongeren (15 t/m 26 jaar) volgt bekostigd onderwijs, werkt niet


25%

-

27%

2012

7

volgt bekostigd onderwijs, werkt


29%

-

33%

2012

7

volgt geen (bekostigd) onderwijs, werkt


34%

-

30%

2012

7

volgt geen (bekostigd) onderwijs, werkt niet


11%

-

10%

2012

7

volgt geen (bekostigd) onderwijs, werkt niet, uitkering sociale zekerheid


4%

-

4%

2012

7

volgt geen (bekostigd) onderwijs, werkt niet, geen uitkering sociale zekerheid


7%

-

6%

2012

7

aantal 15 t/m 26-jarigen

600

-

241.700

2012

7


2%

2%

-

2010

2


2%

2%

-

2010

2

volgt geen (bekostigd) onderwijs, werkt niet mantelzorg geven mantelzorger

mantelzorger (>3 mnd en/of >8 uur/wk)

tamelijk zwaar belast tot overbelast

—

% van 15 + 16-jarigen

1%

2%

-

2010

2


2%

3%

-

2010

2


60

970

-

2010

2


15%

13%

12%

2012

3

—

% van 65-plussers

12%

—

13%

13%

2012

3

% van 19-plussers

14%

—

13%

12%

2012

3


4.100

43.400

-

2012

3

aantal 65-plussers

1.100

11.100

-

2012

3

aantal 19-plussers

5.300

54.600

-

2012

3

% van mantelzorgers (19 t/m 64-jarigen)

21%

13%

14%

2012

3

% van mantelzorgers (65-plussers)

10%

13%

14%

2012

3


18%

13%

14%

2012

3

—


103

bijlage i zhw

nederland

jaar

bronb

16%

-

2012

3

eenheid

behoefte aan (extra) hulp

% van mantelzorgers (19 t/m 64-jarigen) % van mantelzorgers (65-plussers)

21%

20%

-

2012

3

bekend met steunpunt mantelzorg

% van mantelzorgers (19 t/m 64-jarigen)

57%

50%

-

2012

3


66%

58%

-

2012

3

vrijwilligerswerk is vrijwilliger

rijswijk

signa

indicator

34%


12%

£

10%

-

2010

2


21%

«

29%

-

2012

3

% van 65-plussers

27%

«

31%

-

2012

3

% van 19-plussers

23%

«

30%

-

2012

3

aantal 12 t/m 18-jarigen aantal 19-plussers is geen vrijwilliger; heeft wel belangstelling

340

4.700

-

2010

2

8.800

123.400

-

2012

3


23%

—

22%

-

2012

3

% van 65-plussers

10%

—

10%

-

2012

3

% van 19-plussers

20%

—

aantal 19-plussers

7.600

20%

-

2012

3

81.100

-

2012

3

sociale activiteiten

minimaal wekelijks een sociale activiteit

% van 65-plussers

82%

«

87%

-

2012

3

minder dan wekelijks een sociale activiteit

% van 65-plussers

18%

«

13%

-

2012

3

aantal 65-plussers

1.800

11.100

-

2012

3

3 Gezondheid, ziekte en sterfte 3.1 Ervaren gezondheid

ervaren gezondheid (heel) goed


95%

—

95%

-

2010

1


89%

£

89%

-

2010

2


78%

«

82%

81%

2012

3

% van 65-plussers

61%

—

62%

61%

2012

3

41.100

1.263.100

2014

4, 5

ervaren gezondheid (zeer) goed

ervaren gezondheid

3.2 Fysieke gezondheid en beperkingen ziekten op basis van zorgregistraties, volwassenen perifere artrose

aantal inwoners (15 jr en ouder)

4.600

diabetes mellitus


3.000

28.500

880.700

2014

4, 5

gehoorstoornissen


3.100

27.700

847.300

2014

4, 5

zelf gerapporteerde ziekten en aandoeningen in afgelopen 12 maanden, volwassenen % van 19 t/m 64-jarigen

50%

£

53%

54%

2012

3

migraine of regelmatig ernstige hoofdpijn


17%

—

17%

19%

2012

3

hoge bloeddruk


15%

£

12%

13%

2012

3



9%

—

9%

10%

2012

3

gewrichtsslijtage van heupen/knieën


11%

—

9%

10%

2012

3

aandoening van nek/schouder


12%

£

9%

10%

2012

3

suikerziekte (diabetes)


3%

—

3%

4%

2012

3

één of meer ziekten of aandoeningen

104


rijswijk

signa

zhw

nederland

jaar

bronb

% van 65-plussers

88%

«

85%

84%

2012

3

hoge bloeddruk

% van 65-plussers

47%

«

42%

42%

2012

3


% van 65-plussers

40%

£

37%

37%

2012

3


% van 65-plussers

16%

—

17%

17%

2012

3

onvrijwillig urineverlies (incontinentie)

% van 65-plussers

15%

—

15%

16%

2012

3

—

indicator

eenheid


% van 65-plussers

14%

14%

16%

2012

3

aantal 19-plussers

23.000

247.100

-

2012

3


aantal 19-plussers

5.600

62.200

-

2012

3

hoge bloeddruk

aantal 19-plussers

8.800

76.500

-

2012

3


aantal 19-plussers

6.900

61.200

-

2012

3

suikerziekte (diabetes)

aantal 19-plussers

2.200

21.800

-

2012

3

2011

22

suikerziekte (diabetes) één of meer ziekten of aandoeningen

medicijngebruik voor diabetes (obv registratie zorgverzekeraars) diabetes type 1

% van bevolking (0+)

1%

1%

2%

aantal patiënten (0+)

669

6.847

250.585

2011

22

diabetes type 2

% van bevolking (0+)

4%

3%

3%

2011

22

aantal patiënten (0+)

1.966

16.607

494.521

2011

22

beperkingen

functionele beperking (mobiliteit, gezichtsvermogen en/of gehoor)


beperking mobiliteit

beperking gezichtsvermogen

beperking gehoor

beperkingen bij algemene dagelijkse levensverrichtingen

11%

—

% van 65-plussers

31%

£

aantal 19-plussers

6.200

10%

11%

2012

3

29%

30%

2012

3

56.800

-

2012

3

8%

—

6%

6%

2012

3

% van 65-plussers

24%

£

23%

23%

2012

3

aantal 19-plussers

4.700


37.700

-

2012

3

3%

—

5%

5%

2012

3

% van 65-plussers

10%

—

8%

9%

2012

3

aantal 19-plussers

1.800

22.400

-

2012

3



4%

—

3%

3%

2012

3

% van 65-plussers

9%

—

8%

8%

2012

3

aantal 19-plussers

2.000

15.100

-

2012

3

% van 65-plussers

16%

14%

-

2012

3

—

aantal 65-plussers

1.600

12.200

-

2012

3

beperking bij traplopen

% van 65-plussers

13%

—

12%

-

2012

3

beperking bij verplaatsen buitenshuis

% van 65-plussers

9%

—

7%

-

2012

3

beperkingen bij het huishouden

% van 65-plussers

48%

«

45%

-

2012

3

aantal 65-plussers

4.700

38.300

-

2012

3

beperking bij reparaties en klusjes in/om huis

% van 65-plussers

31%

—

30%

-

2012

3

beperking bij zwaar huishoudelijk werk

% van 65-plussers

31%

«

27%

-

2012

3


105

bijlage i indicator

eenheid

rijswijk

signa

zhw

nederland

bronb

jaar

ziekten op basis van zorgregistraties, kinderen constitutioneel eczeem

aantal inwoners (0 t/m 14 jr)

220

2.700

85.500

2014

4, 5

astma


170

2.300

74.900

2014

4, 5

zelfgerapporteerde ziekten en aandoeningen in afgelopen 12 maanden, kinderen % van 0 t/m 11-jarigen

33%

£

30%

-

2010

1

eczeem


20%

£

17%

-

2010

1

astma of bronchitis


11%

£

8%

-

2010

1



1%

—

1%

-

2010

1

buikklachten langer dan 3 maanden


4%

—

4%

-

2010

1


36%

£

35%

-

2010

2


één of meer ziekten of aandoeningen eczeem


11%

—

11%

-

2010

2

astma of bronchitis


10%

—

10%

-

2010

2



12%

£

10%

-

2010

2



4%

—

5%

-

2010

2

aantal 0 t/m 18 jarigen

1.300

17.400

-

2010

1,2

eczeem astma of bronchitis


820

10.100

-

2010

1,2

migraine


390

5.700

-

2010

1,2



310

5.100

-

2010

1,2

kinderen met een handicap

kinderen met een handicap

% van 0 t/m 17 jarigen

1,2%

-

2,0%

2012

5


90

-

68.300

2012

5

kinderen met een verstandelijke handicap


0,7%

-

-

2012

5

kinderen met een lichamelijke handicap


0,4%

-

-

2012

5

kinderen met een zintuiglijke handicap


0,2%

-

-

2012

5

3.3 Psychische gezondheid



39%

—

37%

40%

2012

3

% van 65-plussers

41%

—

39%

38%

2012

3

% van 19-plussers

39%

—

aantal 19-plussers

15.100

gebruikt medicijnen voor depressie

angststoornis of depressie


8%

38%

40%

2012

3

156.000

-

2012

3

6%

-

2012

3

3.700

115.300

2014

4, 5

£

ziekten op basis van zorgregistraties, psychische stoornissen angststoornissen


340

stemmingsstoornissen


920

9.700

299.500

2014

4, 5

dementie


250

1.900

56.000

2014

4, 5

106


indicator

eenheid

rijswijk

signa

zhw

nederland

jaar

bronb

1.700

54.700

2014

4, 5

psychische gezondheid jeugd aandachtsstoornissen ADHD

verhoogde score voor psychosociale problematiek

gepest in afgelopen 3 maanden


130


2%

—

2%

-

2010

1


3%

—

4%

-

2010

2


90

1.700

-

2010

1


90

2.000

-

2010

2


7%

£

10%

-

2010

1


3%

—


200


100


40%

—


17%

£


1.100


490

suïcidale gedachten in afgelopen 12 maanden


16%


450

suïcide poging gedaan in afgelopen 12 maanden


2%

£

£

3%

-

2010

2

4.400

-

2010

1

1.300

-

2010

2

38%

-

2010

1

19%

-

2010

2

16.300

-

2010

1

8.600

-

2010

2

12%

-

2010

2

5.600

-

2010

2

1%

-

2010

2

3.4 Sociale gezondheid en sociale kwetsbaarheid

enigszins tot sterk sociaal uitgesloten


17%

£

15%

10%

2012

3

% van 65-plussers

12%

—

11%

8%

2012

3

aantal 19-plussers

6.100

eenzaamheid matig tot zeer ernstig eenzaam

sociale uitsluiting

£

57.000

2012

3


44%

«

34%

37%

2012

3

% van 65-plussers

47%

£

44%

45%

2012

3

aantal 19-plussers

17.100

150.300

-

2012

3

7%

-

2012

3

sociale acceptatie homoseksualiteit oordeelt negatief over homoseksualiteit

% van 19-plussers

7%

—


7%

—

7%

-

2012

3

% van 65-plussers

8%

—

9%

-

2012

3

kwetsbare senior

% van 65-plussers

21%

aantal 65-plussers

2.000

verhoogd valrisico (valrisicotest, Veiligheid NL)

