De GGZ-behandeling van allochtonen in het verzorgingsgebied Osdorpplein
Maart 2004 Agnes Schrier, circuit Volwassenen, locatie Osdorpplein Jan Theunissen, afdeling PTO GGZ Buitenamstel
Inhoudsopgave Samenvatting ...................................................................................... 3 Waarom dit onderzoek? .......................................................................... 4 Onderzoeksvragen................................................................................. 4 Onderzoeksopzet .................................................................................. 4 Bevolking verzorgingsgebied Osdorpplein ..................................................... 6 Cliënten op locatie Osdorpplein: is er onder- of overrepresentatie vanuit de bevolking? ....................................................................................................... 7 Diagnose en behandeling van cliënten op locatie Osdorpplein ............................ 8 Welke diagnoses hebben de allochtone cliënten?............................................ 9 Verschillen in behandeling bij allochtone cliënten? ........................................ 10 Conclusies ......................................................................................... 11 Aanbevelingen met het oog op t oekomst ige zorgprogramma s........................... 12 Dankwoord......................................................................................... 13
2
Samenvatting Dit verslag is een beschrijving van de autochtone en allochtone cliënten die in behandeling zijn bij de afdeling Volwassenen, locatie Osdorpplein, van GGZ Buitenamstel. De behandelaars inventariseerden van alle patiënten de hoofddiagnose en enkele behandelkarakteristieken (behandelduur, opname in voorgeschiedenis, medicatiegebruik). De bevolkingsgegevens van de stadsdelen Osdorp en Slotervaart/Overtoomse Veld dienden als basis om een vergelijking tussen bevolkingsgroepen te maken op basis van geboorteland/geboorteland ouders. Uit de gepresenteerde gegevens blijkt dat er verschillen zijn tussen de bevolkingsgroepen. Uit sommige allochtone bevolkingsgroepen zijn mensen vaker in behandeling bij Osdorpplein; er zijn verschillen in diagnoses en verschillen in behandeling. Conclusies en aanbevelingen, mede met het oog op de t oekomst ige zorgprogramma s, sluiten het verslag af.
3
Waarom dit onderzoek? Behandeling van allochtonen is inmiddels gemeengoed binnen GGZ Buitenamstel. Op locatie Osdorpplein is de helft van de volwassen cliënten van allochtone herkomst. Verschilt de psychische problematiek van deze groep van die waarmee autochtone Nederlanders zich presenteren? Behandelen wij beide groepen op dezelfde wijze? Dit is belangrijke basiskennis, zeker nu wij bezig zijn het behandelaanbod van GGZ Buitenamstel t e reorganiseren in de vorm van zorgprogramma s.
Onderzoeksvragen 1. Hoeveel cliënten zijn in behandeling (incl. cliënten in de intakefase) bij de afdeling volwassenen van locatie Osdorpplein? 2. Wat zijn de hoofddiagnoses van cliënten die in behandeling zijn? 3. Wat zijn de karakteristieken van de behandeling wat betreft behandelduur, medicatiegebruik en opnames in de voorgeschiedenis? 4. Vormen de cliënten een goede afspiegeling van de bevolking in het verzorgingsgebied? 5. Wat zijn de hoofddiagnoses van de allochtone cliënten? 6. Zijn er verschillen in de behandeling tussen cliënten uit de verschillende bevolkingsgroepen?
Onderzoeksopzet Een oppervlakkige, maar volledige inventarisatie van diagnoses en behandeling van alle cliënt en van de afdeling Volwassenen van locat ie Osdorpplein (kort weg Osdorpplein ) vormt de basis van dit verslag. De aanleiding voor deze inventarisatie was toevallig: in het kader van een verandering van het cliëntenregistratiesysteem in 2001 besloten wij een back-up te maken. Op 1 november 2001 werd daartoe een computeruitdraai gemaakt van alle cliënten die op dat moment bij onze afdeling in behandeling waren of nog in de intakefase zaten. De behandelaars registreerden gegevens over hun cliënten. Herkomst werd gedefinieerd naar geboorteland of geboorteland ouders. De hoofddiagnose werd gescoord in één van de volgende vijf groepen: 1. psychotische stoornis of bipolaire stoornis, 2. depressieve stoornis, 3. angststoornis of traumagerelateerde stoornis of somatoforme stoornis, 4. persoonlijkheidsstoornis of 5. anders (o.a. relatieprobleem). De behandelaars vulden in of de cliënt medicatie gebruikte. Ook vermeldden zij of cliënt korter of langer dan 2 jaar in psychiatrische behandeling was. Ten slotte registreerden zij of cliënt ooit in de GGZ opgenomen was geweest (opnames in crisiscentrum niet meegerekend).
