verboden toegang Teksten: Joop van de Leemput
Beelden: Levien Willemse
Gelaatsatelier
erasmus mc
Faciale werkplaats - Alle ruimten van Erasmus MC op deze foto en de pagina’s hierna zijn beperkt toegankelijk of verboden toegang voor patiënten, bezoekers en onbevoegd personeel. De werkplaats van de afdeling Faciaal prothetiek van Erasmus MC-Daniel den Hoed is alleen toegankelijk voor patiën ten die zich hier een oor, neus, oog of deel van het gezicht laten aanmeten. Bij de meeste mensen is dat nodig omdat het oorspronkelijke gelaatsdeel door verwijdering van een tumor verloren is gegaan. Sommige patiënten hebben een aangeboren syndroom, waardoor ze bijvoorbeeld beide oorschelpen missen. Anderen zijn verminkt geraakt door een auto-ongeluk, hondenbeet of vuurwerk knal. In het atelier staan onder meer een werkbank met gereedschap, siliconen, kleurstoffen en gezichtonderdelen in wording en een ligstoel voor patiënten. De ruimte lijkt op die van een kunste naar. Faciaalprothetist Christine van Iperen van Erasmus MC-Daniel den Hoed is een van de ongeveer tien ‘gezichtsmakers’ in Nederland. Zij heeft een tandtechnische en kunstachter grond, haar opa was beeldhouwer. Ze leerde haak vak van collega Rob Peters, die veertig jaar ervaring had toen hij met pensioen ging. Haar populairste ‘product’ zijn oorschelpen. Die maakt ze meestal met het andere oor als uitgangspunt of op basis van foto’s van vroeger. Net als de vorm, is de kleur voor iedereen anders. Kinderen en jonge mensen zijn meer roze, ouderen meer roodbruin. De meeste patiënten hebben een blanke huid, maar laatst was er een donkere Kaapverdiaan die zijn oor bij een ongeluk op een schip had verloren. Sommige patiënten zijn zo verminkt dat ze amper op straat kunnen. Een enkeling heeft in plaats van een oogkas een gapend roodzwart gat, ter grootte van een tennisbal. De protheses zijn zo lichaamsecht dat niet goed te zien is waar ze beginnen en eindigen. Ze gaan ’s nachts uit om de huid lucht te geven. ’s Morgens worden de protheses op de implantaten in het hoofd geklikt. De meeste bevatten magneten. De dragers wennen aan hun prothese. Laatst had een mevrouw ’s morgens haar oor vergeten. “Je moet je oor nog op,” zei een oplettende buurman. Volgende pagina’s: meer ‘Verboden toegang.’ Monitor
aug/sept 2008
15
VERboden toegang
Beddenwasstraat Waskracht - In de volautomatische beddenwasstraat van Erasmus MC
merk Sauter, is in 2002 in gebruik genomen. Naar schatting heeft het
worden matrassen en ledikanten in 3 minuten en 40 seconden gelijktijdig
apparaat deze zomer 200.000 ledikanten en 200.000 matrassen gereinigd.
gereinigd, op een temperatuur van 75 tot 90 graden. De beddenwasstraat
De motor onder het bed en de afstandsbediening worden meegewassen.
is vergelijkbaar met een autowasstraat en werkt met heet water, zeep,
De wasstraat is bijna nooit stuk. Bij brokken is sprake van een kleinig
stoom en warme lucht. Voorheen duurde een bed reinigen, met de hand,
heid: een losse slang of een gesprongen zekering. Persoonlijke ongeluk
minstens 20 minuten. De wasstraat is continu in gebruik, van half 8 tot
ken hebben zich al die jaren niet voorgedaan. Er is nooit iemand ‘mee
half 5. Het aantal te wassen bedden is de laatste jaren gestegen, omdat
gewassen’. De machine kan alleen worden aangezet door uit de cabine te
steeds meer patiënten een dagbehandeling krijgen. De productie bedraagt
stappen. Binnenin zit een noodknop. Het ‘ergste’ incident was een klomp
tegenwoordig 125 tot 130 bedden per dag. De beddenwasstraat, van het
die tussen de deur zat, niet eens met een voet erin.