% van 65-plussers

27%

aantal 65-plussers

2.700

in afgelopen 12 mnd gevallen

% van 65-plussers

26%

inkomen

inkomen onder 110% van het sociaal minimum

% van huishoudens

11%

-

12%

2012

4

aantal huishoudens

2.600

-

823.300

2012

4

14%

-

10%

2012

4

1.000

-

345.700

2012

4

kind in een gezin met een inkomen onder 110% van het sociale minimum

kwetsbare senioren


aantal van 0 t/m 17-jarigen

«

—

—

18%

-

2012

3

15.000

-

2012

3

26%

-

2012

3

22.300

-

2012

3

27%

-

2012

3


107

bijlage i

rondkomen

enige tot grote moeite met rondkomen


24%

—

23%

25%

2012

3

% van 65-plussers

14%

—

14%

14%

2012

3

aantal 19-plussers

8.300

risicovolle schuld

schuldsanering

zhw

nederland

bronb

eenheid

schulden

rijswijk

signa

indicator

86.700

—

jaar

2012

3


13%

11%

-

2012

3


3.800

37.900

-

2012

3

aantal personen toegelaten tot de WSNP

26

304

13.762

2012

23

aantal beëindigde schuldsaneringen - totaal

28

560

9.678

2012

23

vorderingen voldaan / hervatting betalingen / goedkeuring akkoord

<5

13

427

2012

23

beeïndiging met schone lei

22

415

6.991

2012

23

beeïndiging zonder schone lei

<5

98

1.646

2012

23

faillissement

<5

34

613

2012

23

overige redenen

<5

0

<5

2012

23

% van huishoudens

55%

51%

56%

2012

9

aantal huishoudens

13.740

129.800

4.371.710

2012

9

% van huishoudens

25%

22%

27%

2012

9

aantal huishoudens

6.195

57.150

2.071.295

2012

9

118

-

-

2013

10

aantal beëindigde schuldsaneringen, naar reden:

gebruik van sociale regelingen gebruikt één of meer van 49 sociale regelingen

gebruikt sociale regelingen in 2 of meer clusters

meldingen bij meldpunten bezorgd meldingen bij Meldpunt Bezorgd van GGD ZHW

aantal meldingen

huiselijk geweld en kindermishandeling ooit slachtoffer geweest van huiselijk geweld

bekend met Steunpunt Huiselijk Geweld

meldingen bij Steunpunt Huiselijk Geweld regio Den Haag

kind gemeld i.v.m. kindermishandeling

108


9%

—

8%

8%

2012

3

% van 65-plussers

6%

—

5%

4%

2012

3

aantal 19-plussers

3.100

29.600

-

2012

3


56%

—

57%

-

2012

3

% van 65-plussers

45%

£

42%

-

2012

3

12

-

-

2013

16

melding ouderenmishandeling

6

-

-

2013

16

meldingen doorgestuurd door Politie

91

-

-

2013

16

huisverboden, coördinatie en advies

23

-

-

2013

16

meldingen van eergerelateerde problematiek

13

-

-

2013

16


2,3%

-

0,9%

2012

8


180

-

31.700

2012

8

adviesvragen en meldingen door burgers en professionals


indicator

zhw

nederland

jaar

bronb

168

1.542

64.558

2013

17

aantal hulpvragers alcohol

77

830

29.851

2013

17

aantal hulpvragers cannabis

20

239

10.266

2013

17

aantal hulpvragers opiaten

27

157

9.655

2013

17

eenheid

rijswijk

signa

verslavingszorg cliënten verslavingszorg

aantal hulpvragers (alle problematieken)

aantal hulpvragers cocaïne

24

166

7.525

2013

17

aantal hulpvragers per 10.000 inwoners (alle problematieken)

35

29

38

2013

17

aantal volwassen veelplegers (18 jr en ouder)

65

523

22.430

2013

18

aantal volwassen veelplegers (18 jr en ouder) - niet zeer aktief

60

455

18.345

2013

18

aantal volwassen veelplegers (18 jr en ouder) - zeer aktief

5

68

4.085

2013

18

aantal jeugdige veelplegers (12 t/m 17 jr)

<5

29

893

2013

18


3%

-

3%

2012

8

% van 15 t/m 19 jarige meisjes

0,4%

0,5%

0,5%

2014

7

aantal 15 t/m 19 jarige meisjes

<5

74

2.429

2014

7

veelplegers veelplegers

met een delict voor de rechter kwetsbare jeugd tienermoeder

eenouderhuishoudens

aantal

1.982

18.777

535.870

2014

4

kind in een eenoudergezin


22%

15%

14%

2014

7


2.444

24.824

691.331

2014

7

achterstandsleerling (leerlinggewicht > 0)


13%

-

12%

2012

8


470

-

204.800

2012

8

% van 12 t/m 22-jarige leerlingen

2%

2%

-

2012-2013

34

aantal 12 t/m 22-jarige leerlingen

61

863

-

2012-2013

34

20%

-

2010

2

voortijdig schoolverlater

gespijbeld in afgelopen 4 weken

% van schoolgaande 12 t/m 18-jarigen

£

24%

3.5 Levensverwachting en sterfte

levensverwachting

levensverwachting

levensverwachting bij geboorte (4-jaarsgemiddelde)

80,6

£

-

81,0

2009-2012

5

levensverwachting op 65-jarige leeftijd (4-jaars gemiddelde)

19,3

£

-

19,6

2009-2012

5

sterfte

alle doodsoorzaken

absolute sterfte (gem. aantal / jaar)

bruto sterfte (%/jaar) Standardized Mortality Ratio (SMR)

597 1,27% 102

£

4.204

136.690

2009-2012

20

0,79%

0,82%

2009-2012

20

-

100

2009-2012

20

percentage van totale sterfte: - nieuwvormingen

% van sterfte

31%

32%

32%

2009-2012

20

- ziekten van hart en vaatstelsel

% van sterfte

28%

28%

28%

2009-2012

20


109

bijlage i indicator

eenheid

- ziekten van de ademhalingsorganen

% van sterfte

signa

rijswijk

zhw

nederland

jaar

bronb

10%

10%

2009-2012

20

11%

- niet-natuurlijke doodsoorzaken

% van sterfte

perinatale sterfte

% sterfte binnen 7 dagen na de geboorte (4-jaarsgemiddelde)* aantal sterfte binnen 7 dagen na de geboorte (4-jaarsgemiddelde)*

zuigelingensterfte

% sterfte levengeboren 0-jarigen

kindersterfte

% sterfte 1 t/m 14-jarigen

4%

4%

4%

2009-2012

20

0,7%

0,8%

0,8%

2010-2013

21

11

44

1.459

2010-2013

21

0,0%

-

0,3%

2012

8

0,02%

-

0,01%

2012

8

* cluster Leidschendam-Voorburg / Rijswijk / Wassenaar lijkschouwen door de ggd

lijkschouwen bij niet-natuurlijke dood

gemiddeld aantal schouwen per jaar, naar woongemeente slachtoffer

15

143

-

2011-2013

26

lijkschouwen bij euthanasie

gemiddeld aantal schouwen per jaar, naar woongemeente slachtoffer

19

139

-

2011-2013

26

4 Leefstijl en fysieke omgeving 4.1 Leefstijlfactoren lichaamsbeweging

voldoet niet aan de Nederlandse Norm Gezond Bewegen (NNGB)


—

55%

54%

-

2010

1


70%

£

71%

-

2010

2


45%

£

41%

41%

2012

3

% van 65-plussers

36%

«

32%

32%

2012

3

% van 19-plussers

42%

£

39%

39%

2012

3

aantal 4 t/m 18-jarigen aantal 19-plussers

3.800

58.300

-

2010

1,2

16.200

161.800

-

2012

3


88%

—

86%

-

2010

1


41%

—

41%

-

2010

2

sport bij een sportvereniging (ten minste 1 dag/wk)


80%

—

81%

-

2010

1


67%

«

72%

-

2010

2

sport buiten school/vereniging om (ten minste 1 dag/wk)


88%

—

88%

-

2010

1


77%

£

76%

-

2010

2

minimaal 1 dag per week sporten


59%

£

63%

-

2012

3

% van 65-plussers

34%

—

36%

-

2012

3

sport op school (ten minste 2 dgn/wk)

voeding

ontbijt minder dan 5x per week


3%

—

£

12%

-

2010

2

«

48%

-

2010

1

2%

-

2010

1


15%

eet niet elke dag groente


42%


42%

£

46%

-

2010

2

eet niet elke dag fruit


33%

«

39%

-

2010

1


58%

lichaamsgewicht

overgewicht (matig of ernstig)

110

«

64%

2010

2

% van PGO 2 jaar 3 mnd

11%

10%

-

2013/2014

12


10%

10%

-

2013/2014

12


indicator

ondergewicht

eenheid

rijswijk

signa

11%

11%

-

2013/2014

12

14%

12%

-

2013/2014

12

% van PGO groep 7 BO

22%

17%

-

2013/2014

12

% van PGO klas 2 VO

36%

16%

-

2013/2014

12


46%

£

43%

46%

2012

3

% van 65-plussers

54%

«

58%

59%

2012

3

% van 19-plussers

48%

—

46%

-

2012

3

aantal 19-plussers

18.200

192.000

-

2012

3


12%

12%

-

2013/2014

12


17%

12%

-

2013/2014

12


14%

11%

-

2013/2014

12


10%

10%

-

2013/2014

12


8%

9%

-

2013/2014

12

9%

-

2013/2014

12

8%

-

2012

3

% van PGO klas 2 VO

7%


8%

—

3%

-

2012

3

5%

-

2012

3

% van 65-plussers

3%

% van 65-plussers

5%

—

(mee)roken jeugd

afgelopen 7 dagen in huis van het kind gerookt


roken volwassenen rookt

7%

—


1%

—

0%

-

2010

1


34%

£

30%

-

2010

2

8%

-

2010

1


12%

10%

-

2010

2


39%

35%

-

2010

2


58%


£

8%

52%

-

2010

2

7%

-

2010

2


2%

1%

-

2010

2


5%

7%

-

2010

2


20%

14%

2010

2


23%

—

24%

26%

2012

3

% van 65-plussers

15%

«

13%

13%

2012

3

% van 19-plussers

21%

—

21%

23%

2012

3

aantal 19-plussers

8.200

88.800

-

2012

3

alcoholgebruik jeugd

alcohol gedronken in afgelopen 4 weken


40%


15%

5 of meer glazen gedronken in afgelopen 4 weken (binge drinken)

bronb

jaar


ondervoeding

rookt dagelijks

nederland


—

wel eens gerookt

zhw

£

42%

-

2010

2

18%

-

2010

2


33%

35%

-

2010

2


810

13.300

-

2010

2


25%

£

26%

-

2010

2

8%

-

2010

2

£

20%

-

2010

2

7.700

-

2010

2


7%


18%


450


111

bijlage i rijswijk

signa

zhw

nederland

jaar

bronb

44%

£

51%

-

2010

2

ze zeggen er niets van

14%

—

13%

-

2010

2

ze raden het af

25%

«

19%

-

2010

2

4%

—

5%

-

2010

2

indicator

eenheid

mening ouders (volgens jongeren die wel eens alcohol drinken)

ze vinden het goed

ze vinden dat ik minder moet drinken

behandeld met alcohol vergiftiging op de alcoholpoli van het Reinier de Graaf

ze verbieden het

5%

—

4%

-

2010

2

ze weten het niet

8%

—

9%

-

2010

2

47

-

2013

24

7%

8%

2012

3

9

aantal jongeren

alcoholgebruik volwassenen —

drinkt overmatig alcohol


7%

% van 65-plussers

9%

—

9%

8%

2012

3

drinkt zwaar alcohol


7%

—

9%

12%

2012

3

% van 65-plussers

5%

—

5%

6%

2012

3

% van 19-plussers

7%

—

9%

10%

2012

3

aantal 19-plussers

2.600

druggebruik jeugd

cannabis gebruikt in afgelopen 4 weken


5%


1%

35.300

£

2012

3

4%

-

2010

2

0%

-

2010

2


5%

5%

-

2010

2


10%

9%

-

2010

2

0%

-

2010

2

—

harddrugs gebruikt in afgelopen 4 weken


1%

druggebruik volwassenen

cannabis gebruikt in afgelopen 12 maanden


5%

—

5%

-

2012

3

cannabis gebruikt in afgelopen 4 weken


2%

—

3%

-

2012

3

harddrugs gebruikt in afgelopen 12 maanden


2%

—

3%

-

2012

3

harddrugs gebruikt in afgelopen 4 weken


1%

—

1%

-

2012

3


24%

£

22%

-

2010

2


3%

2%

-

2010

2

seksueel (risico)gedrag jeugd wel eens geslachtsgemeenschap gehad


21%

19%

-

2010

2


53%

50%

-

2010

2

niet altijd condooms gebruikt in hele leven

% van 12 t/m 18-jarigen met seksuele ervaring

53%

£

58%

-

2010

2

weleens een SOA gehad


1%

—

1%

-

2010

2


34%

31%

-

2010

2


29%

28%

-

2010

2


840

12.700

-

2010

2

gehoorschade jeugd soms, vaak of altijd last van het gehoor soms last van het gehoor

