Gedwongen plaatsing bij pleegouders

Gedwongen plaatsing bij pleegouders  een rechtsvergelijking tussen het wetsvoorstel herziening kinderbescherming‐ maatregelen 32 015 en het Duitse Kinder ‐ und Jugendhilferecht

 

Masterscriptie   Angelique van Oversteeg   ANR 909894

 

   

1

Masterscriptie Rechtsgeleerdheid  Universiteit van Tilburg                   Auteur: Angelique van Oversteeg  ANR: 909894    Opleiding: Master Rechtsgeleerdheid  Afstudeerrichting: Accent Privaatrecht  Sectie: Familie‐ en Jeugdrecht  Studiejaar: 2011‐2012         

 

 

 

 

 

 

 

        Deze Masterscriptie is geschreven ter afronding   van de Master Rechtsgeleerdheid accent   Privaatrecht en zal worden verdedigd   op 27 februari 2012 om 14:00 uur   in aanwezigheid van de Examencommissie   der Rechtswetenschappen van de   Universiteit van Tilburg.                        Leden Examencommissie:     Mw. mr. V.M. Smits                 Dhr. prof. mr. P. Vlaardingerbroek                                                                                              

 

         

     Universiteit van Tilburg       Faculteit der Rechtswetenschappen        Warandelaan 2       5037 AB Tilburg       Tel: 013‐466 9111 

   

2

Lijst van afkortingen    art.      BGB      BJZ       BW      BZRG      EHRM       EVRM       FamFG             FGG      GG      GVG      Hof       VwGO      IVRK       jo      KJHG      LJN       MvT       OM       OTS      OVG      Rb       Rv       Raad      SGB      Stb.       TK       UHP       VOTS       VWS       WGBO      Wjz                          

Artikel  Bürgerliches Gesetzbuch  Bureau Jeugdzorg  Burgerlijk Wetboek  Bundeszentralregistergesetzes  Europees Hof voor de Rechten van de Mens  Europees Verdrag tot bescherming van de Rechten van de Mens  Gesetz über das Verfahren in Familiensachen und in        den Angelegenheiten der freiwilligen Gerichtsbarkeit  Gesetz über die Angelegenheiten der freiwilligen Gerichtsbarkeit  Grundgesetz  Gerichtsverfassungsgesetz  Gerechtshof  Verwaltungsgerichtsordnung  Internationaal Verdrag voor de Rechten van het kind  juncto  Kinder‐ und Jugendhilferecht  Landelijk Jurisprudentienummer   Memorie van Toelichting  Openbaar Ministerie  ondertoezichtstelling  Oberverwaltungsgericht  Rechtbank  Wetboek van Burgerlijke Rechtsvordering  Raad voor de Kinderbescherming  Sozialgesetzbuch  Staatsblad  Tweede Kamer   uithuisplaatsing  voorlopige ondertoezichtstelling  Ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport  Wet op de Geneeskundige Behandelingsovereenkomst  Wet op de jeugdzorg 

       

 

3

Samenvatting    Deze  masterscriptie  geeft  antwoord  op  de  vraag:  Dient  de  rechtspositieversterking  van  pleegouders  tijdens  een  pleeggezinplaatsing  in  het  kader  van  een  ondertoezichtstelling,  dat  het  wetsvoorstel  herziening kinderbeschermingsmaatregelen 32 015 beoogt, te worden aangepast na rechtsvergelijkend  onderzoek met de Duitse wetgeving, voordat de wetswijziging kan worden aangenomen en gewijzigd  in het Huidige Nederlandse Boek 1 van het Burgerlijk Wetboek en zo ja, welke aanbevelingen kunnen er  worden gedaan?    Het onderzoek dat in het kader van deze masterscriptie is verricht, heeft met name betrekking op de  rechtspositie  van  pleegouders  als  een  kind  in  het  kader  van  een  ondertoezichtstelling  bij  hun  in  het  pleeggezin is geplaatst. In het onderzoek worden, om een duidelijk beeld te vormen, alle gewijzigde en  nieuwe  bevoegdheden  van  spelers  in  de  Jeugdzorg  besproken,  die  het  wetsvoorstel  herziening  kinderbeschermingsmaatregelen 32 015 beoogt. Juist omdat dit wetsvoorstel voor zowel de ouders, de  pleegouders, het kind, de raad voor de kinderbescherming (Raad), Bureau Jeugdzorg (BJZ) als voor de  kinderrechter  een  flink  aantal  gewijzigde  en  nieuwe  bevoegdheden  in  de  wetgeving  beoogt  neer  te  leggen, die van belang zijn tijdens pleeggezinplaatsingen in het kader van de ondertoezichtstelling.     Deze  masterscriptie  geeft  antwoord  op  de  vraag  of  het  wetsvoorstel  voldoende  zal  wijzigen  om  de  rechtspositie  van  pleegouders  zo  goed  mogelijk  in  de  wet  neer  te  leggen.  Door  middel  van  rechtsvergelijkend  onderzoek  met  de  Duitse  wetgeving,  omtrent  plaatsingen  bij  pleegouders  in  gedwongen kader, wordt in deze masterscriptie op die vraag een antwoord geformuleerd.    Het  wetsvoorstel  beoogt  de  rechtspositie  van  pleegouders  te  versterken.  Het  spreekrecht  van  pleegouders  speelt  daarbij  een  belangrijke  rol.  Daarnaast  is  in  deze  masterscriptie  nog  een  aantal  belangrijke wijzigingen omtrent de rechtspositie van pleegouders terug te lezen.    Het wetsvoorstel heeft belangrijke stappen voorwaarts gemaakt om de rechtspositie van pleegouders  te versterken. Het wetsvoorstel is aangenomen door de Tweede Kamer, ligt ter plenaire behandeling  bij de Eerste Kamer en na rechtsvergelijkend onderzoek met de Duitse wetgeving verdient het op een  aantal punten nog aanbevelingen. Deze aanbevelingen zijn terug te lezen in hoofdstuk 4 en geven een  antwoord op de onderzoeksvraag die in deze masterscriptie centraal staat.  

     

 

4

 

Voorwoord    Voor u ligt mijn masterscriptie waarin de onderzoeksresultaten van mijn rechtsvergelijkend onderzoek  tussen  de  Nederlandse  en  Duitse  wetgeving  zijn  opgenomen.  Ik  heb  onderzoek  gedaan  naar  de  overeenkomsten  en  verschillen  tussen  het  wetsvoorstel  herziening  kinderbeschermingsmaatregelen  32 015 en het Duitse Kinder‐ en Jugendhilferecht, waarin met name de rechtspositie van pleegouders  centraal staat.    Het onderzoek en het schrijven van mijn masterscriptie heb ik als leuk en leerzaam ervaren. Door het  onderzoek heb ik een nog breder inzicht gekregen in hoe het een en ander geregeld is en nog beter  geregeld zou kunnen worden. Ik hoop dat mijn onderzoek kan bijdragen aan een nog betere wetgeving  inzake de rechtspositie van pleegouders, waarbij het belang van het kind voorop dient te blijven staan.  Nu is het moment aangebroken om mijn aanbevelingen voor te leggen aan de Minister, mw. drs. E.I.  Schippers, van het Ministerie van VWS.     Ik dacht de Duitse taal voldoende te beheersen om de Duitse literatuur en wetgeving te bestuderen,   maar de juridische terminologie bleek erg lastig. Toch ben ik erin geslaagd te corresponderen met een  Duitse  advocaat  en  een  medewerker  van  het  Bundesministerium  für  Familie,  Senioren,  Frauen  und  Jugend.  De  daardoor  vergaarde  informatie  bleek  uiterst  waardevol  bij  het  rechtsvergelijkend  onderdeel van mijn onderzoek.    Graag wil ik mijn scriptiebegeleidster, mw. mr. V.M. Smits, bedanken voor de steun die ik tijdens het  schrijven van deze masterscriptie van haar heb mogen ontvangen en de betrokkenheid die ze tijdens  de begeleiding heeft geuit om eraan bij te dragen de inhoud nog beter te maken. Evenzeer wil ik dhr.  prof. mr. Vlaardingerbroek bedanken voor het plaatsnemen in de Examencommissie.     Daarnaast wil ik alle betrokkenen bedanken, die op welke wijze dan ook, een bijdrage hebben geleverd  aan de totstandkoming van deze masterscriptie.     Ede, februari 2012 

 

  Angelique van Oversteeg 

 

 

   

  

   

 

 

5

 

Inleiding   

 

In  de  meeste  gezinnen  kunnen  kinderen  probleemloos  opgroeien.  De  ouders  zijn  dan  prima  is 

 

staat om hun kind de verzorging en opvoeding te bieden die voor het kind van belang zijn. Helaas  is er niet voor ieder kind een prettig thuis waar ze onbedreigd kunnen opgroeien waardoor het 

 

nodig wordt geacht om een ondertoezichtstelling op te leggen en in dat kader het kind zelf uit huis te  plaatsen. Zij kunnen in dat kader bij pleegouders worden geplaatst.     Het  wetsvoorstel  herziening  kinderbeschermingsmaatregelen  32  015  beoogt  diverse  huidige  bevoegdheden  te  wijzigen  en  nieuwe  bevoegdheden  te  creëren  voor  alle  spelers  die  binnen  de  jeugdzorg werkzaam zijn. In deze masterscriptie staat de rechtspositie van pleegouders centraal. Het  doel  van  deze  masterscriptie  is  middels  rechtsvergelijking  met  de  Duitse  wetgeving  op  dit  vlak,  te  onderzoeken of het noodzakelijk is om bovengenoemd wetsvoorstel aan te vullen om de rechtspositie  van pleegouders zo goed mogelijk in de Nederlandse wetgeving neer te leggen. In hoofdstuk 1 is terug  te  lezen  wat  de  precieze  aanleiding  is  geweest  om  dit  te  gaan  onderzoeken.  Tevens  worden  in  dit  hoofdstuk de doelstelling van het onderzoek, de methoden van onderzoek en de maatschappelijke‐ en  juridische relevantie van dit onderzoek besproken.     De  vraag  rijst  of  het  wetsvoorstel  voldoende  beoogt  te  wijzigen  om  deze  rechtspositie  zo  goed  mogelijk  in  de  wet  neer  te  leggen.  Door  middel  van  rechtsvergelijkend  onderzoek  met  de  Duitse  wetgeving omtrent plaatsingen bij pleegouders in gedwongen kader wordt in deze masterscriptie op  die  vraag  een  antwoord  geformuleerd.    In  hoofdstuk  2  wordt  aandacht  besteed  aan  de  beoogde  wetswijzigingen, alvorens in hoofdstuk 3 de huidige per 1 januari 2012 aangepaste Duitse wetgeving  hieromtrent wordt besproken.    Afsluitend op de hoofdstukken 2 en 3 wordt in hoofdstuk 4 ingegaan op de raakvlakken en verschillen  tussen de Duitse wetgeving en de nieuwe en gewijzigde bevoegdheden, die het wetsvoorstel beoogt.  Na deze belangrijke bespreking is een conclusie opgenomen waarin de belangrijkste wijzigingen kort  zijn  aangestipt.  Daarbij  is  tevens  de  vraag  beantwoord  of  het  noodzakelijk  is  om  bovengenoemd  wetsvoorstel  aan te vullen om de rechtspositie van pleegouders zo goed mogelijk in de wet neer te  leggen.  Door rechtsvergelijkend onderzoek met het Duitse Kinder‐ en Jugendhilferecht is het mogelijk  geworden  om  aanbevelingen  te  doen  voor  de  rechtspositieversterking  van  pleegouders.  Deze  aanbevelingen zijn terug te lezen in hoofdstuk 4 en geven antwoord op de onderzoeksvraag die in deze  masterscriptie centraal staat. 

   

 

6

Inhoudsopgave    Inhoudsopgave.........................................................................................................................................5  Hoofdstuk 1 Inleiding...............................................................................................................................7  1.1 Aanleiding............................................................................................................................. 7  1.2 Probleemomschrijving .......................................................................................................... 7  1.3 Onderzoeksdoel en onderzoeksvraag ....................................................................................8  Onderzoeksvraag: .......................................................................................................................... 8           Subvragen: ..................................................................................................................................... 8  1.4 Methoden (vooronderzoek) ...................................................................................................8  1.5 Theoretisch kader .................................................................................................................9  1.6 Maatschappelijke en wetenschappelijke relevantie ..............................................................10  Hoofdstuk  2  Wijzigingen  als  gevolg  van  het  wetsvoorstel  bij  pleeggezinplaatsingen  in  het  kader  van  een ondertoezichtstelling .............................................................................................................13  2.1 Inleiding ...............................................................................................................................13  2.2 De wijzigingen bij pleeggezinplaatsingen in het kader van een ondertoezichtstelling ........... 13  2.2.1 De (rechts)positie van het minderjarige kind ......................................................................  13  2.2.1.1 De eigen visie van de minderjarige ................................................................................13  2.2.1.2. De geschillenregeling ....................................................................................................14  2.2.2 Gewijzigde en nieuwe bevoegdheden van ouders ............................................................... 15  Ouders zijn in eerste instantie zelf verantwoordelijk voor de verzorging en opvoeding van hun  kind..................................................................................................................................................15  2.2.3 Gewijzigde en nieuwe bevoegdheden van pleegouders  ...................................................... 16  2.2.3.1 Blokkaderecht .................................................................................................................16  2.2.3.2 Spreekrecht bij een rechtszitting ....................................................................................17  2.2.3.3 Machtigen om het gezag uit te oefenen.......................................................................... 18  2.2.4 Gewijzigde en nieuwe bevoegdheden van Bureau Jeugdzorg................................................ 18  2.2.4.1 Schriftelijke aanwijzing ter bekrachtiging voor kunnen leggen aan de rechter .............. 19  2.2.4.2 Via de Raad het oordeel van de kinderrechter vragen ................................................... 21  2.2.4.3 Bevoegdheid om zonder toestemming van de ouders informatie op te vragen bij derden ..................................................................................................................................................... 21  2.2.4.4 Vervangende toestemming medische behandeling ........................................................ 22  2.2.4.5 Gedeeltelijke overdracht van het gezag bij een uithuisplaatsing .................................... 23  2.2.4.6 Wijziging omgangsregeling .............................................................................................. 23  2.2.4.7 Wijziging van de verblijfsplaats........................................................................................ 24  2.2.4.8 Plan van aanpak ............................................................................................................... 24  2.2.4.9 Voortaan een machtiging tot uithuisplaatsing nodig ...................................................... 25  2.2.5 Gewijzigde en nieuwe bevoegdheden van de Raad ............................................................... 26  2.2.6 Gewijzigde en nieuwe bevoegdheden van de kinderrechter ................................................. 26  2.2.6.1 Andere toetsingscriteria voor de kinderrechter .............................................................. 27  De toetsingsgrond van de ondertoezichtstelling ................................................................... 27  De toetsingsgrond bij een wijziging van het ouderlijk gezag ................................................. 27  De toetsingsgrond bij wijziging verblijfsplaats in gedoogplaatsingssituaties......................... 28  2.2.6.2 De geschillenregeling ....................................................................................................... 28  2.2.6.3 Beëindiging van langdurige plaatsingen .......................................................................... 29           2.2.7 Afsluiting ................................................................................................................................30             

 

5

    Hoofdstuk 3 De Duitse wetgeving omtrent pleeggezinplaatsingen ........................................................31  3.1 Inleiding .................................................................................................................................... 31  3.2 Het wettelijk kader van de Jugendhilfe .................................................................................. 32  3.2.1 Grundgesetz ............................................................................................................................ 32  3.2.2 Bürgerliches Gesetzbuch......................................................................................................... 33  3.2.3 Sozialgesetzbuch ..................................................................................................................... 34  Das Bundeskinderschutsgesetz .............................................................................................. 35  3.3 Het Jeugdzorgsysteem in Duitsland ........................................................................................35  3.3.1 De (rechts)positie van het kind, de jongere en de jongvolwassene ....................................... 35  Het kind .................................................................................................................................. 36  Het kind en de jongere ........................................................................................................... 36  Junger Volljähriger.................................................................................................................. 36  3.3.1.1 Het horen van het kind, de jongere en jong volwassene. ............................................... 37  3.3.1.2. Het omgangsrecht........................................................................................................... 38  3.3.2 De bevoegdheden van ouders ................................................................................................ 38  Ouderlijk gezag ....................................................................................................................... 38  Verantwoordelijk voor de verzorging en opvoeding.............................................................. 38  3.3.3 De bevoegdheden van pleegouders ....................................................................................... 39  Die Pflegefamilie..................................................................................................................... 39  Rechten van pleegouders ....................................................................................................... 40  3.3.4 Het Jugendamt ........................................................................................................................ 40  3.3.4.1. Onderverdeling jugendhilfe ............................................................................................ 41  3.3.4.2 De Inobhutnahme ............................................................................................................ 41  3.3.4.3 de Vollzeitpflege .............................................................................................................. 42  3.3.5 Controle door het Familiengericht.......................................................................................... 43  3.3.5.1 De beroepsprocedure bij het Verwaltungsgericht .......................................................... 44  3.3.6 Overige instanties ................................................................................................................... 44  3.3.7 Afsluiting ................................................................................................................................. 44  Hoofdstuk 4 Rechtsvergelijking conclusie & aanbevelingen .................................................................46  4.1 Inleiding .................................................................................................................................46  4.2 Raakvlakken en verschillen tussen het wetsvoorstel en de Duitse regelgeving ........................46  4.2.1 Het kind................................................................................................................................... 46  Aanspraak op zorg .................................................................................................................. 46  Horen in gerechtelijke procedure........................................................................................... 47  Het omgangsrecht .................................................................................................................. 47  4.2.2 De ouders................................................................................................................................ 47  4.2.3 De pleegouders ....................................................................................................................... 48  Een langdurige plaatsing ........................................................................................................ 49  4.2.4 Overheidsinstanties ................................................................................................................ 49  Taken van de jeugdhulporganisaties ...................................................................................... 49  Een uithuisplaatsing ............................................................................................................... 49  Een plan voor hulp.................................................................................................................. 50  De bevoegdheden van jeugdhulporganisaties ....................................................................... 50  4.2.5 De rechters.............................................................................................................................. 50      4.3 Conclusie.................................................................................................................................53      4.4 Aanbevelingen ....................................................................................................................... 54  Literatuurlijst ...........................................................................................................................................54  Bijlage I Strafbepalingen genoemd in § 72a I SGB VIII ............................................................................ 56  Bijlage II Muster Vollmacht § 1688 BGB ................................................................................................. 57 

   

 

6

Hoofdstuk 1 Inleiding    1.1 Aanleiding    In  het  kader  van  mijn  opleiding  HBO‐Rechten  koos  ik  voor  mijn  afstudeeropdracht  (AOD)  het  wetsvoorstel  herziening  kinderbeschermingsmaatregelen  32  0151  en  de  mogelijke  gevolgen  voor  het  belang  van  het  kind  en  voor  de  werkwijze  van  BJZ  Gelderland.  Na  het  lezen  van  de  Memorie  van  Toelichting  vond  ik  het  onderwerp  dusdanig  interessant,  dat  ik  het  wetsvoorstel  herziening  kinderbeschermingsmaatregelen  graag  wilde  onderzoeken  voor  mijn  afstudeeropdracht  voor  de  opleiding HBO‐Rechten.  

 

  Door  dit  onderzoek  is  mijn  interesse  ontstaan  in  de  positie  van  de  pleegouders  en  andere  belanghebbende  met  betrekking  tot  de  vernieuwingen,  die  het  wetsvoorstel  herziening  kinderbeschermingsmaatregelen 32 015 beoogt te veranderen bij pleeggezinplaatsingen in het kader  van een ondertoezichtstelling (OTS). Wat er uiteindelijk toe heeft geleid dat ik ervoor heb gekozen om  hierover mijn masterscriptie te gaan schrijven.     1.2 Probleemomschrijving 

 

In boek 1 van het Burgerlijke Wetboek zijn de Kinderbeschermingsmaatregelen neergelegd die ingezet  kunnen  worden  om  de  belemmering  of  de  bedreiging  van  het  kind  in  de  verzorging  en  opvoeding  zoveel mogelijk weg te nemen. Met de toepassing van de huidige kinderbeschermingswetgeving is er  veel  ontzag  voor  het  recht  van  ouders  op  een  familie‐,  privé‐  en  gezinsleven  (art.  8  EVRM),  wat  ten  koste kan gaan van het belang van het minderjarige kind dat eveneens deze rechten kan ontlenen aan  art. 8 van het EVRM.       De rechtspositie van pleegouders staat op gespannen voet met het recht van ouders en hun kind op  een familie‐, privé‐ en gezinsleven dat voortvloeit uit artikel 8 van het EVRM. Ook bij het beëindigen  van een langer durende pleeggezinplaatsing, perspectief biedende plaatsing, zou er sprake kunnen zijn  van «family‐life» in de zin van artikel 8 van het EVRM.2      Er  dient  steeds  een  belangenafweging  te  worden  gemaakt  tussen  de  belangen  van  de  ouders,  pleegouders  en  het  kind.  De  beoogde  rechtspositieverbetering  van  pleegouders  brengt  verandering  aan in de huidige rechtsposities tijdens pleeggezinplaatsingen in het kader van een OTS en heeft zeker  juridische consequenties voor de belangenafweging. Ik ben bang dat door de rechtspositieversterking                                                                    1

 Kamerstukken II 2008/09, 32 015, nr. 3.   Kamerstukken II 2010/11, 32 015, nr. 18, p. 2.  