16
aug/sept 2008
Monitor
erasmus mc
Machineverdieping Stoomkracht - Enorme stoomketels domineren het beeld van een machi-
De lucht wordt vanaf het faculteitsgebouw binnengezogen, gaat door
neverdieping in de faculteit van Erasmus MC. Eén ketel is buiten gebruik,
filters en wordt bevochtigd (’s zomers) of ontvochtigd (’s winters). Afhan-
de andere twee draaien op volle toeren dankzij een recente, capaciteits-
kelijk van de buitentemperatuur wordt de lucht opgewarmd of afgekoeld.
verhogende renovatie. De opgewekte stoom gaat via een buizencircuit
De binnenlucht in Erasmus MC zou dankzij dit behandelingsproces scho-
de gebouwen in en dient om allerlei apparatuur uit operatiekamers en
ner zijn dan de buitenlucht, al ervaren personeelsleden dit soms anders.
laboratoria te ontsmetten. Dit reinigen gebeurt in kasten en tonnen waar
Rechtsachter op de foto is een trap zichtbaar, die leidt naar de watervoor-
de ‘vuile operatievaat’ in wordt gehangen of gereden.
ziening. Elk gebouw kent pieken in waterverbruik. Bij Erasmus MC is dat
De stoom uit de enorme ketels dient ook om de luchtvochtigheid in het
onder meer rond half tien, na de koffie, als honderden personeelsleden,
gebouw op peil te houden. Die moet tussen de 40 en 70% zijn.
patiënten en bezoekers toiletten doorspoelen en hun handen wassen.
Monitor
aug/sept 2008
17
VERboden toegang
Ampulvulzaal Medicatiebereiding - Deze ROTA-ampullenmachine staat in een als ‘wit’
Eigen productie is soms goedkoper, en sommige medicamenten zijn niet
geclassificeerde ruimte, die inderdaad wit is, met een blauwe vloer. ‘Wit’
te koop. De ampullenmachine op de foto wordt eind dit jaar vervangen
verwijst naar het hoogste hygiëneniveau dat de apotheek van Erasmus
door een nieuwe versie, die volgens een medewerker ‘de Porsche’ onder
MC kent. In deze beveiligde ruimte worden glazen ampullen opengebrand,
deze apparaten is, ‘en evenveel kost’.
met vloeistof gevuld en dichtgebrand. Op de foto is de productie van
Omdat de eisen die de overheid aan medicatiebereiding stelt steeds hoger
5000 stuks lidocaïne, een veelgebruikt pijnstillend middel, in volle gang.
worden, stoten veel kleine ziekenhuizen hun productie af. Erasmus MC
Bij de ingang van de productieruimte bevindt zich een deur met een
beschikt over de grootste ziekenhuisapotheek van Nederland. Deze werkt
cijferslot. In de omkleedkamers hangen instructies. Medewerkers dragen
onder meer voor Erasmus MC, Erasmus MC-Sophia Kinderziekenhuis,
bij bepaalde handelingen beschermende broeken, schorten, handschoe-
Erasmus MC-Daniel den Hoed, het Havenziekenhuis en revalidatiecen-
nen, haarnetjes, brillen, klompen of hoesjes over hun schoenen.
trum Rijndam. De apotheek is GMP-gecertificeerd: Good Manufacturing
Erasmus MC bereidt ook zelf medicijnen, in plaats van alles in te kopen.
Practice.
18
aug/sept 2008
Monitor
erasmus mc
Vriesveem Bloedpakhuis - Het nieuwe vriesveem van Erasmus MC bestaat uit bijna
hart- en vaatziekten, botontkalking en dementie.
tachtig vrieskisten en vrieskasten, waarin lichaamsmateriaal van gezonde
ERGO draait om vroegtijdige herkenning van veelvoorkomende ziektes,
mensen en patiënten ligt opgeslagen onder bewaakte omstandigheden.
vóórdat uitgebreide lichamelijke schade is aangericht. De huidige genees-
De honderdduizenden buisjes en bakjes bevatten vooral bloed, en soms
kunde komt doorgaans pas in actie als de mankementen zijn ontstaan.
beenmerg of urine.