112

£


indicator vaak of altijd last van het gehoor

last van gepiep in oren

eenheid % van 12 t/m 18-jarigen

rijswijk

signa

5%

zhw

nederland

jaar

bronb

3%

-

2010

2


140

1.500

-

2010

2


20%

£

20%

-

2010

2


61%

—

60%

2010

2


80%

£

78%

-

2012

3

1.449

35.217

4.154.041

2010

4

56%

29%

12%

2010

4

intentie gedragsverandering % dat de gezondheid zou willen verbeteren

4.2 Fysieke omgeving bodemgebruik totale oppervlakte

hectare

bebouwd terrein/verkeer

% van totale oppervlakte

agrarisch terrein


12%

43%

55%

2010

4

bos, open natuurlijk terrein, recreatie


29%

18%

14%

2010

4

water


3%

9%

19%

2010

4

60%

-

26%

2012

4

wonen gestapelde bouw

% van woningvoorraad

koopwoningen

% van woningen

45%

-

55%

2013

4

huurwoningen – in bezit woningcorporatie

% van woningen

37%

-

31%

2013

4

huurwoningen – in bezit overige verhuurders

% van woningen

18%

-

13%

2013

4

bouwjaarklasse vanaf 2000

% van woningen

5%

-

12%

2013

4

bouwjaarklasse tot 2000

% van woningen

95%

-

88%

2013

4

oordeel inwoners over woning en woonomgeving tevreden over de woning (rapportcijfer 6 of hoger)

tevreden over de woonomgeving (rapportcijfer 6 of hoger)

94%

—

94%

-

2012

3

% van 65-plussers

97%

—

97%

-

2012

3


96%

£

93%

-

2012

3


meldingen over fysieke leefomgeving bij ggd meldingen bij GGD

gemiddeld aantal meldingen per jaar

18

138

4.500

2011-2014

26

gemiddeld aantal meldingen per 10.000 inwoners per jaar

3,7

2,6

2,7

2011-2014

26

meldingen door burgers


11

95

-

2011-2014

26

meldingen door burgers over binnenmilieu

% van totaal aantal meldingen door burgers

89%

74%

-

2011-2014

26

meldingen door burgers over buitenmilieu

% van totaal aantal meldingen door burgers

11%

26%

-

2011-2014

26

meldingen door instanties


7

44

-

2011-2014

26

meldingen door instanties over binnenmilieu

% van totaal aantal meldingen door instanties

-

70%

-

2011-2014

26

meldingen door instanties over buitenmilieu

% van totaal aantal meldingen door instanties

-

30%

-

2011-2014

26


113

bijlage i rijswijk

signa

eenheid

binnenmileu

schimmel of vochtplekken in woonkamer en/of slaapkamer


9%

—

8%

-

2012

3

dagelijks roken in huis


19%

«

15%

-

2012

3


14%

—

14%

-

2012

3

ernstige geluidhinder door buren


7%

—

6%

-

2012

3

ernstige geluidhinder door brommers/scooters


5%

—

5%

-

2012

3

ernstige geluidhinder door wegverkeer


4%

—

3%

-

2012

3

-

-

2006

13

zhw

nederland

bronb

indicator

jaar

buitenmilieu ernstige geluidhinder in/om huis

gemiddelde hoeveelheid openbaar groen binnen 500 m van woning

1: 50 m2 of minder 2: 50-75 m2 3: 75-100 m2 4: 100-150 m2 5: meer dan 150 m2

voldoende groen in de buurt


76%

«

68%

-

2012

3

tevreden over groen in de buurt (rapportcijfer 6 of hoger)


94%

«

87%

-

2012

3

belangrijk dat er groen in de buurt is


94%

—

94%

-

2012

3

2

-

-

2010

14

2

leefbaarheid leefbaarheid in de gemeente

1: matig positief 2: positief 3: zeer positief

prettig wonen in de buurt

gemiddeld rapportcijfer, 15-plussers

7,5

-

7,4

2013

27

sociale cohesie in de buurt

samengestelde score (schaal 0-10)

5,9

-

6,2

2013

27

fysieke voorzieningen

samengestelde score (schaal 0-10)

6,4

-

6,2

2013

27

gemiddeld rapportcijfer, 15-plussers

7,0

-

7,1

2013

27

% van zuigelingen

99%

99%

-

2013/2014

12

% van peuters

94%

97%

-

2013/2014

12

102%

98%

-

2013/2014

12

veiligheid veiligheid in de buurt

5 Gezondheidszorg 5.1 Preventieve gezondheidszorg jeugdgezondheidszorg deelname periodiek gezondheidsonderzoek

% van groep 2 BO*, ** % van groep 7 BO*

97%

99%

-

2013/2014

12

% van klas 2 VO*

92%

92%

-

2013/2014

12

* BO: Basisonderwijs, VO: Voortgezet onderwijs ** Het bereik in groep 2 is hoger dan 100% vanwege een inhaalslag van het voorgaande schooljaar. vaccinaties

Hib, volledig afgesloten

% van 2-jarigen

98%

97%

96%

2014

5

MenC, volledig afgesloten

% van 2-jarigen

97%

97%

96%

2014

5

Pneumokokken, volledig afgesloten

% van 2-jarigen

96%

96%

95%

2014

5

DTP, volledig afgesloten

% van 10-jarigen

94%

93%

93%

2014

5

114


indicator

eenheid

BMR, volledig afgesloten

% van 10-jarigen

zhw

nederland

jaar

bronb

94%

93%

92%

2014

5

rijswijk

signa

HPV, volledig afgesloten

% van 14-jarige meisjes

60%

63%

59%

2014

5

griepvaccinatie

% van 60-plussers

61%

-

60%

2013/2014

5

screening

opkomst screening baarmoederhalskanker

% vrouwen 30 t/m 60 jaar

60%

-

-

2013

28

opkomst screening borstkanker

% vrouwen 49 t/m 75 jaar

70%

-

-

2012

28

aantal

40

341

2014

26

aantal

29

230

2014

26

meldingsplichtige infectieziekten totaal meldingsplichtige infectieziekten kinkhoest

9007

bezoek aan soa centrum

SOA Centrum Den Haag bezocht

aantal

258

3.143

-

2013

25

aantal

4.920

51.200

1.496.380

2011

29

5.2 Geestelijke gezondheidszorg zorgtrajecten tweedelijns GGZ, alle diagnoses

875

10.900

320.350

2011

29

3.340

34.620

1.032.250

2011

29

705

5.675

143.785

2011

29

- aantal vrouwen

2.785

27.995

778.955

2011

29

- aantal mannen

- aantal 0 t/m 18-jarigen - aantal 19 t/m 64-jarigen - aantal 65+

zorgtrajecten tweedelijns GGZ, alle diagnoses

2.135

23.205

717.430

2011

29

aantal per 1.000 inwoners

105

96

90

2011

29

- aantal per 1.000 0 t/m 18-jarigen

112

97

89

2011

29

- aantal per 1.000 19 t/m 64-jarigen

119

104

100

2011

29

65

63

52

2011

29

- aantal per 1.000 vrouwen

113

104

92

2011

29

- aantal per 1.000 mannen

97

88

87

2011

29



23

20

16

2011

29

angststoornissen


13

12

10

2011

29

aan een middel gebonden stoornissen


6

4

6

2011

29

schizofrenie en andere psychotische stoornissen


5

4

5

2011

29

aanpassingsstoornissen


7

7

7

2011

29

- aantal per 1.000 65+

zorgtrajecten tweedelijns GGZ, met als primaire diagnose:

5.3 Perinatale zorg levendgeborenen

aantal

570

5.438

171.341

2013

4

bevallen vrouwen

aantal

1.447

5.230

167.146

2013

21

eerste contact met verloskundige/gynaecoloog op of na 18 weken zwangerschap

% van bevallen vrouwen*

12%

8%

7%

2013

21

overdracht van 1e naar 2e lijn tijdens bevalling

% van bevallingen met start in eerste lijn*

31%

39%

44%

2013

21

geboorten in 1e lijn (thuis, kraaminrichting, polikliniek)

% van geboorten*

30%

30%

27%

2013

21

* cluster Leidschendam-Voorburg / Rijswijk / Wassenaar


115

bijlage i indicator

eenheid

rijswijk

signa

zhw

nederland

jaar

bronb

5.4 Zorg voor de jeugd aantal jeugdigen in jeugdzorg, naar financieringsbron jeugdzorg, gefinancierd vanuit ZvW, Provincie of AWBZ


840

11.940

382.440

2011

7


11%

11%

11%

2011

7

jeugdzorg, gefinancierd vanuit de Zorgverzekeringswet (Zvw)


630

8.990

267.470

2011

7


8%

8%

8%

2011

7

jeugdzorg, gefinancierd vanuit de Provincie


225

3.290

104.090

2011

7


3%

3%

3%

2011

7


155

2.090

97.265

2011

7


2%

2%

3%

2011

7

20.900

716.895

2013**

30

jeugdzorg, gefinancierd vanuit de AWBZ

5.5 Wmo en AWBZ afname van wmo- of awbz-zorg (zorg zonder verblijf), naar financieringsbron en functie* totaal Wmo en/of AWBZ

aantal personen (18 jr en ouder)

totaal Wmo


% van 18-plussers

% van 18-plussers Wmo: huishoudelijke verzorging


AWBZ: begeleiding individueel

AWBZ: begeleiding groep

AWBZ: persoonlijke verzorging

AWBZ: verpleging

6%

5%

5%

2013**

30

1.675

12.790

414.060

2013**

30

4%

3%

3%

2013**

30

1.675

12.790

414.060

2013**

30

4%

3%

3%

2013**

30

1.615

13.725

500.230

2013**

30

% van 18-plussers

4%

3%

4%

2013**

30


595

4.910

146.370

2013**

30

% van 18-plussers totaal AWBZ

2.580


% van 18-plussers

1%

1%

1%

2013**

30


290

2.610

90.200

2013**

30

% van 18-plussers

1%

1%

1%

2013**

30

1.145

9.245

342.030

2013**

30

aantal personen (18 jr en ouder) % van 18-plussers

3%

2%

3%

2013**

30


520

4.260

163.565

2013**

30

% van 18-plussers

1%

1%

1%

2013**

30

9%

-

2012

3

8.000

-

2012

3

* het betreft zorg in natura, waarvan een eigen bijdrage betaald moet worden ** voorlopige cijfers hulp bij adl/hdl – 65-plussers ontvangt hulp bij algemene dagelijkse levensverrichtingen (ADL)

—

% van 65-plussers

11%

aantal 65-plussers

1.100

heeft behoefte aan (meer) hulp bij ADL

% van 65-plussers

3%

—

3%

-

2012

3

ontvangt hulp bij huishouden (HDL)