2

 

7

van pleegouders, in het kader van een OTS, het recht van de ouders wordt onderbelicht. Net zoals de  overheid  terughoudend  moet  omspringen  met  ingrijpen,  dienen  nieuwe  bevoegdheden,  zoals  het  inroepen van een blokkaderecht tijdens en OTS, te worden gezien als een ultimum remedium.     1.3 Onderzoeksdoel en onderzoeksvraag 

 

Ik ga onderzoeken wat de beste manier is om de belangen van ouders, pleegouders en het kind in de  wet neer te leggen, zodat deze zoveel mogelijk in het belang van het kind kunnen worden toegepast.  Alle  belangen  worden  dan  zo  goed  mogelijk  op  elkaar  afgestemd  en  kunnen  als  voorstel  aan  de  betreffende  Minister  van  VWS,  mw.  drs.  E.I.  Schippers,  worden  voorgelegd.  In  mijn  onderzoek  wil  ik  ook de bevoegdheden van BJZ, de Raad en de Kinderrechter op het gebied van pleeggezinplaatsingen  in het kader van een OTS meenemen.     Onderzoeksvraag:   Dient de rechtspositieversterking van pleegouders tijdens een pleeggezinplaatsing in het kader van een  ondertoezichtstelling, dat het wetsvoorstel herziening kinderbeschermings‐maatregelen 32 015 beoogt,  te  worden  aangepast  na  rechtsvergelijkend  onderzoek  met  de  Duitse  wetgeving,  voordat  de  wetswijziging  kan  worden  aangenomen  en  gewijzigd  in  het  Huidige  Nederlandse  Boek  1  van  het  Burgerlijk Wetboek en zo ja, welke aanbevelingen kunnen er worden gedaan?  Subvragen:  1. Welke gewijzigde en nieuwe wettelijke bevoegdheden beoogde het wetsvoorstel herziening  kinderbeschermingsmaatregelen  32  015  te  creëren  voor  ouders,  pleegouders,  het  kind,  Bureau  Jeugdzorg,  de  Raad  voor  de  Kinderbescherming  en  de  kinderrechter  tijdens  de  pleeggezinplaatsing in het kader van de ondertoezichtstelling?   2. Welke bevoegdheden hebben pleegouders,  ouders, het kind, het Jugendämt, de rechtbank  en overige instellingen tijdens een voltijdspleeggezinplaatsing volgens de Duitse wetgeving?   3. Welke  raakvlakken  hebben  de  gewijzigde  en  nieuwe  bevoegdheden  van  ouders,  pleegouders,  het  kind,  Bureau  Jeugdzorg,  de  Raad  voor  de  Kinderbescherming  en  de  kinderrechter tijdens een pleeggezinplaatsing in het kader van een ondertoezichtstelling die  het  wetsvoorstel  herziening  kinderbeschermingsmaatregelen  32  015  beoogt  met  de  Duitse  wetgeving?  4. Welke  aanbevelingen  dienen  er  te  worden  gedaan  voor  de  wetswijzigingen  van  het  wetsvoorstel  herziening  kinderbeschermingsmaatregelen  32  015,  die  de  rechtspositie  van  pleegouders  tijdens  een  pleeggezinplaatsing  in  het  kader  van  een  ondertoezichtstelling  beoogt aan te passen, om het belang van het kind zoveel mogelijk voorop te kunnen stellen?         

 

8

1.4 Methoden (vooronderzoek)   Voor  het  onderzoek  ga  ik  gebruik  maken  van  rechtsvergelijkend  onderzoek  en  literatuuronderzoek.  Aan  de  hand  van  rechtsvergelijkend  onderzoek  met  Duitsland,  wil  ik  een  rechtsvergelijking  maken  tussen de rechtsposities van pleegouders, ouders en het kind in het wetsvoorstel en de versterking van  deze positie die het wetsvoorstel herziening kinderbeschermingsmaatregelen 32 015 beoogt.    Door het lezen van literatuur en wetenschappelijke artikelen, die zijn geschreven door gezaghebbende  rechtsgeleerden, kan ik me verdiepen in de wet‐ en regelgeving, belangrijke jurisprudentie en nieuwe  inzichten  omtrent  de  rechtspositie  van  pleegouders  in  Duitsland  en  kan  ik  rechtsvergelijkend  onderzoek verrichten. Daarnaast zal ik middels literatuuronderzoek uit boeken en tijdschriften uit de  universiteitsbibliotheek  duidelijkheid  trachten  te  verkrijgen  over  de  wet‐  en  regelgeving  inzake  de  rechten van pleegouders in Nederland en Duitsland.       Tijdens  mijn  scriptieonderzoek  zullen  de  actualiteiten  rondom  de  pleeggezinplaatsingen  in  het  kader  van  de  OTS  nauwlettend  in  de  gaten  worden  gehouden.  Het  onderzoek  heeft  betrekking  op  een  wetsvoorstel dat steeds weer kan veranderen. Vooral belangrijk zijn dan ook nieuwe kamerstukken en  amendementen  die  verschijnen  en  betrekking  hebben  op  het  wetsvoorstel  herziening  kinderbeschermingsmaatregelen 32 015. Mijn onderzoek zal worden afgerond, gemeten naar de stand  van zaken op het moment van afronding.   1.5 Theoretisch kader  Mijn onderzoek kan binnen het privaatrecht worden geplaatst, meer specifiek binnen het Jeugdrecht.  Binnen dit rechtsgebied wordt het belang van het kind steeds als uitgangspunt genomen.  Dit belang  dient  beschermd  te  worden.  Daartoe  zijn  in  de  loop  der  jaren  diverse  kinderbeschermingsmaat‐ regelen  in  de  wet  neergelegd,  zoals  we  die  nu  kennen.    Toch  worden  deze  kinderbeschermings‐ maatregelen sterk bekritiseerd, aangezien de huidige jeugdbescherming niet altijd het gewenste effect  bereikt.     Minister  Donner  van  Justitie  heeft  in  juni  2004  toegezegd  de  jeugdbescherming  te  gaan  verbeteren.  Hiertoe  is  het  beleidsprogramma  ‘Beter  Beschermd’  opgesteld  om  de  kinderen  nog  efficiënter  en  effectiever  te  kunnen  beschermen,  dan  met  het  huidige  maatregelenpakket.3  Door  de  Werkgroep  Wetgeving  is  in  2006  het  advies:  Kinderen  eerst!  uitgebracht,  waarin  diverse  knelpunten  naar  voren  komen die het huidige maatregelenpakket in de praktijk tot gevolg heeft. Op dit advies is uiteindelijk  het ontwerpwetsvoorstel gebaseerd om de kinderbeschermingsmaatregelen te herzien.4 

                                                             3

 MvT bij het ontwerp‐wetsvoorstel, paragraaf 3, p. 6.   M.R. Bruning & J. Kok (red.), Herziening wetgeving kinderbeschermingsmaatregele: commentaren op het voorontwerp van wet, FJR‐ congresbundel, Deventer: Kluwer 2008, P. 148.  

4

   

 

9

In  wetenschappelijk  onderzoek  is  naar  voren  gekomen  dat  met  name  de  rechtspositie  van  pleeg‐ ouders  tijdens  een  OTS  erg  onzeker  is,  aangezien  zij  dan  niet  de  mogelijkheid  hebben  om  een  blokkaderecht  in  te  roepen.  In  het  Trillium‐rapport  ‘Pleegzorg  met  visie:  Juridische  haken  en  ogen’5  werd  de  onzekere  rechtspositie  van  pleegouders  voornamelijk  onvoldoende  beoordeeld  in  situaties  waarin  een  kind  langere  tijd  bij  pleegouders  was  geplaatst.  Naast  dit  rapport  werd  in  2006  door  Punselie  in  haar  dissertatie  ook  uitvoering  ingegaan  op  de  onzekere  rechtspositie  van  pleegouders  binnen de OTS bij langdurige pleeggezinplaatsingen.6    In  2009  is  het  wetsvoorstel  herziening  kinderbeschermingsmaatregelen  32  015  ingediend  om  met  aangepaste  wetgeving  het  belang  van  het  kind  nog  meer  voorop  te  stellen.  Daarnaast  wil  men  de  rechtspositie  van  diverse  belanghebbende  versterken.  Zo  beoogt  het  wetsvoorstel  eveneens  om  de  rechtspositie van pleegouders te verbeteren. Tijdens de plenaire behandeling van het wetsvoorstel in  de  Tweede  Kamer  zijn  diverse  amendementen  ingediend7  en  is  uiteindelijk  op  23  maart  2011  het  gewijzigd voorstel van wet8 gepubliceerd. 

 

  Voor  mijn  rechtswetenschappelijk  onderzoek  zal  ik  mij  voor  wat  betreft  de  Nederlandse  wetgeving  beperken tot het wetsvoorstel herziening kinderbeschermingsmaatregelen 32 015. Waarbij het accent  gelegd  wordt  op  de  wettelijke  bevoegdheden  van  de  pleegouders,  ouders,  en  het  kind  binnen  het  civiele  Jeugdrecht.  Daarnaast  zijn  de  bevoegdheden  van  BJZ  en  van  de  kinderrechter  van  belang  om  een duidelijk beeld te schetsen.  

 

  Mijn  onderzoek  naar  de  rechtspositie  van  bovengenoemde  belanghebbenden  bij  pleeggezin‐ plaatsingen  in  het  kader  van  de  OTS  beperkt  zich  niet  tot  Nederland,  maar  ook  het  direct  aan  Nederland  grenzende  Duitsland  wordt  in  mijn  onderzoek  meegenomen.  Ik  zal  de  wetgeving  op  het  gebied van de rechtsposities van alle belanghebbenden tijdens pleeggezinplaatsingen (in het kader van  een  OTS)  van  de  Duitse  wetgeving  vergelijken  met  het  huidige  Nederlandse  wetsvoorstel  herziening  kinderbeschermingsmaatregelen 32 015.    1.6 Maatschappelijke en wetenschappelijke relevantie  Wetenschappelijke relevantie van de onderzoeksvraag:  

 

Het  wetsvoorstel  herziening  kinderbeschermingsmaatregelen  32  015  is  in  2009  ingediend  en  ligt  ter  plenaire  behandeling  bij  de  Eerste  Kamer.  Er  zijn  in  de  loop  der  jaren  verschillende  artikelen  gepubliceerd  over  rechtspositie  van  pleegouders.  In  2008  is  er  zelfs  een  congresbundel  verschenen                                                                 

5

 E.C.C. Punselie, Pleegzorg met Visie: juridische haken en ogen, Utrecht: VOG 2000.   E.C.C. Punselie, Voor een pleegkind met recht een toekomst (dissertatie Leiden), Deventer: Kluwer 2006.  7  Kamerstukken II 2010/11, 32 015 nrs. 14, 17, 18, 20, 28 en 37.    8  Kamerstukken I 2010/11, 32 015 A.  6

   

 

10

met  de  visie  van  diverse  organisaties  binnen  het  Jeugdrecht  over  de  wetswijzigingen  die  het  wetsvoorstel herziening kinderbeschermingsmaatregelen 32 015 beoogt.  

 

  Het wetsvoorstel beoogt grootse veranderingen binnen het maatregelenpakket te bewerkstelligen, zo  ook  veranderingen  op  het  gebied  van  de  bevoegdheden  van  pleegouders.  Het  is  van  belang  om  te  kijken hoe specifiek de rechtspositieverbetering van de pleegouders, bijvoorbeeld een blokkaderecht   in  het  kader  van  een  OTS,  het  beste  in  de  wet  kan  worden  neergelegd.  Op  die  manier  kunnen  alle  belangen  zo  goed  mogelijk  op  elkaar worden  afgestemd  en  als  voorstel  aan  de  betreffende  Minister  van VWS, mw. drs. E.I. Schippers, worden voorgelegd.       Tot  op  heden  is  er  nog  geen  rechtsvergelijkend  onderzoek  geweest  naar  de  bevoegdheden  van  pleegouders in Nederland in vergelijking met andere Europese landen. Daarom zal ik in mijn onderzoek  het  wetsvoorstel  herziening  kinderbeschermingsmaatregelen  32  015  vergelijken  met  de  Duitse  wetgeving  die  in  Duitsland  op  dit  punt  geldt.  Door  de  vergelijking  met  de  Duitse  wetgeving  kan  een  goed inzicht worden verkregen in hun regelgeving omtrent pleeggezinplaatsingen. Door de verschillen  en overeenkomsten te bestuderen, kunnen de voor‐ en nadelen hiervan op een rijtje worden gezet en  gebruikt worden om op dit punt een zo goed mogelijke regelgeving op te nemen in het boek 1 van het  Burgerlijk Wetboek (BW). 

 

  Er  is  wetenschappelijk  onderzoek  gedaan  naar  de  knelpunten  en  daaruit  is  het  wetsvoorstel  met  betrekking  tot  het  blokkaderecht  van  pleegouders  in  het  kader  van  de  OTS  aan  bod  gekomen.9  Het  wetsvoorstel wordt nu in de Eerste Kamer behandeld en er zijn al diverse amendementen ingediend.   Dit  geeft  duidelijk  aan  dat  het  wetsvoorstel  nog  niet  volledig  aan  de  wensen  voldoet.  Er  zijn  ook  amendementen  ingediend  over  het  blokkaderecht  van  pleegouders.  Mijn  masterscriptie  zal  op  het  punt  van  het  blokkaderecht  verhelderend  werken  en  een  bijdrage  leveren  aan  het  wetenschappelijk  probleem,  namelijk  de  herziening  van  de  kinderbeschermingsmaatregelen  die  op  dit  moment  ter  discussie staat in de Eerste Kamer.  

 

  Mijn onderzoek zal een nieuw licht werpen op het thema, aangezien er in het wetsvoorstel  voornamelijk rekening wordt gehouden met de rechtspositieversterking van de pleegouders. In mijn  masterscriptie wil ik meer aandacht besteden aan de rechtspositie van ouders en de inbreuken die de  rechtspositieversterking van de pleegouders met zich meebrengt.      

                                                             9

 Verwey‐Jonker instituut, Met recht onder toezicht gesteld, evaluatie herziene OTS‐wetgeving 2000, Utrecht: WODC 2000. 

   

 

11

Maatschappelijke relevantie van de onderzoeksvraag:   De onderzoeksvraag is voor de praktijk in het dagelijks leven van belang om aanbevelingen te kunnen  doen ter verbetering van een pleeggezinsituatie. Ook dient het antwoord op de onderzoeksvraag om  ideeën te kunnen aandragen ter oplossing van een conflictsituatie over een pleeggezinplaatsing in het  kader  van  een  OTS.  Het  resultaat  dat  uit  het  onderzoek  naar  voren  komt,  is  zeer  toepasbaar  in  de  praktijk. Uit het onderzoek komen aanbevelingen naar voren en deze kunnen worden gebruikt om het  wetsvoorstel  zo  goed  mogelijk  aan  te  passen,  waardoor  de  kinderbeschermingsmaatregelen,  voornamelijk  op  het  gebied  van  pleeggezinplaatsingen  in  het  kader  van  de  OTS,  beter  in  de  wet  kunnen worden vastgelegd.  

 

 

   

 

12

Hoofdstuk 2 Wijzigingen als gevolg van het wetsvoorstel bij pleeggezinplaatsingen in het kader van  een ondertoezichtstelling  2.1 Inleiding  De  kinderbeschermingsmaatregelen  die  in  de  huidige  wetgeving  in  boek  1  van  het  BW  zijn  opgenomen,  zijn  toe  aan  vernieuwing.  Men  loopt  in  de  praktijk  tegen  diverse  knelpunten  aan.10  Het  belang van het kind wil men, nog meer dan nu gebeurt, steeds een eerste overweging laten zijn.11 Ook  als belanghebbende is er niet altijd een mogelijkheid om je stem te laten horen. Om bovengenoemde  redenen  is  uiteindelijk  het  huidige  wetsvoorstel  herziening  kinderbeschermings‐maatregelen  32  015  ingediend.  

 

  In dit hoofdstuk wordt besproken welke wijzigingen het wetsvoorstel herziening kinderbeschermings‐ maatregelen  32  015  beoogt  te  bewerkstelligen  bij  pleeggezinplaatsingen  in  het  kader  van  een  OTS.  Wijzigingen die hierop geen betrekking hebben, zullen buiten beschouwing worden gelaten.       De  gewijzigde  en  gecreëerde  bevoegdheden  van  de  ouders,  pleegouders  en  het  kind  worden  besproken.  Zo  ook  die  van  de  instellingen  BJZ,  de  Raad  en  de  kinderrechter  om  een  zo  volledig  mogelijk beeld te geven. Alle bevoegdheden zullen worden bezien vanuit het perspectief van het kind.  De beschermingswetgeving is er immers om het belang van het kind te beschermen.   2.2 De wijzigingen bij pleeggezinplaatsingen in het kader van een ondertoezichtstelling  In  deze  masterscriptie  wordt  alleen  aandacht  besteed  aan  pleeggezinplaatsingen  binnen  het  gedwongen  kader,  aangezien  het  wetsvoorstel  binnen  dit  kader  diverse  wijzigingen  beoogt  te  realiseren.  Het  vrijwillige  kader  zal,  behoudens  vermelding  ter  verduidelijking,  buiten  beschouwing  worden gelaten.  

   

  

2.2.1 De (rechts)positie van het minderjarige kind 

 

2.2.1.1 De eigen visie van de minderjarige 

 

Het wetsvoorstel beoogt de eigen visie van de minderjarige op te laten nemen in een verzoekschrift  waarin zal worden vermeld of de inhoud dan wel strekking van het verzoekschrift met de minderjarige  is besproken en zo ja, welke reactie de minderjarige daarop heeft gegeven.12 Het opnemen van de visie  van  de  minderjarige  lijkt  me  bezien  vanuit  het  perspectief  van  het  kind  belangrijk,  aangezien  de  rechter hieruit direct de zienswijze van de minderjarige kan afleiden en deze niet over het hoofd kan  zien.  Dit  is  voornamelijk  bij  verlengingsverzoeken  van  belang,  aangezien  de  eigen  visie  van  de  minderjarige in de praktijk dan vaak uit beeld raakt. Tevens is het van belang dat de rechter een goed                                                               10

  Verwey‐Jonker instituut, Met recht onder toezicht gesteld, evaluatie herziene OTS‐wetgeving 2000, Utrecht: WODC 2000.   Kamerstukken I 2010/11, 32015, nr. A, p. 1.  12  Kamerstukken II 2008/09, 32 015, nr. 3, p.3 (MvT).  11

   

 

13

beeld  kan  vormen  van  een  eventueel  loyaliteitsconflict13  bij  de  minderjarige,  waardoor  het  gevoel  wordt  gecreëerd  te  moeten  kiezen  tussen  ouders  en  pleegouders.  Dit  zal  mijns  inziens  juist  aan  het  licht komen wanneer de minderjarige aan de rechter een andere zienswijze kenbaar maakt, dan in de  Raadsrapportage van de Raad voor de Kinderbescherming en/of het verzoekschrift naar voren komen.    De  huidige  wetgeving  sluit  onvoldoende  aan  bij  de  minimumeisen  die  internationale  wetgeving  stelt  aan het horen van kinderen. Artikel 12 van het Internationaal Verdrag inzake de Rechten van het Kind  (IVRK) geeft aan dat het kind, ongeacht de leeftijd, om zijn of haar visie moet worden gevraagd op een  manier die past bij de leeftijd van het kind.  

 

  Volgens onze huidige nationale wetgeving, art. 809 van het Wetboek van Burgerlijke Rechtsvordering  (Rv),  dienen  kinderen  vanaf  twaalf  jaar  door  de  rechter  te  worden  gehoord,  alvorens  deze  een  beslissing  neemt.  Artikel  809  tweede  volzin  Rv  biedt  wel  de  mogelijkheid  om  kinderen  beneden  de  twaalf jaar te kunnen horen, maar dit is niet verplicht en de kinderrechter zal hen alleen binnenroepen  als  ze  daar  bekwaam  genoeg  voor  zijn.  Het  opnemen  van  de  eigen  visie  van  de  minderjarige  in  het  verzoekschrift  sluit  beter  aan  bij  de  internationale  wetgeving.  Deze  wijziging  heeft  per  slot  van  rekening wel betrekking op alle leeftijden. Mijns inziens is dit erg belangrijk, omdat de minimumeisen  dan  duidelijk  in  onze  nationale  wetgeving  zijn  neergelegd  en  dit  de  rechtszekerheid  van  het  kind  bevordert.      2.2.1.2. De geschillenregeling  Naast de vermelding van de eigen visie in het verzoekschrift krijgt de minderjarige de mogelijkheid om  gebruik te maken van een geschillenregeling wanneer zich geschillen voordoen die betrekking hebben  op de uitvoering van de  OTS.14 Uit de  Memorie van Toelichting  wordt niet duidelijk welke geschillen  onder deze regeling moeten vallen.15 Het amendement nr. 38 van het lid van Toorenburg16 geeft hier  echter  wel  uitsluitsel  over.  De  regeling  zou  voornamelijk  van  belang  zijn  in  situaties  waarbij  een  verschil  van  mening  bestaat  tussen  betrokkenen  over  de  aanpak  van  problemen,  zodat  men  kan  vermijden  dat  deze  meningsverschillen  een  goede  samenwerking‐  of  vertrouwensrelatie  in  de  weg  staan.17  Daarnaast  is  het  belangrijk  om  te  vermelden  dat  de  klachtenprocedure  bij  BJZ  zal  blijven  bestaan  en  het  niet  mogelijk  is  om  deze  geschillenregeling  voor  dergelijke  handelingen  dan  wel  gedragingen te benutten.18                                                                    13

 K. Blankman & M.R. Bruning (red.), Meesterlijk groot voor de kleintjes, Deventer: Kluwer rechtswetenschappelijke publicaties 2005, p. 29.   Kamerstukken II 2010/11, 32 015, nr. 38, p. 1.  15  Kamerstukken II 2008/09, 32 015, nr. 3, p. 3.  16  Kamerstukken II 2010/11, 32 015, nrs. 19, 26 en 38.  17  Kamerstukken II 2010/11, 32 015, nr. 38, p. 2.  18  Kamerstukken II 2010/11, 32 015, nr. 38, p. 2. Zie ook M.R. Bruning & J. Kok (red.), Herziening kinderbeschermingsmaatregelen:  commentaren op het voorontwerp van wet, FJR Congres Bundel, Deventer: Kluwer 2008, p. 125.  14

   

 

14

Een verplichte procesvertegenwoordiging in deze verzoekschriftprocedure voor de minderjarige dient  te fungeren als drempel om te voorkomen dat voor iedere onenigheid naar de rechter wordt gegaan.19  De  kinderrechter  heeft  de  bevoegdheid  om  in  deze  procedures  een  beslissing  te  nemen.20  In  subparagraaf 2.2.6 zal nader worden ingaan op deze bevoegdheid.   

2.2.2 Gewijzigde en nieuwe bevoegdheden van ouders 

Ouders zijn in eerste instantie zelf verantwoordelijk voor de verzorging en opvoeding van hun kind.21  Als het ouders echt niet lukt om die verantwoordelijkheid zelf te nemen, kan na het doorlopen van het  vrijwillig kader door de overheid middels dwang worden ingegrepen.22 Een  pleegzorgplaatsing in het  kader van de OTS, die in deze masterscriptie centraal staat, is zo’n dwangmaatregel. Ouders hebben in  deze situatie, ook al is er sprake van een OTS, gewoon het gezag over hun minderjarige kind. Het gezag  wordt  door  de  OTS  wel  enigszins  beperkt.23  Bij  belangrijke  beslissingen  dienen  de  ouders  de  gezinsvoogd in te schakelen. Als er tussen ouders en gezinsvoogd meningsverschillen ontstaan over de  uitoefening van de OTS, kunnen de ouders, net als het minderjarige kind, straks een beroep doen op  de geschillenregeling door deze meningsverschillen aan de kinderrechter voor te leggen.  

  

 

  In het kader van de behandeling van het wetvoorstel door de Tweede Kamer is een amendement    nr.  39 van het lid van Voordewind c.s.24 aangenomen, dat BJZ verplicht allereerst de ouder(s) met gezag in  de gelegenheid te stellen om een plan van aanpak op te stellen met behulp van het betrokken netwerk  (art.  1:262a  BW).25  De  ouder  met  gezag  krijgt  hierdoor  de  mogelijkheid  om  eerst  zelf  de  verantwoordelijkheid te nemen. Mijns inzien geeft deze verplichting de met het gezag belaste ouders  een sterkere positie.    Naast  de  geschillenregeling  en  de  verplichting  van  BJZ  brengt  het  wetsvoorstel  geen  nieuwe  bevoegdheden voor de ouders met zich mee. Het wetsvoorstel creëert echter wel meer mogelijkheden  om als overheid sneller te kunnen ingrijpen in de verzorging en opvoeding van het minderjarige kind.26  Deze  nieuwe  bevoegdheden  worden  aan  BJZ  toebedeeld  en  zullen  in  subparagraaf  2.2.4  worden  besproken.  Naar  mijn  mening  betekent  dit  een  nog  grotere  zeggenschap  voor  de  overheid  in  de  verantwoordelijkheid van de ouders. 

