Gezond leven ook voor kansarmen en allochtonen. 2. De behandeling: alles behalve symptoombestrijding. De Factorij 12 december 2007

Gezond leven ook voor kansarmen en allochtonen

2. De behandeling: alles behalve symptoombestrijding

De Factorij 12 december 2007

Hoe meer gezondheidsvoorlichting Hoe groter de gezondheidskloof (Gutman & Kegler, 96)

 Problemen eigen aan voorlichting  Overdreven geloof in het belang van informatie als determinant van gedragsverandering

 Problemen eigen aan preventie  Vraagt aandacht voor problemen die zich nog niet voordoen  Effecten zijn slechts op lange termijn zichtbaar

 Problemen specifiek voor kansarme groepen  Beperkte toegang tot kanalen met gezondheidsinformatie  Boodschappen zijn naar vorm en inhoud sterk afgestemd op middenklasse

GVO  gezondheidspromotie GVO Aangrijpingspunt

Doel

Leefstijl en gedrag Gedragsverandering (Gezonde keuzes)

Gezondheidsbevordering Leefstijl, leefomgeving en zorgsysteem Structurele verandering (Gezonde keuzes voor de hand liggend maken)

Methoden

Voorlichting opvoeding

GVO + structurele maatregelen

Modellen

Gedragswetenschappen

Gedrags- en maatschappijwetenschappen

Actoren

(para)medici

Stoppen met roken door mensen in armoede  Tabak is belangrijkste oorzaak van mindere levensverwachting en wordt doorgegeven, o.a. prenataal 

Er is geen kennisachterstand over de gevolgen van roken. Wel worden de risico’s voor zichzelf lager ingeschat.



Bewuste doelgroep van tabaksmarketing



Personen met een lage opleiding blijven vaker roken :     

Eerder beginnen met roken geeft hogere verslavingsgraad Meer stress Minder sociale en medische steun Minder aanvoelen de dingen zelf te beheersen Vroegere ervaringen

Stoppen met roken door mensen in armoede: strategie Wat werkt niet?

Wat werkt wel?

 Info gezondheidseffecten van roken  Overtuigen met argumenten  Alle aandacht op afkeuring rookgedrag  Geen aandacht voor positieve door bevestiging, andere genotsvormen, sociale steun

 Kennisvergroting stopproces  Individuele begeleiding op maat  Reële slaagkansen uitzoeken  Sociale steun vergroten  Voordelen voor zichzelf  Aanbod stoppen in vertrouwde omgeving  Beleidsparticipatie vergroten

•

Rokers motiveren 24 uur niet te roken

•

Telefonisch ondersteuning bieden

•

Via internet en per SMS vragen naar ervaringen rond 24 uur niet roken

•

Feedback op Maat geven op hun ervaringen

•

Rokers belonen voor hun deelname

Gezonde voeding: WGC de Botermarkt Aanleiding en situering keuze

 Signalen van hulpverleners en patiënten  Eenzijdige voeding op einde/maand owv. beperkt budget

 Nederlands project: “goede voeding hoeft niet duur te zijn”  Komt niet aan bod tijdens budgetbegeleiding  Gezin is bepalend

Aangrijpingspunten Determinanten:  Keuze:   

Smaak, gezin Budget Kennis

 Vaardigheden:  Nieuwe zaken klaarmaken  Plannen, boodschappen doen

Schets interventie  Anamnese kookfaciliteiten, budget, aankopen doen, koken, maaltijdpatroon, (op)voeding en kinderen, verwachtingen,…

Gedurende zomervakantie  3 thuismomenten  Ontbijt, warme maaltijd, tussendoortjes/budget

 Voedingsspel

Versterkende factoren        

Gebruik faciliteiten thuis Streven naar zelfde begeleider Niet bedreigend tov ‘anderen’ Observeren gewoonten, onderlinge communicatie Vorm geven tijdens proces Eigen keuze warme maaltijden Proeven en doen Spel op maat spelers

Determinanten voeding en beweging

Toegankelijk Aanbod Socio economische status

Welzijn kansen

Beschikbaar Aantrekkelijk

Leefstijl

Energie inname Energie verbruik

Gedragsoorzaken Sociale en culturele identiteit

Maaltijdpatroon Beweegpatroon Bereiding Keuze Waarden en normen

Gezond zijn Gezond blijven

DETERMINANTEN VOEDING Toegang voedselprijzen relatieve kosten van gezonde voeding beschikbaar budget schopping: tijd, transport, kinderopvang, handicaps, ... bewaarmogelijkheden thuis

Macro-niveau beleid landbouw economie tewerkstelling verkeer handel gezondheid milieu enz.

