Geschiedenisles over het jaar 1989, einde van de Koude Oorlog. Antwoorden

Geschiedenisles over het jaar 1989, einde van de Koude Oorlog Antwoorden

© Persmuseum, 2009 ▪ www.persmuseum.nl/1989 ▪ 1989, bovenbouw HAVO/VWO

Vraag 1 - Gorbatsjov a. Leg uit welke rol Sovjet-leider Michail Gorbatsjov heeft gespeeld in de val van het communisme. Gorbatsjov is vooral beroemd vanwege zijn niet-handelen, terwijl de satellietstaten om meer soevereiniteit vroegen. Daarnaast schreef hij een manifest waarbij hervorming van het communistisch systeem centraal stond (perestroika). Ook bracht hij het idee van de openheid (Glasnost) die het systeem moest verbeteren.

b. Wat symboliseren de zwarte wolken op deze tekening?

Open vraag. De zwarte wolken kunnen iets van problemen die Gorbatsjov achtervolgen symboliseren, of misschien een brand waarbij Gorbatsjov wegloopt, en dus niet daadkrachtig handelt. Deze brand kan slaan op de fluwelen revolutie in Tsjecho-Slowakije waarbij geen militair ingrijpen vanuit Rusland plaatsvindt. c. Leg deze tekening uit. Benoem hierbij alles wat je ziet.

2


Beschrijving: Perestroika staat in de zee, een golf met glasnost gaat in tegen een golf met democratie erop. Een hand met DDR erop, met een vlaggetje met de hamer en sikkel en SED en de roep: Hilfe! Uitleg: De DDR verzuipt in de zee van hervormingen, tussen twee tegengestelde krachten, De openheid van Gorbatsjov (glasnost) en democratie. De DDR zwaait nog met een vlag van de Socialistische Eenheidspartij van Duitsland, maar roept ondertussen om hulp. Vraag 2 - Doorknippen van het IJzeren Gordijn tussen Hongarije en Oostenrijk

a. Wanneer vond deze gebeurtenis plaats? 2 mei 1989 b. Wat waren de directe gevolgen? DDR burgers gebruikten deze opening om via Hongarije naar het westen te vluchten. c. Wat heeft de zogenaamde Pan-Europese Picknick hiermee te maken? De Pan-Europese Picknick is een vredesdemonstratie op 19 augustus 1989 waarvoor de grens tussen Oostenrijk en Hongarije enkele uren zou worden geopend, zodat oost en west elkaar konden ontmoeten. De gelegenheid werd door honderden mensen aangegrepen om naar het westen te vluchten. De Pan-Europese Picknick is direct voortgekomen uit het feit dat men van plan was de grenzen tussen Oostenrijk en Hongarije te openen, zoals bleek uit het latere symbolisch doorknippen van het prikkeldraad. Vraag 3 - Solidarność In Polen word de vakbondsbeweging Solidarność opgericht. Deze vakbondsbeweging speelt een grote rol in de omwentelingen van 1989 in dat land. Tip: lees hiervoor ook het artikel over de Ronde Tafelgesprekken op www.persmuseum.nl/1989 onder ‘informatie’. a. Wanneer werd Solidarność opgericht, en hoe kwam het tot stand? De vakbeweging vond haar oorsprong in diverse stakingscomités op de werven van Gdańsk, Gdynia en Sopot in de jaren zeventig van de vorige eeuw, in september 1980 werd de vakbond opgericht in Gdansk. b. Wat is de letterlijke vertaling van Solidarność? Solidariteit c. Wie was de leider van deze vakbondsbeweging? Lech Wałęsa, voormalig elektricien, was de aanvoerder van de bond. 3


d. Wat hebben de Ronde Tafelgesprekken te maken met de vakbondsbeweging? De Ronde Talfegesprekken vonden plaats in Polen vanaf 6 februari 1989. De nog verboden vakbond Solidarność was een macht geworden om rekening mee te houden. De ronde tafelgesprekken zorgden voor een ommekeer in het politieke systeem in Polen, na de ronde tafelgesprekken werd besloten tot semi-vrije verkiezingen. Dankzij de beweging Solidarność kon de Poolse communistische eenpartijregering niet meer om de wensen van de arbeiders heen. e. Leg onderstaande tekening uit. Beschrijf ook alle symbolen die je ziet.

De godsdienstige Wałęsa met een Poolse wimpel aan een speer en een politiepet op racet op het paard Solidarność, de vakbeweging, over de gevallen CPP met als hoofdman generaal Jaruzelski heen. Het zwaard van de Communistische Partij Polen (CPP) is gebroken en de helm ter bescherming die de Sovjet Unie voorstelt is afgevallen en niet meer van nut. Op de achtergrond vallen andere paarden de tanks aan, die al in brand staan.