                                                            

19

 Kamerstukken II 2010/11, 32 015, nr. 38, p. 2.   Kamerstukken II 2010/11, 32 015, nr. 38, p. 2.  21  Kamerstukken II 2005/06, 30 316, nr. 3, p. 1 (MvT).  22  G. De Jonge & A.P. van der Linden, Jeugd & Strafrecht, Deventer: Kluwer 2007, p. 46.   23  L. Jansen, De kleine gids ondertoezichtstelling, Deventer: Kluwer 2010, p. 28.  24  Kamerstukken II 2010/11, 32 015, nrs. 23, 30 en 39. Amendement nr. 23 is vervangen door nr. 30 en amendement nr. 30 is uiteindelijk  vervangen door amendement nr. 39.  25  Kamerstukken II 2010/11, 32 015, nr. 30, p. 20.   26  M.R. Bruning, ‘De ondertoezichtstelling herzien – snellere bemoeienis met meer rechtswaarborgen’, Ars Aequi 2011‐11, p. 780.  20

   

 

15

  

2.2.3 Gewijzigde en nieuwe bevoegdheden van pleegouders 

  Naast  het  wetsvoorstel  herziening  kinderbeschermingsmaatregelen  32  01527  werkt  ook  het  wetsvoorstel  herziening  rechtspositie  van  pleegouders  32  52928  aan  een  verbetering  in  de  rechtspositie  van  pleegouders.  Het  laatst  genoemde  wetsvoorstel  maakt  deel  uit  van  ‘een  groter  en  samenhangend  maatregelenpakket’  29en  beoogt  de  rechtspositie  van  pleegouders  ten  opzichte  van  andere  partijen  in  de  jeugdzorg  te  verbeteren  om  zo  de  belangrijke  positie  van  pleegouders  te  benadrukken en ‘de pleegzorg’30 in een apart hoofdstuk in het Burgerlijk Wetboek op te nemen.     

 

In  de  Wet  op  de  Jeugdzorg  is  nu  een  beperkte  regeling  opgenomen  voor  de  rechtspositie  van  pleegouders. Men wil een grotere zeggenschap voor de pleegouders over het kind bewerkstelligen om  zo  recht  te  doen  aan  de  belangrijke  functie  die  zij  binnen  de  jeugdzorg  vervullen.31  Deze  positie  verbetering zal met name door  het wetsvoorstel herziening kinderbeschermingsmaatregelen  32 01532  worden bewerkstelligd. Tevens beoogt het wetsvoorstel herziening rechtspositie van pleegouders 32  25933 met name de financiële positie34 van pleegouders te verbeteren. Deze positie zal verder buiten  beschouwing worden gelaten.    

 

  Hieronder  zullen  drie  belangrijke  punten  worden  besproken  die  het  wetsvoorstel  herziening  kinderbeschermingsmaatregelen  32  01535  beoogt  te  bewerkstelligen  om  de  rechtspositie  van  pleegouders te verbeteren, aangezien dit wetsvoorstel met name uitwerking geeft aan de verbetering  van de rechtspositie van pleegouders.        

 

2.2.3.1 Blokkaderecht 

Het  blokkaderecht  kan  worden  ingeroepen  door  een  ander  dan  de  ouder  (hierna  genoemd:  pleegouders), die het kind als behorende tot het gezin verzorgt en opvoedt, om te voorkomen dat het  pleegkind, dat minimaal één jaar of langer heeft verbleven, plotseling door de ouders of gezinsvoogd  uit het pleeggezin wordt weggehaald. In de huidige wetgeving hebben de pleegouders de mogelijkheid  om  een  blokkaderecht  in  te  roepen,  wanneer  sprake  is  van  een  plaatsing  in  vrijwillig  kader  of  bij  plaatsing in het kader van voogdij. Deze bevoegdheid hebben ze niet bij een plaatsing in het kader van  een  OTS.36  Zij  hebben  dan  wel  de  mogelijkheid  om  BJZ  te  verzoeken  af  te  zien  van  verblijfplaatswijziging van het pleegkind (art. 1:263 lid 2 sub c BW).                                                                27

 Kamerstukken II 2008/09, 32 015, nr.3 (MvT).   Kamerstukken II 2010/11, 32 529, nr. 3, MvT).   29  Kamerstukken II 2010/11, 32 529, nr. 3, P. 2 (MvT).  30  Kamerstukken II 2010/11, 32 529, nr. 3, p. 10 (MvT).  31  Kamerstukken II 2010/11, 32 529, nr. 3, p. 1 (MvT).   32  Kamerstukken II 2008/09, 32 015, nr.3 (MvT).  33  Kamerstukken II 2010/11, 32 529, nr. 3, MvT).   34  Kamerstukken II 2010/11, 32 529, nr. 3, P. 2 (MvT).  35  Kamerstukken II 2008/09, 32 015, nr.3 (MvT).  36  Kamerstukken II 2008/09, 32 015, nr. 3, P. 33 (Mvt).  28

   

 

16

Het  wetsvoorstel  beoogt  de  pleegouders  ook  een  blokkaderecht  te  geven  (art.  1:265i  BW  nieuw)  wanneer  sprake  is  van  een  plaatsing  bij  pleegouders  in  het  kader  van  een  OTS.37  Deze  nieuwe  bevoegdheid  doet  een  directe  rechtsingang  voor  hen  ontstaan.  Dit  betekent  dat  wanneer  de  pleegouders het niet eens zijn met de verblijfplaatswijziging die de gezinsvoogd voor ogen heeft zij het  blokkaderecht  kunnen  inroepen,  waardoor  de  gezinsvoogd  eerst  naar  de  rechter  moet  voor  vervangende toestemming38  alvorens de verblijfsplaats van het pleegkind kan  worden gewijzigd. Dit  impliceert  een  nieuwe  bevoegdheid  voor  de  pleegouders  bij  plaatsingen  van  minimaal  één  jaar  of  langer en een extra controle voor de gezinsvoogd.     Mijns  inziens  moet  de  rechter  zich  bij  verschil  van  mening  tussen  betrokkenen  altijd  kunnen  buigen  over  een  zaak,  ongeacht  de  duur  van  plaatsing,  om  uiteindelijk  in  het  belang  van  het  kind  de  beste  beslissing te (kunnen) nemen. Pleegouders kunnen immers over belangrijke informatie beschikken die  bij deze beslissing van belang kan zijn.    

 

  In de Memorie van Toelichting wordt aangegeven dat er slechts een beroep op artikel 1:263 lid 2 sub c  BW (art. 1:265d lid 2 BW nieuw) zal worden gedaan, als de minderjarige korter dan één jaar is verzorgd  en opgevoed.39 Als het wetsvoorstel wordt aangenomen, ligt het immers meer voor de hand om een  beroep te doen op het blokkaderecht.40   2.2.3.2 Spreekrecht bij een rechtszitting  In  het  wetsvoorstel  was  het  spreekrecht  aanvankelijk  niet  opgenomen.  Het  spreekrecht  is  bij  amendement nr. 37 van het lid van Toorenburg41, na verscheidene keren te zijn gewijzigd, opgenomen  in het gewijzigd voorstel van wet: 32 015, A. Daar pleegouders in rechtszaken rondom hun pleegkind  niet  altijd  als  belanghebbende  worden  aangemerkt  (ex.  art.  798  Rv),  hebben  zij  in  gerechtelijke  procedures geen wettelijk vastgelegd spreekrecht.42        De  huidige  wetgeving  maakt  het  mogelijk  om  als  gezinsvoogd  de  rechter  te  verzoeken  om  de  pleegouders  als  belanghebbende  in  de  gerechtelijke  procedure  te  betrekken.43  Een  dergelijk  verzoek  wordt door de rechter niet automatisch toegewezen44 en dat betekent dat pleegouders niet worden  betrokken  bij  gerechtelijke  procedures  waarin  belangrijke  beslissingen  worden  genomen  over  hun  pleegkind. Zo geeft de toelichting bij het amendement nr. 14 van de leden Kooiman en Toorenburg45                                                               37

 Kamerstukken II 2008/09, 32 015, nr. 3, p. 14 (MvT).   M.R. Bruning & J. Kok (red.), Herziening kinderbeschermingsmaatregelen: commentaren op het voorontwerp van wet, FJR Congres Bundel,  Deventer: Kluwer 2008, p. 132.  39  Kamerstukken II 2008/09, 32 015, nr. 3, P. 30 (Mvt).  40  Kamerstukken II 2008/09, 32 015, nr. 3, P. 30 (Mvt).  41  Kamerstukken II 2010/11, 32 015, nrs. 14, 20 en 37. Amendement nr. 14 is vervangen door nr. 20 en amendement nr. 20 is uiteindelijk  vervangen door amendement nr. 37.  42  Kamerstukken II 2010/11, 32 015, nr. 37, p. 1.  43  Kamerstukken II 2010/11, 32 015, nr. 37, p. 1.  44  Kamerstukken II 2010/11, 32 015, nr. 37, p. 1.  45  Kamerstukken II 2010/11, 32 015, nr. 14, p. 2.   38

   

 

17

als  voorbeeld  dat  pleegouders  niet  automatisch  als  belanghebbende  worden  opgeroepen  bij  beslissingen omtrent verlengingsverzoeken van een machtiging tot uithuisplaatsing of van de OTS van  hun  pleegkind.  46  Deze  beslissingen  zijn  mijns  inziens  belangrijk  voor  zowel  de  minderjarige  als  de  pleegouders.        De wijziging in het artikel  brengt met zich  mee dat  direct blijkt dat pleegouders als belanghebbende  beschouwd  dienen  te  worden,  als  zij  een  aanmerkelijke  periode  voor  de  minderjarige  hebben  gezorgd.47  Het  amendement  geeft  duidelijk  aan  dat  van  een  aanmerkelijke  periode  sprake  is  als  de  minderjarige door de pleegouders tenminste één jaar is verzorgd en opgevoed.48 Voor pleegouders die  minder  lang  dan  één  jaar  voor  de  minderjarige  hebben  gezorgd,  blijft  de  mogelijkheid  om  als  gezinsvoogd  de  rechter  te  verzoeken  de  pleegouders  in  een  gerechtelijke  procedure  als  belanghebbende aan te merken.49   

 

  Mijns inziens kunnen pleegouders daarbij een belangrijke rol spelen als zij over belangrijke informatie  beschikken  die  bij  deze  beslissing  van  belang  kan  zijn.  Door  pleegouders  automatisch  als  belanghebbende aan te merken, kunnen zij het woord voeren en hun zienswijze kenbaar maken.        2.2.3.3 Machtigen om het gezag uit te oefenen  Het wetsvoorstel geeft de mogelijkheid aan BJZ om pleegouders op bepaalde punten te machtigen om  zelf,  zonder  inmenging  van  BJZ,  te  beslissen  over  de  uitvoering  van  de  OTS  waarmee  BJZ  normaal  gesproken is belast.50 Naar mijn mening kan deze machtiging er in sommige situaties toe leiden dat er  een conflict ontstaat tussen de ouders en pleegouders. Dit zal leiden tot strubbelingen en zeker niet in  het belang van het kind zijn. Volgens mij dient deze machtiging daarom alleen te worden gegeven aan  pleegouders in situaties waarin het kind niets meer van ouders hoeft te verwachten.     2.2.4 Gewijzigde en nieuwe bevoegdheden van Bureau Jeugdzorg  De taak van de overheid is om ouders behulpzaam te zijn in de verzorging en opvoeding van hun kind  als zij die verantwoordelijkheid zelf niet kunnen dragen (art. 5 Wjz).51 Deze overheidstaak wordt door   BJZ uitgeoefend. Zij streven er naar om die verantwoordelijkheid spoedig weer geheel aan de ouders  toe te vertrouwen.52     

 

 

                                                             46

 Kamerstukken II 2010/11, 32 015, nr. 37, p. 1.   Kamerstukken II 2010/11, 32 015, nr. 37, p. 1.  48  Kamerstukken II 2010/11, 32 015, nr. 37, p. 1.  49  Kamerstukken II 2010/11, 32 015, nr. 37, p. 1‐2.  50  Kamerstukken II 2008/09, 32 015, nr. 3, p. 30‐32 (MvT). Zie ook M.R. Bruning, ‘De ondertoezichtstelling herzien – snellere bemoeienis met  meer rechtswaarborgen’, Ars Aequi 2011‐11, p. 785.  51  Artikel 19 IVRK.  52  Kamerstukken II 2008/09, 32 015, nr. 3, p. 7/8 (MvT).   47

   

 

18

  Het wetsvoorstel beoogt BJZ nieuwe bevoegdheden te geven, die haar behulpzaam kunnen zijn bij de  volbrenging  van  haar  taak  als  uitvoerende  instantie.  BJZ  zal  er  naar  toe  werken  om  de  concrete  bedreigingen,  zoals  de  kinderrechter  die  in  zijn  beschikking  heeft  opgenomen,  weg  te  nemen  (art.  1:262 lid 1 BW nieuw).      In  de  volgende  subparagrafen  is  uiteengezet  welke  gewijzigde  en  nieuwe  bevoegdheden  het  wetsvoorstel  wenst  te  creëren.  Vanuit  het  perspectief  van  het  kind  zal  worden  bezien  of  deze  maatregelen echt noodzakelijk worden geacht voor een betere jeugdbescherming. De overheid dient  uiteraard wel steeds terughoudend te zijn met het opleggen van maatregelen.    2.2.4.1 Schriftelijke aanwijzing ter bekrachtiging voor kunnen leggen aan de rechter   BJZ  kan  ingevolge  art.  1:258  BW  de  ouder  met  gezag  en  de  minderjarige  van  12  jaar  of  ouder  een  schriftelijke  aanwijzing  geven  om  de  bedreiging  van  de  minderjarige  in  zijn  ontwikkeling  weg  te  nemen.  Een  aanwijzing  is  een  schriftelijk  dwingende  opdracht  gericht  op  de  opvoeding  van  de  minderjarige  om  iets  te  doen  of  juist  na  te  laten.53  Zowel  de  minderjarige  als  de  ouder  die  met  het  gezag is belast, zijn verplicht om deze aanwijzing op te volgen.54  

 

  Een  aanwijzing  wordt  pas  afgegeven  als  het  de  gezinsvoogd  niet  lukt  om  de  ouder  en/of  de  minderjarige  op  een  andere  manier  tot  het  doen  of  laten  te  bewegen  (art.  1:263  lid  3  BW).55    De  huidige  wetgeving  voorziet  niet  in  een  redmiddel  wanneer  de  schriftelijke  aanwijzing  niet  wordt  nageleefd. De enige mogelijkheid die de huidige wetgeving biedt, is de ouder uit de ouderlijke macht  te  ontzetten.56    Dit  wordt  echter  als  een  te  zwaar  middel  beschouwd  voor  het  niet  naleven  van  een  schriftelijke aanwijzing.57   

 

  Het  wetsvoorstel  beoogt  BJZ  de  bevoegdheid  te  geven  om  een  schriftelijke  aanwijzing  ter  bekrachtiging aan de kinderrechter voor te kunnen leggen.58 Daarnaast krijgt BJZ de bevoegdheid om  gelijktijdig een civielrechtelijk dwangmiddel  (lijfsdwang of dwangsom) te verzoeken om er zorg voor te  dragen dat de schriftelijke aanwijzing daadwerkelijk wordt nageleefd.  59 Deze nieuwe bevoegdheid is  voor BJZ vooral van belang wanneer ouders een schriftelijke aanwijzing niet naleven en absoluut niet  willen meewerken.  

                                                             53

 R. De Boer, De ondertoezichtstelling. Een beschrijving van het wettelijke kader voor gezinsvoogden, Woerden: Van Montfoort 2008, p. 31.   R. De Boer, De ondertoezichtstelling. Een beschrijving van het wettelijke kader voor gezinsvoogden, Woerden: Van Montfoort 2008, p. 32.  55  R. De Boer, De ondertoezichtstelling. Een beschrijving van het wettelijke kader voor gezinsvoogden, Woerden: Van Montfoort 2008, p. 32.  56  R. De Boer, De ondertoezichtstelling. Een beschrijving van het wettelijke kader voor gezinsvoogden, Woerden: Van Montfoort 2008, p. 32.  57  R. De Boer, De ondertoezichtstelling. Een beschrijving van het wettelijke kader voor gezinsvoogden, Woerden: Van Montfoort 2008, p. 32.  58  Kamerstukken II 2008/09, 32 015, nr. 3, p. 10 (MvT).  59  Kamerstukken II 2008/09, 32 015, nr. 3, p. 28 (MvT).  54

   

 

19

Mijns  inziens  is  het  belangrijk  dat  BJZ  de  bevoegdheid  krijgt  de  schriftelijke  aanwijzing  te  kunnen  bekrachtigen. Er doen zich in de praktijk situaties voor waarbij ouders blijven weigeren de schriftelijke  aanwijzing  na te leven. BJZ is dan  genoodzaakt te  grijpen  naar de ontzetting.60 Dit gebeurt vaak niet  omdat dit niet proportioneel is met het doel dat BJZ met de schriftelijke aanwijzing wil bereiken.61 BJZ  heeft  verder  geen  middelen  om  in  te  zetten  en  staat  als  het  ware  met  haar  rug  tegen  de  muur  als  ouders en/of het kind weigeren de schriftelijke aanwijzing na te leven. In dat soort gevallen kan enkel  het gezag van de kinderrechter voldoende zijn om ouders toch te bewegen tot de naleving ervan. Uit  het wetsvoorstel komt niet duidelijk naar voren dat de kinderrechter met de ouders een gesprek zal  aangaan.  Dit  lijkt  mij  wel  belangrijk,  juist  om  erachter  te  komen  waarom  ouders  medewerking  weigeren. De kinderrechter kan de ouders dan voorhouden wat de consequenties zijn als zij zich niet  houden aan de schriftelijke aanwijzing.      Over de dwangmiddelen is mijn visie minder positief. Ik vind dit erg zware sancties en denk dat deze  als  een  ultimum  remedium  moeten  worden  gezien.  Ik  begrijp  niet  goed  waarom  men  gekozen  heeft  voor de dwangsom62 als een van de dwangmiddelen. Als ouders  worden verplicht een dwangsom te  betalen,  als  zij  de  schriftelijke  aanwijzing  niet  naleven,  dan  zit  men  mijns  inziens  dicht  tegen  een  verzoek om een uithuisplaatsing (UHP) aan. Daarbij komt dat een dwangsom indirect niet in het belang  van  een  kind  is,  als  ouders  niet  over  voldoende  financiële  middelen  beschikken  om  de  opgelegde  dwangsom  te  betalen.  De  dwangsom  lijkt  hier  daarom  niet  gepast.  De  lijfsdwang63  zal  alleen  in  de  meest extreme situaties nodig zijn. Maar ook al is dit nodig, dit zal zeker impact hebben op een kind.  Daarbij komt dat de groep ouders die sowieso niet zullen meewerken niet ontvankelijk zullen zijn voor  deze dwangmiddelen.  Ik vrees dat de beëindiging van het gezag in die gevallen de enige mogelijkheid  is,  omdat  zij  de  bedreiging  in  de  ontwikkeling  niet  binnen  een  aanvaardbaar  te  achten  termijn  weg  kunnen nemen of zelfs het ouderlijk gezag misbruiken.     