De temperatuur in de vrieskasten en -kisten bedraagt -75 tot -80 graden.
ERGO is de hoofdgebruiker van het eerder dit jaar geopende veem. ERGO
Elk apparaat is voorzien van een zender die bij calamiteiten een alarm
is een omvangrijk, epidemiologisch onderzoek, in 1990 gestart in de Rot-
signaal afgeeft. Dit komt binnen op de mobiele telefoons van betrokkenen.
terdamse wijk Ommoord. Hieraan nemen inmiddels zo’n 10.000 gezonde
Die kunnen overal, thuis of op het werk, zien met welk apparaat er wat
burgers van 45 jaar en ouder deel. Ze komen regelmatig op controle
mis is en daarop actie ondernemen. Sinds de start van het vriesveem
en staan dan onder meer bloed af. ERGO, een initiatief van de afdeling
zijn er geen problemen met de stroom geweest. Het veem zelf wordt ook
Epidemiologie, onderzoekt voorspellende factoren van volksziekten, zoals
gekoeld omdat alle vriesapparatuur behoorlijk wat warmte afgeeft.
Monitor
aug/sept 2008
19
VERboden toegang
Obductiezaal Lijkschouwing - Obductie betekent lijkschouwing en dient om kennis
overleden, worden door een gespecialiseerd patholoog geobduceerd. Dit
te vergaren over de doodsoorzaak. In Erasmus MC vindt dit zo’n 250
omdat aangeboren afwijkingen gespecialiseerde kennis vergen. Daarnaast
keer per jaar plaats. Dat lijkt veel, maar is bescheiden vergeleken met de
is het uit te nemen weefsel is erg klein.
25.000 weefsels die onder de microscoop worden onderzocht.
Pathologen werken in de obductiezaal met lijsten waarop precies staat
Deze snijkamer is toegankelijk voor pathologen, die vanwege de hygiëne
wat ze moeten uitnemen. Dit voorkomt dat ze te veel weefsel weghalen of
beschermende schorten, hoofdbedekking en sloffen dragen. Obductie
juist te weinig. Bijna altijd gaat het om weefsel van organen, zoals het hart,
kan op verzoek van artsen plaatsvinden, waarbij schriftelijke toestemming
een long of de lever. Lijkschouwingen vinden ook plaats om aankomende
van de nabestaanden vereist is, maar ook op wens van de familie. Dit
artsen inzicht te geven in het menselijk lichaam en de daarin voorkomen-
gebeurt vaak bij jonge mensen die plotseling zijn overleden.
de ziektes. De onderwijsruimte hiervoor is vergelijkbaar met de obductie-
Kinderen die tijdens de zwangerschap of direct na de bevalling zijn
zaal op de foto, maar heeft een tribune met drie rijen van acht stoelen.
20
aug/sept 2008
Monitor
erasmus mc
Mortuarium Laatste adem - De koelcel van Erasmus MC is een ruimte waar overleden
Dat kan twee redenen hebben: identificatie vergt tijd of de familie moet
volwassenen en kinderen worden opgebaard in afwachting van vervoer
van ver komen, bijvoorbeeld Suriname of de Antillen. Er is in de koel
naar een rouwcentrum. Rechtsboven staat een wiegje, dat bij het foto
cel amper verschil zichtbaar tussen een overledene op wie obductie
graferen leeg was. Het gaat om ongeveer 900 gestorven personen per jaar.