Vraag 4 - Val van de Muur

a. Leg deze tekening uit. De net ingestelde partijleider in de DDR Egon Krenz probeert nog de muur in stand te houden. Op de tekening is hij als een stukje afbrokkelende muur te zien. De val van de muur is niet meer te voorkomen. b. Onderstaande afbeeldingen hebben allemaal met de Muur en de val van het communisme te maken. Wat is de juiste chronologische volgorde? 4


1

Berlin. Een speciale uitgave van Ullstein Verlag Berlin, 1961

2

Fritz Behrendt, Krenz muur, 1989 / © Persmuseum

3

Nöklapja. Hongarije. Met de hand staat erop geschreven: ‘Vandaag nog!’, 1989

4

Berliner Zeitung. DDR. ‘De Muur is weg!’, 10 november 1989

5

Opland. ‘Het Oostduitse wonder: …of het geheime wapen van Egon Krenz…’, 11 november 1989

6

Libération. Frankrijk, 11-12 november 1989

7

Frits Müller, Duitsland, 7 december 1989

8

Frits Müller, ‘Wil de laatste Oostduitser het licht uitdoen?’ 2 september 1989

Vraag 5 - Ceauşescu Bekijk het filmpje over Ceauşescu bij ‘films’ op www.persmuseum.nl/1989 Let op: deze opname bevat schokkende beelden. a. Wie was Ceauşescu? Nicolae Ceauşescu was het staatshoofd van Roemenië van 1967 tot 1989, waarna hij na een coup van het leger geëxecuteerd werd samen met zijn vrouw.

5


b. Na de executie van het echtpaar Ceauşescu verklaren de leiders van de staatsgreep een einde aan het communistisch bewind en kondigen vrije verkiezingen aan. Hoe heeft dit kunnen gebeuren? Ceauşescu is al 14 jaar aan de macht als zijn wrede en corrupte leiderschap in de allerlaatste maand van 1989 uiteindelijk wordt verstoord. Op 16 december breekt er protest uit als reactie op de uitzetting van een priester/dissident van Hongaarse afkomst. Vele demonstranten komen om door geweld van de politie. Eind december bereikt de situatie een landelijk kookpunt en ontstaan er grote protestdemonstraties. Op 21 december eindigen deze protesten in een veldslag in Boekarest tussen de demonstranten en politie en leger. Een dag later weigert het leger nog langer bevelen op te volgen. Ceauşescu wordt afgezet, maar een deel van de geheime politie blijft hem trouw en er volgt nog een verbeten strijd van enkele dagen waarbij honderden doden vallen. Op eerste kerstdag 1989 worden Ceauşescu en zijn vrouw geëxecuteerd na een schijnproces dat direct op televisie wordt uitgezonden. De leiders van de staatsgreep verklaren een einde aan het communistisch bewind en kondigen vrije verkiezingen aan. c. Leg deze tekening uit.

Tekening uit 1987, twee jaar voor de militaire coup. De sardines zijn waarschijnlijk het volk van Roemenië, in de verdrukking door het echtpaar Ceauşescu. Gorbatsjov (de hand) maakt met behulp van de Sovjet Unie (de opener) het gesloten blikje open en geeft de sardines wat meer ruimte. Boven de tekening staat Glasnost, openheid, als titel.

Vraag 6 - Fluwelen revolutie Lees het artikel op http://nl.wikipedia.org/wiki/Fluwelen Revolutie. (Op de Engelse versie van Wikipedia is nog meer informatie te vinden, gebruik de zoekterm ‘Velvet Revolution’ of volg de link en klik daar onder het kopje ‘in andere talen’ op ‘English’.) a. Wat was de directe aanleiding voor de Fluwelen Revolutie? Op 17 november 1989 treden ordetroepen in Praag hard op tegen een grote studentendemonstratie, waarbij vele gewonden vallen. Vanaf dat moment vinden er op het Praagse Wenzelplein bijna dagelijks massale demonstraties plaats. Twee dagen later volgt een algehele staking en de politie weigert om hier tegen op te treden. Al snel moet Miloš Jakeš, leider van de communistische partij, opstappen en op 10 december komt er een nieuwe regering waarin ook enkele kandidaten van de oppositie zijn opgenomen. 6


Onder grote druk kiest het nog voornamelijk uit communisten bestaande parlement op 29 december de dissident Václav Havel tot president. b. Noem één van de belangrijkste personen die bij de Fluwelen Revolutie betrokken was en beschrijf wat hij deed. Mogelijke antwoorden zijn: Václav Havel, schrijver en dissident die het burgerforum oprichtte en redevoeringen hield tijdens de Fluwelen Revolutie. Later werd hij president. Gustav Husák , de president tijdens de Fluwelen Revolutie, benoemde de nieuwe regering en stapte daarna op. Nog iemand anders kan ook een goed antwoord zijn, mits zijn rol in de Fluwelen Revolutie goed omschreven is. Bekijk onderstaande tekening en beantwoord de vragen op de volgende pagina.