 

2.2.4.2 Via de Raad het oordeel van de kinderrechter vragen 

Op basis van het onderzoek waaruit blijkt dat aan de eisen is voldaan zal BJZ de bevoegdheid krijgen  om,  als  de  Raad  na  afronding  van  het  raadsonderzoek  besluit  om  geen  verzoek  voor  een  kinderbeschermingsmaatregel in te dienen, de Raad te verzoeken het oordeel van de kinderrechter te  vragen (art. 1:255 lid 3 BW nieuw).64 De Raad is dan verplicht binnen twee weken het oordeel van de  

                                                             60

 R. De Boer, De ondertoezichtstelling. Een beschrijving van het wettelijke kader voor gezinsvoogden, Woerden: Van Montfoort 2008, p. 32.   R. De Boer, De ondertoezichtstelling. Een beschrijving van het wettelijke kader voor gezinsvoogden, Woerden: Van Montfoort 2008, p. 32.  62  Kamerstukken II 2008/09, 32 015, nr. 3, p. 28 (MvT).  63  Kamerstukken II 2008/09, 32 015, nr. 3, p. 28 (MvT).  64  Kamerstukken II 2008/09, 32 015, nr. 3, p. 15 (MvT).  61

   

 

20

kinderrechter  te  vragen  ondanks  het  feit  dat  zij  geen  verzoek  wenst  in  te  dienen.  65  Wanneer  de  kinderrechter  een  kinderbeschermingsmaatregel  noodzakelijk  acht,  kan  hij  ambtshalve  een  OTS  of  gezagsbeëindigende maatregel uitspreken. 66       Als BJZ vindt dat het kind ernstig in zijn ontwikkelingen wordt bedreigd, dan vind ik dat daaraan niet  zomaar voorbij mag worden gegaan. Ik kan mij wel voorstellen dat door BJZ in het artikel ‘De gevolgen  van het ontwerp‐wetsvoorstel voor de uitvoering van de ondertoezichtstelling door Bureau Jeugdzorg’67  wordt gesteld dat alleen BZJ met deze constructie via de Raad moet verzoeken om het oordeel van de  kinderrechter  te  vragen,  aangezien  alle  andere  belanghebbenden  dit  wel  direct  bij  de  kinderrechter  kunnen  verzoeken.  Mijns  inziens  is  het  logisch  dat  de  Raad  met  deze  constructie  niet  gepasseerd  wordt.  De  Raad  wordt  gezien  als  een  onafhankelijke  instantie,  die  BJZ  als  uitvoeringsinstantie  op  bepaalde punten dient te controleren. Deze controle lijkt mij vooral belangrijk bij een verlenging van  de OTS die langer dan twee jaar heeft geduurd. Tijdens mijn HBO‐Rechtenstage bij BJZ heb ik ervaren  dat het zelden voorkomt dat de Raad en BJZ niet op dezelfde lijn zitten.    2.2.4.3 Bevoegdheid om zonder toestemming van de ouders informatie op te vragen  bij derden  De huidige wetgeving biedt BJZ de mogelijkheid om zonder toestemming van de met het gezag belaste  ouder(s) gegevens te verwerken in verband met het nemen van een indicatiebesluit zonder aanvraag  van  de  cliënt  (art.  53  lid  1  Wjz).  Tevens  kunnen  gegevens  door  het  Advies‐  en  Meldpunt  Kinder‐ mishandeling zonder toestemming worden verwerkt. Het wetsvoorstel beoogt een aanvulling op deze  gegevensverwerking in het kader van een OTS te bewerkstelligen. BJZ kan straks informatie opvragen  bij derden zonder de toestemming van ouders waarvan het kind onder toezicht is gesteld.68        Als ouders weigeren toestemming te geven, kan BJZ straks toch informatie opvragen bij derden die van  belang is voor de uitvoering van haar taak.69 Ook derden70 zijn verplicht de informatie te verstrekken  als  BJZ  daarom  vraagt.  De  afweging  die  derden  konden  maken  over  de  eventuele  informatie‐ verstrekking aan BJZ, zoals die was opgenomen in het oorspronkelijke wetsvoorstel, is weggehaald.71  Naast  deze  verplichting  blijft  voor  de  derden  de  mogelijkheid  bestaan  om  uit  eigen  beweging  inlichtingen aan BJZ te verschaffen.72     

 

                                                               65

 Kamerstukken II 2008/09, 32 015, nr. 3, p. 15 (MvT).   Kamerstukken II 2008/09, 32 015, nr. 3, p. 15 (MvT).   M.R. Bruning & J. Kok (red.), Herziening kinderbeschermingsmaatregelen: commentaren op het voorontwerp van wet, FJR Congres Bundel,  Deventer: Kluwer 2008, p. 123‐133.  68  Kamerstukken II 2008/09, 32 015, nr. 3, p. 16 (MvT).  69  Kamerstukken II 2008/09, 32 015, nr. 3, p. 16 (MvT).  70  Onder derden wordt verstaan: huisartsen, kinderartsen, schoolartsen, het consultatiebureau, leerkrachten, leerplichtambtenaren, crèche.  Zie hiervoor Kamerstukken II 2008/09, 32 015, nr. 41, p. 16 (MvT). Zie ook M.R. Bruning, ‘De ondertoezichtstelling herzien ‐ snellere  bemoeienis met meer rechtswaarborgen’, Ars Aequi 2011‐11, p. 784.  71  Kamerstukken II 2010/11, 32 015, nr. 15, p. 1‐2.  72  M.R. Bruning, ‘De ondertoezichtstelling herzien – snellere bemoeienis met meer rechtswaarborgen’, Ars Aequi 2011‐11, p. 784.  66 67

   

 

21

De ontvangen informatie zal BJZ de mogelijkheid geven om hun taak nog beter uit te kunnen voeren,  omdat zij niet meer beperkt worden in die uitvoering door ouders die toestemming weigeren voor het  opvragen van informatie. De ouders kunnen door deze bevoegdheid immers worden omzeild.  Mijns  inziens  dient  BJZ  enkel  informatie  op  te  vragen  bij  derden  als  dit  in  het  belang  van  het  kind  noodzakelijk is.73 Tevens vind ik het van belang voor de basis van de toekomstige werkrelatie dat BJZ  steeds eerlijk naar de ouders toe is over het feit dat informatie is opgevraagd bij derden.  Ik verwacht  dat  derden  hun  medewerking  zullen  verlenen  en  na  een  eigen  afweging  hun  beroepsgeheim  zullen  doorbreken, doordat deze bevoegdheid nu vastgelegd wordt in de wet. Het lijkt mij wel belangrijk om  derden te informeren over de noodzaak van de informatieverstrekking aan BJZ, omdat anders de kans  bestaat dat zij hun beroepsgeheim toch aan BJZ blijven tegenwerpen.       Er  is  sprake  van  een  spanningsveld  wanneer  de  vraag  rijst  of  informatie  moet  worden  verstrekt.  Derden dienen zich immers te houden aan hun eigen privacyregels, het beroepsgeheim. Deze wijziging  brengt niet zonder meer direct met zich mee dat deze regels niet in acht genomen hoeven te worden.  Als de betrokkene toestemming heeft gegeven kan door degene die een geheimhoudingsplicht heeft  het  beroepsgeheim  worden  doorbroken.74  Het  is  tevens  mogelijk  om  in  bepaalde  gevallen  van  noodtoestand  of  overmacht  het  beroepsgeheim  te  doorbreken.75  Daarnaast  kan  een  wettelijke  bepaling doorbreking toestaan.76   

 

  De Memorie van Toelichting77 geeft aan dat het beroepsgeheim mag worden doorbroken als diegene  die  het  beroepsgeheim  heeft  acht  dat  het  belang  dat  daarmee  wordt  gediend,  dient  te  prevaleren  boven de overige belangen. Bij een doorbreking van het beroepsgeheim kan de strafbaarheid van deze  doorbreking vervallen als er voor de rechter een beroep wordt gedaan op artikel 40 van het Wetboek  van Strafrecht, de overmacht situatie.78        2.2.4.4 Vervangende toestemming medische behandeling   In  de  Wet  op  de  Geneeskundige  Behandelingsovereenkomst  is  neergelegd  dat  minderjarigen  toestemming  nodig  hebben  van  hun  wettelijk  vertegenwoordiger  om  een  medische  behandeling  of  ingreep  te  kunnen  ondergaan.  Als  een  minderjarige  van  twaalf  jaar  of  ouder  zelf  instemt  met  de  medische  behandeling  of  ingreep,  kan  aan  deze  toestemming  worden  voorbijgegaan.  Voor  minderjarigen onder  de  twaalf jaar blijft echter de  toestemming van de wettelijk vertegenwoordiger  vereist, ongeacht de instemming van de minderjarige zelf. Indien het noodzakelijk is om een medische  behandeling of ingreep te ondergaan, omdat ernstig gevaar voor de gezondheid van de minderjarige                                                               73

 Kamerstukken II 2008/09, 32 015, nr. 3, p. 41 (MvT).   Kamerstukken II 2008/09, 32 015, nr. 3, p. 18 (MvT).  75  Kamerstukken II 2008/09, 32 015, nr. 3, p. 18 (MvT).  76  Kamerstukken II 2008/09, 32 015, nr. 3, p. 18 (MvT).  77  Kamerstukken II 2008/09, 32 015, nr. 3, p. 17‐18.  78  Kamerstukken II 2008/09, 32 015, nr. 3, p. 18 MvT).  74

   

 

22

moet worden voorkomen, heeft BJZ de bevoegdheid om, als ouders weigeren toestemming voor deze  behandeling  van  hun  kind  te  geven  in  het  kader  van  een  OTS,  de  kinderrechter  om  vervangende  toestemming te vragen (art. 1:264 BW).   

 

  Deze  regeling  is  echter  niet  van  toepassing  in  de  situatie  dat  de  wettelijk  vertegenwoordiger  van  de  minderjarige een medische behandeling weigert en de minderjarige van twaalf jaar of ouder met een  verstandelijke beperking zelf niet in staat kan worden geacht tot een redelijke waardering van zijn of  haar belangen. BJZ kan in deze situaties wel trachten vervangende toestemming van de kinderrechter  te verkrijgen middels analoge toepassing van artikel 1:264 BW, maar deze constructie wordt lang niet  altijd  toegekend.  Het  wetsvoorstel  beoogt  deze  leemte  in  de  wet  weg  te  nemen  door  BJZ  de  bevoegdheid  te  geven  om  ook  in  deze  situaties  vervangende  toestemming  te  kunnen  vragen  (art.  1:265h lid 2 BW nieuw).79   

 

  Mijns inziens is het goed om deze leemte in de wet weg te nemen. Op die manier kan BJZ vervangende  toestemming vragen aan de kinderrechter voor een medische behandeling van een jongere ouder dan  twaalf  jaar  die  niet  in  staat  zijn  kan  worden  geacht  tot  een  redelijke  waardering  van  zijn  of  haar  belangen zonder het gevaar te lopen dat de kinderrechter niet instemt  met  analoge toepassing. Een  omweg middels analoge toepassing is hierdoor niet langer noodzakelijk.80      2.2.4.5 Gedeeltelijke overdracht van het gezag bij een uithuisplaatsing  Door  het  wetsvoorstel  krijgt  BJZ  de  bevoegdheid  om  tezamen  met  het  verzoek  tot  een  machtiging  uithuisplaatsing,  of  nadat  deze  machtiging  is  verleend,  de  kinderrechter  te  verzoeken  het  gezag  gedeeltelijk aan haar over te dragen.81 Dit vind ik een belangrijke bevoegdheid voor BJZ, aangezien ze  door deze overheveling beslissingen kunnen nemen buiten de ouders om (art. 1:265e BW). BJZ krijgt,  wanneer de kinderrechter het verzoek heeft goedgekeurd, de bevoegdheid om de minderjarige in te  schrijven bij een onderwijsinstelling, toestemming om een medische behandeling te laten geven of om  een  verblijfsvergunning  aan  te  vragen  zonder  toestemming  van  de  ouders.82  In  geval  BJZ  de  kinderrechter  niet  verzoekt  tot  gedeeltelijke  gezagsoverheveling,  kan  de  Raad  voor  de  Kinderbescherming  aan  de  kinderrechter  verzoeken  het  gezag  op  een  bepaald  punt  aan  BJZ  over  te  dragen.      

  

2.2.4.6 Wijziging omgangsregeling 

 

Het  wetsvoorstel  beoogt  BJZ  de  bevoegdheid  te  geven  om  bij  de  kinderrechter  te  verzoeken  de  verdeling van de zorg‐ en opvoedingstaken of een regeling aangaande de uitoefening van het recht op                                                               79

 Kamerstukken II 2008/09, 32 015, nr. 3, p. 30 en 33 (MvT).   M.R. Bruning & J. Kok (red.), Herziening kinderbeschermingsmaatregelen, Commentaren op het voorontwerp van wet, FJR‐congresbundel,  Deventer: Kluwer 2008, P. 126 en 127.   81  Kamerstukken II 2008/09, 32 015, nr. 3, p. 31 (MvT).  82  Kamerstukken II 2008/09, 32 015, nr. 3, p. 31 (MvT).  80

   

 

23

omgang vast te laten stellen of te wijzigen als dat in het belang van het kind noodzakelijk is (art. 1:259g  lid  1  BW  nieuw).83  Als  deze  vaststelling  of  wijziging  heeft  plaatsgevonden  kan  de  kinderrechter  op  verzoek van de met gezag belaste ouder, de omgangsgerechtigde, de minderjarige van twaalf jaar of  ouder of op verzoek van BJZ zijn beslissing wijzigen als de omstandigheden naderhand zijn gewijzigd of  als  van  onjuiste  of  onvolledige  gegevens  is  uitgegaan  op  het  moment  dat  de  kinderrechter  bovengenoemde  beslissing  heeft  genomen.84  Als  de  OTS  eenmaal  is  geëindigd,  dan  geldt  deze  vastgestelde regeling als een regeling als bedoeld in artikel 1:253a lid 2 onder a BW85 dan wel artikel  1:377a lid 2 BW. Daarnaast kan BJZ, voor zover dit noodzakelijk wordt geacht in verband met de UHP  van de minderjarige, de contacten tussen de ouder(s) met gezag en de minderjarige beperken. Deze  beperkingen  zullen  gelden  als  een  schriftelijke  aanwijzing  voor  de  duur  van  de  UHP  (art.  1:265f  BW  nieuw).86  Naar  mijn  mening  zijn  dit  belangrijke  wijzigingen  voor  BJZ  om  haar  taak  nog  beter  uit  te  kunnen voeren.  2.2.4.7 Wijziging van de verblijfsplaats  BJZ  behoeft  voor  verblijfplaatswijziging,  wanneer  sprake  is  van  een  pleeggezinplaatsing,  de  toestemming van de kinderrechter als deze ten minste één jaar door de pleegouder (een ander als de  ouder) is verzorgd en opgevoed als behorende tot zijn gezin (art. 1:265i BW nieuw).87 De toestemming  wordt slechts afgewezen als de kinderrechter van oordeel is dat  de verblijfplaatswijziging  niet in  het  belang van het kind is, anders wordt de toestemming voor verblijfplaatswijziging gewoon verleend. Als  de  kinderrechter  besluit  deze  wijziging  af  te  wijzen,  dan kan  hij eveneens bepalen  dat  de OTS en  de  machtiging tot UHP van kracht blijven voor maximaal één jaar. Zoals ik ook heb betoogd in paragraaf  2.2.3.1. lijkt  het  me erg belangrijk om  de kinderrechter steeds over een verblijfplaatswijzing te laten  oordelen, ongeacht de duur.   2.2.4.8 Plan van aanpak  BJZ is verplicht om voor, of tijdens een OTS, de met gezag belaste ouder(s) eerst in staat te stellen om  zelf binnen zes weken een plan van aanpak te formeren of een huidig plan aan te passen met behulp  van  het  betrokken  netwerk  (bloed‐  en/of  aanverwanten  of  anderen  die  tot  de  sociale  omgeving  behoren).88  Het  is  alleen  mogelijk  om  hiervan  af  te  wijken  als  de  concrete  bedreigingen  in  de  ontwikkeling  van het  kind, of andere  belangen van  het  kind worden geschonden, daartoe aanleiding  geven  (art.  1:262a  BW  nieuw).  Het  opstellen  van  een  plan  van  aanpak  lijkt  mij  erg  belangrijk  vooral  omdat hierbij alle partijen worden betrokken, zodat iedereen weet wat er van hen wordt verwacht en  de kans dat het plan van aanpak wordt nageleefd hierdoor groter wordt. 

 

 

                                                               83

 Kamerstukken II 2008/09, 32 015, nr. 3, p. 32 (MvT).   Kamerstukken II 2008/09, 32 015, nr. 3, p. 31 (MvT).  85  Kamerstukken II 2008/09, 32 015, nr. 3, p. 32 (MvT).  86  Kamerstukken II 2008/09, 32 015, nr. 3, p. 32 (MvT).  87  M.R. Bruning, ‘De ondertoezichtstelling herzien – snellere bemoeienis met meer rechtswaarborgen’, Ars Aequi 2011‐11, p. 787.  88  Kamerstukken II 2010/11, 32 015, nr. 39, p. 2.  84

   

 

24

Mocht BJZ het plan niet geschikt achten omdat de concrete bedreigingen door het plan onvoldoende  kunnen  worden  weggenomen,  dan  is  zij  verplicht  om  dit  binnen  vijf  werkdagen  gemotiveerd  aan  de  met  het  gezag  belaste  ouder(s)  kenbaar  te  maken.89  Daarnaast  is  BJZ  verplicht  om  hen  in  de  gelegenheid  te  stellen  het  plan  binnen  twee  weken  aan  te  passen.90  Als  BJZ  het  plan  opnieuw  als  onvoldoende  beoordeelt,  kan  zij  zelf  een  plan  opstellen  waarmee  de  concrete  bedreigingen  wel  kunnen  worden  weggenomen.91  Er  wordt  met  deze  wetswijziging  tevens  een  rechtsingang  voor  de  ouder(s) met gezag en de minderjarige van twaalf jaar of ouder gecreëerd. Zij kunnen de kinderrechter  verzoeken om het plan van aanpak te laten gelden als het plan bedoeld in art. 13 lid 3 Wjz.92   2.2.4.9 Voortaan een machtiging tot uithuisplaatsing nodig  In de praktijk wordt er bij gelegenheid gebruik gemaakt van de mogelijkheid om een minderjarige met  toestemming  van  de  ouders  en  met  goedvinden  van  BJZ  uit  huis  te  plaatsen  zonder  machtiging  (gedoogplaatsing).93 Het wetsvoorstel streeft ernaar om iedere UHP middels een machtiging tot UHP  te  laten  geschieden  (art.  1:265a  BW  nieuw).  De  zogenoemde  gedoogplaatsing  is  dan  niet  meer  mogelijk, aangezien de kinderrechter zich over iedere UHP dient uit te spreken (art. 1:256c BW nieuw).   

 

Naast  deze  wijziging  maakt  het  amendement  nr.  27  van  het  lid  van  Kooiman94  het  mogelijk  dat  de  kinderrechter een machtiging tot UHP kan afgeven, zonder dat BJZ daarvoor een indicatiebesluit heeft  moeten overleggen. Het opheffen van de verplichting tot het afgeven van een indicatiebesluit bespaart  kostbare  tijd  en  voegt  tevens  niets  toe  aan  de  rapportage  van  de  gezinsvoogdijwerker  en  het  gerechtelijke oordeel, aldus het amendement.95 

  

 

  Mijns inziens is het goed wanneer voor een UHP in het kader van de OTS steeds een machtiging nodig  is. Er zal duidelijkheid worden gecreëerd omdat de UHP niet zonder machtiging kan geschieden.  Maar  wat  ik  nog  belangrijker  vind,  is  dat  er  altijd  een  rechterlijke  toets  plaatsvindt.  De  UHP  is  een  zware  kinderbeschermingsmaatregel  die  enkel  en  alleen  moet  worden  toegepast  als  er  echt  geen  andere  oplossing meer mogelijk is. Tevens kan met deze wetswijziging worden voorkomen dat ouders bij een  vrijwillige  plaatsing  het  kind  terug  thuis  plaatsen  waardoor  een  acute  situatie  ontstaat,  omdat  deze  terugplaatsing  niet  in  het  belang  van  het  kind  is  en  het  kind  daardoor  ernstig  wordt  bedreigd.  Naar  mijn mening moeten deze situaties, die niet vaak voorkomen, worden voorkomen en dat kan omdat er  bij voorbaat een machtiging wordt gevraagd.   

                                                             89

 Kamerstukken II 2010/11, 32 015, nr. 39, p. 2.   M.R. Bruning, ‘De ondertoezichtstelling herzien – snellere bemoeienis met meer rechtswaarborgen’, Ars Aequi 2011‐11, p. 786.  91  Kamerstukken II 2010/11, 32 015, nr. 39, p.1.  92  Kamerstukken II 2010/11, 32 015, nr. 39, p. 2. Zie ook M.R. Bruning, ‘De ondertoezichtstelling herzien – snellere bemoeienis met meer  rechtswaarborgen’, Ars Aequi 2011‐11, p. 786.  93  Artikel 1:258 lid 3 BW.  94  Kamerstukken II 2010/11, 32 015, nrs. 16 en 27, p. 2. Amendement nr. 16 is vervangen door nr. 27.    95  Kamerstukken II 2010/11, 32 015, nrs. 16 en 27, p. 1.  90

   

 

25

   

 

2.2.5 Gewijzigde en nieuwe bevoegdheden van de Raad 

 

2.2.5.1 Een aanscherping van de toetsende taak 

 

De Raad is een tweedelijns organisatie96 en ziet er voornamelijk op toe dat BJZ haar uitvoerende taak  naar  behoren  vervult.  Naast  de  toetsende  taak  die  de  Raad  volgens  de  huidige  wetgeving  heeft,  beoogt het wetsvoorstel nog een extra controle in de wet neer te leggen. Deze aanscherping van de  controle  door  de  Raad  zal  volgens  mij  tot  gevolg  hebben  dat  BJZ  van  te  voren  goed  moet  nadenken  over  het  perspectief  van  het  kind.  BJZ  zal  daarbij  moeten  kijken  of  er  eerst  nog  wat  moet  gebeuren  voordat het kind teruggeplaatst kan worden bij zijn of haar ouders. Dit zal mijns inziens niet alleen een  controle van de Raad zijn op de beëindiging, maar ook op de nazorg die BJZ zal verlenen. 

  

  De Raad dient tijdig, uiterlijk binnen één maand, door BJZ op de hoogte te worden gebracht van het  feit dat zij voornemens zijn om de UHP te beëindigen (art. 1:265j lid 2 BW nieuw). BJZ stuurt daarbij  een verslag van het verloop van de UHP aan de Raad toe. In de huidige wetgeving is dit een ruimere  termijn, namelijk zo spoedig mogelijk (art. 1:263 lid 1 BW). Als BJZ van plan is om een OTS en/of UHP  niet te verlengen, dan deelt zij dit eveneens met een verslag van het verloop van de OTS dan wel UHP  aan  de  Raad  mede.  Voor  de  niet‐verlenging  geldt  een  termijn  van  uiterlijk  twee  maanden  voor  mededeling aan de Raad (1:265j lid 1 BW nieuw).  

 

  Wezenlijk  nieuw  is  dat  wanneer  een  OTS  met  UHP  langer  dan  twee  jaar  heeft  geduurd  en  BJZ  een  verzoek  tot  verlenging  van  de  OTS  en  UHP  wenst,  zij  dit  uiterlijk  twee  maanden  voor  het  verstrijken  van  de  OTS  en  UHP  meldt  aan  de  Raad.97  De  Raad  stelt  dan  een  advies  op  omtrent  die  verlenging,  zodat  BJZ,  die  verplicht  is  om  dit  advies  mee  te  sturen  met  het  verlengingsverzoek,  het  verzoek  tot  verlenging kan indienen (art. 1:265j lid 3 BW nieuw).     

2.2.6 Gewijzigde en nieuwe bevoegdheden van de kinderrechter 

 

Het wetsvoorstel beoogt de kinderrechter in zijn beschikking de concrete bedreigingen (art. 1:255 lid 5  BW nieuw) op te laten nemen. Tevens zal hij de daarop afgestemde duur opnemen waarvoor de OTS  zal  gelden,  (art.  799a  lid  1  Rv  nieuw).  Naast  deze  belangrijke  wijziging  worden  er  ook  een  aantal  toetsingsgronden  gewijzigd  die  in  subparagraaf  2.2.6.1  worden  besproken.  Tevens  krijgt  de  kinderrechter de bevoegdheid om te oordelen over een nieuw rechtsmiddel dat belanghebbenden ter  hand zal worden gesteld, wanneer sprake is van een meningsverschil met BJZ over de uitvoering van  de  OTS,  de  geschillenregeling.98  In  subparagraaf  2.2.6.2  komt  aan  bod  welke  bevoegdheden  de                                                                    96

 J.H. Nieuwenhuis, C.J.J.M. Stolker & W.L. Valk (red.), Tekst & commentaar Burgerlijk Wetboek, Deventer: Kluwer 2009, P. 320.   Kamerstukken II 2010/11, 32 015, nr. A, p. 11.  98  Kamerstukken II 2010/11, 32 015, nr. 38.  97

   

 

26

kinderrechter  heeft.  Als  laatste  wordt  in  subparagraaf  2.2.6.3  besproken  dat  de  rechter  door  het  amendement nr. 28 van het lid van Kooiman99 altijd zal gaan oordelen over de beëindiging van langer  durende pleeggezinplaatsingen.    2.2.6.1 Andere toetsingscriteria voor de kinderrechter  De toetsingsgrond van de ondertoezichtstelling    In het wetsvoorstel is in eerste instantie een voorstel neergelegd om de grond van de OTS van ‘ernstig  bedreigd’ te wijzigen naar ‘bedreigd’.100 Met als achterliggende gedachte om ook kinderen met relatief  lichte  problematiek  onder  toezicht  te  kunnen  stellen.  Deze  wetswijziging  was  aan  veel  kritiek  onderhevig en daarom is uiteindelijk het amendement nr. 10 van de leden Van der Burg en Bontes101  ingediend.  De  grond  is  in  dit  amendement  weer  gewijzigd  naar  ‘ernstig  bedreigd’.102  Een  belangrijke  reden  daarvoor  is  de  invoering  van  de  opgroeiondersteunings‐maatregel103  in  het  wetsvoorstel  om  kinderen met relatief lichte problemen behulpzaam te kunnen zijn (art. 1:253z e.v. BW nieuw).  