% van 65-plussers

37%

£

34%

-

2012

3

aantal 65-plussers

3.700

heeft behoefte aan (meer) hulp bij HDL

% van 65-plussers

6%

116

29.000

-

2012

3

5%

-

2012

3

—


indicator

eenheid

rijswijk

signa

zhw

nederland

jaar

bronb

6 Toekomst 6.1 Veranderingen in bevolkingsomvang en -samenstelling 0+

aantal 2014

47.634

543.040

16.829.289

2014

4

aantal 2025

67.800

609.200

17.389.200

2025*

31

aantal toe-/afname 2014-2025

20.100

66.200

559.900

2025*

4,31

42%

12%

3%

2025*

4,31

aantal 2014

8.801

122.461

3.846.040

2014

4

aantal 2025

16.300

140.200

3.702.100

2025*

31

7.500

17.800

-143.900

2025*

4,31

% toename 2014-2025 0 t/m 19 jaar


86%

15%

-4%

2025*

4,31

aantal 2014

27.879

326.207

10.064.225

2014

4

aantal 2025

38.600

345.800

9.894.300

2025*

31


10.700

19.600

-169.900

2025*

4,31

% toename 2014-2025 20 t/m 64 jaar

39%

6%

-2%

2025*

4,31

aantal 2014

10.954

94.372

2.919.024

2014

4

aantal 2025

12.800

123.200

3.792.800

2025*

31

1.800

28.800

873.800

2025*

4,31

17%

31%

30%

2025*

4,31

% 0 t/m 19-jarigen t.o.v. 20 t/m 64-jarigen in 2014

32%

38%

38%

2014

4

% 0 t/m 19-jarigen t.o.v. 20 t/m 64-jarigen in 2025

42%

41%

37%

2025*

31

% 65-plussers t.o.v. 20 t/m 64-jarigen in 2014

39%

29%

29%

2014

4

% 65-plussers t.o.v. 20 t/m 64-jarigen in 2025

33%

36%

38%

2025*

31

% toename 2014-2025 65+

aantal toe-/afname 2014-2025 % toename 2014-2025 * deze aantallen zijn afgerond op honderdtallen groene druk

grijze druk

6.2 Toekomstverkenning gezondheid chronische aandoeningen (demografische prognose), o.b.v. landelijke prevalentie perifere artrose

diabetes mellitus

gehoorstoornissen

nek- en rugklachten

coronaire hartziekten

astma

COPD

aantal (0+), 2014

4.600

41.100

1.263.200

2014

4, 5

aantal (0+), 2025

5.200

50.500

1.543.200

2014

5,31

aantal (0+), 2014

3.000

28.600

884.400

2014

4, 5

aantal (0+), 2025

3.600

34.700

1.058.000

2014

5,31

aantal (0+), 2014

3.100

28.000

859.200

2014

4, 5

aantal (0+), 2025

3.700

34.700

1.059.000

2014

5,31

aantal (0+), 2014

2.100

21.500

667.100

2014

4, 5

aantal (0+), 2025

2.600

24.000

708.700

2014

5,31

aantal (0+), 2014

2.300

21.000

650.100

2014

4, 5

aantal (0+), 2025

2.700

26.600

820.100

2014

5,31

aantal (0+), 2014

1.300

15.500

481.700

2014

4, 5

aantal (0+), 2025

1.900

17.200

489.900

2014

5,31

aantal (0+), 2014

1.300

12.500

385.400

2014

4, 5


117

bijlage i indicator

eenheid

rijswijk 1.600

aantal (0+), 2025 contacteczeem

gezichtsstoornissen


dementie

angststoornissen

signa

zhw

nederland

jaar

bronb

15.400

471.700

2014

5,31

aantal (0+), 2014

1.000

10.700

332.500

2014

4, 5

aantal (0+), 2025

1.300

12.300

359.800

2014

5,31

aantal (0+), 2014

1.200

10.500

323.000

2014

4, 5

aantal (0+), 2025

1.400

13.400

410.900

2014

5,31

aantal (0+), 2014

900

9.700

299.800

2014

4, 5

aantal (0+), 2025

1.200

10.600

314.900

2014

5,31

aantal (0+), 2014

200

1.900

56.000

2014

4, 5

aantal (0+), 2025

300

2.500

77.200

2014

5,31

aantal (0+), 2014

300

3.800

116.900

2014

4, 5

aantal (0+), 2025

500

4.100

120.800

2014

5,31

-

2012

3,4

sociale factoren (demografische prognose), o.b.v. gezondheidsonderzoek 2012 matig tot zeer ernstig eenzaam

aantal (19+), 2014

17.600

155.600

aantal (19+), 2025

22.700

172.900

-

2012

3,31

sociaal uitgesloten

aantal (19+), 2014

6.100

58.600

-

2012

3,4

aantal (19+), 2025

7.900

63.400

-

2012

3,31

senioren (demografische prognose), o.b.v. gezondheidsonderzoek 2012 verhoogd valrisico

geen regie over het eigen leven

kwetsbaar

gebruik hulp bij ADL

gebruik hulp bij HDL

gebruik ouderenvervoer

aantal (65+), 2014

3.100

25.000

-

2012

3,4

aantal (65+), 2025

3.500

33.200

-

2012

3,31

aantal (65+), 2014

1.500

11.500

-

2012

3,4

aantal (65+), 2025

1.700

15.200

-

2012

3,31

aantal (65+), 2014

2.300

16.900

-

2012

3,4

aantal (65+), 2025

2.600

22.500

-

2012

3,31

aantal (65+), 2014

1.300

9.100

-

2012

3,4

aantal (65+), 2025

1.400

12.100

-

2012

3,31

aantal (65+), 2014

4.200

32.600

-

2012

3,4

aantal (65+), 2025

4.700

43.300

-

2012

3,31

aantal (65+), 2014

1.000

10.000

-

2012

3,4

aantal (65+), 2025

1.100

13.400

-

2012

3,31

a Resultaten van de GGD Gezondheidsenquêtes kunnen getoetst worden op statistische significantie (zie bijlage II: Statistische significantie). In deze tabel worden de volgende symbolen gebruikt: — niet getoetst omdat het verschil tussen de percentages relatief klein is (niet relevant); £ geen statistisch significant verschil; « het percentage in de gemeente is significant hoger of lager dan in de overige gemeenten in de regio. b Voor bronnen: zie bijlage III.

118



119

gemiddeld aantal adressen per km2

categorie 1

omgevingsadressendichtheid (OAD)

stedelijkheid

zeer sterk

3.825

10.426

zeer sterk

3.833

8.661

19%

27%

31%

8%

15%

julianapark huis te lande stationskwartier te werve

23% 30%

5.498 3.445 zeer sterk

25% 21%


8% 28%

8%

11%

4.290

wijk 4 2284

spoorzicht kleurenbuurt artiestenbuurt

31%

14%

5.860

wijk 3 2283

overvoorde strijp presidentenbuurt ministerbuurt zeer sterk

3.099

4.699

24%

32%

19%

10%

14%

8.290

wijk 5 2285

stervoorde eikelenburg hoekpolder sion

24% 25%


30% 31%


10% 27%

10%

15%

4.065

wijk 7 2287

muziekbuurt wilhelminapark

18%

12%

7.890

wijk 6 2286

% van huishoudens, besteedbaar inkomen max. 25.200 euro

% van huishoudens, besteedbaar inkomen > 47.400 euro

huishoudens met laag inkomen

huishoudens met hoog inkomen

inkomen

2.2 Sociaaleconomische status

%

niet-westerse allochtonen

16%

47%

12%

15%

38%

25%

9%

19%

t aal

%

ijk urt en dtkwartier artier

westerse allochtonen

73%

63% 16% 21%

56%

8%

64% 17% 19%

49%

12%

rk nde wartier

72%

ht uurt buurt

%

26%

36%

16%

14%

70%

enbuurt uurt

autochtonen

56% 16% 28%

50%

10%

69% 12% 19%

40%

16%

de rg er

etnische herkomst

urt napark de

28% 17%

500 1.933 sterk

79% 9% 12%

40%

20%

28% 23%


69% 15% 16%

43%

18%

40% 15%

1.187 1.388 matig

76% 12% 12%

31%

34%

33% 19%

298 1.903 sterk

79% 14% 7%

25%

32%

12% 26%

9% 25%

12%

17%

14%

18%

16.829.289

47.634

rijswijk totaal

9%

15%

1.680

wijk 9 2289

nederland

25%

14%

935

wijk 8 2288

hoornwijck broekpolder kraayenburg vrijenban

1 Zeer sterk stedelijk: OAD >= 2.500; sterk stedelijk: OAD 1.500-2.500; matig stedelijk: OAD 1.000-1.500; weinig stedelijk: OAD 500-1.000; niet stedelijk: OAD < 500.

aantal inwoners per km²

bevolkingsdichtheid

bevolkingsdichtheid en stedelijkheid

29%

%

%

45 t/m 64 jaar

65 jaar en ouder

13%

28%

%

%

9%

21%

10.080

wijk 1 2281

4.535

wijk 2 2282

cromvliet leeuwendaal

15 t/m 24 jaar

%

aantal

oud-rijswijk bomenbuurt welgelegen rembrandtkwartier havenkwartier

25 t/m 44 jaar

0 t/m 14 jaar

totaal

inwoneraantal

2.1 Bevolking

eenheid

plaspoelpolder elsenburg pasgeld haantje older g

kijk op gezondheid rijswijk jck der urg

120

2 Demografie

indicator

2014

jaar 2013

2013

2014

2014

2014

2014

2014

2014

2014

2014

2014

2014

2014

4

bron a 4

4

4

4

4

4

4

4

4

4

4

4

4

bijlage i

b Gezondheidsprofiel wijken in Rijswijk


121

eenheid

score

statusscore 2010 B

17%

wijk 1 2281

13%

zeer hoog

% van huis houdens

gebruikt sociale regelingen in 2 of meer clusters

% van woningen

% van woningen

% van woningen

% van woningen

huurwoningen – in bezit woning corporatie

huurwoningen – in bezit overige verhuurders

bouwjaarklasse vanaf 2000

bouwjaarklasse tot 2000

a Voor bronnen: zie bijlage III.

levendgeborenen

5.3 Perinatale zorg

aantal

% van woningen

koopwoningen

5 Gezondheidszorg

% van woningvoorraad

hectare

gestapelde bouw

wonen

totale oppervlakte

bodemgebruik

4.2 Fysieke omgeving

4 Leefstijl en fysieke omgeving

% van huis houdens

gebruikt één of meer van 49 sociale regelingen

gebruik van sociale regelingen

60

100%

0%

17%

0%

81%

36%

44

12%

45%

160

96%

4%

20%

27%

51%

55%

118

22%

51%


gemiddeld

wijk 2 2282

cromvli leeuwen

zeer hoog

oud-rijs bomenb welgele rembra havenk

3.4 Sociale gezondheid en sociale kwetsbaarheid

3 Gezondheid, ziekte en sterfte

score

statusscore 2014 B

sociaaleconomische status

niet-actieven

indicator

julianap huis te l stations te werve 90

91%

9%

19%

34%

47%

72%

172

22%

52%

gemiddeld

gemiddeld

21%

wijk 3 2283

spoorzi kleuren artieste 50

96%

4%

29%

44%

27%

90%

78

26%

57%

gemiddeld

iets lager dan gemiddeld

25%

wijk 4 2284

overvoo strijp presiden minister 60

92%

8%

17%

37%

47%

45%

177

29%

60%

gemiddeld

gemiddeld

20%

wijk 5 2285

stervoo eikelenb hoekpol sion 70

100%

0%

5%

63%

31%

65%

277

27%

64%

gemiddeld

gemiddeld

26%

wijk 6 2286

muziekb wilhelm 55

90%

10%

22%

56%

22%

76%

114

27%

60%

Iets lager dan gemiddeld

Iets lager dan gemiddeld

29%

wijk 7 2287

plaspoel elsenbu pasgeld haantje 5

97%

3%

21%

0%

78%

46%

322

11%

41%

zeer hoog

zeer hoog

-

wijk 8 2288

hoornw broekpo kraayen vrijenba 10

93%

7%

11%

25%

64%

32%

147

-

53%

hoog


20%

wijk 9 2289

570

95%

5%

18%

37%

45%

60%

1.449

25%

55%

-

171.341

88%

12%

13%

31%

55%

26%

4.154.041

27%

56%

-

-

21%

rijswijk totaal -

nederland

21%

jaar 2013

2013

2013

2013

2013

2013

2012

2010

2012

2012

2010

2014

2013

4

4

4

4

4

4

4

4

9

9

6

6

4

bron a

bijlage ii

Begrippenlijst Achterstandsleerling

niet altijd registreren als ziektediagnose. Tot slot zal

Een leerling is een achterstandsleerling als één of

een deel van de mensen niet naar de huisarts gaan

beide ouders een laag opleidingsniveau hebben.

