Geweldloosheid en veiligheid Missie van Levenslust Geweldloosheid en veiligheid zijn kernwoorden in ons beleid. We willen onze kinderen en jongeren het belang van een geweldloze wijze van handelen bijbrengen en dit op verbaal, psychisch en fysiek vlak. Bij onze “objectieven” stellen wij dat we een klimaat creëren waarin kinderen / jongeren een gevoel van veiligheid hebben, waarbij elementen als voorspelbaarheid, coherentie en een consequente aanpak heel belangrijk zijn. Wat zien we in de praktijk? Onze kinderen en jongeren worden meer en meer geconfronteerd met geweld in de maatschappij. Dit zowel letterlijk als via (sociale) media, films, … Onze kinderen en jongeren zijn kwetsbaar. Sommigen kopiëren gedrag wat ze om zich heen waarnemen. In de plaats van het bespreekbaar maken van meningsverschillen of frustraties grijpt men naar geweld als uitingsvorm van communicatie of als probleemhantering. Ook seksualiteit is in de maatschappij veel meer zichtbaar dan vroeger. Dit ontgaat onze kinderen en jongeren niet. Sommigen gaan daar goed mee om, anderen minder goed of zelfs op een compleet foute wijze. We zien soms dat kinderen / jongeren zowel zichzelf als anderen in gevaar brengen. Het experimenteren met seksualiteit via spelletjes spelen lijkt steeds vroeger te beginnen. Soms op een voor hun leeftijd normale wijze, soms ook met uitschieters naar grensoverschrijdend seksueel gedrag, waarbij het respect voor de ander ontbreekt. Ons antwoord hierop is geweldloosheid benadrukken en veiligheid bieden. En toch is het niet evident. Door te stellen wat we belangrijk vinden alleen komen we er blijkbaar niet. We weten - hoe zeer dit ook te betreuren valt - , dat in het verleden geweld als middel vanuit hulpverleners niet altijd werd geschuwd. Wellicht was die manier van handelen te kaderen in onmacht en in de tijdgeest waarbij men vond dat een ‘pedagogische tik’ moest kunnen. “Nee dus” zeggen wij stellig. “Oog om oog, tand om tand” loopt uit de hand. Je komt in een vicieuze cirkel terecht en je opereert vanuit een attitude waarbij je de ander “eronder” wilt krijgen en waarbij jij macht wilt uitoefenen. Zaken waar we nadrukkelijk afstand van nemen. Onze kinderen / jongeren hebben – ook in situaties waarin ze moeilijk of onverantwoord gedrag vertonen – een gevoel nodig van geborgenheid, veiligheid en ze moeten zich gerespecteerd weten door diegenen die hen begeleiden. Dat deze moeilijke situaties vaak voorkomen bij onze kinderen en jongeren is eigen aan het werken met gedragsmoeilijke en emotioneel gestoorde kinderen / jongeren. Wij als professionele hulpverleners moeten te allen tijde de gewenste attitude kunnen volhouden. Wellicht denkt u, dit lezende, dat dit allemaal vanzelfsprekend is.
Wij hebben in ieder geval vastgesteld dat je er niet komt door in je missie en visie aan te geven hoe belangrijk je geweldloosheid vindt.