 

  Ondanks het terugdraaien van de grond naar ‘ernstig bedreigd’ blijft deze toch gewijzigd ten opzichte  van  de  huidige  wetgeving  (art.  1:255  BW  nieuw).  Er  zijn  twee  toetsingscriteria104  waaraan  de  kinderrechter  zal  gaan  toetsen:  ten  eerste  dient  de  zorg  die  wordt  geboden,  om  de  betreffende  bedreiging weg te nemen, door de ouders te worden geaccepteerd. Daarnaast is het van belang of de  met het gezag belaste ouders de verantwoordelijkheid voor de verzorging en opvoeding binnen een,  gelet op de persoon en de ontwikkeling van de minderjarige, aanvaardbaar te achten termijn in staat  zijn  te  dragen.  Dit  tweede  toetsingscriteria  maakt  het  voor  de  kinderrechter  niet  meer  mogelijk  om  zonder  perspectief  op  terugplaatsing  een  OTS  te  verlengen.  Naar  mijn  mening  is  het  lastig  te  beoordelen  wat  een  aanvaardbaar  te  achten  termijn  is.  Dit  zal  in  de  jurisprudentie  moeten  worden  uitgemaakt  en  dat  betekent  een  lange  onzekere  periode  die  de  rechtszekerheid  voor  ouder  en  kind  niet ten goede komt.    De toetsingsgrond bij een wijziging van het ouderlijk gezag 

 

In de lijn van het wetsvoorstel dient de kinderrechter te oordelen of het belang van de minderjarige  zich niet tegen inwilliging verzet bij het vaststellen van de uitoefening van het (ouderlijk) gezag, indien  van  de  ouders  diegene  overlijdt/onbevoegd  wordt  die  het  gezag  over  hun  minderjarige  kind  alleen  uitoefent  (artt.  1:253g,  1:253h  en  1:253q  lid  1  BW  nieuw).  Er  hoeft  derhalve  niet  per  se  sprake  te    

                                                             99

 Kamerstukken II 2010/11, 32 015, nrs. 17, 18 en 28.  Amendement nr. 17 is vervangen door nr. 18 en amendement nr. 18 is uiteindelijk  vervangen door amendement nr. 28.  100  Kamerstukken II 2008/09, 32 015, nr. 3, p. 8 (MvT).  101  Kamerstukken II 2010/11, 32 015, nr. 10.  102  Kamerstukken II 2010/11, 32 015, nr. A, p. 4.  103  Kamerstukken II 2010/11, 32 015, nr. 40.  104  Kamerstukken II 2010/11, 32 015, nr. A, p. 4 en 5. 

   

 

27

zijn van een verwaarlozing van de belangen van het kind, zoals de huidige wetgeving eist (artt. 1:253g  en 1:253h BW). Mijns inziens is het een prima wijziging. Het is belangrijk om in de wetgeving zoveel  mogelijk dezelfde toetsingsgronden te hanteren, omdat dit de wetgeving duidelijker maakt.    De toetsingsgrond bij wijziging verblijfsplaats in gedoogplaatsingssituaties     Het  wetsvoorstel  heeft  de  toetsingsgrond  van  de  kinderrechter  aangepast  als  hij  beslist  over  een  gedoogplaatsingssituatie.  Als  een  kind  met  instemming  van  zijn  met  het  gezag  belaste  ouder(s)  voor  een periode van tenminste één jaar bij pleegouders (of door één of meer anderen) als behorende tot  het  gezin  is  verzorgd  en  opgevoed,  kan  de  verblijfsplaats  van  het  kind  enkel  worden  gewijzigd  als  pleegouders  met  deze  verblijfplaatswijziging  instemmen.  De  kinderrechter  zal  een  beslissing  nemen   die  hij  in  het  belang  van  de  minderjarige  noodzakelijk  oordeelt  (art.  1:253s  lid  1  BW  nieuw).  Deze  toetsingsgrond zal in de plaats komen voor de huidige grond: “indien gegronde vrees bestaat dat bij  inwilliging de belangen van het kind zouden worden verwaarloosd” (art. 1:253s lid 1 BW). 

 

  Naar  mijn  mening  is  deze  wetswijziging  een  belangrijke  wijziging  in  het  belang  van  het  kind.  Deze  wetswijziging  draagt  er  echt  aan  bij  de  jeugdbescherming  efficiënter  en  effectiever  te  maken.  De  kinderrechter hoeft alleen maar te beslissen wat hij in het belang van het kind noodzakelijk oordeelt  en  dat  is  mijns  inziens  nu  juist  het  doel  dat  het  wetsvoorstel  beoogt  en  waarvoor  de  kinder‐ beschermingsmaatregelen in de wetgeving zijn opgenomen.      

 

2.2.6.2 De geschillenregeling   

Als  een  belanghebbende  zich  bij  een  meningsverschil  over  de  uitvoering  van  de  OTS  tot  de  rechter  wendt,  dan  is  de  kinderrechter  bevoegd  een  beslissing  te  nemen  die  hem  in  het  belang  van  de  minderjarige  wenselijk  voorkomt  (art.  1:262b  BW  nieuw).  De  bevoegdheid  van  de  kinderrechter  is  duidelijk  verwoord  in  amendement  nr.  38  van  het  lid  van  Toorenburg.105  De  kinderrechter  is  vrij  om  zelf een oplossing of regeling vast te stellen die het belang van alle betrokkenen en het belang van de  minderjarige  in  het  bijzonder  dient.106  De  kinderrechter  krijgt  de  vrijheid  om  voorstellen  van  betrokkene (niet die van de indiener van het verzoekschrift107) te beoordelen en eventueel te volgen,  zodat  de  uitvoering  van  de  OTS  kan  worden  verbeterd.108  Deze  vrijheid  heeft  de  kinderrechter  normaliter bij andere verzoeken, waarover hij een beslissing neemt, niet.109  

 

  Mijns  inziens  is  het  belangrijk  om  een  geschillenregeling  te  hebben.  Hierdoor  kunnen  beide  partijen  naar de rechter stappen als er sprake is van een meningsverschil over de uitvoering van de OTS. Het is                                                               105

 Kamerstukken II 2010/11, 32 015, nrs. 19, 26 en 38, p.2. Amendement nr. 19 is vervangen door nr. 26 en amendement nr. 26 is uiteindelijk  vervangen door amendement nr. 38.  106  Kamerstukken II 2010/11, 32 015, nr. 38, p. 2.  107  Kamerstukken II 2010/11, 32 015, nr. 38, p. 2.  108  Kamerstukken II 2010/11, 32 015, nr. 38, p. 2.  109  Kamerstukken II 2010/11, 32 015, nr. 38, p. 2. 

   

 

28

nu niet altijd mogelijk om bij een verschil van mening naar de kinderrechter te gaan. Volgens mij kan  de werkrelatie tussen BJZ en ouder bij een onmogelijkheid om een meningsverschil voor te leggen juist  leiden tot escalatie. De geschillenregeling kan dit wellicht voorkomen.      

 

2.2.6.3 Beëindiging van langdurige plaatsingen 

Pleegouders  krijgen de mogelijkheid om een blokkaderecht in te roepen wanneer zij het niet eens zijn  met de verblijfplaatswijziging van hun onder toezicht gestelde pleegkind, die ouders dan wel BJZ voor  ogen  heeft.110  In  het  amendement  nr.  28  van  het  lid  van  Kooiman111  stond  dit  blokkaderecht  ter  discussie.  Men  vreest  dat  er  bij  pleegouders  een  druk  wordt  veroorzaakt  als  zij  de  bevoegdheid  hebben  om  het  blokkaderecht  in  te  dienen,  wetende  dat  een  beroep  daarop  wellicht  schadelijk  zou  kunnen  zijn  voor  hun  pleegkind  omdat  zij  daardoor  een  procedure  bij  de  rechter  aanhangig  zouden  maken.112 Om die druk weg te nemen is uiteindelijk besloten om alle pleeggezinplaatsingen die langer  dan één jaar duren aan de kinderrechter voor te leggen, ongeacht of pleegouders een beroep op hun  blokkaderecht  doen.113  Een  ander  belangrijk  argument  is  dat  ‘Family  Life’114  door  de  kinderrechter  vastgesteld dient te worden en daarom ook alleen door de kinderrechter over de beëindiging van deze  langdurige plaatsingen kan worden geoordeeld, geadviseerd door de Raad (art. 1:265i BW nieuw).    

 

 

De  kinderrechter  heeft  de  mogelijkheid  om  de  beëindiging  van  een  langdurige  plaatsing  zonder  mondelinge  behandeling  plaats  te  laten  vinden,  als  blijkt  dat  alle  belanghebbende  aangeven  dat  zij  geen  mondelinge  behandeling  wensen  of  als  op  het  verzoek  geen  reactie  van  betrokkenen  wordt  ontvangen.115  Mijns  inziens  is  het  een  goede  beslissing  om  de  druk  bij  pleegouders  weg  te  nemen.  Toch is het lastig aan te geven of de grens van één jaar een goede grens is. Dit zal dan ook pas in de  praktijk echt duidelijk gaan worden.        2.2.7 Afsluiting  In dit hoofdstuk zijn alle belangrijke gewijzigde en nieuwe bevoegdheden in de rechtsposities van de  betrokken  belanghebbenden  bij  pleeggezinplaatsingen  in  het  kader  van  een  OTS  aan  bod  gekomen.  Belangrijk blijft dat het belang van het kind steeds de eerste overweging dient te zijn. Het is dan ook  toe te juichen dat het wetsvoorstel behoorlijke vooruitgang beoogt te boeken voor de invulling van het  belang van het kind. Deze invulling kan mede worden bewerkstelligd door de rechtspositieverbetering  van de pleegouders, de gewijzigde en nieuwe bevoegdheden die BJZ krijgt om haar taak beter uit te  kunnen voeren, de gewijzigde en nieuwe bevoegdheden van de Raad en een ruimere bevoegdheid van  de  kinderrechter.  Vooral  BJZ  krijgt  er  belangrijke  bevoegdheden  bij  om  het  gezag  van  ouders  te                                                               110

 Kamerstukken II 2008/09, 32 015, nr. 3, p. 33.   Kamerstukken II 2010/11, 32 015, nrs. 17, 18 en 28.  112  Kamerstukken II 2010/11, 32 015, nr. 28, P. 1.  113  Kamerstukken II 2010/11, 32 015, nr. 28, P. 1‐2.  114  Kamerstukken II 2010/11, 32 015, nr. 28, P. 2.   115  Kamerstukken II 2010/11, 32 015, nr. 28, P. 2.  111

   

 

29

omzeilen  waar  nodig.  Deze  bevoegdheden  dienen  alleen  in  uitzonderlijke  situaties  te  worden  toegepast, uiteraard in het belang van het kind. Dat ouders een eigen verant‐woordelijk behouden is  belangrijk,  maar  het  wetsvoorstel  creëert  de  mogelijkheid  om  eerder  aan  deze  verantwoordelijkheid  voorbij te gaan. Natuurlijk kan deze inbreuk in sommige situaties heel belangrijk zijn om in het belang  van  het  kind  te  kunnen  handelen.  Ondanks  dat  veel  belanghebbenden  meer  zeggenschap  krijgen,  wordt  ouders  enkel  de  mogelijkheid  geboden  om  gebruik  te  gaan  maken  van  de  geschillenregeling  wanneer meningsverschillen aanwezig zijn over de aanpak van problemen.  

 

  Het is de vraag of de aanpassingen van de kinderbeschermingswetgeving op dit gebied de gewenste  zijn. Wellicht is de kinderbeschermingswetgeving op dit gebied in andere landen anders geregeld. Het  moment  is  aangebroken  om  te  gaan  kijken  naar  de  kinderbeschermingswetgeving  van  ons  buurland  Duitsland.  

   

 

30

Hoofdstuk 3 De Duitse wetgeving omtrent pleeggezinplaatsingen   3.1 Inleiding  In  dit  hoofdstuk  zal  aandacht  worden  besteed  aan  de  huidige  kinderbeschermingswetgeving  van  Duitsland. Aangezien Duitsland 16 deelstaten (Länder) 116 kent, die ieder verantwoordelijk zijn voor hun  eigen  bestuur  en  gebruik  maken  van  hun  eigen  uitvoeringswetten  om  invulling  te  geven  aan  de  nationale wet‐ en regelgeving (Kinder‐ und Jugendhilfegesetz),117 zal voornamelijk worden stilgestaan  bij de Duitse nationale wetgeving die voor alle deelstaten geldt.  

 

  Het  Kinder‐  und  Jugendhilfegesetz  (KJHG)  maakt  het  mogelijk  om  preventieve‐  en  vroegtijdige  interventie in de vorm van passende hulp aan ouders en kinderen aan te bieden.118 De mogelijkheid  van preventief en vroegtijdig ingrijpen is ontstaan, nadat zich een aantal buitengewoon schokkende en  schrijnende gevallen hebben voorgedaan.119 De wet was er aanvankelijk vooral op gericht te kunnen  ingrijpen en beveiligen.120 Tevens behoort nu het afwenden van gevaar tot de mogelijkheden.121 Toch  is Duitsland niet tevreden met de aangepaste wetgeving. Er is namelijk opnieuw een wetsvoorstel (das  Bundes‐kinderschutzgesetz) aanhangig gemaakt dat beoogt nog eerder hulp te kunnen bieden (frühe  Hilfen).  In  subparagraaf  3.2.3.  zal  kort  aandacht  worden  besteed  aan  het  wetsvoorstel,  verder  zal  aandacht worden besteed aan de huidige Duitse wetgeving.       In dit hoofdstuk zal met name worden ingegaan op de bevoegdheden van alle betrokkenen die in de  Duitse  wet‐  en  regelgeving  zijn  opgenomen.  Duitsland  kent  net  als  Nederland  de  vrijwillige  en  gedwongen  hulp.  In  dit  hoofdstuk  zal  enkel  aandacht  worden  besteed  aan  de  gedwongen  hulp,  aangezien  deze  vorm  van  hulp  voor  het  onderzoek  van  belang  is.    Zo  kent  Duitsland  de  ondertoe‐ zichtstelling ook als kinderbeschermingsmaatregel (inobhutnahme). Deze maatregel zal nader worden  uitgewerkt  in  paragraaf  3.3.4.2.  Naast  deze  maatregel  zal  met  name  worden  ingegaan  op  de  bevoegdheden omtrent de vollzeitpflege. Dit is een plaatsing bij pleegouders binnen het gedwongen  kader, net als wij die kennen in het kader van de OTS.       Als de wet‐ en regelgeving en de betreffende maatregelen omtrent de gedwongen hulp voldoende zijn  uitgediept, zal in hoofdstuk 4 aandacht worden besteed aan de raakvlakken en verschillen tussen de  

                                                             116

 Bundesministerium für Familie, Senioren, Frauen und Jugend, Inverntarisatie, Jeugdzorgstructuren en – systemen in vijf Europese Landen,  NIZW/IC: Berlin 2002, p. 4.   M. Genneke e.a., Emancipatie van het jongerenwerk, eindrapport, Utrecht: Het Nederlands Jeugdinstituut 2011, p. 23.   118  Bundesministerium für Familie, Senioren, Frauen und Jugend, Inverntarisatie, Jeugdzorgstructuren en – systemen in vijf Europese Landen,  NIZW/IC: Berlin 2002, p. 4.  119  T. Berg & C. Vink, Jeugdzorg in Europa, lessen over strategieën en zorgsystemen uit Engeland, Duitsland, Noorwegen en Zweden, Utrecht:  Nederlands Jeugdinstituut 2009, P. 24.  120  Bundesministerium für Familie, Senioren, Frauen und Jugend, Inverntarisatie, Jeugdzorgstructuren en – systemen in vijf Europese Landen,  NIZW/IC: Berlin 2002, p. 4.  121  Bundesministerium für Familie, Senioren, Frauen und Jugend, Inverntarisatie, Jeugdzorgstructuren en – systemen in vijf Europese Landen,  NIZW/IC: Berlin 2002, p. 4.  117

   

 

31

Duitse‐  en Nederlandse wetgeving die naar voren zijn gekomen uit het rechtsvergelijkend onderzoek  waarbij de pleeggezinplaatsing in het gedwongen kader centraal staat.   3.2 Het wettelijk kader van de Jugendhilfe  In  dit  hoofdstuk  zal  aandacht  worden  besteed  aan  de  grondwettelijke  basis    van  het  Kinder‐  und  Jugendhilferecht. Eerst zal in paragraaf 3.2.1 kort worden stilgestaan bij de belangrijkste artikelen van  het  Grundgezets  (GG),  daarna  zal  in  paragraaf  3.2.2  aandacht  worden  besteed  aan  het  Bürgerliches  Gesetzbuch  (BGB)  en  als  laatste  zullen  de  belangrijkste  artikelen  uit  het  Sozialgesetzbuch  (SGB)  in  paragraaf 3.2.3. worden besproken.   3.2.1 Grundgesetz  In het Grundgesetz (GG) zijn belangrijke grondbeginselen opgenomen. In deze subparagraaf zullen de  belangrijkste waarborgen die van belang zijn voor het Kinder‐ und Jugendhilferecht worden besproken.               Op grond van artikel 1 I GG wordt de menselijke waardigheid beschermd. Deze bescherming komt niet  alleen de ouders toe, maar ook het kind. Het kind heeft hierdoor recht op een vrije ontwikkeling van  zijn of haar persoonlijkheid (art. 1 I GG jo art. 2 I GG).122 Om deze vrije ontwikkeling te kunnen bieden  is soms bescherming nodig. De wetgever heeft daarvoor speciale wetgeving gemaakt. Artikel 6 van de  GG, in het bijzonder artikel 6 II GG, is daarvoor van fundamenteel belang. 123  Vrij vertaald is in artikel 6  GG het volgende opgenomen:     

(1) Huwelijk en gezin genieten bijzondere bescherming van de overheid.  (2) verzorging en opvoeding van de kinderen is het natuurlijke recht van ouders en hun  allereerste plicht. De overheid waakt over de uitvoering van de rechten en plichten van de  ouders.  (3) Tegen de wensen van de ouders, kunnen kinderen worden gescheiden van hun familie  alleen op basis van                                                                                                                                                                een wet, wanneer de ouders of verzorgers falen of als kinderen op andere wijze dreigen te  worden verwaarloosd.   (4) Iedere moeder heeft recht op de bescherming en de zorg van de gemeenschap.  (5) buitenechtelijke kinderen worden door de wetgeving gelijkgesteld aan wettige kinderen  en hebben daardoor dezelfde kansen om zichzelf fysiek en mentaal te ontwikkelen en hun  positie in de samenleving te verwerven.    In artikel 6 I GG worden alleen het huwelijk en het gezin genoemd. Dit betekent echter niet dat andere  partnerschappen  niet  worden  beschermd.  124  Ook  de  niet‐huwelijkse  relaties  worden  volgens  het  BVerfG  (het  Federale  Constitutionele  hof)  als  gelijkwaardig  beschouwd. 

125

  Tevens  hebben  

                                                                 122

 C. Grühn, Einführung in das Kinder‐ und Jugendhilferecht, Mit Beispielen für den leichten Einsteig, Altenberge: Niederle Media 2010, p. 8.                                              C. Grühn, Einführung  in das Kinder‐ und Jugendhilferecht, Mit Beispielen für den leichten Einsteig, Altenberge: Niederle Media 2010, p. 9.                                            124  C. Grühn, Einführung  in das Kinder‐ und Jugendhilferecht, Mit Beispielen für den leichten Einsteig, Altenberge: Niederle Media 2010, p. 9.                                            125  C. Grühn, Einführung  in das Kinder‐ und Jugendhilferecht, Mit Beispielen für den leichten Einsteig, Altenberge: Niederle Media 2010, p. 9.                                            123

   

 

32

buitenechtelijke kinderen dezelfde rechten als kinderen die binnen het huwelijk zijn geboren, zo stelt  artikel  6  V  GG.  Naast  de  normale  samenstelling  van  een  gezin  worden  ook  de  families  met  stief‐,  adoptie‐ en pleegkinderen beschermd.126  

 

  Artikel  6  II  GG  duidt  de  relatie  tussen  ouders  en  kinderen  aan  en  regelt  de  rol  die  ouders  en  de  overheid spelen in de verzorging en opvoeding van kinderen.127 Hieruit komt duidelijk naar voren dat  ouders niet alleen het recht, maar ook de plicht, hebben om hun kind de verzorging en opvoeding te  bieden  die  zij  nodig  hebben.128  De  overheid  dient  de  verantwoordelijkheid  van  ouders  tot  op  zekere  hoogte dan ook te respecteren. Pas als ouders falen of als kinderen op andere wijze dreigen te worden  verwaarloosd,  kan  de  overheid  ingrijpen  in  het  recht  van  ouders.  De  overheid  dient  de  grootst  mogelijke zorg te betrachten als zij ervoor kiest om ouders en het kind van elkaar te scheiden.  Voor  die scheiding dient tevens een wettelijke basis te zijn wil de overheid daartoe bevoegd zijn. Op basis  van § 42 SGB VIII en § 1666 BGB wordt de overheid die mogelijkheid geboden.129   3.2.2 Bürgerliches Gesetzbuch  In  boek  4  van  het  BGB  is  het  famillierecht  opgenomen.  Hieronder  zullen  slechts  de  belangrijke  artikelen uit het BGB worden besproken.   

 

  De verantwoordelijkheid van ouders om zorg te dragen voor de verzorging en opvoeding van hun kind  vloeit ook voort uit het BGB. In § 1666 BGB geeft de wetgever de ouders het recht en de plicht voor  het  minderjarige  kind  te  zorgen  (elterliche  Sorge).  Bij  de  verzorging  en  opvoeding  dienen  de  ouders  rekening  te  houden  met  het  groeiende  vermogen  van  het  kind  en  de  groeiende  noodzaak  van  verantwoord  onafhankelijk  handelen.  Ouders  bespreken  op  het  niveau  overeenkomstig  met  de  ontwikkeling  van  het  kind  vraagstukken  met  betrekking  tot  de  ouderlijke  zorg  en  het  streven  naar  overeenstemming (§ 1626 II BGB).  