maar direct naar de tweede lijn of de vrijgevestigde

(Bron: CBS StatLine)

psycholoog of psychiater. (Bron: www.nationaalkompas.nl)

Angst- en stemmingsstoornissen Angststoornis: wanneer heftige angstklachten optre-

Beperkingen

den zonder een reële bedreiging is er mogelijk sprake

ADL beperkingen: Iemand is beperkt in Algemene

van een angststoornis. Een angststoornis onder-

Dagelijkse Levensverrichtingen (ADL) als hij of zij

scheidt zich van normale gevoelens van angst of

niet meer zelfstandig één of meer van de volgende

vrees als de angst geen reële grond heeft en iemand

activiteiten kan uitvoeren: gaan zitten of opstaan uit

er sociale problemen door ondervindt. De sympto-

een stoel, in en uit bed stappen, aan- en uitkleden,

men zijn in beide gevallen hetzelfde: hartkloppingen,

zich verplaatsen naar een andere kamer op dezelfde

een droge mond, een beklemd gevoel, nerveuze

verdieping, de trap open aflopen, de woning ver-

spanning, prikkelbaarheid, rusteloosheid, verhoogde

laten en binnengaan, zich verplaatsen buitenshuis,

spierspanning of slaap- en concentratieproblemen.

zich volledig wassen.

(Bron: www.volksgezondheidenzorg.info)

HDL beperkingen: Iemand is beperkt in

Stemmingsstoornis: depressie en dysthymie zijn de

Huishoudelijke Dagelijkse Levensverrichtingen (HDL)

meest voorkomende stemmingsstoornissen. Hun

als hij of zij niet meer zelfstandig één of meer van de

belangrijkste symptomen zijn een aanhoudende neer-

volgende activiteiten uit kan voeren: ontbijt, lunch

slachtige stemming en een ernstig verlies aan inte-

of warm eten klaarmaken, lichte of zware huis

resse in bijna alle dagelijkse activiteiten. Er bestaan

houdelijke werkzaamheden verrichten, kleren wassen

ook andere stemmingsstoornissen, bijvoorbeeld de

en strijken, bedden verschonen en/of opmaken,

bipolaire stoornis, waarin depressieve stemming en

boodschappen doen, gebruik maken van eigen of

manie elkaar afwisselen.

openbaar vervoer, kleine reparaties of klusjes in/om

(Bron: www.volksgezondheidenzorg.info)

huis, invullen van formulieren, brieven schrijven

Verschil in prevalentie tussen zorgregistraties en

naar instanties.

epidemiologische onderzoeken:

Beperkingen in mobiliteit, gehoor of gezichts-

Het aantal mensen met een angst- of stemmings-

vermogen: de OESO-indicator (Organisatie voor

stoornis is veel lager wanneer gekeken wordt in

Economische Samenwerking en Ontwikkeling) wordt

huisartsenregistraties dan wanneer gekeken wordt

gebruikt om te bepalen of mensen een beperking

naar epidemiologische onderzoeken met behulp

hebben in mobiliteit, gehoor of gezichtsvermogen.

van een vragenlijst. Dit heeft meerdere redenen.

De indicator is gebaseerd op zeven vragen.

Allereerst wordt in vragenlijstonderzoek gekeken naar het risico op een angststoornis of depressie, en

Bevolkingsdichtheid

niet naar een vastgestelde diagnose. Daarnaast zijn

Bevolking op 1 januari gedeeld door de oppervlakte

de geschatte aantallen op basis van zorgregistraties

land in km².

waarschijnlijk een onderschatting van het werkelijk


aantal patiënten. Hier zijn meerdere redenen voor,

122

bijvoorbeeld dat niet alle mensen die aan deze stoor-

Bevolkingsprognose

nissen lijden dit als zodanig herkennen of hiervoor

Het Planbureau voor de Leefomgeving (PBL) en het

hulp zoeken van de huisarts. Daarnaast zullen ook

Centraal Bureau voor de Statistiek (CBS) brengen

huisartsen deze stoornissen niet altijd herkennen of

iedere twee jaar een regionale bevolkingsprognose uit.


Met behulp van het prognosemodel PEARL (Projecting

niet meegenomen omdat hierover geen informatie

population Events At Regional Level) worden natio-

beschikbaar is.

nale prognoses van het CBS geregionaliseerd. In het

(Bron: CBS Monitor Langdurige Zorg)

model wordt rekening gehouden met geboorten, sterfte, immigratie en emigratie. Voor gemeenten

Demografische druk

met minder dan 100.000 inwoners zijn de veronder-

De demografische druk geeft de verhouding weer

stellingen waarop de prognose gebaseerd is aan

tussen het aantal personen in de zogenaamde

meer onzekerheid onderhevig, onder andere door

“niet-productieve leeftijdsgroep” (0 t/m 19 jaar en

toeval fluctuaties en minder uitgebreide kwaliteits-

65 jaar of ouder) en het aantal personen in de

controles. Daarmee kennen de prognosecijfers voor

“productieve leeftijdsgroep” (20 t/m 64 jaar).

deze gemeenten een grotere onzekerheid dan voor de

Groene druk: aantal 0 t/m 19-jarigen gedeeld door

grotere gemeenten.

het aantal 20 t/m 64-jarigen. Grijze druk: aantal 65-plussers gedeeld door het

CBS Jeugdmonitor

aantal 20 t/m 64-jarigen.

In de Jeugdmonitor van het CBS is onder andere informatie opgenomen over het aantal jongeren

Diabetes Mellitus

dat gebruik maakt van jeugdzorgvoorzieningen

Diabetes mellitus, ofwel suikerziekte, is een chroni-

dan wel een indicatie heeft die recht geeft op deze

sche stofwisselingsziekte die gepaard gaat met een te

voorzieningen. Hierbij is onderscheid gemaakt naar

hoog glucosegehalte in het bloed. Hierdoor ontstaan

de bron waaruit de jeugdzorg gefinancierd werd:

allerlei klachten en uiteindelijk complicaties van hart

de Provincie, de Zorgverzekeringswet (Zvw) of de

en vaten, ogen, nieren en zenuwen. De twee meest

Algemene Wet Bijzondere Ziektekosten (AWBZ). Bij

voorkomende vormen van diabetes mellitus met elk

zorg gefinancierd vanuit Provincie en Zvw betreft

een eigen oorzaak zijn type 1 en type 2 diabetes.

het het aantal jongeren dat hiervan gebruik maakt,

In deze gezondheidsmonitor is informatie over

bij AWBZ zorg betreft het informatie over het aan-

diabetes mellitus opgenomen uit drie verschillende

tal indicaties. In principe maken jongeren met een

bronnen. De eerste bron betreft landelijke gegevens

indicatie voor jeugdzorg daadwerkelijk gebruik van

uit zorgregistraties, die geëxtrapoleerd zijn naar de

die jeugdzorg. Er kunnen echter redenen zijn waarom

verschillende gemeenten. De tweede bron betreft het

de indicatie (nog) niet verzilverd wordt, bijvoorbeeld

Gezondheidsonderzoek 2012 van GGD Zuid‑Holland

omdat er wachtlijsten zijn.

West. De laatste bron betreft de registratie van

(Bron: CBS Jeugdmonitor)

medicijngebruik door zorgverzekeraars.

CBS Monitor Langdurige Zorg In de Monitor Langdurige Zorg (MLZ) van het CBS

Diagnosebehandelingscombinaties (DBC’s) – Zorgtrajecten

is informatie opgenomen over het aantal cliënten

Medisch-specialistische zorg wordt gefinancierd op

dat gebruik maakt van zorg gefinancierd vanuit de

basis van diagnosebehandelingscombinaties (DBC’s).

Wmo en AWBZ. De zorg die ontvangen wordt vanuit

Dit is het totale traject van de diagnose die de zorg-

de Wmo en AWBZ kan op twee manieren gefinan-

verlener stelt tot en met de (eventuele) behandeling

cierd worden: als zorg in natura en als zorg via een

die hieruit volgt. Aan het eind van de behandeling,

persoonsgebonden budget (pgb). De gegevens in

of na maximaal een jaar, wordt de DBC afgesloten en

de MLZ gaan alleen over zorg in natura waarvoor

gedeclareerd bij de zorgverzekering. Als de behande-

een eigen bijdrage betaald moet worden en hebben

ling rondom de betreffende primaire diagnose niet

betrekking op zorg gefinancierd vanuit de Wmo

is afgerond wordt vervolgens een nieuwe (vervolg-)

(huishoudelijke verzorging) en Zorg zonder Verblijf

DBC geopend. Een zorgtraject bestaat uit één of meer

vanuit de AWBZ (functies begeleiding, verpleging en

DBC’s voor een bepaalde psychische aandoening, die

verzorging). Hulpmiddelen en voorzieningen (Wmo)

op enig moment in een jaar hebben opengestaan.

en de functie behandeling (AWBZ) zijn in deze cijfers

(Bron: CBS, 2013)


123

bijlage ii Voor de Gezondheidsmonitor is gebruik gemaakt

Niet-westerse allochtoon of etnische herkomst

van de registratie van DBC’s en zorgtrajecten door

niet-westers: allochtoon met als herkomstgroepering

GGZ-instellingen, instellingen voor verslavingszorg,

een van de landen in Afrika, Latijns-Amerika en Azië

psychiatrische afdelingen van ziekenhuizen en

(exclusief Indonesië en Japan) of Turkije.

zelfstandige praktijken van psychiaters en psycho-


therapeuten, die tweedelijns GGZ-zorg leveren. In hoofdstuk 5.2 wordt het aantal zorgtrajecten in 2011

Extrapolatie

voor de meest voorkomende psychische aandoenin-

Door middel van extrapolatie kan, op basis van

gen weergegeven, namelijk stemmingsstoornissen,

landelijke cijfers, een schatting gemaakt worden

angststoornissen, aan een middel gebonden stoornis-

van het aantal mensen in een gemeente dat lijdt

sen, schizofrenie en andere psychotische stoornissen

aan een bepaalde aandoening. Hiervoor worden de

en aanpassingsstoornissen.

geslachts- en leeftijdsspecifieke prevalenties van een aandoening in Nederland geprojecteerd op de

Eenzaamheid

bevolking (naar geslachts- en leeftijdscategorie) van

In het Gezondheidsonderzoek 2012 van GGD

de gemeente. Er wordt geen rekening gehouden met

Zuid‑Holland West is eenzaamheid nagevraagd met

verschillen in andere factoren tussen de gemeente

behulp van een internationale standaard: de eenzaam-

en Nederland, zoals etniciteit of sociaaleconomische

heidsschaal van De Jong Gierveld. Aan de hand van elf

status van de bevolking. Omdat het gaat om een

stellingen hebben de respondenten aangegeven in hoe-

schatting, worden in de Gezondheidsmonitor de

verre zij tevreden zijn met hun sociale contacten.

getallen die verkregen zijn met behulp van extrapolatie afgerond op honderdtallen.