Beschikbaarheid aanbod in winkels locatie van de winkel aanbod in kantines Informatie etikettering reclame & marketing GVO

Bereiding kookvaardigheden zelf-effectiviteit t.a.v. bereiding van gezonde voeding kookfaciliteiten

Eet- en maaltijdpatronen Yes

Leefstijl en gezin gezins- en voedselhierarchie leefstijl

Naar: Departement of Health Nutrition Task Force, UK

Aangekochte voeding

Yes

Yes

Keuze smaakvoorkeuren gezinsvoorkeuren sociale/culturele voorkeuren voedingskennis motivatie t.a.v. gezondheid externe invloeden

Potentiële voeding

Geconsumeerde voeding

Ervaren drempels  intellectuele drempels:  hoorapparaateffect: verdrinken in of vermijden van info  weinig openstaan bij gebrek aan aanknopingspunten of onmiddellijk nut  Moeilijk vatten van boodschappen door te hoge moeilijkheidsgraad,gebruik van vakjargon, ambtelijke taal,..

 Psychologische drempels:  Weinig vertrouwen in instellingen en hun vertegenwoordigers  Selectieve perceptie van informatie  aantasting zelfvertrouwen  steeds minder direct of persoonlijk contact

 materiële drempels:  Financiële ruimte, beperkende leefomgeving  betalende infokanalen, hardware

 Sociale drempels:  fierheid versus labelling  Beperkte sociale steun

Fictief voorbeeld: Meer en langer borstvoeding geven Gynaeco door jonge Turkse moeders lo men? r o n le e r u lt u c ct op de a p im ft e e h ie W Is borstv oedingsv erlof een stim ulans?

gen, vroe dvrouwe Huisarts n, en, gene zers?

Kunnen we privacy brengen op openbare plaatsen?

Moeten we de mannen betrekken?

Opv

oed

in g s waa

rden ?

ls e p m e dre k l e W zelf? j i z en r a v r e

Vereisten voo r Informatiedrag e

rs?

clame? Weerbaarheid tov re

ers v e g erk w n e n? Kunn e l e p ol s r n e e

Wie is een geloofwaardige bron?

Op welke leeftijd is voorlichting aangewezen?

preekbaar? s e b a m e th it d Is

Toegankelijke zorgverstrekkers Privéruimtes in openbare Gebouwen

Borstvoedingsverlof Reclameregels babyvoeding faciliteren preventietaak zorgverstrekkers

Netwerk allochtone hulpverlening

Cultureel aangepaste Informatiedragers Interculturele voorlichters Sensibilisering in dagelijkse Omgeving Leeftijd: curriculumopbouw

Vorming voor vroedvrouwen Inpassen in diversiteitsmanagement Onderzoek voordeel werkgevers overleg imans

Maatwerk is veel werk

Kom in contact  Randvoorwaarden die een vertrouwensklimaat scheppen  Persoonlijk contact sterker dan onrechtstreeks  Niet aanspreken op kansarm zijn

Ken je doelgroep  Kennis van cultuur is geen noodzakelijke voorwaarde, ‘interesse voor’ wel  Individuele verschillen én groepsverschillen  Sociale diversiteit vraagt om ‘allochtoonvriendelijke’ en kansarmgevoelige’ aanpak

Maatwerk is veel werk Ontwikkel een respectvolle basishouding 

Toewijzen aan allochtoon of kansarm zijn leidt tot blaming the victim

 Risico’s: overaanpassen, overculturaliseren  Besef eigen referentiepunten en basisvaardigheden

Gebruik aangepaste communicatievormen        

concreet en herkenbaar, visueel positieve boodschap helder taalgebruik voorzichtig met humor en beeldspraak persoonlijke stijl reactiemogelijkheid goed gestructureerd Goedkope kanalen

Maatwerk is veel werk Kijk niet te ver  Vandaag, niet binnen 10 jaar  afstemmen van de boodschap op de veranderfase  nooit aan gedacht: besef creëren  al aan gedacht: gedragsintentie beïnvloeden  overweegt actie: overtuigen  wordt reeds gedaan: bestendigen

Maatwerk is veel werk Ga niet te snel  Geen rigiede planning(-svereiste)

Benadruk het positieve  Behoud even belangrijk  Plezier in gezondheid  Resultaten terugspelen

7 motivatietips 

Tip 1: link gezondheid aan andere motivaties zoals contactbehoefte en wij-gevoel



Tip 2: maak gezond gedrag aantrekkelijk (marketingstrategie)



Tip 3: doen en dan denken ipv andersom



Tip 4: werkt niet: overtuigen, afschrikken, betuttelen



Tip 5: focus niet op gedrag maar op determinanten zoals het zelfwaardegevoel



Tip 6: maak van gezondheid de sociale norm met sociale steun



Tip 7: werk met kleine stappen (geen langetermijndoelen)

www.vig.be