 

  Als de lichamelijke‐,  geestelijke‐ of psychische gesteldheid van het kind  gevaar loopt en ouders het  gevaar niet willen of kunnen afwenden, worden door het Familiengericht de maatregelen getroffen die  noodzakelijk zijn om het gevaar af te wenden (§ 1666 I BGB).       In § 1666a BGB heeft de wetgever vastgelegd dat maatregelen waardoor het kind wordt gescheiden  van de ouders alleen zijn toegestaan als het gevaar niet op een andere manier (ook niet door officiële  hulpinstanties)  kan  worden  afgewend.    Het  Familiengericht  kan  het  ouderlijk  gezag  geheel  of  gedeeltelijk  ontnemen  en  benoemt  een  verzorger  (pfleger)  bij  de  gedeeltelijke  ontneming  of  een                                                               126

 C. Grühn, Einführung  in das Kinder‐ und Jugendhilferecht, Mit Beispielen für den leichten Einsteig, Altenberge: Niederle Media 2010, p. 9.                                             C. Grühn, Einführung  in das Kinder‐ und Jugendhilferecht, Mit Beispielen für den leichten Einsteig, Altenberge: Niederle Media 2010, p.10.                                           128  C. Grühn, Einführung  in das Kinder‐ und Jugendhilferecht, Mit Beispielen für den leichten Einsteig, Altenberge: Niederle Media 2010, p.10.                                           129  C. Grühn, Einführung  in das Kinder‐ und Jugendhilferecht, Mit Beispielen für den leichten Einsteig, Altenberge: Niederle Media 2010, p.11.  127

   

 

33

voogd bij de gehele ontneming van het gezag.130 Tevens treft het Familiengericht maatregelen en geeft  de ouders aanwijzingen totdat het kind uit huis wordt geplaatst (§ 1666a BGB).131 Dit geldt ook als een  van de ouders de toegang tot de gezinswoning tijdelijk of voor onbepaalde tijd wordt ontzegd.     Het  kan  voorkomen  dat  een  ouder  of  beide  ouders  het  ouderlijk  gezag  niet  kunnen  uitoefenen  vanwege  een  belangenconflict.  Het  freiwillige  Gerichtsbarkeit  (FamFG)  kan  dan  aan  het  kind  de  mogelijkheid bieden om er een Ergänzungspfleger bij te halen (§ 1909 BGB).132 Op die manier kan het  gezag  gedeeltelijk  aan  de  verzorger  worden  overgedragen,  waardoor  deze  wettelijk  vertegenwoordiger van het kind wordt op deelgebieden.  133 Dit is een zorg van overheidswege en kan  onafhankelijk van de leeftijd van de minderjarige worden toegepast.134 Daarbij is het wel belangrijk op  te merken dat de controle door het FamFG op zowel de voogd als op de pfleger (§§ 1822 en 1823 BGB)  veel  strenger  is,  dan  de  controle  op  de  ouders  (§  1631b  BGB).135  De  ouders  worden  enkel  gecontroleerd als zij toestemming van het FamFG nodig hebben.136   3.2.3 Sozialgesetzbuch  In boek 8 (VIII) van het Sozialgesetzbuch (SGB) is het KJHG neergelegd. In het SGB zijn de belangrijkste  grondbeginselen  van  het  Kind  ‐  en  Jeugdrecht  opgenomen  en  geldt  voor  alle  zestien  deelstaten.137  Zoals  in  de  inleiding  al  kort  is  besproken,  zijn  alle  deelstaten  zelf  verantwoordelijk  voor  hun  eigen  bestuur en wetgeving. Daarbij dient wel te worden opgemerkt dat wanneer de overheid gebruik maakt  van  haar  wetgevende  bevoegdheid,  deze  bevoegdheid  dient  te  prevaleren  boven  de  wetgevende  bevoegdheid van de deelstaten  (art. 74 I Nr. 7 jo art. 72 I, II GG).138  

 

  In  Duitsland  wordt  het  begrip  Jugendhilfe  niet  zodanig  in  de  wet  gedefinieerd,  waardoor  men  in  de  praktijk moet uitmaken wat daaronder moet worden verstaan.139 In het SGB VIII is wel vastgelegd wie  er in Duitsland aanspraak kunnen maken op Jugendhilfe. In Duitsland kunnen niet alleen kinderen tot  de  leeftijd  van  14  jaar,  maar  ook  jonge  mensen  (14  tot  18  jaar)  en  jongvolwassenen  (18  tot  21  jaar)  aanspraak maken op Jugendhilfe (§ 7 SGB VIII).  140  Soms is het zelfs mogelijk om tot 27‐jarige leeftijd  Jugendhilfe te ontvangen. In dat geval dient er sprake te zijn van een uitzonderingssituatie.141 Dat het  ontvangen  van  Jugendhilfe  tot  27‐jarige  leeftijd  mogelijk  is,  blijkt  uit  de  bewoordingen  junger                                                                  130

 H. Oberloskamp, vergelijking van de jeugdzorgsystemen, Köln: Landschaftsverband Rheinland 2007, p. 17.   H. Oberloskamp, vergelijking van de jeugdzorgsystemen, Köln: Landschaftsverband Rheinland 2007, p. 17.  132  H. Oberloskamp, vergelijking van de jeugdzorgsystemen, Köln: Landschaftsverband Rheinland 2007, P. 17.  133  H. Oberloskamp, vergelijking van de jeugdzorgsystemen, Köln: Landschaftsverband Rheinland 2007, P. 15 en 44..  134  H. Oberloskamp, vergelijking van de jeugdzorgsystemen, Köln: Landschaftsverband Rheinland 2007, P. 44.  135  H. Oberloskamp, vergelijking van de jeugdzorgsystemen, Köln: Landschaftsverband Rheinland 2007, P. 44.  136 H. Oberloskamp, vergelijking van de jeugdzorgsystemen, Köln: Landschaftsverband Rheinland 2007,  P. 44.  137  K. Esser, T. Rasenberg & J.  Weijenberg,  Jeugdzorg in onderzoek: de proffesional en effectiviteit, congresbundel, Effectiviteit van de  jeugdhulpverlening: een internationale opdracht, Amsterdam: De Meervaart 2007,  P. 171.  138  C. Grühn, Einführung  in das Kinder‐ und Jugendhilferecht, Mit Beispielen für den leichten Einsteig, Altenberge: Niederle Media 2010, p. 7.                                            139  H. Oberloskamp, vergelijking van de jeugdzorgsystemen, Köln: Landschaftsverband Rheinland 2007, p. 4.  140  H. Oberloskamp, vergelijking van de jeugdzorgsystemen, Köln: Landschaftsverband Rheinland 2007, p. 4.  141  H. Oberloskamp, vergelijking van de jeugdzorgsystemen, Köln: Landschaftsverband Rheinland 2007, p. 4.  131

   

 

34

Menschen (§ 7 IIII SGB VIII ) die de wetgever in § 2 SGB VIII heeft gebruikt. Hieronder is een schema  opgenomen waarin alle begrippen die Duitsland onderscheidt in § 7 SGB VIII zijn opgenomen om een  duidelijk beeld te schetsen142:    Kind 

(onder de 14 jaar) 

Jugendliche 

(tussen de 14 en 18 jaar) 

junger Volljähriger 

(tussen de 18 en 27 jaar) 

junger Mensch 

(onder de 27 jaar) 

Das Bundeskinderschutsgesetz143  De federale ministerraad heeft op 16 maart 2011 het nieuwe Bundeskinderschutzgesetz aangenomen  die  op  1  januari  2012  in  werking  is  getreden.  144  Hiermee  ontstaat  een  betere  bescherming  van  kinderen en jongeren tegen geweld. De Duitse wetgever kan hierdoor als dat nodig is sneller ingrijpen  (frühe  hilfen).  Vooral  jonge  kinderen  worden  vanaf  de  geboorte  beschermd  tegen  verwaarlozing,  verlating,  geweld  en  misbruik.    Aan  Ouders  kunnen  tijdens  de  zwangerschap  vaardigheden  worden  bijgebracht,  zodat  de  verzorging  en  opvoeding  van  kinderen  op  jonge  leeftijd  wordt  verbeterd.  Het  streven is om in het bijzonder jonge ouders aan te moedigen om hulp te accepteren.       Binnen  de  jeugdzorg  is  men  verplicht  om  huisbezoeken  uit  te  voeren  als  dat  nodig  is  voor  de  bescherming  van  het  kind,  waardoor  het  leven  van  een  kind  beter  kan  worden  beoordeeld.  Tevens  worden alle belangrijke spelers die een rol spelen in de bescherming van kinderen ‐ zoals jeugdzorg,  scholen,  gezondheidsafdelingen,  ziekenhuizen,  artsen,  consultatiebureaus  en  de  politie  samengebracht  in  een  coöperatief  netwerk.  Daarnaast  moeten  de  jeugdagentschappen  informatie  gaan uitwisselen en zijn werkgevers binnen de jeugdzorg verplicht om informatie in te winnen over de  mogelijke gerechtelijke antecedenten van sollicitanten en werknemers.  3.3 Het Jeugdzorgsysteem in Duitsland  3.3.1 De (rechts)positie van het kind, de jongere en de jongvolwassene  In  Duitsland  zijn  kinderen  en  jongeren  minderjarig,  aangezien  zij  de  leeftijd  van  18  jaar  nog  niet  hebben bereikt (§ 2 BGB). Zolang het kind de leeftijd van 18 jaar nog niet heeft bereikt, wordt het nog  niet gezien als een volwaardig rechtssubject.145 Ondanks dat dient de ontwikkeling die het wezen nog  moet  doormaken,  tot  het  zich  heeft  ontwikkeld  tot  een  volwaardig  rechtssubject,  te  worden                                                                   142

 Bondsrepubliek Duitsland, Databank voor internationaal jongerenzorg, Bonn: IJAB e.V. 2008, P. 7   Bundesregierung, 20 oktober 2011, www.bundesregierung.de (zoek op Kinderschutzgesetz).  144  Bundesministerium für Familie, Senioren, Frauen und Jugend, 9 oktober 2011, www.bmfsfj.de (zoek op kind und jugend).  145  H. Oberloskamp, vergelijking van de jeugdzorgsystemen, Köln: Landschaftsverband Rheinland 2007, P. 15.   143

   

 

35

gerespecteerd146  en  worden  het  kind  en  de  jongere  betrokken  bij  alle  beslissingen  die  worden  genomen.    Aan  zowel  kinderen,  jongeren  als  jongvolwassenen  komen  belangrijke  rechten  toe.  De  belangrijkste deelnamerechten worden hieronder besproken.      Het kind 

 

Het minderjarige kind kan tot het de leeftijd van 14 jaar heeft bereikt aanspraak maken op het recht  op deelname.147 Dit recht vloeit voort uit § 1626 II BGB en stelt ouders verplicht om hun kinderen te  betrekken in alle beslissingen aangaande het ouderlijk gezag op een voor het kind begrijpelijk niveau  (zie paragraaf 3.2.2). Tevens kan het minderjarige kind tot het de leeftijd van 14 jaar heeft bereikt in  bepaalde situaties aanspraak maken op een advocaat (§ 50 III FGG).148  Het kind en de jongere  Kinderen tot een leeftijd van 18 jaar kunnen zich altijd wenden tot het Jugendamt voor alle gevallen  van  opvoeding  en  ontwikkeling.149  Deze  mogelijkheid  wordt  geboden  door  §  8  II  SGB  VIII.  Tevens  dienen  zij  bij  alle  beslissingen  omtrent  de  jeugdhulpverlening  betrokken  te  worden,  zo  stelt  het  KJHG.150 Het Jugendamt dient kinderen tot een leeftijd van 18 jaar op de mogelijke gevolgen te wijzen  en te informeren over de nodige hulp.151 Deze verplichting van het Jugendamt vloeit voort uit § 36 I Nr.  1 SGB VIII. Het Jugendamt dient kinderen tot een leeftijd van 18 jaar bij het opstellen van een hulpplan  te betrekken (§ 36 II Nr. 2 SGB VIII).152 Bij ondersteuning voor een langere tijd zal door de professionele  hulpverlening regelmatig worden getoetst of de hulp nog steeds passend en noodzakelijk is (§ 36 II Nr.  2  SGB  VIII).  Kinderen  tot  een  leeftijd  van  18  jaar  hebben  het  recht  om  het  Jugendamt  te  vragen  om  onmiddellijke  opneming  en  onderbrenging  door  het  Jugendamt  (§  42  I  Nr.  1  SGB  VIII  inobhutnahme).153 Het is voornamelijk van belang dat de wet regelt dat kinderen en jongeren worden  betrokken bij de keuze van een plaatsvervangend gezin. Als het Jugendamt een inobhutnahme nodig  acht en kinderen tot een leeftijd van 18 jaar uit huis plaatst, dan hebben die kinderen het recht om bij  een  vertrouwd  persoon  te  gaan  wonen  (§  42  II  Nr.  2  SGB  VIII).154  Tevens  dienen  kinderen  tot  een  leeftijd van 18 jaar in alle procedures op hun rechten te worden gewezen (§ 8 I Nr. 2 SGB VIII).155  Junger Volljähriger   Jongeren in de leeftijd van 18 tot 27 jaar kunnen aanspraak maken op nazorg. Dit recht vloeit voort uit  § 41 I SGB VIII dat aangeeft, dat aan jongeren en jongvolwassenen steun moet worden gegeven als dat  noodzakelijk  is  voor  de  ontwikkeling  van  hun  persoonlijkheid  en  voor  het  ontwikkelen  van  een                                                               146

 H. Oberloskamp, vergelijking van de jeugdzorgsystemen, Köln: Landschaftsverband Rheinland 2007, P. 15.   H. Oberloskamp, vergelijking van de jeugdzorgsystemen, Köln: Landschaftsverband Rheinland 2007, P. 14.   H. Oberloskamp, vergelijking van de jeugdzorgsystemen, Köln: Landschaftsverband Rheinland 2007, P. 15.  149  H. Oberloskamp, vergelijking van de jeugdzorgsystemen, Köln: Landschaftsverband Rheinland 2007, P. 14.  150  Bundesministerium für Familie, Senioren, Frauen und Jugend, Inverntarisatie, Jeugdzorgstructuren en – systemen in vijf Europese Landen,  NIZW./IC: Berlin 2002, p. 4.  151  H. Oberloskamp, vergelijking van de jeugdzorgsystemen, Köln: Landschaftsverband Rheinland 2007, P. 14.  152  H. Oberloskamp, vergelijking van de jeugdzorgsystemen, Köln: Landschaftsverband Rheinland 2007, P. 14.  153  H. Oberloskamp, vergelijking van de jeugdzorgsystemen, Köln: Landschaftsverband Rheinland 2007, P. 14.  154  H. Oberloskamp, vergelijking van de jeugdzorgsystemen, Köln: Landschaftsverband Rheinland 2007, P. 14.  155  H. Oberloskamp, vergelijking van de jeugdzorgsystemen, Köln: Landschaftsverband Rheinland 2007, P. 14.   147 148

   

 

36

verantwoorde  levensstijl,  indien  en  zolang  de  hulp  noodzakelijk  is  vanwege  de  unieke  situatie  van  jonge  mensen,  zodat  zij  zich  kunnen  ontwikkelen  tot  een  volwaardig  functionerende  volwassene.156   De  hulp  wordt  meestal  slechts  tot  de  leeftijd  van  21  jaar  gegeven.  In  gerechtvaardigde  individuele  gevallen  is  het  mogelijk  om  de  hulp  daarna  voor  een  beperkte  periode  voort  te  zetten.  In  boven‐ genoemde  situaties  zijn  §§  27  III  en  IV,  28  ‐  30,  33  ‐  36,  39  en  40  SGB  VIII  van  overeenkomstige  toepassing (§ 41 II SGB VIII).   3.3.1.1 Het horen van het kind, de jongere en jong volwassene.  In  §  50b  II  FGG  wordt  een  leeftijdsgrens  van  4  jaar  voor  het  horen  van  kinderen  aangehouden.157    In  het  ressort  Köln  wordt  een  kind  doorgaans  vanaf  3‐jarige  leeftijd  door  de  familierechter  gehoord.   Kinderen  dienen  slechts  te  worden  gehoord  in  bepaalde  procedures.    Hieronder  is  in  een  schema  weergegeven wanneer de rechter gehouden is kinderen en jongeren in ieder geval te horen:      Artikel 

Soort procedure(s) 

Rechtsgevolg 

§ 50b FGG  

Het Familiengericht hoort kinderen tot 18 jaar in procedures tussen  volwassenen, voorbeelden zijn: scheidingen, omgangsrecht, conflicten tussen  (biologische) ouders en pleegouders en/of stiefouders, ingrepen op het  zorgrecht.    In voogdijgerechtelijke procedures dienen kinderen tot 18 jaar te worden  gehoord, voorbeelden zijn: adoptieprocedures en het aanstellen en/of  ontslaan van een voogd en/of Pfleger.  In familierechtelijke en voogdijprocedures is de rechtbank naast het horen  van het kind tot 18 jaar gehouden het Jugendamt te horen om in het belang  van het kind een beslissing te kunnen nemen. 

Het niet horen van  een kind is een  procedurefout. 

§§ 50b en 55c  FGG  §§ 49 en 49a  FGG 

Het niet horen van  een kind is een  procedurefout.  Het niet horen van  het Jugendamt is een  procedurefout. 

  Naast  de  verplichtingen  van  de  rechtbank  is  het  Jugendamt  verplicht  om  voorafgaand  aan  de  hoorzitting contact op te nemen met de junger Mensch (§ 50 II SGB VIII). Dat betekent dat iedereen  die de leeftijd van 27 jaar nog niet heeft bereikt door het Jugendamt in zijn of haar procedure wordt  betrokken.    Als  kinderen  ouder  dan  14  jaar  zijn  en  zij  het  niet  eens  zijn  met  de  beslissing,  dan  hebben  zij  een  zelfstandig  recht  om  bezwaar  te  maken  (§  59  FGG).158  Dit  zelfstandige  recht  komt  hen  toe  in  alle  beslissingen waarin zij door de rechter (gerechtelijk) gehoord dienen te worden. 159       

                                                            

156

 T. Berg & C. Vink, Jeugdzorg in Europa, lessen over strategieën en zorgsystemen uit Engeland, Duitsland, Noorwegen en Zweden, Utrecht:  Nederlands Jeugdinstituut 2009, P. 56.  157  H. Oberloskamp, vergelijking van de jeugdzorgsystemen, Köln: Landschaftsverband Rheinland 2007, p. 18.   158  H. Oberloskamp, vergelijking van de jeugdzorgsystemen, Köln: Landschaftsverband Rheinland 2007, p. 14.  159  H. Oberloskamp, vergelijking van de jeugdzorgsystemen, Köln: Landschaftsverband Rheinland 2007, p. 14. 

   

 

37

3.3.1.2. Het omgangsrecht  Het kind heeft het recht op omgang met elk van de ouders. Daarnaast heeft iedere ouder het recht en  de verplichting op omgang met het kind (§1684 I BGB). De ene ouder mag de opvoeding van de andere  ouder niet negatief beïnvloeden(§ 1684 II BGB). Dit geldt eveneens als de zorg van het kind aan een  ander is toevertrouwd.     Grootouders, broers en zussen hebben het recht op omgang met het kind als dit in het belang van het  kind is (§ 1685 I BGB). Hetzelfde geldt voor andere personen die in nauwe relatie tot het kind staan en  die  daadwerkelijk  de  verantwoordelijk  voor  het  kind  dragen  of  gedragen  hebben  (§  1685  II  BGB).  Degene  die  deze  verantwoording  overgedragen  gekregen  heeft,  dient  samen  met  het  kind  voor  langere tijd een huishouden te hebben gevormd. Zoals bij pleegouders het geval is.   3.3.2 De bevoegdheden van ouders  Ouderlijk gezag  De ouders van het kind zijn de vader en moeder. De moeder van het kind is degene uit wie het kind  geboren is (§ 1591 BGB) en de vader van het kind is de man die ten tijde van de geboorte van het kind  met  de  moeder  is  gehuwd,  die  het  kind  heeft  erkend  of  wiens  vaderschap  door  de  rechtbank  is  vastgesteld    (§  1592  BGB).  In  Duitsland  zijn  ouders  van  rechtswege  belast  met  het  gemeen‐ schappelijke  gezag  als  zij  op  het  moment  dat  het  kind  wordt  geboren  met  elkaar  zijn  gehuwd  of  wanneer zij beide een verklaring (Sorgeerklärung) afleggen of met elkaar trouwen (§ 1626a I BGB).    In  alle overige gevallen heeft de moeder het gezag (§ 1626a II BGB).  Verantwoordelijk voor de verzorging en opvoeding  In  Duitsland  wordt  de  gezinseenheid  zo  min  mogelijk  belemmerd,  maar  juist  zoveel  mogelijk  gestimuleerd  en  dient  de  opvoeding  in  beginsel  door  (één  van)  de  ouders  plaats  te  vinden.160   Ouders treden niet als wettelijk vertegenwoordiger, op maar uit eigen naam. Zij kunnen immers vaak  zelf  aanspraak  maken  op  zorg.161  Ouders  zijn  volgens  de  Duitse  grondwet  primair  belast  met  de  verantwoordelijkheid  voor  de  opvoeding  van  hun  kinderen  (art.  6  II  GG).  Deze  verantwoordelijkheid  dient door de jeugdhulpverlening (Jugendamt) te worden gerespecteerd en de overheid grijpt pas in  wanneer ouders het welzijn van hun kinderen in gevaar brengen.162  

 

  Als ouders te kort schieten in de opvoeding en zich melden bij het Jugendamt,  kan het Jugendamt de  hulp verlenen die nodig is om de gezinssituatie te verbeteren. Wanneer de ouders instemmen met de  hulp die het Jugendamt nodig acht, blijft de ouderlijke macht in stand en kan de hulpverlening door de                                                               160

 J. Van den Brink, De staat achter de voordeur?!, overheidsinvloed op het gezin in internationaal perspectief, Gouda: Guido de Bres‐stichting  2009, p. 30.  161  H. Oberloskamp, vergelijking van de jeugdzorgsystemen, Köln: Landschaftsverband Rheinland 2007, p. 14.  162  Bundesministerium für Familie, Senioren, Frauen und Jugend, Inverntarisatie, Jeugdzorgstructuren en – systemen in vijf Europese Landen,  NIZW/IC: Berlin 2002, p. 4. 

   

 

38

ouders zelf worden beëindigd.163  Als ouders in de opvoeding te kort schieten en er een direct gevaar  voor het welzijn van hun kind dreigt, dan maakt het KJHG het zelfs mogelijk om hun kinderen uit het  gezin  te  halen  en  in  een  instelling  of  pleeggezin  te  plaatsen  (§  42  SGB  VIII  herausnahme).164  Een  rechterlijke  machtiging  is  voor  een  UHP  niet  in  alle  gevallen  vereist.165  Als  ouders  toestemming  verlenen kan een machtiging namelijk achterwege blijven.  