Ervaren gezondheid

Omdat bij extrapolatie de Nederlandse cijfers ten

Ervaren gezondheid, ook wel subjectieve gezondheid

grondslag liggen aan de schatting van de gemeente-

of gezondheidsbeleving genoemd, weerspiegelt het

lijke cijfers, is het niet mogelijk om een vergelijking

oordeel over de eigen gezondheid. Ervaren gezond-

te maken tussen de Nederlandse en de gemeentelijke

heid is een samenvattende gezondheidsmaat van alle

cijfers. Verschillen in het percentage mensen met een

relevante gezondheidsaspecten voor de persoon in

aandoening worden dan namelijk volledig verklaard

kwestie. Deze onderliggende gezondheidsaspecten

door verschillen in geslachts- en leeftijdsopbouw

variëren per persoon, maar hebben vaak betrekking

tussen de gemeente en Nederland.

op zowel de lichamelijke als de geestelijke gezond-

In hoofdstuk 3.2 en 3.3 worden bijvoorbeeld de cijfers

heid. Voorbeelden zijn ziekten, lichamelijke beperkin-

over het voorkomen van chronische aandoeningen

gen en handicaps, fitheid, vermoeidheid en depres-

in Nederland in 2011 geprojecteerd op de bevolking

sieve gevoelens. Ook leefstijlfactoren, zoals voeding,

van de gemeente in 2014. In hoofdstuk 6.2 worden

roken en lichamelijke activiteit kunnen het oordeel

deze cijfers geprojecteerd op de bevolking van de

over de eigen gezondheid mede bepalen: ‘Ik wandel

gemeente in 2014 en 2025.

iedere dag, dus ik ben gezond’. (Bron: www.volksgezondheidenzorg.info)

Gehoorstoornissen In deze gezondheidsmonitor is informatie over

124

Etnische herkomst

gehoorstoornissen / beperkingen in het gehoor

Autochtoon: persoon van wie de beide ouders in

opgenomen uit twee verschillende bronnen. De eerste

Nederland zijn geboren.

bron betreft landelijke gegevens uit zorgregistraties,

Allochtoon: persoon van wie ten minste één ouder in

die geëxtrapoleerd zijn naar de verschillende gemeen-

het buitenland is geboren.

ten. Hierbij is gekeken naar het voorkomen van de

Westerse allochtoon of etnische herkomst westers:

volgende aandoeningen: ouderdomsslechthorendheid

allochtoon met als herkomstgroepering een van de

(presbyacusis; ICPC code H84), akoustisch letsel /

landen in Europa (exclusief Turkije), Noord-Amerika

lawaaidoofheid (ICPC code H85) en doofheid / slecht-

en Oceanië of Indonesië of Japan.

horendheid (ICPC code H86). De tweede bron betreft


het Gezondheidsonderzoek 2012 van GGD Zuid‑Holland

Sociale regelingen: Voorzieningen op het gebied

West. Hierin wordt gebruik gemaakt van de OESO-

van sociale zekerheid, zorg en onderwijs. De

indicator (zie ‘OESO Indicator’), die is gebaseerd op 7

Stapelingsmonitor is een instrument dat is ontwik-

vragen over beperkingen in gehoor, gezichtsvermogen

keld door het Centraal Bureau voor de Statistiek met

en mobiliteit. Iemand is beperkt in het horen als min-

als doel om inzicht te krijgen in de stapeling van

stens één van de twee gehooritems met “kan niet” of

effecten van voorgenomen kabinetsmaatregelen op

met “met grote moeite” is beantwoord.

het gebied van sociale zekerheid, zorg en onderwijs. In deze monitor is gekeken of personen en huishou-

Huiselijk geweld

dens gebruik maken van regelingen in de volgende

Geweld dat door iemand uit de huiselijke kring

vijf clusters: Welzijn en zorg: WMO huishoudelijke

wordt gepleegd (gezinsleden, familieleden,

verzorging, AWBZ (persoonlijke verzorging, verple-

(ex)partners, huisvrienden).

ging, individuele begeleiding, groepsbegeleiding, zorg met verblijf), indicatie AWBZ (persoonlijke ver-

Inkomen

zorging, verpleging, individuele begeleiding, groeps-

Huishoudens met een laag / hoog inkomen: het

begeleiding, behandeling, kort verblijf, zorg met ver-

besteedbaar inkomen van particuliere huishoudens

blijf). Arbeidsparticipatie: WAO, WIA, WAZ, Wajong,

bestaat uit het bruto-inkomen verminderd met

WW, WWB, IOAW, IOAZ, WSW indicatie, WSW wacht-

betaalde inkomensoverdrachten (bv. alimentatie),

lijst, WSW dienstbetrekking, WSW regulier dienstver-

premies inkomensverzekeringen (bv. premies voor

band. Onderwijs: Speciaal onderwijs, leerlinggebon-

sociale verzekeringen, volksverzekeringen en particu-

den financiering. Inkomensondersteuning: bijzondere

liere verzekeringen i.v.m. werkloosheid, arbeidson-

bijstand, ziektewet, WTCG, CER, Aftrek bijzondere

geschiktheid, ouderdom en nabestaanden), premies

ziektekosten, WSNP. Jeugdzorg: Provinciale jeugdzorg

ziektekostenverzekeringen en belastingen op inko-

(ondertoezichtstelling, voogdij, jeugdreclassering,

men en vermogen. Voor de indeling van huishoudens

ambulante jeugdzorg, dagbehandeling, residentiële

in inkomensgroepen is gesteld dat 40% van alle parti-

jeugdzorg, pleegzorg), AWBZ-indicaties afgegeven

culiere huishoudens in Nederland een laag inkomen

door Bureaus Jeugdzorg (persoonlijke verzorging, ver-

heeft. De inkomensgrens voor een laag inkomen lag

pleging, individuele begeleiding, groepsbegeleiding,

in 2013 op € 25.200. Daarnaast is gesteld dat 20%

kort verblijf en zorg met verblijf), gebruik van GGZ

van de huishoudens in Nederland een hoog inkomen

betaald vanuit de Zvw (eerstelijns GGZ, tweedelijns

heeft; in 2013 was dit een inkomen vanaf € 47.400.

GGZ en overige GGZ).

Met deze inkomensgrenzen is berekend welk deel van

Gestandaardiseerd huishoudinkomen: In het

de huishoudens in de gemeente in de lage- en hoge

Gezondheidsonderzoek 2012 is voor deelnemers

inkomensgroep valt.

bepaald in welk kwintiel het gestandaardiseerd huis-


houdinkomen valt. Personen bij wie het huishoud-

Sociaal minimum: het sociaal minimum is het wet-

inkomen valt onder de grens van de laagste 20% van

telijk bestaansminimum zoals dat in de politieke

de Nederlandse bevolking (max. € 15.200) worden

besluitvorming is vastgesteld. Om te kunnen beoor-

aangemerkt als laag inkomen; personen bij wie het

delen hoe het inkomen zich verhoudt tot het mini-

huishoudinkomen valt boven de grens van de hoog-

mum, moet aan de hand van de regelgeving worden

ste 20% van de Nederlandse bevolking (> € 31.000)

vastgesteld welke norm voor het desbetreffende

worden aangemerkt als een hoog inkomen. Deze

huishouden van toepassing is. De norm voor een

gegevens zijn gebruikt bij de hoofdstukken over

(echt)paar met uitsluitend minderjarige kinderen is

sociaaleconomische gezondheidsverschillen (3.6) en

bijvoorbeeld gelijkgesteld aan de bijstandsuitkering

sociaaleconomische verschillen in leefstijl

van een echtpaar, aangevuld met de (leeftijdsafhan-

en leefomgeving (4.3).

kelijke) kinderbijslag. Bij 65-plussers is het bedrag aan AOW-pensioen als norm gekozen. (Bron: CBS StatLine)


125

bijlage ii Kwetsbaarheid

minste matig intensieve lichamelijke activiteit,

Kwetsbaarheid bij senioren is een proces van het

waarbij de activiteiten minimaal twee maal per week

opstapelen van lichamelijke, psychische en/of

gericht zijn op het verbeteren of handhaven van

sociale tekorten in het functioneren waardoor de

lichamelijke fitheid (kracht, lenigheid en coördina-

kans toeneemt op ernstige gezondheidsproblemen

tie). Voorbeelden van matig intensieve lichamelijke

(functiebeperkingen, opname, overlijden). In het

activiteit bij jongeren zijn aerobics of skateboarden.

Gezondheidsonderzoek 2012 is bij respondenten van

Volwassenen (18 t/m 55 jaar): Een half uur ten

65 jaar en ouder kwetsbaarheid gemeten aan de

minste matig intensieve lichamelijke activiteit op

hand van de Tilburg Frailty Indicator (TFI). Dit is een

minimaal vijf, maar bij voorkeur alle dagen van de

set van 15 vragen over lichamelijke, psychische en

week. Voorbeelden van matig intensieve lichame-

sociale kwetsbaarheid.

lijke activiteit bij volwassenen zijn wandelen met 5-6 km/uur (dus flink doorwandelen) en fietsen

Leefbaarometer

met 15 km/uur. Senioren (55+): Een half uur ten

De ‘Leefbaarometer’ is een instrument dat inzicht

minste matig intensieve lichamelijke activiteit op

biedt in de leefbaarheidssituatie in alle wijken en

minimaal vijf, maar bij voorkeur alle dagen van de

buurten in Nederland. In de Leefbaarometer is leef-

week. Voorbeelden van matig intensieve lichamelijke

baarheid gedefinieerd als ‘de mate waarin de leefom-

activiteit bij senioren zijn wandelen met 3-4 km/uur

geving aansluit bij de voorwaarden en behoeften die

en fietsen met 10 km/uur.

er door de mens aan worden gesteld’.

Overgewicht en ondergewicht: Worden bepaald

Om de leefbaarheid van een gebied te bepalen, wordt

op basis van de Body Mass Index (BMI). Dit is

gebruik gemaakt van 49 indicatoren die kunnen

gewicht(kg)/lengte2(m). Ondergewicht: BMI <20,

worden ingedeeld in 6 onderliggende dimensies:

overgewicht: BMI ≥ 25.

woningvoorraad (bv. type woningen, % sociale

Ondervoeding: BMI <= 20 of BMI 20-23 en recent

huurwoningen), publieke ruimte (bv. geluidsbelas-

onbedoeld afgevallen (>= 6 kg in de afgelopen

ting, aanwezigheid/nabijheid van groen en water),

6 maanden of >= 3 kg in de afgelopen maand).

overlast en onveiligheid (bv. vernieling, geweldsmisdrijven, overlast), voorzieningen (bv. nabijheid

Levensverwachting

supermarkt, bankfiliaal, winkelcentrum), bevolkings-

De levensverwachting is het aantal jaren dat een

samenstelling (bv. inkomen, opleiding, etniciteit) en

persoon (bij geboorte) kan verwachten te leven als

levensopbouw en sociale samenhang van de bevol-

de huidige sterftekansen gelijk blijven. De levensver-

king (bv. huishoudsamenstelling, aandeel kinderen /

wachting op 65-jarige leeftijd is het aantal jaren dat

senioren, verhuizingen).

een persoon op 65-jarige leeftijd kan verwachten te

(Bron: www.leefbaarometer.nl)

leven als de huidige sterftekansen gelijk blijven.

Leefstijl

Mantelzorg

Alcoholgebruik: onder volwassenen worden twee

Mantelzorg is de zorg die iemand geeft aan een

maten voor alcoholgebruik gehanteerd: zwaar

bekende uit zijn/haar omgeving, zoals zijn/haar part-

alcoholgebruik en overmatig alcoholgebruik.

ner, ouders, kind, buren of vrienden, als deze persoon

Zwaar alcoholgebruik: minimaal één keer per week

voor langere tijd ziek, hulpbehoevend of gehandicapt

6 (mannen) of 4 (vrouwen) of meer glazen per dag.

is. Deze zorg kan bestaan uit het huishouden doen,

Overmatig alcoholgebruik: meer dan 21 (mannen) of

wassen en aankleden, gezelschap houden, vervoer,

14 (vrouwen) glazen per week. Voor jongeren wordt

geldzaken regelen, enzovoorts. Mantelzorg wordt

binge drinken gebruikt als een maat voor overmatig

niet betaald. Binnen de gepresenteerde cijfers kan

alcoholgebruik. Binge drinken: Het drinken van vijf of

geen onderscheid gemaakt worden tussen intra

meer glazen alcohol bij één gelegenheid.

murale en extramurale mantelzorg.

