Gezond en duurzaam voedsel Een folder ter inspiratie voor docenten in het voortgezet onderwijs
Aan de slag met gezond en duurzaam voedsel in het voortgezet onderwijs Werken aan gezondheid op jouw school loont. Het draagt bij aan betere schoolprestaties, minder schooluitval en een gezondere leefstijl. De school is dé plek om jongeren bewust te maken van gezond en duurzaam voedsel. Als docent speel je een cruciale rol hierbij. Jij kunt leerlingen informeren, maar vooral enthousiast maken en motiveren om gezond en duurzaam te eten. Het Voedingscentrum wil je graag helpen. Met deze folder willen we je inspiratie geven om met het onderwerp voedsel in school aan de slag te gaan binnen vier van de pijlers van de Gezonde School: n Schoolbeleid: neem gezond en duurzaam eten op in het beleid n Schoolomgeving: stimuleer gezond aanbod in school (zoals gezonde broodjes in de kantine of watertappunten i.p.v. frisdrankautomaten) n Gezondheidseducatie: besteed aandacht aan voeding in de les n Ouderparticipatie: zet ouders in op dit thema Het doel van de Gezonde School is om gezondheid meer planmatig op school aan te pakken en in beleid te verankeren. In deze folder vind je veel info over kant-en-klare lesmaterialen, praktische tips, handige tools en bruikbare tests. Aan het gebruik van dit materiaal zijn geen kosten verbonden, tenzij anders vermeld. Hiermee kun je direct met je leerlingen aan de slag. Kijk op www.voedingscentrum.nl/onderwijs voor uitgebreide informatie over wat in deze folder staat. Veel succes en plezier!
Schoolbeleid en -omgeving Alle schoolkantines gezond in 2015! Aan de slag met De Gezonde Schoolkantine
De overheid wil graag dat alle schoolkantines in 2015 gezond zijn. Doe ook mee! Werk samen met leerlingen aan een gezonde kantine. Het programma De Gezonde Schoolkantine helpt je daarbij met een praktische handleiding, een concreet stappenplan, tips, een Kantinescan en lekkere recepten. De Schoolkantine Brigade biedt ondersteuning. Het Handvest ‘Gezonder Voedingsaanbod op Scholen’ van het Convenant Gezond Gewicht en het Voedingscentrum prikkelt partijen aan de aanbodzijde, zoals cateraars, om zich op het punt van gezond aanbod positief te onderscheiden. www.degezondeschoolkantine.nl
Gezondheidseducatie Doorlopende leerlijn
Het Voedingscentrum heeft een doorlopende leerlijn voeding ontwikkeld. Deze leerlijn geeft inzicht in te ontwikkelen kennis, houding en vaardigheden op het vlak van gezond en duurzaam eten voor 4-18 jarigen. In de leerlijn staan typeringen per leeftijdsgroep die horen bij de thema’s: voeding en gezondheid, voedselkwaliteit, consumentenaspecten van voeding en eten klaarmaken. Beleving van voedsel en culturele diversiteit zijn belangrijke uitgangspunten. De lesmaterialen van het Voedingscentrum of waar het Voedingscentrum aan meewerkt, zijn gebaseerd op deze leerlijn. Een uitgebreide versie voor leermiddelenontwikkelaars is te vinden op www.voedingscentrum.nl/onderwijs.
Doorlopende leerlijn Basisonderwijs 1
2
Voortgezet onderwijs 3
4
5
6
7
8
1
2
3
4
5
6
VWO HAVO VMBO Wat eet ik, hoe eet ik, waar eet ik, waar koop ik eten en hoe groeit het?
Wat eet ik en wat mag ik zelf kiezen? Hoe vaak en wanneer eet ik? Hoe gezond is mijn eten? Hoe wordt mijn voedsel gemaakt?
+
Wat eet ik en is het volgens de aanbevelingen? Hoe is de balans tussen mijn eten en bewegen? Hoe zit het met gezond en duurzaam? En hoe herken ik het?
+
MBO 1
Wat is mijn invloed en verantwoordelijkheid t.a.v. wat ik eet? Hoe pas ik het toe?
+
Welke keuzes maak ik voor mezelf en mijn omgeving? Welke gevolgen heeft dit?