 

3.3.3 De bevoegdheden van pleegouders  Die Pflegefamilie  Het pleeggezin moet worden onderscheiden van de familie van herkomst (Herkunftsfamilie).166 Onder  de Herkunftsfamilie valt enkel het gezin van de (biologische) ouders. Andere familieleden vallen daar  niet onder en kunnen de Vollzeitpflege op zich nemen, net als de familie van een voogd dat kan.167  Een kind kan in een pleeggezin worden geplaatst vanaf de geboorte tot het de leeftijd van 18 jaar heeft  bereikt.  168  Zij  kunnen  in  een  pleeggezin  hulp  ontvangen,  juist  omdat  zij  zich  in  een  familieachtige  relatie  bevinden.  169  Dit  geldt  in  het  bijzonder  voor  baby’s  en  peuters.  170  Er  is  naast  het  gewone  pleeggezin  ook  de  mogelijkheid  om  een  kind  in  een  pleeggezin  te  plaatsen  dat  speciale  pedagogisch  gerichte (intensieve) hulp kan verlenen (§ 33 II SGB VIII).171 In dat geval dient één van de ouders een  pedagogische opleiding te hebben gevolgd. 172       De plaatsing in een pleeggezin kan van tijdelijke of permanente aard zijn.  173 Dit is afhankelijk van de  ontwikkelingssituatie  van  de  Herkunftsfamilie.  Als  de  situatie  in  de  Herkunftsfamilie  voldoende  verbetert, kan de hulp van tijdelijke aard zijn en kan het kind of de jongere in de meeste gevallen weer  worden teruggeplaatst in de Herkunftsfamilie. 174  

 

  Of een kind in een pleeggezin  wordt geplaatst, is in Duitsland afhankelijk van verschillende factoren175.  Zo  spelen  voornamelijk  een  rol:  de  leeftijd  van  een  kind,  de  ontwikkelingsfase  van  een  kind,  de  persoonlijke bindingen. Het primaire doel van een pleeggezinplaatsing is de terugplaatsing bij ouders.    

                                                             163

 K. Esser, T. Rasenberg & J. Weijenberg, Jeugdzorg in onderzoek: de professional en effectiviteit, Amsterdam: De Meervaart 2007, p. 170.   J. Van den Brink, De staat achter de voordeur?!, overheidsinvloed op het gezin in internationaal perspectief, Gouda: Guido de Bres‐stichting  2009, p. 42.  165   J. Van den Brink, De staat achter de voordeur?!, overheidsinvloed op het gezin in internationaal perspectief, Gouda: Guido de Bres‐ stichting 2009, p. 42.  166  C. Grühn, Einführung  in das Kinder‐ und Jugendhilferecht, Mit Beispielen für den leichten Einsteig, Altenberge: Niederle Media 2010, P. 58.   167  C. Grühn, Einführung  in das Kinder‐ und Jugendhilferecht, Mit Beispielen für den leichten Einsteig, Altenberge: Niederle Media 2010, P. 58.  168  C. Grühn, Einführung  in das Kinder‐ und Jugendhilferecht, Mit Beispielen für den leichten Einsteig, Altenberge: Niederle Media 2010, P. 58.  169  C. Grühn, Einführung  in das Kinder‐ und Jugendhilferecht, Mit Beispielen für den leichten Einsteig, Altenberge: Niederle Media 2010, P. 58.  170  C. Grühn, Einführung  in das Kinder‐ und Jugendhilferecht, Mit Beispielen für den leichten Einsteig, Altenberge: Niederle Media 2010, P. 58.  171  H. Oberloskamp, vergelijking van de jeugdzorgsystemen, Köln: Landschaftsverband Rheinland 2007, P. 28.  172  H. Oberloskamp, vergelijking van de jeugdzorgsystemen, Köln: Landschaftsverband Rheinland 2007, P. 28.  173  C. Grühn, Einführung  in das Kinder‐ und Jugendhilferecht, Mit Beispielen für den leichten Einsteig, Altenberge: Niederle Media 2010, P. 58.  174  C. Grühn, Einführung  in das Kinder‐ und Jugendhilferecht, Mit Beispielen für den leichten Einsteig, Altenberge: Niederle Media 2010, P. 58.  175  H. Oberloskamp, vergelijking van de jeugdzorgsystemen, Köln: Landschaftsverband Rheinland 2007, p. 29.  164

   

 

39

Als een pleeggezinplaatsing langere tijd duurt wordt in Duitsland gekeken of adoptie van het kind tot  de  mogelijkheden  behoort.  Als  een  adoptie  niet  wenselijk  is,  dan  is  het  mogelijk  dat  het  kind  of  de  jeugdige permanent in een pleeggezin wordt geplaatst.176  Rechten van pleegouders  Als ouders hun kind voor langere tijd toevertrouwen aan een pleeggezin dan kan het Familiengericht  op verzoek van ouders of pleegouders het ouderlijke gezag op de pleegpersoon overdragen (§ 1630 III  BGB). Als een kind voor langere tijd in een pleeggezin is opgenomen, dan is de pleegouder gerechtigd  beslissingen  te  nemen,  zoals  het  beheren  van  de  inkomsten,  verzekeringen  etc.  (§  1688  I  BGB).  Een  pleegouder  wordt  gelijkgesteld  aan  een  persoon  die  in  het  kader  van  de  hulp  de  verzorging  en  opvoeding van het kind heeft overgenomen (§ 1688 II BGB). Pleegouders handelen dan niet uit eigen  naam, maar als wettelijk vertegenwoordiger van het kind. 

 

  De bepalingen § 1688 I BGB  en § 1688 II BGB zijn niet van toepassing als de houder van het ouderlijk  gezag  anders  heeft  bepaald.  Het  Familiengericht  kan  in  het  belang  van  het  kind  deze  bepalingen  uitsluiten (§ 1688 III BGB). Voor de pleegouder waarbij het kind als gevolg van een gerechtelijk bevel  (op  grond  van  §  1632  BGB)  verblijft,  kunnen  de  genoemde  bevoegdheden  alleen  door  het  Familiengericht worden beperkt of uitgesloten.  

 

  Als  het  kind  gedurende  langere  tijd  in  een  pleeggezin  verblijft  en  de  ouders  willen  het  kind  daar  weghalen, dan kan het Familiengericht ambtshalve of op verzoek van de pleegouder beslissen dat het  kind bij de pleegouders blijft zolang terugplaatsing in de Herkunftsfamilie het welzijn van het kind in  gevaar brengt (§ 1632 IV BGB).  3.3.4 Het Jugendamt  In  Duitsland  is  aan  de  overheid  de  taak  opgelegd  om  kinderen,  jongeren  en  jong  volwassenen  in  bescherming  te  nemen  tegen  mogelijke  gevaren.177  Deze  taken  worden  door  het  Jugendamt  uitgeoefend  (§  69  SGB  VIII  Träger  der  öffentlichen  Jugendhilfe).  Het  Jugendamt  heeft  in  Duitsland  tevens de verantwoordelijkheid over de pleegzorg.178 Als te verwachten is dat het kind langdurig in een  pleeggezin zal verblijven, dan wordt het Jugendamt na twee jaar in de gewoonlijke verblijfsplaats van  de pleegouders bevoegd (§ 86 VI SGB VIII).179      Het  Jugendamt  heeft  van  de  wetgever  de  ruimte  gekregen  om  zelf  beslissingen  te  nemen.  Zij  zijn  bevoegd om  maatregelen  te treffen tegen de wil van ouders in. Haar handelen wordt gecontroleerd                                                               176

 H. Oberloskamp, vergelijking van de jeugdzorgsystemen, Köln: Landschaftsverband Rheinland 2007, p. 26.   M. Genneke e.a., Emancipatie van het jongerenwerk, eindrapport, Utrecht: Het Nederlands Jeugdinstituut 2011, p. 23.  178  Bundesministerium für Familie, Senioren, Frauen und Jugend, Inverntarisatie, Jeugdzorgstructuren en – systemen in vijf Europese Landen,  NIZW/IC: Berlin 2002, p. 5‐6.  179  H. Oberloskamp, vergelijking van de jeugdzorgsystemen, Köln: Landschaftsverband Rheinland 2007, p. 35.   177

   

 

40

door  het  Familiengericht.180  Naast  deze  controle  is  het  Jugendamt  verplicht  een  evaluatiegesprek  te        voeren met  alle aan het  hulpverleningstraject verbonden betrokkenen.181 Dit evaluatiegesprek dient  tenmiste een keer per half jaar plaats te vinden. 182  3.3.4.1. Onderverdeling jugendhilfe  De  Jugendhilfe  wordt  onderverdeeld  in  ‘Leistungen’  (hulpaanbod)  en  ‘andere  aufgaben’  (andere  taken). In deze subparagraaf zullen de inobhutnahme en de Vollzeitpflege worden besproken. Voor de  bespreking  van  deze  maatregelen  is  het  onderscheid  tussen  Leistungen  en  Andere  Aufgaben  van  belang. Deze maatregelen vallen niet beide onder het begrip Leistungen. Onder Leistungen wordt in §  2  II  4  SGB  VIII  gesproken  van  Hilfe  zur  Erziehung  und  ergänzende  Leistungen  (de  opvoedings‐ ondersteuning en andere verrichtingen).  Hieronder vallen de maatregelen die in §§ 27‐35, 36, 37, 39  en 40 SGB VIII zijn opgenomen. Enkel de Inobhutnahme (§ 42  SGB VIII), een voorlopige maatregel ter  bescherming  van  kinderen  tot  18  jaar,  valt  niet  onder  het  begrip  Leistungen,  maar  onder  andere  aufgaben (§ 2 III 1 SGB VIII).    3.3.4.2 De Inobhutnahme   In de praktijk is het Jugendamt meestal de aanbieder van andere aufgaben.183 Toch heeft de wetgever  in § 42 SGB VIII nadrukkelijk aangegeven dat het Jugendamt het recht en de plicht heeft om kinderen  en jongeren tijdelijk onder toezicht te stellen:          1. als het kind of de jongere vraagt om voogdij of     2. er sprake is van een dringende bedreiging van de belangen van het kind of de jongere en         a) de personen die het gezag hebben het niet tegenspreken of         b) een gerechtelijke beslissing binnen die tijd niet kan worden verkregen of     3. er een buitenlands kind of een buitenlandse jeugdige naar Duitsland komt en verblijft zonder           dat er gezag of voogdij over hem of haar wordt uitgeoefend.    Deze maatregel wordt de Inobhutnahme genoemd (§ 41 SGB VIII en § 50 SGB VIII). Het Jugendamt is  bevoegd  om  tijdens  de  tijdelijke  OTS  alle  rechtshandelingen  te  verrichten  die  in  het  belang  van  het  kind of de jongere noodzakelijk worden geacht (§ 42 III Nr. 2 SGB VIII).      Het  Jugendamt  is  net  als  Bureau  Jeugdzorg  in  Nederland  belast  met  meerdere  taken  binnen  de  Jugendhilfe. Zo kan het Jugendamt bij mishandeling van het kind door ouders de ouderlijke macht over  hun kind tijdelijk overnemen middels de Inobhutnahme (§§ 8a, 36a,  41, 42 en 50 SGB VIII).184 Het is                                                               180

 H. Oberloskamp, vergelijking van de jeugdzorgsystemen, Köln: Landschaftsverband Rheinland 2007, p. 21.   K. Esser, T. Rasenberg & J.  Weijenberg,  Jeugdzorg in onderzoek: de proffesional en effectiviteit, congresbundel, Effectiviteit van de  jeugdhulpverlening: een internationale opdracht, Amsterdam: De Meervaart 2007,  P. 170.  182  K. Esser, T. Rasenberg & J.  Weijenberg,  Jeugdzorg in onderzoek: de proffesional en effectiviteit, congresbundel, Effectiviteit van de  jeugdhulpverlening: een internationale opdracht, Amsterdam: De Meervaart 2007,  P. 170.  183  T. Berg & C. Vink, Jeugdzorg in Europa, lessen over strategieën en zorgsystemen uit Engeland, Duitsland, Noorwegen en Zweden, Utrecht:  Nederlands Jeugdinstituut 2009, P. 2.  184  Bundesministerium für Familie, Senioren, Frauen und Jugend, Inverntarisatie, Jeugdzorgstructuren en – systemen in vijf Europese Landen,  NIZW/IC: Berlin 2002, p. 3.  H. Oberloskamp, D. Brosch, D. Brosey & C. Grühn, Jungendhilferechtlichte Fälle für Studium und Praxis, Köln:  Wolters Kluwer Deutsland GmbH 2011, P. 6.   181

   

 

41

zelfs  een  mogelijkheid  om  het  kind  elders  onder  te  brengen  als  zij  dat  nodig  achten.185  Zo  kan  het  Jugendamt beslissen dat het nodig is om een kind uit huis te plaatsen (§ 42 SGB VIII Heraus‐nahme).186  Wel  is  het  Jugendamt  verplicht  de  zaak  aan  de  rechter  voor  te  leggen  als  ouders  zich  hiertegen  verzetten. Als het kind elders wordt geplaatst, is dat in beginsel een tijdelijke plaatsing om het kind of  de jongere te beschermen.   3.3.4.3 de Vollzeitpflege    Vollzeitpflege (§ 33 SGB VIII) is een vorm van residentiële hulp en strekt ertoe een kind in een ander  gezin  onder  te  kunnen  brengen  dan  bij  zijn  of  haar  Herkunftsfamilie.  De  enige  voorwaarde  voor  Vollzeitpflege is dat het kind niet bij de (biologische) ouders woont. In Duitsland spreekt men dus ook  van een pleeggezin als het kind bij grootouders of bij een oudere broer of zus woont.187 

 

  Voor  Vollzeitpflege  is  in  de  meeste  gevallen  een  vergunning  (Erlaubnis)  vereist  (§  44  SGB  VIII).  Een  vergunning hoeft niet te worden verleend als de plaatsing binnen de zorg van de voogd of pleeg‐ouder  valt (§ 44 1 Nr. 2 SGBVIII). Ook is een vergunning niet vereist als het kind of de jongere wordt geplaatst  bij een bloed‐ of aanverwant tot in de derde graad (§ 44 1 Nr. 3 SGBVIII). Tevens is een vergunning niet  vereist als de plaatsing maximaal acht weken duurt (§ 44 1 Nr. 4 SGBVIII). 

 

  Een acute bedreiging voor het welzijn van het kind of de jongere kan een reden zijn voor de plaatsing  in  de  Vollzeitpflege  (vgl.  §  1666  BGB  en  §  42  I  Nr.  2  SGB  VIII).  Daarnaast  is  in  Duitsland  de  tendens  ontstaan  om  te  kiezen  voor  Vollzeitpflege  in  plaats  van  voor  adoptie.  Deze  tendens  is  gebaseerd  op   de erkenning van het belang van het kind en de jongere om hun biologische ouders te kennen, zelfs   als ze niet de mogelijkheid hebben om bij hen op te groeien. Het zijn voornamelijk jonge kinderen die  binnen de pleegzorg worden opgenomen.  Uit cijfers blijkt dat 77% van deze kinderen jonger dan 4 jaar  zijn.188     Doordat  het  Bundeskinderschutsgesetz  per  1  januari  2012  in  werking  is  getreden,  is  §  44  SGB  VIII  gewijzigd.  In  §  44  SGB  VIII  wordt  §  72a  I  en  V  SGB  VIII  van  overeenkomstige  toepassing  verklaard.           §  72a  I  SGB  VIII  beschrijft  welke  personen  en  op  basis  waarvan  zij  worden  uitgesloten  om  in  de  Jugendhilfe  (Vollzeitpflege)  werkzaam  te  zijn.  De  strafbepalingen  die  in  §  72a  I  SGB  VIII  worden  opgesomd,  zijn  in  bijlage  I  weergegeven.  Daarnaast  is  een  ieder  die  in  de  Vollzeitpflege  wenst  te  werken,  betaald  of  onbetaald,  verplicht  om  een  verklaring  (bewijs  van  geen  bezwaar)  op  basis  van         § 72a I SGB VIII als genoemd in § 30 V en § 30a I Bundeszentralregistergesetzes (BZRG) te overleggen.                                                                 185

 Bundesministerium für Familie, Senioren, Frauen und Jugend, Inverntarisatie, Jeugdzorgstructuren en – systemen in vijf Europese Landen,  NIZW/IC: Berlin 2002, p. 6.  186  P.C. Kunkel, Jugendhilferecht, Systematische Darstellung für Studium und Praxis, Baden‐Baden: Nomos 2010,  P. 430.  187  H. Oberloskamp, vergelijking van de jeugdzorgsystemen, Köln: Landschaftsverband Rheinland 2007, P. 28.  188  Bundesministerium für Familie, Senioren, Frauen und Jugend, Inverntarisatie, Jeugdzorgstructuren en – systemen in vijf Europese Landen,  NIZW/IC: Berlin 2002, p. 6. 

   

 

42

3.3.5 Controle door het Familiengericht  Naast het Jugendamt is het Familiengericht belast met het overheidstoezicht.189 Het Familiengericht is  daarentegen  niet  degene  die  opdracht  geeft  om  hulp  bij  de  opvoeding  te  verlenen,  dat  is  het  Jugendamt. Ondanks dat wordt het Familiengericht er wel bij betrokken (§ 8a SGB VIII en § 1666 e.v.  BGB).190  Het  Familiengericht  moet  op  eigen  initiatief  noodzakelijk  onderzoek  instellen  naar  de  feiten  om passend bewijs te vinden (§ 12 FGG).191 

 

  Het  Familiengericht  is  een  Amtsgericht  (kantongerecht)  dat  verantwoordelijk  is  voor  het  nemen  van  beslissingen in familierechtelijke zaken (§ 111 FamFG). Deze rechtbank is dan ook bevoegd als het gaat  om  pleeggezinplaatsingen  voor  minderjarigen.  Wanneer  het  Familiengericht  op  de  hoogte  is  van  het  feit  dat  het  welzijn  van  het  kind  door  zijn  of  haar  ouders  in  gevaar  wordt  gebracht,  dan  kan  het  Familiengericht maatregelen treffen die noodzakelijk zijn (§ 1666 BGB).  192 Naast de eerder besproken  maatregelen in subparagrafen 3.3.4.2 en 3.3.4.3 heeft het Familiengericht tevens de mogelijkheid om  het ouderlijk gezag gedeeltelijk of geheel te ontnemen (Sorgerechtsentzüge)193 zoals in paragraaf 3.2.2  al is besproken.  

 

  Vanaf  1  september  2009  worden  alle  onderhandelingen,  discussies  en  hoorzittingen  in  familie‐ rechtelijke zaken gesloten behandeld. De uitspraken worden daarentegen in ieder geval wel openbaar  gemaakt (§ 173 GVG).      Het  Familiengericht  wordt  door  het  Jugendamt  ondersteund  bij  alle  maatregelen  die  de  verzorging  voor de persoon van kinderen en jeugdige betreffen (§ 50 SGB VIII). Het is niet expliciet noodzakelijk  om een formele aanvraag bij het Familiengericht neer te leggen.194 Het is enkel nodig dat de behoefte  voor Jugendhilfe naar voren wordt gebracht. Het Jugendamt kan het Familiengericht aansporen om in  actie te komen. Zij legt dan in een adviesrapport aan het Familiengericht uit waarom het kind wordt  bedreigd  zonder  Jugendhilfe,195  waarna  het  Familiengericht  zelfstandig  onderzoek  instelt.  Het  Familiengericht kan in noodsituaties direct een voorlopige beschikking afgeven of tijdens een normale  procedure het besluit nemen om een deel van het gezag bij de ouders weg te nemen. 

                                                             189

 H. Oberloskamp, vergelijking van de jeugdzorgsystemen, Köln: Landschaftsverband Rheinland 2007, P. 5.    C. Grühn, Einführung  in das Kinder‐ und Jugendhilferecht, Mit Beispielen für den leichten Einsteig, Altenberge: Niederle Media 2010, p. 28  en 29.  191  H. Oberloskamp, vergelijking van de jeugdzorgsystemen, Köln: Landschaftsverband Rheinland 2007, P. 17  192  H. Oberloskamp, vergelijking van de jeugdzorgsystemen, Köln: Landschaftsverband Rheinland 2007, P. 17.  193  T. Berg & C. Vink, Jeugdzorg in Europa, lessen over strategieën en zorgsystemen uit Engeland, Duitsland, Noorwegen en Zweden, Utrecht:  Nederlands Jeugdinstituut 2009, P. 17. H. Oberloskamp, vergelijking van de jeugdzorgsystemen, Köln: Landschaftsverband Rheinland 2007, p.  17.  194  P. 34.  195195  P. 34  190

   

 

43

3.3.5.1 De beroepsprocedure bij het Verwaltungsgericht  Ouders kunnen tegen een ambtshalve genomen beslissing van het Jugendamt bezwaar maken bij het  Jugendamt zelf.196 Het Jugendamt dient haar eigen handelen te controleren en heeft de kans om haar  eigen  handelen  te  corrigeren  wanneer  zij  dat  nodig  acht.  197  Het  Jugendamt  toets  op  rechtmatig‐  en  doelmatigheid. 198  

 

  Als  het  Jugendamt  van  mening  is  dat  zij  correct  heeft  gehandeld,  dan  hebben  de  ouders  de  mogelijkheid  om  tegen  deze  beslissing  beroep  in  te  stellen  bij  het  Verwaltungsgericht.  199  Deze  beroepsprocedure  wordt  beoordeeld  door  de  bestuursrechter,  bij  wie  ouders  de  hulp  kunnen  afdwingen die zij wensen (§ 42 I VwGO).  De bestuursrechter toetst enkel op de rechtmatigheid van de  beslissing die het Jugendamt heeft genomen.  200 Het Jugendamt kan door de bestuursrechter worden  verplicht  om  samen  met  de  hulpbehoevende  persoon  een  nieuw  onderzoek  in  te  stellen   en daarna een besluitvormingsproces te starten (§ 113 V Nr. 2 VwGO).      Ouders  en  het  Jugendamt  hebben  als  verliezende  partij  beide  de  mogelijkheid  om  tegen  de  beschikking  van  de  bestuursrechter  in  beroep  te  gaan  bij  het  Oberverwaltungsgericht  (OVG).  201   Het  Oberverwaltungsgericht  kan  zelf  een  beslissing  nemen  of  de  beslissing  laten  herzien  door  het  Bundesverwaltungsgericht. 202  3.3.6 Overige instanties  Naast  het  Jugendamt  en  het  Familiengericht  zijn  er  diverse  particulieren  instellingen  die  hulp  in  de  verzorging  en  opvoeding  kunnen  verlenen.  In  Duitsland  stelt  het  Jugendamt  onderzoek  in  naar  de  pedagogische‐  en  psychosociale  omstandigheden,  beoordeeld  deze  onderzoeksresultaten  en  stelt  daarvan een adviesrapport op om het Familiengericht te adviseren (§ 50‐52 SGB VIII). 203  3.3.7 Afsluiting  De Duitse wetgever heeft in artikel 6 GG duidelijk aangegeven dat de overheid het recht en de plicht  dat  ouders  zelf  verantwoordelijk  zijn  voor  de  verzoriging  en  opvoeding  van  hun  kind,  jongere  en/of  jong  volwassene  dient  te  respecteren.  De  overheid  kan  pas  ingrijpen  als  de  ouders  falen  deze  verantwoordelijkheid goed uit te voeren of als zij hun kind, jongere en/of jong volwassene op andere  wijze verwaarlozen. In het KJHG  heeft de Duitse wetgever diverse maatregelen opgenomen om hulp  te kunnen bieden aan ouders, zodat zij de verzorging en opvoeding wel kunnen dragen.  

