Het Ei van Columbus Gebruik de kracht van hefbomen ‘Geef me een hefboom die lang genoeg is en ik kan met één hand de hele wereld in beweging brengen’ Archimedes
In een van de Lucky Luke stripalbums hebben de vier Daltons een hinderlaag aangelegd voor de postkoets van Wells & Fargo. Aan de rand van een ravijn, willen de broers een grote steen in beweging brengen met behulp van een tak als de koets langskomt. Maar al snel komen de vier desperado’s tot de ontdekking dat er geen beweging in het stuk rotsblok te krijgen is. Gelukkig komt de kleinste van de vier broers op een geweldig idee: hij plaatst een kleinere steen voor het rotsblok en steekt een lang stuk hout onder het rotsblok en laat dit op de kleine steen rusten. De broers beschikken nu over een effectieve hefboom en weten met behulp van dit werktuig de postkoets te overvallen. Hefboomwerking
We zijn allemaal bekend met het principe van de fysieke hefboom en de meeste van ons kennen deze uit hun directe omgeving. De koevoet en de krik zijn voor ons bekende werktuigen die veelal van de hefboomwerking gebruik maken. En sommige van ons kennen het hefboomeffect uit de bedrijfseconomie, waarbij vastgesteld wordt wat de invloed van het vreemd vermogen is op de rentabiliteit van het eigen vermogen. Maar de hefboomwerking heeft met de opkomst van het systeemdenken binnen de lerende organisatie nog een andere betekenis gekregen, en dit kan van cruciaal belang zijn voor de innovatie binnen bedrijven.
1
In zijn bekende boek ‘De vijfde discipline’ geeft de organisatiegoeroe Peter Senge een prachtig voorbeeld van de nieuwe betekenis die dit begrip tegenwoordig heeft, dat in het engels ook wel met de term ‘leverage’ wordt aangeduid. Een schitterende metafoor voor leverage is de uitvinding van het trimblad. Het is een klein ‘roer op een roer’ van een schip, waardoor zelfs de grootste mammoettanker goed te besturen is. De functie van het miniroer is om het grote roer makkelijker te laten draaien, waardoor het tegenwoordig een peulenschilletje is om een tanker van 400.000 ton van koers te laten veranderen. En dat het trimblad zo’n prachtige metafoor voor leverage maakt, is niet alleen dat het bijzonder effectief is, maar dat het ook slechts een kleine ingreep vergt. Een dergelijke metafoor zet ons aan tot denken over de manier waarop we binnen onze eigen organisatie op zoek kunnen gaan naar kleine wijzigingen, die de innovatiekracht kunnen helpen vergroten. Ook in het oude Egypte van de Farao’s maakte men reeds dankbaar gebruik van hefbomen in de landbouw. Al 3000 jaar voor onze jaartelling wist men in de Nijlvallei met een relatief eenvoudig irrigatiesysteem de landbouwproductie tot ongekende hoogte op te krikken. Net als in het wilde westen was het de kunst om met een kleine reeks ingrepen grote resultaten tot stand te brengen. Daarnaast werd in dit Afrikaanse land de natuurlijke koelkast uitgevonden. Eerst deed men de oogst in een pot van aardewerk, die daarna in een grotere pot werd geplaatst. Deze werd vervolgens gevuld met nat zand en werd tenslotte met een doek bedekt. Door de hoge temperatuur in de Nijldelta verdampte het water uit het zand en bracht zo de natuurlijke afkoeling van de oogst tot stand. Hierdoor werd het mogelijk tien keer zo lang groenten en fruit goed te houden! Natuurlijke koelkast
2
In zijn algemeenheid kunnen we zeggen dat ingevingen die afwijken van onze ingesleten gedachtepatronen als een hefboom kunnen gaan werken. Dat geldt niet alleen voor de Daltons of de landbouwers in het oude Egypte, maar ook voor onze moderne productiewijze. De eenvoudige gedachte van Henry Ford om de auto naar de werknemer toe te brengen, zorgde voor een revolutie in de auto-industrie. En het idee om simpelweg de werkvloer bij de ontwikkeling van het productieproces te betrekken, heeft er mede toe geleid dat bij Toyota jaarlijks één miljoen ideeën worden geïmplementeerd! Inmiddels profiteren veel Japanse bedrijven van de ongekende hefboomwerking die uitgaat van hun professionele ideeënmanagement. Gemiddeld krijgen Japanse bedrijven zo’n 21 ideeën per werknemer per jaar binnen. Dat is ruim 40 keer zoveel als in sommige landen van West-Europa. En wat te denken van het gegeven dat bijna 90% van de ingebrachte ideeën bij Japanse bedrijven ook geïmplementeerd worden. Er zijn zelfs 300 Japanse ondernemingen die een participatiegraad van 100% bereikt hebben. Het rendement van het ideeënmanagement in verschillende landen Duitsland - Aantal ingebrachte ideeën
Zweden
Japan
0,46
0,53
21
- Participatiegraad
16,8%
20,7%
70,4%
- Realisatiegraad
61%
51%
86%
- Netto-opbrengst per
€ 339, -
€ 224,-
€ 3432, -
per werknemer per jaar
werknemer per jaar Bron: Isaac Getz, De innovatiekracht van ideeën.