Voortdurend opleidingsproces Wat wellicht vanzelfsprekendheden zouden moeten zijn, zijn dit niet automatisch. Zaken moeten bespreekbaar gemaakt worden. Zeker in een organisatie met een lange bestaansgeschiedenis, waarin verschillende opvattingen die in al die jaren van haar bestaan ook maatschappelijk een rol hebben gespeeld, in de organisatie zijn binnengetreden. Dus kort gezegd: er over praten. Weer gemakkelijker gezegd dan gedaan, want je eigen handelen bespreekbaar maken – en daarover transparant zijn - is moeilijker dan je misschien wel denkt. Wat zal mijn collega er wel niet van vinden? En wat als het ter ore komt bij de directie? Is hier wel een veilig klimaat om zaken bespreekbaar te maken? Enkele jaren geleden was er de vaststelling dat deskundige begeleiding nodig was om zaken bespreekbaar te kunnen maken. Wij hebben in 2010 een externe organisatie (Idewe) onder de arm genomen. Wij hebben hen gevraagd om al onze teams te coachen. Dit met als doel medewerkers hun gevoelens te laten verwoorden en een klimaat te bewerkstelligen waarin mensen zich veilig kunnen voelen. We hoopten hierdoor medewerkers er van te doordringen dat we een lerende organisatie zijn waarin fouten gemaakt mogen worden, zonder dat je daarbij afgestraft wordt. Voor ieder begeleidingsteam per leefgroep (opvoeders, maatschappelijk werker, psycholoog) is dit een intensief traject geweest wat zich uitstrekte over 5 of 6 bijeenkomsten onder leiding van een externe coach. Is dit succesvol geweest? Het heeft ongetwijfeld positieve elementen opgeleverd. We mogen vaststellen dat het bespreekbaar maken van je eigen handelen wat meer vanzelfsprekend is geworden, maar zeker is ook dat niet iedereen dat vandaag al even gemakkelijk vindt. Dus we blijven daar aandacht aan geven. Parallel aan dit coachingstraject hebben we vanaf 2011 in samenspraak met een andere externe organisatie (Icoba) een agressiebeleid uitgewerkt. Vertrekkend vanuit onze algemene visie / missie hebben we een op agressie gerichte visie uitgewerkt, waarin het belangrijkste doel wederom is: “ het bespreekbaar maken van wat je doet en daarover transparant zijn”. Als uitvloeisel of hulpmiddel zijn protocollen ontwikkeld en zijn meldingsformulieren in gebruik genomen. Enerzijds met als doel om incidenten op leefgroepniveau bespreekbaar te maken, anderzijds met als doel om op instellingniveau een analyse te kunnen maken van agressie-incidenten. Vervolgens stelde zich de vraag hoe dat beleid nu om te zetten in concreet handelen. Ook hierin wilden we onze medewerkers ondersteunen en hen handvatten bieden. Ook hiervoor deden we een beroep op een externe deskundige / trainer, Jeroen Cottenie. Alle opvoedersteams hebben in 2013 een door Jeroen geleide training gevolgd gebaseerd op de visie van geweldloosheid.
Bij een houding van geweldloosheid hoort dat we vertrouwen, overtuiging, dialoog en samenwerking voorop stellen boven dwang, autoriteit en straf. Deze opleiding bestond uit 3 delen:
Het kader van geweldloosheid verduidelijken voor alle medewerkers van de opvoedkundige dienst. Wat is dat eigenlijk, agressie? Waar komt het uit voort en wat is je eigen rol als opvoeder hierin? Hoe creëer je een klimaat waarbinnen de mogelijkheid bestaat om grondig en kritisch te reflecteren over alles wat met agressiehantering te maken heeft? Hoe breng je structuur aan, hoe kan je er preventief voor zorgen dat gedrag niet escaleert, tot uiteindelijk de vraag hoe te handelen als gedrag wel escaleert?
Aanleren van interventietechnieken. Deze technieken kunnen enkel gebruikt worden wanneer controleverlies leidt tot gevaar voor zichzelf en anderen.
Het opleiden van een 10-tal interne trainers interventietechnieken.