(lijkschouwing) is gepleegd en iemand die dat niet heeft ondergaan. Bij
De overledenen liggen op stalen, verrijdbare tafels, dus niet in schuiflades
obductie neemt een patholoog stukjes weefsel of organen weg voor
die bekend zijn van tv-series. De ruimte doet bij rampen ook dienst als op
onderzoek. Daarna gaan de organen terug in het lichaam, uitgezonderd
slagplaats voor dodelijke slachtoffers, omdat Erasmus MC een calamitei
de hersenen die zo’n zes weken in formaldehyde worden gefixeerd. De
tenfunctie heeft. Naast de koelruimte zijn op dezelfde gang gevestigd: een
patholoog maakt het lichaam met speciaal naald en garen zorgvuldig
kistenkamer, rouw- en identificatieruimte en een rituele bewassingsruimte.
dicht. Later wordt de overledene aangekleed. Mannen kunnen geschoren
Sommige overledenen verblijven langere tijd in de koelcel.
worden, vrouwen opgemaakt met make-up.
Monitor
aug/sept 2008
21
VERboden toegang
Stadsverwarming Niveau 0 - Voor het omvangrijke gebouwencomplex van Erasmus MC is
‘ingepakt’. Wit is voor buizen met water van bijna 100 graden, zwart voor
voldoende capaciteit aan verwarming en koeling nodig. Warmte wordt ge-
buizen met gekoeld water van tegen de 10 graden. Tussen de leidingen
leverd via de stadsverwarming. Deze voert kokend water aan. Koud water
staan een stoel en een stoffig bureau, waaraan technici van de onder-
komt uit eigen koelmachines.
houdsservice een rapport kunnen invullen.
Het door Eneco geleverde hete water stroomt via een grote ondergrondse
De bouw van de stadsverwarming waarop Erasmus MC is aangesloten,
ringleiding op diverse punten het gebouwencomplex binnen. Met een
startte eind 1949. Delen van het buizennetwerk stammen uit de jaren 50.
warmtewisselaar, pompen en verdeelsysteem wordt het water over alle
Vlak voor kerst 2005 brak onder de Koopgoot in het centrum van Rotter-
locaties en verdiepingen verdeeld.
dam zo’n oude buis. Uit het gat stroomde zo’n 600.000 liter kokend water
Ter isolatie en bescherming tegen roest zijn de buizen bekleed met een
de straat op. Winkelend publiek liep brandwonden aan de voeten op. Bij
soort wit gips, matrasachtige dekens of zachte, zwarte band. Alles is
Erasmus MC zijn de oude buizen aan de Westzeedijk inmiddels vervangen.
22
aug/sept 2008
Monitor
erasmus mc
Faculteitsdak Niveau 28 - In 1966 zagen Nederlanders een van de hoogste gebouwen
laatste exemplaar verjaagd of opgegeten door een familie valken.
van het land gereedkomen, in Rotterdam. Het was de bijna 115 meter
Aan de dakrand staan twee cabines voor glazenwassers, op achtbaan-
hoge toren van de medische faculteit van de Erasmus Universiteit Rot-
achtige rails, met daaraan bevestigd veiligheidsvoorschriften, zoals: nooit
terdam. Die telt 21 gebruikersverdiepingen, 3 ‘machine-etages’ en nog
alleen werken, altijd een mobieltje meenemen en verplicht een goedge-
eens 4 niveaus daarboven. Het gebouw zou in de volksmond ‘de koelkast’
keurde veiligheidsgordel dragen. Tele2 en PTT Telecommunicatie huren op
gaan heten, vanwege z’n hoekige vorm en witte kleur.
het dak ruimte voor hun zenderpark. De Kunsthal heeft pasgeleden een
Op het dak staan drie schoorstenen, waarvan er twee rook van stoom
bronskleurige pop op een hoek van het dak geplaatst, om aandacht te
ketels uitblazen, en verder een reeks koeltorens die buitenlucht koelen ten
trekken voor een expositie. Het dak heeft meerdere functies, maar niet die
behoeve van airconditioning. Het geheel is beschermd met gaas tegen
van vluchtlocatie bij brand. In dat geval kan het personeel van de faculteit
vogels. Een kolonie duiven die was neergestreken, is inmiddels tot het
zichzelf via rookvrije trappenhuizen in veiligheid brengen.
Monitor
aug/sept 2008
23