Beweegnorm (Nederlandse Norm Gezond Bewegen): Jongeren (4 t/m 17 jaar): Dagelijks één uur ten

126


Onderwijsniveau

Regie over eigen leven

Indeling naar onderwijsniveau wordt gemaakt op

In het Gezondheidsonderzoek 2012 zijn vragen

basis van het hoogst behaalde opleidingsniveau

opgenomen over de mate waarin de respondent

(lager, middelbaar of hoger onderwijs).

het gevoel heeft de regie te hebben over het eigen

Lager onderwijs: basisonderwijs, vmbo,

leven. De indicator ‘regie over het eigen leven’ wordt

eerste 3 leerjaren van havo/vwo of de assistenten

berekend op basis van een set van 7 vragen over

opleiding (mbo-1).

o.a. controle hebben, dingen kunnen veranderen en

Middelbaar onderwijs: bovenbouw van havo/vwo,

problemen kunnen oplossen.

basisberoepsopleiding (mbo-2), vakopleiding (mbo-3) en middenkader- en specialistenopleidingen (mbo-4).

Schulden

Hoger onderwijs: hbo- en universitaire opleidingen.

In het Gezondheidsonderzoek 2012 worden aan


19 t/m 64-jarigen vragen gesteld over schulden. De indicator problematische schuld wordt berekend

Openbaar groen

op basis van een set van 5 vragen over o.a. aantal,

Onder openbaar groen wordt verstaan parken,

hoogte en duur van schulden en of men deze

plantsoenen, bossen, natuurgebieden en dagrecre-

zelfstandig kan oplossen.

atieve terreinen. Agrarisch gebied, sportvelden en volkstuinen zijn in deze indicator niet meegenomen,

Sociaaleconomische status

omdat ze beperkt toegankelijk zijn.

De sociaaleconomische status (ses) staat voor de positie van mensen op de maatschappelijke ladder.

Psychosociale gezondheid

Sociale gelaagdheid of maatschappelijke ongelijkheid

Voor het meten van de psychosociale gezondheid in

ontstaat doordat hulpbronnen zoals kennis, arbeid en

gezondheidsenquêtes zijn verschillende instrumen-

bezit ongelijk verdeeld zijn over mensen. Naarmate

ten beschikbaar. In de gezondheidsenquêtes van

mensen over meer of minder van deze hulpbronnen

GGD Zuid‑Holland West is gebruik gemaakt van de

beschikken, nemen zij een hogere of lagere positie in

SDQ (0 t/m 18 jarigen) en de K10 (19-plussers).

de maatschappij in.

SDQ: Strengths and Difficulties Questionnaire. Een

(Bron: Nationaal Kompas Volksgezondheid, 2010)

korte vragenlijst voor de signalering van psycho-

Het Sociaal en Cultureel Planbureau (SCP) berekent

sociale problemen bij jeugdigen. In de SDQ wordt

elke vier jaar statusscores, die aangeven hoe de

zowel naar positieve als negatieve eigenschappen

sociale status van een wijk is in vergelijking met

van de jeugdige gevraagd. De score op deze vragen-

andere wijken in Nederland. Deze scores worden

lijst wordt onderverdeeld in drie categorieën: een

berekend op het niveau van 4-cijferige postcodes en

normale score, een matig verhoogde score en een

zijn afgeleid van de opleiding, het inkomen en de

verhoogde score. Bij een matig verhoogde score is

positie op de arbeidsmarkt van de inwoners in

er sprake van een verhoogd risico op psychosociale

een postcodegebied.

problematiek, bij een verhoogde score is er vrijwel

In de Gezondheidsmonitor zijn de gestandaardiseerde

zeker sprake van psychosociale problematiek.

statusscores weergegeven per 4-positie postcodege-

K10: Kessler Psychological Distress Scale. Een serie

bied. De gemiddelde score voor Nederland is hierbij

van 10 vragen op basis waarvan bepaald kan worden

op 0 gesteld. Per postcodegebied wordt gekeken hoe-

of iemand een verhoogd risico heeft op een angst-

veel standaardafwijkingen de score van dat gebied

stoornis of depressie.

afwijkt van het Nederlands gemiddelde. Wijken met een score hoger dan 0 hebben een hogere ses dan

Prevalentie

gemiddeld in Nederland, wijken met een score lager

De prevalentie is het aantal mensen met een ziekte

dan 0 hebben een lagere ses. In deze monitor wordt

of het aantal ziektegevallen op een bepaald moment

een statusscore tussen -0,5 en +0,5 geclassificeerd

(puntprevalentie) of tijdens een bepaalde periode

als ‘gemiddeld’. Scores tussen -0,5 en -1,0 worden

(bijvoorbeeld jaarprevalentie).

geclassificeerd als ‘iets lager dan gemiddeld’,


127

bijlage ii scores tussen -1,0 en -1,5 als ‘laag’ en scores onder

Stedelijkheid

-1,5 als ‘zeer laag’. Scores tussen 0,5 en 1,0 worden

Als maatstaf voor stedelijkheid wordt de omgevings-

geclassificeerd als ‘iets hoger dan gemiddeld’, scores

adressendichtheid (OAD) gebruikt. De omgevings-

tussen 1,0 en 1,5 als ‘hoog’ en scores boven 1,5 als

adressendichtheid is het gemiddeld aantal adressen

‘zeer hoog’.

per km2 binnen een cirkel met een straal van één kilometer op 1 januari van het betreffende jaar. De

Sociale acceptatie van homoseksualiteit

mate van stedelijkheid wordt ingedeeld in vijf cate-

De sociale acceptatie van homoseksualiteit is

gorieën: Hierbij gelden de volgende grenzen: OAD <

gemeten aan de hand van een reeks stellingen,

500: niet stedelijk, OAD 500-1.000: weinig stedelijk,

waarin respondenten is gevraagd hoe zij denken

OAD 1.000-1.500: matig stedelijk, OAD 1.500-2.500:

over homoseksualiteit. Op basis van de antwoor-

sterk stedelijk, OAD ≥ 2.500: zeer sterk stedelijk.

den op de stellingen is voor elke respondent een


samenvattende maat voor acceptatie geconstrueerd: (helemaal) positief, neutraal of (helemaal) negatief.

Sterfte

De stellingen zijn overgenomen van het Sociaal

Standardised Mortality Ratio (SMR): een relatieve

Cultureel Planbureau.

maat voor sterfte in een indexpopulatie (bijvoorbeeld de bevolking in een bepaalde gemeente) ten

Sociale uitsluiting

opzichte van een standaardpopulatie (bijvoorbeeld

Van sociale uitsluiting is sprake als mensen niet

de Nederlandse bevolking). De SMR geeft aan of er

volledig deel kunnen nemen aan het maatschappe-

sprake is van oversterfte of ondersterfte. Als de SMR

lijk leven. Daarbij gaat het om deelname op zowel

gelijk is aan 100, is de sterfte in de gemeente gelijk

sociaal, politiek, cultureel als economisch gebied.

aan die van Nederland. Als de SMR hoger is dan 100,

In het Gezondheidsonderzoek is de indicator sociale

is er sprake van ‘oversterfte’ en als de SMR lager is

uitsluiting opgebouwd uit vier verschillende deelge-

van ‘ondersterfte’ ten opzichte van Nederland.

bieden waarop iemand sociaal uitgesloten kan zijn,

(Bron: Eysink PED, Poos MJJC. Verschillende sterfte-

te weten: sociale participatie (o.a. eenzaamheid),

maten. In: Volksgezondheid Toekomst Verkenning,

materiele deprivatie (o.a. rondkomen), toegang tot

Toolkit regionale VTV. Bilthoven: RIVM,

sociale grondrechten (o.a. tevredenheid over de

www.toolkitvtv.nl)

woning) en normatieve integratie (o.a. af en toe

Levendgeborene: kind dat na geboorte enig

iets doen voor de buren). De indicator is ontwikkeld

teken van leven heeft vertoond, ongeacht de

door de Academische werkplaats OGGZ G4-USER

zwangerschapsduur.

(Methodologische toelichting bij vraagstelling Sociale

Perinatale sterfte: dood geboren of overleden in de

Uitsluiting Gezondheidsenquête, Addi van Bergen en

eerste week na de geboorte.

Annelies van Loon. Academische werkplaats OGGZ

Zuigelingensterfte: sterfte in het eerste levensjaar:

G4-USER, Amsterdam, 2013).

levend geboren na een zwangerschapsduur van 22 weken of meer en overleden vóór de eerste verjaardag.

Statistische significantie

Kindersterfte: sterfte onder kinderen in de leeftijd

De term statistische significantie wordt gebruikt om

van 1 t/m 14 jaar.

aan te geven dat een waargenomen verschil niet op toeval berust. Voor de onderzoeken van de GGD wordt

Tienermoeder

aangehouden dat een verschil tussen twee percen-

Het totaal aantal moeders van 19 jaar en jonger per

tages statistisch significant is, als de kans dat het op

1 januari van het referentiejaar. Hierbij gaat het om

toeval berust kleiner is dan 5%.

de leeftijd van de moeder op 31 december van het jaar ervoor. (Bron: CBS StatLine)

128


Valrisico

Vrijwilliger

Valrisicotest (VeiligheidNL): Valrisico vastgesteld op

Een vrijwilliger is een persoon die onbetaald werk

basis van gegevens over een recente val, mobiliteits-

uitvoert in een georganiseerd verband (bijvoorbeeld

problemen en angst om te vallen.

sportvereniging, kerkbestuur, school).

Veelpleger Veelplegers zijn personen van 18 jaar of ouder die

Wet Schuldsanering Natuurlijke Personen (WSNP)

in hun gehele criminele verleden meer dan 10

Mensen die een problematische schuld hebben kun-

processen-verbaal tegen zich zagen opgemaakt,

nen de hulp inroepen van een schuldhulpverlener,

waarvan tenminste één in het peiljaar. Het gaat om

die probeert om afspraken te maken met de schuldei-

een actieve veelpleger als in de afgelopen vijf jaar

sers (het minnelijke traject). Indien het niet lukt om

meer dan 10 processen-verbaal werden opgemaakt.

op deze manier overeenstemming te bereiken tussen

Jeugdige veelplegers zijn jongeren in de leeftijd van

schuldenaar en schuldeisers, kan de schuldenaar een

12 t/m 17 jaar die in het gehele criminele verleden

wettelijke schuldsanering aanvragen (het wettelijke

meer dan 5 processen-verbaal tegen zich zagen opge-

traject). In dit traject wijst de rechtbank een bewind-

maakt, waarvan tenminste één in het peiljaar.

voerder aan, die de schuldenaar helpt om in drie jaar tijd zoveel mogelijk schulden af te betalen. Na

Veiligheidsmonitor

een periode van drie jaar krijgt de schuldenaar een

De Veiligheidsmonitor (VM) is een jaarlijks terugke-

schone lei en wordt de restschuld kwijtgescholden.

rend bevolkingsonderzoek naar veiligheid, leefbaarheid en slachtofferschap. Ook wordt er aandacht

Ziektelast

besteed aan overlast in de buurt, respectloos gedrag,

De ziektelast, uitgedrukt in DALY’s (‘Disability-

preventiemaatregelen, het functioneren van de

Adjusted Life-Years’), is het aantal gezonde levens

politie en het gemeentelijke veiligheidsbeleid. Door

jaren dat een populatie verliest door ziekten. Hierbij

met één onderzoeksmethode en vragenlijst te wer-

wordt zowel rekening gehouden met het aantal

ken worden met de VM op eenduidige wijze cijfers

mensen dat aan de ziekte lijdt, de ernst van de

verkregen over de (beleving van) veiligheid op zowel

ziekte, het aantal mensen dat eraan overlijdt en de

landelijk, regionaal als (beneden)lokaal niveau.

leeftijd waarop mensen aan de ziekte overlijden.