+
2
Welke korte/lange termijn gevolgen heeft mijn eetgedrag voor mij en mijn omgeving? Hoe ga ik hier mee om? Hoe zorg ik voor een gezonde en duurzamere leefstijl voor mezelf en anderen?
+
Weet Wat Je Eet
Het digitale lesprogramma Weet Wat Je Eet bevat informatie over voeding voor de vakken Biologie, Verzorging, Bewegingsonderwijs en Zorg en welzijn op vmbo-, havo- en vwo-niveau. Leerlingen kunnen zelfstandig aan verschillende vakken werken. Weet Wat Je Eet sluit aan op de kerndoelen voor de onderbouw uit het Voortgezet onderwijs. Het lespakket bestaat uit zeven basislessen en duurt in totaal ongeveer 8 uur. Een jaarabonnement kost per klas van maximaal 35 leerlingen E 17,50 (E 0,50 per leerling). De docent kan alle vorderingen van de leerlingen volgen via de docentenwebsite www.wwje.nl/docenten. Vraag het Voedingscentrum toegang tot het lesprogramma via: www.wwje.nl/informatie.
DOiT
DOiT is een lesprogramma over gezonde voeding en beweging voor jongeren vanaf 12 jaar uit het VO. Leerlingen krijgen gedurende 12 theorielessen en 6 beweeglessen inzicht in hun eet- en beweeggewoontes. Ouders ontvangen een informatieboekje en doen actief met DOiT mee door de huiswerkopdrachten. Scholen bestellen het lesmateriaal en de bijbehorende docentenhandleiding via de DOiT website. Er zijn 2 versies van het lesmateriaal beschikbaar: voor de basis- en kaderberoepsgerichte en voor de gemengd/theoretische leerweg. De kosten voor DOiT Basis zijn E 7,99 per leerling (excl. BTW). Kijk op www.doitproject.com voor meer informatie over de beschikbare lespakketten of neem contact op met de DOiT office via
[email protected] of 020-4446020. DOiT is ontwikkeld door het VU medisch centrum en wordt ondersteund door het Nederlands Instituut voor Sport en Bewegen, het Voedingscentrum, de Nederlandse Hartstichting en het SNS Reaal fonds.
Krachtvoer
Krachtvoer is een lespakket over ontbijt, fruit en tussendoortjes voor klas 1 en 2 van het vmbo. Het doel is dat leerlingen gaan nadenken over hun eigen eetgewoonten en die, indien nodig, proberen te verbeteren. Onderzoek van de Universiteit Maastricht toont aan dat jongeren na de Krachtvoerlessen gezonder eten. Krachtvoer bestaat uit acht flexibele lessen en materialen, zoals een werkboek, lunchtrommel en nieuwsbrief voor ouders. Hier zijn kosten aan verbonden. Krachtvoer is ontwikkeld door de Universiteit Maastricht met adviezen van het Voedingscentrum. Het Voedingscentrum werkt samen met gezondheidsinstituut CBO NIGZ bij de ondersteuning van Krachtvoer. Regionale begeleiders, zoals de GGD, ondersteunen bij de invoering van Krachtvoer. Kijk voor meer informatie op www.krachtvoer.nu.
Gezondheidseducatie: verdieping Maatschappelijke stages
De maatschappelijke stage in food is een bijzondere vorm van stage omdat het geen vrijwilligerswerk in de gebruikelijke zin van het woord is. Het is erop gericht jongeren ‘ambassadeur’ te laten zijn voor duurzame voedingsmiddelen of een gezondere leefstijl. Op de website www.foodstages.nl, gemaakt in opdracht van EZ, doen leerlingen kennis op over de maatschappelijke en duurzame aspecten van voeding. De leerlingen hebben de keuze uit digitale lesmaterialen van veertien verschillende thema’s met een praktijkopdracht, die aan de hand van een stappenplan wordt uitgevoerd.
Magazine Lekker Belangrijk!!!
Het Voedingscentrum geeft het magazine Lekker Belangrijk!!! uit voor jongeren van 12 tot en met 15 jaar. Doel is om jongeren aan het denken te zetten over de verschillende aspecten van voedsel, zoals gezond en veilig eten, maar ook dierenwelzijn, milieu, natuur, cultuur en eerlijke handel. De artikelen sluiten aan bij de belevingswereld van leerlingen. Docenten kunnen nieuwe edities gratis bestellen via EDG, www.schoolpost.nl/voedingscentrum of bel 030 241 70 30. Ook is er een docentenhandleiding beschikbaar, te vinden op: www.voedingscentrum.nl/onderwijs.