De computeruitdraai van alle ingeschreven cliënten op 1 november 2001 omvatte 754 namen. Vijftien cliënten waren dubbel ingeschreven. De behandelaars leverden gegevens over 734 cliënten. Over 716 cliënten was deze informatie volledig genoeg om te gebruiken. De respons was daarmee 97 %. De cliënten over wie onvoldoende gegevens werd geleverd waren in de meeste gevallen cliënten die nog geen of zeer kort daarvoor een intake hadden gehad.
5
Bevolking verzorgingsgebied Osdorpplein Gegevens over de bevolkingsopbouw van de stadsdelen zijn beschikbaar bij het Amsterdamse Bureau voor Onderzoek en Statistiek. Het verzorgingsgebied van locatie Osdorpplein overlapt grotendeels de stadsdelen Osdorp en Slotervaart/Overtoomse Veld. Het Amst erdamse Bureau voor Onderzoek en St at ist iek hant eert als definit ie voor et nische groep : geboren in het buit enland of één van de ouders geboren in het buitenland. Net als bij de indeling van de cliënten gaat het dus om eerste- en tweede generatie immigranten. Tabel 1 etnische groep
aantal
Nederland Marokko Turkije Suriname Anders Totaal
23.376 4.845 3.064 3.742 9.522 44.549
52 % 11 % 7% 8% 21 %
Bevolking in de leeftijdscategorie 23-59 jaar in de stadsdelen Osdorp en Slotervaart/Overtoomse Veld, 1 januari 2002 De mensen uit de andere et nische groep zij n voor de helft herkomst ig uit geïndustrialiseerde landen. Veelal komen zij uit Duitsland (vanaf WO II), als gastarbeider uit Zuid-Europa, of als recentere immigrant uit Oost-Europa. De bevolking uit nietgeïndustrialiseerde landen omvat een beperkte groep Antillianen. Verder vallen de asielzoekers onder deze groep. De leeftijdsverdeling verschilt tussen de bevolkingsgroepen. De Marokkanen en Turken zijn gemiddeld jonger. De Surinamers en de groep van andere herkomst nemen een tussenpositie in. De Nederlanders zijn meer vertegenwoordigd in de oudere leeftijdsgroep.
6
Cliënten op locatie Osdorpplein: is er onder- of overrepresentatie vanuit de bevolking? Op 1 november 2001 stonden 734 volwassen cliënten ingeschreven bij de afdeling Volwassenen (23-59 jaar) van locatie Osdorpplein van GGZ Buitenamstel. Er zijn meer vrouwen (63 %) dan mannen (37 %) zijn in behandeling. Het overgrote deel van de ingeschreven cliënten is tussen de 30 en 50 jaar. Het is mogelijk een vergelijking te maken tussen de herkomst van de cliënten en de herkomst van de bevolking in het verzorgingsgebied, de stadsdelen Osdorp en Slotervaart/Overtoomse Veld. Tabel 2 herkomst
Nederland Marokko Turkije Suriname Anders Totaal
absoluut aantal
362 112 66 85 81 706
aantal per 1000 inwoners
51 % 16 % 9% 12 % 12 % 100 %
15.5 23.1 21.5 22.7 8.5 15.9
Herkomst (geboorteland of geboorteland van één van de ouders) van volwassen cliënten op locatie Osdorpplein. Aantal cliënten per 1000 inwoners in verzorgingsgebied Osdorpplein. Net als de bevolking in het verzorgingsgebied is de helft van de cliënten van buitenlandse herkomst. Mensen van Marokkaanse, Turkse en Surinaamse herkomst zijn vaker in behandeling dan aut ocht one Nederlanders. De cliënt en van andere herkomst komen duidelijk minder vaak bij onze GGZ-instelling in behandeling. Bij alle allochtone groepen blijken vrouwen vaker in behandeling te zijn dan mannen, net als bij de autochtone Nederlanders. De inwoners van Marokkaanse en Turkse herkomst zijn gemiddeld jonger dan de andere bevolkingsgroepen. Dat zien we terug bij de cliënten. Overigens zijn er in het verzorgingsgebied nog andere ambulante GGZ-voorzieningen: de psychiatrische poliklinieken bij de Valeriuskliniek (GGZ Buitenamstel, locatie Lassusstraat), bij het Slotervaartziekenhuis (GGZ Buitenamstel, locatie Louwesweg), en bij het Sint Lucas Andreas Ziekenhuis. Het is mogelijk dat cliënten uit een bepaalde bevolkingsgroep vaker van één van deze voorzieningen gebruik maken.