c. Wie zijn Stalin, Breznjev en Jakes? Stalin is de in 1953 overleden dictator van Rusland, die met het communistisch erfgoed van Lenin de Sovjet Unie heeft opgericht. Breznjev werd in 1964 partijleider van Rusland en in 1977 staatshoofd. Hij is de naamgever en bedenker van de Breznjevdoctrine, dat voorschrijft dat problemen met het communisme in een satellietstaat van de USSR moeten worden aangepakt door de gehele Sovjet-Unie. Jakes werd in 1987 benoemd tot de secretaris-generaal van de communistische partij van Tsjecho-Slowakije. Hij leek voor hervormingen te zijn, maar moest in 1989 tijdens de Fluwelen Revolutie aftreden.

d. Wat wordt bedoeld met de Praagse Lente, en wat heeft die te maken met de Fluwelen Revolutie? 7


De Praagse Lente was de naam van een regeringsperiode in Tsjecho-Slowakije in 1968, toen Alexander Dubček een gematigde koers probeerde te varen. Vanwege de Breznjevdoctrine werd deze koers snel en bloedig afgekapt. De Fluwelen Revolutie slaagde er echter wel in om een hervorming van het regeringsapparaat tot stand te brengen. Dit doordat er in dit geval geen militaire steun vanuit Moskou kwam voor de zittende regering.

8


Bijschriften bij de afbeeldingen © Het copyright van de afbeeldingen berust bij de betreffende auteurs, tekenaars of erven. Zonder schriftelijke toestemming is het niet toegestaan deze te gebruiken.

Ondertekening van het Ribbentrop-Molotov pact, 23 augustus 1939 / © Afbeelding IISG JM Je Maintiendrai, vrijdag 26 oktober 1945 / © Afbeelding Persmuseum Oprichting van de DDR. Op de foto staat Wilhelm Pieck, eerste president van de DDR, 11 oktober 1949 / © Afbeelding IISG Time, 29 december 1980 / © Afbeelding Persmuseum Berlin. Een speciale uitgave van Ullstein Verlag Berlin, 1961 / © Afbeelding IISG Frits Müller, 8 juni 1989 / © Erven Müller; collectie Persmuseum Opland, ‘Zeg Gorby, die Brezjnjef-doctrine was toch niet zo’n kwaad idee…!’, 22 december 1989 / © Erven Opland; collectie Persmuseum Opland. ‘De solidariteit……van de lange latten’, 6 mei 1988 / © Erven Opland; collectie Persmuseum Der Spiegel. BRD. Het volk zegeviert. Open grenzen. Vrije verkiezingen. 13 november 1989 / © afbeelding IISG Opland. De vloedgolf, 9 november 1989 / © Erven Opland; collectie Persmuseum Frits Müller, Duitsland, 7 december 1989 / © Erven Müller; collectie Persmuseum Frits Müller, Gorby, 20 mei 1989 / © Erven Müller; collectie Persmuseum Opland. De vloedgolf, 9 november 1989 / © Erven Opland; collectie Persmuseum Doorknippen van het IJzeren Gordijn. Symbolisch doorknippen van het IJzeren gordijn door Alois Mock, minister van buitenlandse zaken van Oostenrijk (links), en Giula Horn, minister van buitenlandse zaken van Hongarije, 1989 / © Afbeelding Persmuseum Opland. Europese geschiedenis, de hergeboorte van de Poolse cavalerie, 7 juni 1989 / © Erven Opland; collectie Persmuseum Fritz Behrendt, 1989 / © Persmuseum Fritz Behrendt, 1989 / © Persmuseum Libération. Frankrijk, 11-12 november 1989 / © Afbeelding IISG Berliner Zeitung. DDR. ‘De Muur is weg!’, 10 november 1989 / © Afbeelding Persmuseum Frits Müller, Duitsland, 7 december 1989 / © Erven Müller; collectie Persmuseum Berlin. Een speciale uitgave van Ullstein Verlag Berlin, 1961 / © Afbeelding IISG Nöklapja. Hongarije. Met de hand staat erop geschreven: ‘Vandaag nog!’, 1989 / © Afbeelding EUNIC Netherlands, Ambassade Honagrije Frits Müller, ‘Wil de laatste Oostduitser het licht uitdoen?’ 2 september 1989/ © Erven Müller Opland. ‘Het Oostduitse wonder: …of het geheime wapen van Egon Krenz…’, 11 november 1989 / © Erven Opland; collectie Persmuseum Opland. Glasnost, 29 mei 1987 / © Erven Opland; collectie Persmuseum Opland, ‘Jakes-stein : ...of: een boos Tsjechisch sprookje met een goed einde.’ 25 november 1989 /© Erven Opland; collectie Persmuseum

9

Geschiedenisles over het jaar 1989, einde van de Koude Oorlog. Antwoorden

Recommend Documents