Project om op te eten!
Het Project om op te eten! van de Nationale Jeugd Raad brengt gevolgen van dagelijkse consumptie van voedsel onder de aandacht, zodat jongeren doordachte keuzes kunnen maken. Leerlingen worden opgeleid tot echte keurmeesters. Het zelf laten kiezen staat centraal in zowel het lesboekje als de workshops. Het programma bestaat uit: de Dieren om op te eten! filmles, de Workshop om op te eten!, een dagdeel op excursie naar een boerderij en de creatieve afsluiter: Ben jij om op te eten!? Het programma is modulair ingericht; de onderdelen zijn ook afzonderlijk uit te voeren. Kijk voor meer informatie over het project op www.projectomopteeten.nl.
Online: www.voedingscentrum.nl/ikganaarschool
Op de jongerenpagina van het Voedingscentrum zijn diverse verdiepingsmaterialen speciaal voor jongeren in de onderbouw van het voortgezet onderwijs te vinden. Van testjes, games, achtergrond informatie, inspiratie voor schoolkrantteksten tot vraagbaak.
Ouderparticipatie Boek: Alles over gezond eten en bewegen met kinderen van 4-18 jaar
De basis voor een gezonde leefwijze is voor alle leeftijden gelijk: gezond eten en lekker veel bewegen. Dit boek van het Voedingscentrum helpt ouders om thuis een gezonde basis te creëren. In veertien jaar tijd groeit een kleuter uit tot een jong volwassene. In dit boek is deze periode in drieën gedeeld: de onderbouw van de basisschool (4-8 jaar), de bovenbouw en de overgang naar de middelbare school (9-13 jaar) en de middelbare school (14-18 jaar). Bestel dit boek voor E 9,95 in de webshop van het Voedingscentrum: www.voedingscentrum.nl/webshop. Professionals kunnen gratis de folder ‘Alles over gezond eten en bewegen met kinderen van 14-18 jaar’ bestellen om uit te delen aan ouders van leerlingen.
Praktische tips Verwerk het thema voedsel in het bestaande curriculum
Enkele voorbeelden: Nederlands: Geef je leerlingen de opdracht om een essay te maken over “Hoe ziet jouw ideale gezonde en duurzame kantine eruit?” of “Wat betekent gezond en duurzaam eten voor jou? Waarom vind je dit wel of niet belangrijk?”. Economie: Geef leerlingen de opdracht hoe je een gezonde en duurzame kantine winstgevender kunt maken. Of stuur ze de supermarkt in om verpakkingen te bekijken en etiketten te lezen.
Erop uit
Laat voedsel ‘leven’ door met leerlingen naar een boerderij te gaan. Veel boerderijen geven rondleidingen en ontvangen klassen een middag, een dag of zelfs een hele week. Zoek naar mogelijkheden in de buurt op: www.metdeklasdeboerop.nl.
Debat
Organiseer voor de klas of de hele school een debat over de effecten van eten op jezelf en de wereld om je heen.
Actie
Stimuleer leerlingen om minder eten te verspillen: zet een actie in school op tegen voedselverspilling.
Koken
Deel een klas op in twee groepen en laat ze voor elkaar een gezonde lunch bereiden. Krijg inspiratie voor recepten op www.voedingscentrum.nl/recepten of de broodjeswijzer op www.gezondeschoolkantine.nl
Scan deze QR-code of ga naar www.voedingscentrum.nl/onderwijs. Daar vind je de uitgebreide informatie over wat in deze folder staat.
Deze folder helpt je om invulling te geven aan een Gezonde School
Een Gezonde School heeft veel voordelen: een prettiger leeromgeving, minder verzuim, betere prestaties en een lagere schooluitval. Een Gezonde School in het voortgezet onderwijs stimuleert op een integrale en structurele manier de gezondheid van leerlingen en schoolpersoneel. Deze folder biedt inspiratie voor een praktische invulling van vier onderdelen van de Gezonde School (www.gezondeschool.nl): Schoolbeleid en -omgeving, Gezondheidseducatie en Ouderparticipatie.
www.voedingscentrum.nl/onderwijs