Diagnose en behandeling van cliënten op locatie Osdorpplein Van alle cliënten ingeschreven op Osdorpplein registreerden wij de hoofddiagnose in vijf diagnosecategorieën (zie onderzoeksopzet). Tabel 3 hoofddiagnose
Psychose/bipolair Depressieve stoornis Angst/trauma Persoonlijkheidsstoornis Anders Totaal
aantal
185 220 128 137 37 707
26 % 31 % 18 % 19 % 5%
Hoofddiagnoses van volwassen cliënten op locatie Osdorpplein Bijna éénderde van de cliënten is in behandeling voor een depressieve stoornis. Een kwart heeft een psychotische stoornis of bipolaire stoornis als hoofddiagnose. Ook angststoornissen komen veel voor. Een persoonlijkheidsstoornis is voor één op de vijf cliënten de hoofdreden van behandeling. Meer dan de helft van de cliënten (56 %) is langer dan twee jaar aaneengesloten in psychiatrische behandeling. Medicatie wordt voorgeschreven aan 64 % van de cliënten. Een kwart (25 %) is ooit psychiatrisch opgenomen geweest. Verreweg de meeste cliënten die ooit opgenomen zijn geweest, hebben een psychotische of bipolaire stoornis als hoofddiagnose. Van de cliënten met deze diagnoses heeft 69 % een opname in de voorgeschiedenis
Welke diagnoses hebben de allochtone cliënten? Allochtone cliënten zijn vanwege andere diagnoses in behandeling bij Osdorpplein dan autochtone cliënten1. Zo verschilt het per bevolkingsgroep hoeveel mensen in behandeling zijn met een psychotische of bipolaire stoornis. Tabel 4 herkomst
absoluut aantal
aantal per 1000 inwoners
Nederland 98 4.2 Marokko 32 6.6 Turkije 9 2.9 Suriname 27 7.2 Anders 19 2.0 Totaal 185 4.2 Aantal cliënten op locatie Osdorpplein in behandeling wegens een psychotische of bipolaire stoornis. Aantal cliënten per 1000 inwoners in verzorgingsgebied Osdorpplein. Marokkaanse en Surinaamse cliënten zijn relatief vaak in behandeling voor een psychotische of bipolaire stoornis. Overall zijn evenveel mannen (53 %) als vrouwen voor deze aandoeningen in behandeling. Bij Marokkanen gaat het echter vaker om mannen (66 %) en bij cliënten van Surinaamse herkomst vaker om vrouwen (60 %). Ook als het gaat om depressieve stoornissen en angststoornissen zijn er verschillen tussen de bevolkingsgroepen. Mensen van Turkse en Marokkaanse herkomst zijn het meest frequent voor deze diagnoses in behandeling (Turkse herkomst: 14.4 per 10000 inwoners; Marokkaanse herkomst: 13.6 per 1000 inwoners), gevolgd door mensen uit Suriname (10.7 per 1000). In vergelijking met autochtone Nederlanders (6.6 cliënten met depressieve of angst st oornis per 1000 inwoners) zij n mensen uit andere landen ondervert egenwoordigd (4.5 per 1000). Een ander beeld komt naar voren wanneer we de cliënten in behandeling voor een persoonlijkheidsstoornis onder de loep nemen. Uit alle bevolkingsgroepen zijn ongeveer evenveel cliënten met deze diagnose ingeschreven op Osdorpplein (overall 3.0 per 1000 inwoners). Ook bij de persoonlij kheidsst oornis zij n echt er mensen uit andere landen minder vaak in behandeling.