Vele medewerkers hebben deze interventietechnieken via een directe training van Jeroen Cottenie aangeleerd gekregen. Een eenmalige training brengt je niet ver genoeg. Je vergeet snel en bovendien hadden we geen ruimte om echt aan alle teams dit onderdeel van de training aan te bieden. Door het hebben opgeleid van een 10-tal trainers interventietechnieken beschikken we momenteel over een team van eigen trainers, die aan alle teams (en dus ook aan nieuwe medewerkers) dezelfde training aanbieden als die Jeroen Cottenie in 2013 heeft aangeboden. Onze interventiecoaches doen dit teamsgewijs, dus leefgroep per leefgroep. Jaarlijks voorzien wij voor onze interventiecoaches in een terugkomdag / intervisiedag onder leiding van Jeroen Cottenie. De interventiecoaches komen ook een 4-tal keren per jaar samen om de mogelijkheden en moeilijkheden vanuit het werkveld te bespreken. Op deze wijze geven zij mee inhoud en richting aan het interne agressiebeleid. In de nabije toekomst, vanaf schooljaar 2015-2016, wordt er jaarlijks een interne vorming aangeboden voor alle begeleidingsteams. Deze vorming, uitgewerkt door 2 psychologen (zij zijn ook interne interventiecoaches), verduidelijkt de visie op agressie en geweld binnen Levenslust. Daarnaast is het ook de bedoeling om medewerkers zicht te laten krijgen op hun manier van handelen, hun sterktes en valkuilen,... Wij denken dat we, door het: duidelijk maken en verspreiden van een visie van geweldloosheid trainen van communicatie en transparantie binnen de teams trainen van interventietechnieken
stappen in de goede richting hebben gezet. Tegelijkertijd realiseren we ons dat het zaken zijn waar we blijvend aandacht aan zullen moeten schenken. Ook in dat opzicht blijven we dus een lerende organisatie. Op een integere manier omgaan met seksuele beleving In het begin van deze notitie hebben we het aspect veiligheid niet alleen gerelateerd aan geweldloosheid, maar ook aan seksualiteit. Ook op dit vlak hebben we ons in de voorbije jaren de vraag gesteld hoe we de begeleiding van onze kinderen en jongeren in hun seksualiteitsbeleving kunnen verbeteren, optimaliseren en professionaliseren. Als eerste hebben we ons gefocust op het ontwikkelen van een protocol. In het begin was dat protocol vooral gericht op hoe te handelen in een situatie van seksueel grensoverschrijdend gedrag. Doordat we met dergelijke situaties werden geconfronteerd drong die noodzaak zich op. Uiteraard ben je op het moment dat zich seksueel misbruik voordoet eigenlijk te laat. Zaak is om preventief te werken door jongeren te begeleiden in hun seksuele ontwikkeling, ze te leren een onderscheid te maken tussen wat aanvaardbaar en wat niet aanvaardbaar seksueel gedrag is en ze weerbaar te maken. Dit betekent natuurlijk dat het op zijn minst voor ons als hulpverleners duidelijk moet zijn welke normen en waarden we hierover willen hanteren binnen onze instelling en hoe we dat gecommuniceerd krijgen naar mekaar toe en naar onze kinderen en jongeren. Op grond van deze gedachte hebben we een vorming opgezet voor onze medewerkers, ontwikkeld door 2 psychologen van Levenslust van wie één is opgeleid als seksuologe en de ander ervaring heeft met daderhulp. In die vorming onderscheiden we: 1. Een opleiding rond de visie (opgestart eerste helft 2014) die gehanteerd wordt in Levenslust, met als accenten: De wetgeving De visie van Levenslust De seksuele ontwikkeling (vertrekpunt: seksualiteit is een centraal aspect van elk menselijk wezen) Protocol bij grensoverschrijdend gedrag Normen om ernst van grensoverschrijdend gedrag in te schatten (vlaggensysteem van SENSOA) 2. Een vorming voor vormers, opvoeders (opgestart september 2014) die met de kinderen preventief willen werken rond seksualiteit als thema. De bedoeling is dat deze vormers ook hun eigen teamleden dan verder kunnen vormen. Als ondersteuning is er voor kinderen / jongeren een aanbod van een informatie- en vormingspakket, aangepast per ontwikkelingsniveau. De uitwerking van de vorming aan kinderen / jongeren gebeurt op leefgroepniveau en/of op individueel niveau. 3. Verder wordt in een vorming voor ouders voorzien (start schooljaar 2015-2016) om hen te informeren over ons beleid en om met hen opvoedingsondersteunend te werken rond dit thema.
Met het geheel willen we werken aan het bevorderen van veiligheid voor onze kinderen en jongeren. Ook hierbij geldt dat, net als wat we hebben aangegeven met betrekking tot geweldloosheid, voortdurende aandacht en herhaling noodzakelijk blijven teneinde onze professionalisering te optimaliseren. Bob Gebruers Algemeen directeur Maart 2015.