(Bron: www.veiligheidsmonitor.nl)

Met behulp van DALY’s kunnen ziekten onderling goed vergeleken worden als het gaat om hun invloed

Voortijdig schoolverlater

op de volksgezondheid.

Jongere tussen 12 en 23 jaar die het onderwijs verlaat

(Bron: RIVM, Nationaal Kompas Volksgezondheid)

zonder startkwalificatie. In Nederland is dit minimaal een havo-diploma, een vwo-diploma of een diploma op mbo 2-niveau. Het ministerie van OCW gebruikt voor het berekenen van het aantal schooluitvallers het Basisregister Onderwijsnummer (BRON). Wanneer een leerling gedurende een schooljaar het onderwijs verlaat zonder startkwalificatie dan wordt deze leerling gerekend tot voortijdig schoolverlater. Jaarlijks wordt er op 1 oktober (T) gekeken welke leerlingen het voorgaande jaar (T-1) stonden ingeschreven. Wanneer een leerling op 1 oktober (T) niet meer ingeschreven staat en nog niet in het bezit is van een startkwalificatie, dan is dit volgens de definitie een voortijdig schoolverlater. (Bron: www.vsvverkenner.nl)


129

bijlage iii

Bronnen Kernboodschappen 1. CBS Webmagazine (21 januari 2015). Wie opgroeit in een uitkeringssituatie heeft later bovengemiddeld vaak een uitkering. 2. Canadian Centre for Occupational Health and Safety (www.ccohs.ca). 3. Gemeente Rijswijk (www.rijswijk.nl). 4. Gemeente Rijswijk. Beleidsnota volksgezondheid Rijswijk 2013-2016. 5. Gemeente Rijswijk. Coalitieakkoord Rijswijk 2014-2018. Open Vizier. 6. Gemeente Rijswijk. Groenbeleidsplan 2010-2020 BomeNatuuRecreatie. 7. Gemeente Rijswijk (11 februari 2014). Kadernota Sociaal Domein gemeente Rijswijk. “Van zorgen voor, naar zorgen dat”. 8. Gezonde school (www.gezondeschool.nl). 9. GGD Haaglanden. Gezondheidsmonitor Rijswijk 2015 (www.ggdhaaglanden.nl/publicaties). 10. Huber, M. e.a. (2013). Towards a conceptual framework relating to ‘Health as the ability to adapt and to self manage’, Operationalisering gezondheidsconcept. 11. Jongeneel, W.P. (23 juni 2014). Binnenmilieu samengevat. In: Nationaal Kompas Volksgezondheid. Bilthoven: RIVM. 12. JSO Expertisecentrum voor jeugd, samenleving en ontwikkeling (juni 2014). Naar een adequaat voorzieningenniveau jeugd in Rijswijk. 13. Lalonde M. (1974). A new perspective on the health of Canadians. Ottawa: Government of Canada. 14. Louis Bolk Instituut (www.louisbolk.org). 15. Maas, J. e.a. (2014). Park of Perk? Een onderzoek naar het beweegvriendelijk inrichten van buurten. Vu Medisch Centrum Amsterdam. 16. Maas R. et al., 2015. Luchtkwaliteit en gezondheidswinst. RIVM, april 2015. 17. Nederlands Jeugd Instituut. Dossier Pesten (http://www.nji.nl/Pesten-Probleemschets-Gevolgen). 18. Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu (RIVM). Nationaal Kompas Volksgezondheid (www.nationaalkompas.nl). Per 27 november 2014 is het Nationaal Kompas opgegaan in de vernieuwde website: www.volksgezondheidenzorg.info. 19. Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu (RIVM). Kernboodschappen van de Volksgezondheid Toekomst Verkenning 2014. Bilthoven, 2014. (www.eengezondernederland.nl). 20. Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu (RIVM). VTV-2014. (www.eengezondernederland.nl). 21. Trimbos instituut (www.trimbos.nl). 22. Veilig Thuis (www.veiligthuishaaglanden.nl). 23. Voedingscentrum (www.voedingscentrum.nl). 24. World Health Organization (1948). Definitie gezondheid.

130


Gezondheidsmonitor 1. GGD Haaglanden. Kinderenonderzoek 2010. Onderzoek onder ouders van 0 t/m 11-jarige kinderen (www.ggdhaaglanden.nl/publicaties). 2. GGD Haaglanden. Jongerenonderzoek 2010. Onderzoek onder 12 t/m 18-jarige jongeren (www.ggdhaaglanden.nl/publicaties). 3. GGD Haaglanden. Gezondheidsonderzoek 2012. Onderzoek onder mensen van 19 jaar en ouder (www.ggdhaaglanden.nl/publicaties). 4. Centraal Bureau voor de Statistiek (CBS). CBS StatLine. Online databank van het Centraal Bureau voor de Statistiek (www.cbs.nl/statline). 5. Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu (RIVM). Nationale Atlas Volksgezondheid (www.zorgatlas.nl), Nationaal Kompas Volksgezondheid (www.nationaalkompas.nl). Per 27 november 2014 zijn de Atlas en het Kompas opgegaan in de vernieuwde website: www.volksgezondheidenzorg.info. Gegevens gedeeltelijk bewerkt door GGD Haaglanden. 6. Sociaal Cultureel Planbureau (SCP). Statusscores 2014. 7. CBS. Jeugdmonitor (http://jeugdmonitor.cbs.nl, http://jeugdstatline.cbs.nl/jeugdmonitor). 8. Kinderen in Tel. Databoek 2014. Cijfers afkomstig uit 2012 (www.kinderenintel.nl). 9. CBS. Stapelingsmonitor 2012 (ontwikkeld door CBS, in opdracht van Kwaliteits Instituut Nederlandse Gemeenten (KING)). Gebruik van diverse sociale regelingen door huishoudens in 2012. Gegevens gedeeltelijk bewerkt door GGD Haaglanden. 10. GGD Haaglanden, Meldpunt Bezorgd. Meldingen bij Meldpunt Bezorgd van GGD Zuid‑Holland West in 2013. 11. Kwadraad / Perspektief. Meldpunt Bezorgd. Meldingen bij Meldpunt Bezorgd van Kwadraad / Perspektief in okt t/m dec 2013. 12. Jeugdgezondheidszorg Zuid‑Holland West. Cijfers over gewicht en bereik periodiek gezondheidsonderzoek in de periode 13 aug 2013 t/m 14 juli 2014. 13. Atlas Leefomgeving (www.atlasleefomgeving.nl). 14. Leefbaarometer (www.leefbaarometer.nl). 15. Steunpunt Huiselijk Geweld, regio DWO. Meldingen bij Steunpunt Huiselijk Geweld regio DWO in 2013. 16. Steunpunt Huiselijk Geweld, regio Den Haag. Meldingen bij Steunpunt Huiselijk Geweld regio Den Haag in 2013. 17. Landelijk Alcohol en Drugs Informatie Systeem (LADIS). Aantal cliënten verslavingszorg in 2013. (via RGI). 18. Korps landelijke politiediensten (KLPD). Herkenningsdienstsysteem (HKS), Registratie veelplegers 2013 per gemeente. (via RGI). 19. Kik J. Monitor Veiligheidsgevoelens van homoseksuele mannen, lesbische vrouwen en biseksuelen. Delft, Leidschendam-Voorburg, Westland, Zoetermeer. Bureau Discriminatiezaken, 2013. 20. CBS. Doodsoorzaken statistiek (via RGI). 21. Stichting Perinatale Registratie Nederland (PRN). Indicatoren / karakteristieken Perinatale Registratie 2010-2013 (via RGI). 22. Vektis, Medicatie diabetes, regio Haaglanden 2011 (via RGI).


131

bijlage iii

23. Raad voor Rechtsbijstand in Den Bosch. Wet Schuldsanering Natuurlijke Personen (WSNP), per gemeente in 2012 (via RGI). 24. Reinier de Graaf Groep, alcoholpoli. Kinderen behandeld op de Alcoholpoli van het Reinier de Graaf Gasthuis in Delft in 2013, naar gemeente. 25. GGD Haaglanden, soa-poli. Bezoekers soa-centrum Den Haag in 2013, per gemeente. 26. GGD Haaglanden. Informatie uit diverse registratiebestanden (forensische geneeskunde, leefomgeving, infectieziektenbestrijding). 27. CBS. Veiligheidsmonitor 2013. Gegevens voor veiligheidsregio Haaglanden. 28. Bevolkingsonderzoek Zuid-West (BOB West). Jaarverslag 2012 en 2013. 29. CBS. Aantal zorgtrajecten in de tweedelijns curatieve (geneeskundige) geestelijke gezondheidszorg (GGZ), 2011. 30. CBS. Monitor Langdurige Zorg (www.monitorlangdurigezorg.nl/, http://mlzstatline.cbs.nl/statweb/). 31. Planbureau voor de Leefomgeving (PBL) / Centraal Bureau voor de Statistiek (CBS). Regionale bevolkingsen huishoudensprognose 2013-2040. Gegevens gedeeltelijk bewerkt door GGD Haaglanden. 32. Stichting Lezen & Schrijven, 2014. Feiten & cijfers geletterdheid - Overzicht van de gevolgen van laag geletterdheid en opbrengsten van investeringen voor samenleving en individu (www.lezenenschrijven.nl). 33. CBS. ICT, kennis en economie 2014. (www.cbs.nl). 34. Ministerie van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap. VSV Verkenner (www.vsvverkenner.nl). RGI = Werkgroep Regionale Gezondheidsinformatie

132


bijlage iv

Verantwoording Voor de Gezondheidsmonitor is gebruik gemaakt van diverse gegevensbronnen. De lokale gegevens zijn veelal afkomstig uit de gezondheidsenquêtes van de GGD Haaglanden, aangevuld met beschikbare gegevens uit andere regionale en landelijke databronnen. Hierbij is zoveel mogelijk gebruik gemaakt van de meest recente beschikbare gegevens. Om zicht te krijgen op de omvang van bepaalde groepen, zijn op basis van enkele resultaten uit de gezondheidsenquêtes van de GGD schattingen gedaan van absolute aantallen. Deze schattingen zijn afgerond op tientallen of honderdtallen. Waar mogelijk zijn lokale cijfers vergeleken met regionale of landelijke cijfers. Hierbij was het niet altijd mogelijk om te toetsen op statistische significantie (of het verschil toegeschreven kan worden aan toeval). Op plaatsen waar dit niet mogelijk was, zijn de cijfers wel naast elkaar gezet, maar zijn geen uitspraken gedaan over het verschil.


133

colofon Gezondheidsmonitor en Kernboodschappen Rijswijk 2015 is een uitgave van: GGD Haaglanden Productgroep Epidemiologie en Gezondheidsbevordering en Stafafdeling Advies en Coördinatie Postbus 16130 2500 BC Den Haag E-mail [email protected] [email protected] Overname van gegevens is toegestaan, mits voorzien van duidelijke bronvermelding Auteurs Regina van der Meer, epidemiologisch onderzoeker Aafke Veltman, beleidsadviseur Roelien Beuker, epidemiologisch onderzoeker Jessica Brussee-Lasschuijt, epidemiologisch onderzoeker Sanne Rooseboom de Vries, epidemiologisch onderzoeker Den Haag, november 2015 Ontwerp Ontwerpwerk, Den Haag

bezoekadressen

postadres

Westeinde 128 2512 he Den Haag

Postbus 16130 2500 bc Den Haag

Reinier de Graafweg 5 2625 ad Delft

[email protected] t (088) 355 01 00

Croesinckplein 24-26 2722 ea Zoetermeer

www.ggdhaaglanden.nl

bewaakt, beschermt en bevordert de gezondheid

gezondheidsmonitor & kernboodschappen voor lokaal gezondheidsbeleid Rijswijk Kijk op gezondheid

Recommend Documents