1
chi-kwadr=33.5, df=16, p<0.01
Verschillen in behandeling bij allochtone cliënten? Autochtone Nederlandse en Surinaamse cliënten zijn vaker langdurig (>2 jaar) in behandeling dan de Marokkaanse, Turkse en andere cliënten2. Deze verschillen komen het duidelijkst naar voren bij cliënten met een depressieve stoornis of een persoonlijkheidsstoornis. Bij de cliënten met een psychotische of bipolaire stoornis zijn geen verschillen in behandelduur. Zoals te verwachten zijn zij bijna allemaal (87 %) langdurig in behandeling. Medicatie wordt voorgeschreven bij 64 % van de cliënten. Dit verschilt niet tussen de bevolkingsgroepen3. Autochtone Nederlandse en Surinaamse cliënten zijn vaker opgenomen geweest dan de andere cliënten4. Dat is niet omdat ze ouder zijn; ook bij de jongere cliënten is dit verschil al zichtbaar. Voor Nederlanders en Surinamers spelen verschillende verklaringen. Bij de Surinaamse cliënten blijkt een psychotische of bipolaire aandoening vaak tot opname te leiden: 81 % van de Surinaamse cliënten met een psychotische/bipolaire stoornis is ooit opgenomen geweest. (Dit in tegenstelling tot de Marokkaanse en Turkse cliënten met deze aandoeningen van wie slechts 52 % en 56 % een opname heeft meegemaakt). Nederlandse cliënten daarentegen worden relatief vaak voor andere diagnoses opgenomen: 34 % van de ooit opgenomen Nederlandse cliënten heeft een niet-psychotische aandoening.
2
chi-kwadr=15.1, df=4, p<0.0. chi-kwadr=7.1, df=4, p=.13 4 chi-kwadr=15.4, df=4, p<0.01 3
Conclusies o
Op de locatie Osdorpplein van GGZ Buitenamstel zijn 734 volwassenen in behandeling (gemeten op 1 november 2001). Dit betekent dat van elke 1000 inwoners van de stadsdelen Osdorp en Slotervaart/Overtoomse Veld er 15.9 ingeschreven staan.
o
De meeste cliënten (31 %) zijn in behandeling voor een depressieve stoornis. Een kwart van de ingeschreven cliënten heeft een psychotische stoornis of een depressieve stoornis. Angststoornissen en persoonlijkheidsstoornissen zijn elk voor circa 20 % van de cliënten de hoofdreden van behandeling.
o
Bij ruim de helft van de ingeschreven cliënten duurt de behandeling langer dan twee jaar. Tweederde van de cliënten gebruikt psychiatrische medicatie. Een kwart van de cliënten is ooit opgenomen geweest.
o
Mensen van Marokkaanse, Turkse en Surinaamse herkomst weten de weg naar de GGZ te vinden: zij zijn vaker in behandeling dan autochtone Nederlanders. Allochtonen uit ander landen komen echter minder vaak bij de GGZ in behandeling.
o
Cliënten van Marokkaanse en Surinaamse herkomst hebben vaker een psychotische of bipolaire stoornis. Depressieve- en angststoornissen worden vaker gediagnosticeerd bij cliënten van Turkse en Marokkaanse herkomst.
o
Autochtone Nederlandse en Surinaamse cliënten zijn vaker langdurig in behandeling en zijn vaker opgenomen geweest. Medicatie wordt even vaak voorgeschreven aan autochtone als aan allochtone cliënten.
Aanbevelingen met het oog op toekomstige zorgprogramma s o
Programma onderzoek en advies Voorlicht ing geven aan pot ent iële cliënt en uit andere herkomst landen over werkwijze van GGZ Buitenamstel, teneinde de drempel voor deze groepen te verlagen.
o
Alle behandelprogramma s Behandelplannen en behandelplanbesprekingen zo organiseren dat zij inzichtelijk zijn bij langer durende behandelingen. Een aanzienlijk deel van de cliënten is immers meer dan twee jaar in behandeling.
o
Zorgprogramma psychotische stoornissen Behandelaanbod ontwerpen waar mannelijke Marokkaanse cliënten en vrouwelijke Surinaamse cliënten gebruik van zullen maken, omdat in deze groepen psychotische stoornissen vaak voorkomen.
o
Zorgprogramma stemmingsstoornissen en zorgprogramma angststoornissen Behandelaanbod creëren waar Turkse en Marokkaanse cliënten van kunnen profiteren.
o
Afdeling toegepast onderzoek Bevolkingsgegevens van regio Zuid/Nieuw-West beschrijven, met uitsplitsing van andere herkomst landen. Voor elke afdeling van GGZ Buitenamstel de verdeling van de cliëntenpopulatie beschrijven. Hiermee wordt zichtbaar van welk behandelaanbod cliënten uit de verschillende bevolkingsgroepen wél en van welk aanbod zij minder gebruik maken.
Dankwoord Christa Wissink, teamleider van afdeling Volwassenen, locatie Osdorpplein heeft het initiatief genomen om de inventarisatie van de cliënten te maken, bijgestaan door de medewerkers van de administratie. Alle behandelaars van de afdeling hebben de gegevens aangeleverd van de cliënten die bij hen in behandeling waren. Elly van Schijndel, afdeling PTO, heeft veel werk verricht met het invoeren van de cliëntengegevens.
13