Gelukkig blijven sommige Nederlandse bedrijven niet achter, zoals NedTrain uit Utrecht. Dit Nederlandse bedrijf is al meer dan 150 jaar lang onderhoudsspecialist. Onder meer voor de Nederlandse Spoorwegen. Het bedrijf heeft innovatie hoog in het vaandel staan en probeert op allerlei manieren de creativiteit van mensen op de werkvloer aan te spreken. Die benadering heeft ertoe geleid dat binnen twee jaar tijd 4000 ideeën zijn verzameld, waarvan er zo’n 1.100 zijn geïmplementeerd.
3
Daarnaast wordt regelmatig de groepsjacht ingezet op nieuwe ideeën, die een oplossing kunnen bieden voor een bepaald knelpunt binnen het onderhoudsbedrijf. Het probleem en een team van medewerkers gaan dan voor een paar dagen de ‘snelkookpan’ in. Na deze korte periode van intensief brainstormen komen er meestal fantastische resultaten uit de bus, doordat iedereen voor 100% gefocust is op de kwestie. Via deze methodiek is bijvoorbeeld het serviceniveau van de verschillende werkplaatsen met sprongen vooruit gegaan. Ook de Amerikaanse schrijver en topconsultant, Jay Abraham, benadrukt in zijn boeken het belang van leverage als het om de introductie van nieuwe ideeën gaat. Abraham verdient zijn geld tegenwoordig met het in kaart brengen van veranderingen met een grote hefboomwerking voor het Amerikaanse bedrijfsleven. Volgens Abraham draait het in essentie allemaal om de juiste mindset, dat wil zeggen met de manier waarop je standaard tegen de dingen aankijkt. En dat doet uiteraard een groot beroep op je creativiteit en het vermogen om te denken in kansen in plaats van in kosten. En wat deze Amerikaan betreft blijft het niet alleen bij woorden. Een tijd geleden klopte een succesvolle eigenaar van een stomerij bij Abraham aan. Hij maakte drie keer zoveel winst als het branchegemiddelde, maar zag op tegen de rompslomp om meer zaken te openen. Jay suggereerde daarom om de zaak het werk voor hem te laten doen in plaats van keihard te zwoegen tot aan zijn pensioen. Tegenwoordig heeft de eigenaar zijn concept in licentie aan andere stomerijen verkocht. Tegen 200 dollar per maand. Nu verdient de eigenaar 400.000 dollar per maand aan het werk van 2000 andere Amerikaanse stomerijen! Toepassingen met een grote hefboomwerking hebben veel weg van het ‘Ei van Columbus’. Achteraf bezien zijn ze vaak van een grote eenvoud en liggen ze meestal voor de hand. Dat geldt in het bijzonder voor het trimblad op het roer van een schip, maar ook voor de werking van een goed ideeënmanagement. Van tevoren moet je vooral het lef hebben om anders tegen zaken aan te kijken: onderzoekend, onbevooroordeeld en met een frisse blik.
4
Volgens de Nederlandse hoogleraar innovatiemanagement Jeff Gaspersz lijken de meeste Nederlandse bedrijven vooralsnog weinig te profiteren van de verschillende hefboomprincipes. De creatieve denkvaardigheden van het Nederlandse personeel vormen dikwijls de bottleneck. Alleen wanneer er een stimulerend creatief klimaat heerst
en
de
werknemers
en
leidinggevenden
over
voldoende
creatieve
denkvaardigheden beschikken is er kans op een geslaagde transformatie van kennis naar ideeën. 1.311 woorden
Literatuur Abraham, J (2000) Getting everything you can out of all you’ve got. St. Martins Press, New York. Gaspersz, J (2006) Concurreren met creativiteit: de kern van innovatiemanagement. Pearson Education, Benelux. Getz, I (2004) De innovatiekracht van ideeën. Kluwer, Alphen aan den Rijn. May, M (2007) The elegant solution, Toyota’s formula for mastering innovation. Free Press, New York. Senge, P (1992) De vijfde discipline. Scriptum Books, Schiedam.
5