 

                                                               196

 H. Oberloskamp, vergelijking van de jeugdzorgsystemen, Köln: Landschaftsverband Rheinland 2007, P. 35.   H. Oberloskamp, vergelijking van de jeugdzorgsystemen, Köln: Landschaftsverband Rheinland 2007, P. 35.  198  H. Oberloskamp, vergelijking van de jeugdzorgsystemen, Köln: Landschaftsverband Rheinland 2007, P. 35.  199  H. Oberloskamp, vergelijking van de jeugdzorgsystemen, Köln: Landschaftsverband Rheinland 2007, P. 35.  200  H. Oberloskamp, vergelijking van de jeugdzorgsystemen, Köln: Landschaftsverband Rheinland 2007, P. 35.  201  H. Oberloskamp, vergelijking van de jeugdzorgsystemen, Köln: Landschaftsverband Rheinland 2007, P. 35.  202  H. Oberloskamp, vergelijking van de jeugdzorgsystemen, Köln: Landschaftsverband Rheinland 2007, P. 35.  203  H. Oberloskamp, vergelijking van de jeugdzorgsystemen, Köln: Landschaftsverband Rheinland 2007, P. 41.  197

   

 

44

Ouders kunnen uit eigen naam aanspraak maken op hulp bij de verzorging en opvoeding van hun kind.  Een  kind  dat  de  leeftijd  van  18  jaar  nog  niet  heeft  bereikt,  wordt  niet  gezien  als  volwaardig  rechtssubject maar aan hen komen wel belangrijke deelnamerechten toe. Het kind dat de leeftijd van  18 jaar nog niet heeft bereikt, wordt wel betrokken bij alle beslissingen die worden genomen omtrent  de Jugendhilfe. Dit blijkt met name uit de plicht van de rechtbank om kinderen tot die leeftijd te horen  in  familierechtelijke‐  en  voogdijprocedures.  Daarnaast  legt  de  wetgever  het  Jugendamt  de  plicht  op  om  voorafgaand  aan  de  hoorzitting  contact  op  te  nemen  met  iedereen  die  de   leeftijd van 27 jaar nog niet heeft bereikt. Ondanks dat de wetgever het Jugendamt deze plicht oplegt,  heeft het Jugendamt veel meer ruimte om zelf beslissingen te kunnen nemen. Het Jugendamt handelt  eerst en vraagt achteraf goedkeuring aan de rechter als ouders het er niet mee eens zijn.204 

 

  Als wordt besloten dat het kind niet langer bij zijn of haar ouders kan verblijven en voor langere tijd bij  pleegouders wordt geplaatst, dan hebben pleegouders de bevoegdheid om zelf beslissingen te nemen  die  in  het  belang  zijn  van  de  verzorging  en  opvoeding  van  het  kind.  De  pleegouders  treden  niet  uit  eigen  naam  op,  maar  als  wettelijk  vertegenwoordiger  van  het  kind.    Ouders  kunnen  hun  gezag  ook  overdragen  aan  de  pleegouders  middels  een  overeenkomst  (zie  bijlage  II).  Naast  deze  mogelijkheid  kunnen de pleegouders voorkomen dat het kind wordt teruggeplaatst bij de ouders als terugplaatsing  het  welzijn  van  het  kind  in  gevaar  zal  brengen.  Mochten  zich  hierdoor  geschillen  voordoen  tussen  ouders, pleegouders en/of  het Jugendamt dan kunnen die door het Familiengericht worden beslecht.    

                                                             204

 T. Berg & C. Vink, Jeugdzorg in Europa, lessen over strategieën en zorgsystemen uit Engeland, Duitsland, Noorwegen en Zweden, Utrecht:  Nederlands Jeugdinstituut 2009, P. 6 

   

 

45

Hoofdstuk 4 Rechtsvergelijking, conclusie & aanbevelingen  4.1 Inleiding    In de Nederlandse wetgeving zijn de kinderbeschermingsmaatregelen in boek 1 van het BW  opgenomen (Personen‐ en Familierecht). In Duitsland zijn deze maatregelen opgenomen in het SGB  VIII (Kinder‐ en Jeugdrecht).     In onze wetgeving is de jeugdhulp geregeld in de Wet op de jeugdzorg (Wjz). Hierin is onder andere  vastgelegd wie aanspraak kan maken op hulp en steun. In de Wjz is duidelijk gedefinieerd wat  jeugdzorg inhoudt. In Duitsland is de invulling van het begrip Jugendhilfe afhankelijk van de praktijk.  Hierbij spelen vooral de omstandigheden van het geval een belangrijke rol.     Zowel Nederland als Duitsland probeert het Kinder‐ en Jeugdrecht zo goed mogelijk in de wetgeving  vast te leggen. Duitsland heeft het Kinder‐ en Jeugdrecht per 1 januari 2012 aangepast. In Nederland  streefde men ook naar invoering van de nieuwe kinderbeschermingswetgeving per 1 januari 2012. Het  wetsvoorstel is inmiddels door de Tweede Kamer aangenomen en ingediend bij de Eerste kamer voor  een schriftelijke behandeling (fase 4).205   4.2 Raakvlakken en verschillen tussen het wetsvoorstel en de Duitse regelgeving  4.2.1 Het kind  Aanspraak op zorg  In Duitsland kent men leeftijdscategorieën waarin het kind, de jongere en de jong volwassenen zijn  ingedeeld. Totdat kinderen de leeftijd van 21 jaar hebben bereikt, kunnen de ouders uit eigen naam  aanspraak maken op hulp bij de verzorging en opvoeding. In uitzonderlijke situaties kan hulp worden  geboden tot het kind de leeftijd van 27 jaar heeft bereikt. Pas als het kind de leeftijd van achttien jaar  heeft bereikt, wordt in Duitsland gesproken van een volwaardig rechtssubject.     In Nederland wordt het kind vanaf de geboorte gezien als volwaardig rechtssubject. Zowel het kind, de  ouders en de opvoeders kunnen aanspraak maken op jeugdzorg tot het kind de leeftijd van 18 jaar  heeft bereikt. In bijzondere situaties kunnen jeugdigen tot aan de leeftijd van 23 jaar jeugdzorg  ontvangen. Dit kan alleen als de aanvraag voor jeugdzorg is ingediend voordat het kind de  meerderjarigheidsleeftijd heeft bereikt (art. 1 sub 3 Wjz).  

                                                             205

‘Wetsvoorstel verbetering kinderbeschermingsmaatregelen (V&J)’, Rijksoverheid 19 december 2011, www.rijksoverheid.nl, documentatie  & publicatie (zoek op 32015). 

   

 

46

Horen in gerechtelijke procedure  Als in Duitsland een familierechtelijke‐ of voogdijprocedure aanhangig is gemaakt, wordt het  minderjarige kind, dat de leeftijd van vier jaar heeft bereikt,  gehoord. In sommige deelstaten wordt  hier vanaf geweken door zelfs jongere kinderen te horen.    In de Nederlandse wetgeving is de leeftijdsgrens voor het horen in gerechtelijke procedures  betreffende minderjarige gesteld op 12 jaar.206 De rechter kan bepalen dat kinderen beneden de  leeftijd van 12 jaar worden gehoord en op welke wijze dit dient te geschieden.207   Het omgangsrecht  In Nederland heeft het kind recht op omgang met zijn ouders en met degene die tot hem in nauwe  persoonlijke betrekking staan (art. 1:377c BW). In Duitsland dient degene die omgang met het kind  wenst aan te tonen dat sprake is van een nauwe relatie tot het kind en dat zij daadwerkelijk de  verantwoordelijkheid voor het kind dragen of hebben gedragen (§ 1685 II BGB).   4.2.2 De ouders    Ouderlijk gezag  Zowel in Nederland als in Duitsland hebben ouders het recht en de plicht om de verantwoordelijkheid  voor de verzorging en opvoeding van hun kind te dragen. Dit recht dient door de overheid te worden  gerespecteerd en er kan pas worden ingegrepen als dat in het belang van het kind noodzakelijk is. In  beginsel blijft het gezag (zowel in Nederland als in Duitsland) bij ouders berusten als het kind onder  toezicht is gesteld.     In  Duitsland  beslist  degene  die  het  gezag  heeft  over  belangrijke  zaken:  vertegenwoordigen  van  het  kind  in  persoonlijke  aangelegenheden,  de  levering  van  de  naam,  de  bepaling  van  domicilie  en  de  verblijfplaats, de opvoeding en begeleiding, de keuze van de school, opleiding en beroep, de regeling  van de omgang met het kind en het initiatief en de toestemming om medische interventies.     Het Jugendamt heeft de bevoegdheid om in acute situaties het gezag tijdelijk (geheel of gedeeltelijk)  over  te  nemen.  Het  Jugendamt  is  in  deze  crisissituaties  bevoegd  om  alle  rechtshandelingen  te  verrichten  die  zij  in  het  belang  van  het  tijdelijke  ingrijpen  noodzakelijk  acht  (§  42  SGB  VIII).  Het  Jugendamt dient het Familiengericht in te schakelen als het toezicht voor langere tijd noodzakelijk is.    In Nederland is het de kinderrechter die beslist of het noodzakelijk is om het gezag van een of beide  ouders te schorsen of te beëindigen (art. 1:267 BW nieuw208). Dit kan slechts op verzoek van de Raad,                                                               206

 art. 809 lid 1 eerste volzin Rv.   art. 809 lid 1 tweede volzin Rv.  208  Dit is wetgeving die het wetsvoorstel beoogt te bewerkstelligen. De beëindiging van het gezag is nu nog opgedeeld in de ontheffing en  ontzetting uit het ouderlijke gezag, die wordt straks een maatregel namelijk de beëindiging van het gezag.   207

   

 

47

het OM of een ander dan de ouder die het kind gedurende langer dan één jaar verzorgt en opvoedt.  De  beëindiging  van  het  gezag  is  in  principe  niet  van  tijdelijke  aard.  Mocht  het  naderhand  wenselijk  worden  geacht  om  het  gezag  aan  ouders  terug  te  geven,  dan  kan  dat  middels  herstel  van  het  gezag  plaatsvinden  (art.  1:277  BW  nieuw209).  Als  het  gezag  van  beide  ouders  wordt  geschorst  of  beëindigd  kan  BJZ  de  (voorlopige)  voogdij  toegewezen  krijgen.  Daarnaast  kan  BJZ  verzoeken  om  het  gezag  gedeeltelijk aan haar over te dragen als zij een machtiging tot UHP verzoekt of nadat die machtiging is  afgegeven. De rechter kan dan bepalen dat BJZ beslist over de inschrijving bij een onderwijsinstelling,  een  noodzakelijk  medische  behandeling  of  over  het  aanvragen  van  een  verblijfsvergunning  voor  de  minderjarige.   4.2.3 De pleegouders  In  Duitsland  is  duidelijk  wanneer  iemand  wordt  uitgesloten  van  het  pleegouderschap.  Op  1  januari  2012  is  in  §  44  SGB  VIII  §  72a  I  en  V  SGB  VIII  van  overeenkomstige  toepassing  verklaard.  Dit  in  tegenstelling tot Nederland waar aspirant‐pleegouders verplicht zijn een verklaring van geen bezwaar  aan te vragen bij de Raad, maar het is onduidelijk waar de Raad precies op toetst.   In Duitsland kunnen ouders beslissen om middels een overeenkomst hun gezag aan pleegouders over  te dragen. Als ouders weigeren om het gezag zelf over te dragen, dan kan de rechter (Familiengericht)  beslissen dat het gezag aan pleegouders of het Jugendamt toekomt. Of het gezag nu is overgedragen  of  niet  de  Duitse  wetgeving  kent  pleegouders  in  ieder  geval  de  bevoegdheid  toe  om  beslissingen  te  nemen  die  van  belang  zijn  voor  het  dagelijks  leven  zolang  het  kind  dag  en  nacht  bij  de  pleegouders  verblijft.  Pleegouders  hebben  in  Duitsland,  als  het  gezag  nog  aan  de  ouders  toekomt,  toestemming  nodig van ouders als het kind een medische behandeling nodig heeft of moet worden ingeschreven op  een school.  

 

  In Nederland zijn pleegouders in beginsel niet bevoegd om beslissingen te nemen over het kind. Dit is  een voorbehoud van degene die het gezag draagt. Bij een OTS zijn dat meestal de ouders. Pleegouders  zijn, wanneer zij het gezag niet dragen, gehouden om bij een medische behandeling de toestemming  van  ouders  te  hebben.  Als  ouders  hun  toestemming  weigeren  kan  de  rechter  vervangende  toestemming  verlenen.  De  vervangende  toestemming  kan  door  de  rechter  ook  op  andere  punten  worden verleend als hij dat noodzakelijk acht in het belang van het kind. 

 

  Het  wetsvoorstel  herziening  kinderbeschermingsmaatregelen  beoogt  beperkte  bevoegdheden  voor  pleegouders  in  de  Nederlandse  wet  op  te  nemen.  Een  van  die  wijzigingen  houdt  in  dat  BJZ  de  pleegouders  op  bepaalde  punten  middels  een  machtiging  de  bevoegdheid  kan  verlenen  om                                                               209

 Dit herstel kent de huidige wetgeving ook. 

   

 

48

beslissingen te nemen aangaande de uitvoering van de OTS. Het ouderlijke gezag dient dan wel geheel  of gedeeltelijk bij BJZ te liggen, wil zij dat aan pleegouders kunnen overdragen.      Een langdurige plaatsing  

 

De Nederlandse wetgeving spreekt herhaaldelijk van een langdurige plaatsing bij pleegouders als die  plaatsing langer dan één jaar heeft geduurd. In Duitsland wordt geen specifieke termijn genoemd als  men spreekt over een langdurige plaatsing. Deze termijn kan mijns inziens wel worden afgeleid uit   §  44 I Nr. 4 SGB VIII. In Duitsland is voor een plaatsing bij pleegouders die langer dan acht weken duurt  en  waar  geen  uitzonderingssituatie  van  toepassing  is,  een  vergunning  vereist.  Het  lijkt  erop  dat  de  Duitse wetgeving hiermee aangeeft dat een plaatsing van acht weken of langer wordt gezien als een  langdurige plaatsing. Dit is een aanzienlijk kortere periode dan de Nederlandse wetgeving aanhoudt.  Het  wetsvoorstel  geeft  pleegouders  de  bevoegdheid  om  straks  bij  een  langdurige  plaatsing  het  blokkaderecht  in  te  roepen.  Dit  betekent  dat  de  verblijfsplaats  van  het  kind  dan  niet  kan  worden  gewijzigd zonder tussenkomst van de rechter. De rechter dient vervangende toestemming te verlenen  wil  de  verblijfsplaats  kunnen  worden  gewijzigd.  Eenzelfde  soort  bevoegdheid  kent  de  Duitse  wetgeving.  Daar  zijn  pleegouders  ook  bevoegd  om  te  voorkomen  dat  het  kind  terug  thuis  wordt  geplaatst. Deze blokkade is alleen mogelijk als terugplaatsing het kinderwelzijn in gevaar zou brengen.   4.2.4 Overheidsinstanties  Taken van de jeugdhulporganisaties  Het ligt erg voor de hand om het Jugendamt te vergelijken met  Bureau Jeugdzorg, aangezien zij een  aantal  dezelfde  bevoegdheden  hebben.210  Toch  zijn  er  duidelijk  verschillen  te  benoemen.  Het  Jugendamt  heeft  veel  ruimte  om  zelf  beslissingen  te  nemen.  Zij  nemen  de  volledige  verantwoording     (§  3  III  SGB  VIII)211  en  hebben  de  bevoegdheid  om  alle  rechtshandelingen  te  verrichten  die  zij  noodzakelijk achten voor het uitoefenen van de tijdelijke OTS. Het Jugendamt handelt direct en vraagt  achteraf  goedkeuring  aan  de  rechter  als  ouders  het  niet  eens  zijn  met  haar  handelen.212  Het  Jugendamt  stelt  adviezen  op  voor  het  Familiengericht.  In  Nederland  daarentegen  is  BJZ  veel  meer  gebonden aan wetgeving. Nederland kent twee aparte instanties voor het adviseren en uitvoeren van  kinderbeschermingsmaatregelen.  De Raad is degene die onderzoek instelt en de rechtbank adviseert  over het wel of niet opleggen van een kinderbeschermingsmaatregel en BJZ is belast met de uitvoering  daarvan.   Een uithuisplaatsing  Als  ouders  in  Duitsland  instemmen  met  de  beslissing  van  het  Jugendamt  dat  het  kind  uit  huis  moet  worden geplaatst, dan is er geen machtiging vereist. Het wetsvoorstel neemt de mogelijkheid om een                                                               210

 K. Esser, T. Rasenberg & J. Weijenberg, Jeugdzorg in onderzoek: de professional en effectiviteit, Amsterdam: De Meervaart 2007, p. 169.    H. Oberloskamp, D. Brosch, D. Brosey & C. Grühn, Jungendhilferechtlichte Fälle für Studium und Praxis, Köln: Wolters Kluwer Deutsland  GmbH 2011, P. 11.   212  H. Oberloskamp, vergelijking van de jeugdzorgsystemen, Köln: Landschaftsverband Rheinland 2007, p. 6.  211

   

 

49

kind  uit  huis  te  kunnen  plaatsen  zonder  een  machtiging  weg,  waardoor  plaatsing  zonder  machtiging  niet meer mogelijk is.   Een plan voor hulp  Het  plan  van  aanpak  dat  in  Nederland  door  BJZ  dient  te  worden  opgesteld,  is  vergelijkbaar  met  het  Hilfeplan dat in Duitsland wordt opgesteld. Bij het Hilfeplan worden kinderen, jongeren en hun ouders  betrokken. De Duitse wetgeving verplicht het Jugendamt minstens ieder half jaar een evaluatiegesprek  te houden met alle verbonden betrokkenen.   De bevoegdheden van jeugdhulporganisaties  In de Nederlandse wetgeving zijn de bevoegdheden van BJZ specifiek benoemd. Voorbeelden hiervan  zijn: het opvragen van informatie bij derden, het wijzigen van het omgangsrecht of de verblijfsplaats  van  de  minderjarige  en  het  geven  van  een  schriftelijke  aanwijzing.  De  Duitse  wet  regelt  dat  het  Jugendamt alle rechtshandelingen kan uitvoeren, die zij in het belang van het kind noodzakelijk acht  voor de uitvoering van de tijdelijke OTS.   4.2.5 De rechters  Het Jugendamt wordt gecontroleerd door het Familiengericht. Het Familiengericht is daardoor tevens  belast met het overheidstoezicht. In Nederland is de rechter niet belast met toezicht op de uitvoering  van jeugdzorg. Deze controle bevoegdheid is aan de Raad opgedragen.      Het advies dat het Jugendamt schrijft, wordt door het Familiengericht meegenomen in haar beslissing  die zij neemt in het belang van het kind. Het Familiengericht wordt door het Jugendamt ondersteund.  De ondersteuning van de Raad is anders en betreft niet zo expliciet een steunende rol. De Raad is wel  belast met het adviseren van de rechtbank. De Raad wordt door de rechtbank daarentegen niet in alle  aangelegenheden  betreffende  kinderen  betrokken.  In  Nederland  is  in  de  meeste  gevallen  alleen  de  Raad  bevoegd  om  na  haar  raadsonderzoek  een  maatregel  aan  de  kinderrechter  te  verzoeken.  In  Duitsland  is  het  niet  expliciet  noodzakelijk  om  een  formele  aanvraag  bij  het  Familiengericht  neer  te  leggen.213 Het is enkel nodig de behoefte voor Jugendhilfe naar voren te brengen. Het Jugendamt kan  het  Familiengericht  aansporen  om  in  actie  te  komen.  Zij  legt  dan  in  een  adviesrapport  aan  het  Familiengericht  waaruit  de  bedreiging  van  het  kind  bestaat  als  er  geen  Jugendhilfe  plaatsvindt,214  waarna het Familiengericht zelfstandig onderzoek instelt. 

 

  In  Duitsland  kunnen  ouders  in  principe  tegen  alle  ambtshalve  beslissingen  die  het  Jugendamt  heeft  gemaakt  bezwaar  maken.  In  Nederland  kunnen  ouders  alleen  tegen  een  beslissing  van  Bureau  Jeugdzorg  opkomen  als  dat  een  beslissing  is  (een  indicatiebesluit)  dat  Bureau  Jeugdzorg  op  verzoek  van  de  ouders  heeft  afgegeven.  Het  is  niet  mogelijk  om  tegen  een  ambtshalve  afgegeven  beslissing                                                               213

 H. Oberloskamp, vergelijking van de jeugdzorgsystemen, Köln: Landschaftsverband Rheinland 2007, P. 34.   H. Oberloskamp, vergelijking van de jeugdzorgsystemen, Köln: Landschaftsverband Rheinland 2007, P. 34 

214

   

 

50

(indicatiebesluit)  van  Bureau  Jeugdzorg  op  te  komen  door  bezwaar  dan/wel  beroep  (art.  8:5  lid  1  jo  7:1Awb)215. Hierbij kan men denken aan een beslissing (indicatiebesluit) in het kader van een OTS. Het  wetsvoorstel  biedt  wel  de  mogelijkheid  om  middels  de  geschillenregeling  tegen  een  beslissing  genomen in het kader van een OTS op te komen.   4.3 Conclusie    De onderzoeksvraag die in deze masterscriptie centraal staat is: Dient de rechtspositieversterking van  pleegouders  tijdens  een  pleeggezinplaatsing  in  het  kader  van  een  ondertoezichtstelling,  dat  het  wetsvoorstel  herziening  kinderbeschermingsmaatregelen  32  015  beoogt,  te  worden  aangepast  na  rechtsvergelijkend  onderzoek  met  de  Duitse  wetgeving,  voordat  de  wetswijziging  kan  worden  aangenomen  en  gewijzigd  in  het  Huidige  Nederlandse  Boek  1  van  het  Burgerlijk  Wetboek  en  zo  ja,  welke aanbevelingen kunnen er worden gedaan?    In  mijn  onderzoek  is  ervoor  gekozen  om  alle  gewijzigde  en  nieuwe  bevoegdheden  van  spelers  in  de  Jeugdzorg  zo  goed  mogelijk  weer  te  geven  om  een  duidelijk  beeld  te  vormen  en  zo  uiteindelijk  een  antwoord  te  kunnen  formuleren  op  mijn  onderzoeksvraag.  Door  het  wetsvoorstel  herziening  kinderbeschermingsmaatregelen 32 015 hebben zowel ouders, pleegouders, het kind, de raad, BJZ als  de kinderrechter tijdens de pleeggezinplaatsing in het kader van de OTS een flink aantal gewijzigde en  nieuwe  bevoegdheden  verworven.  Deze  gewijzigde  en  nieuwe  bevoegdheden,  zoals  behandeld  in  hoofdstuk 2, zijn voornamelijk in het belang van het kind.     Uit  mijn  onderzoek  is  naar  voren  gekomen  dat  pleegouders  in  beide  landen  weinig  bevoegdheden  hebben.  Het  wetsvoorstel  beoogt  de  rechtspositie  van  pleegouders  te  versterken.  Hierbij  speelt  voornamelijk  het  spreekrecht  van  pleegouders  een  belangrijke  rol.  Ondanks  de  geraadpleegde  literatuur  en  na  bestudering  van  de  Duitse  wetgeving,  heb  ik  niet  kunnen  achterhalen  wanneer  pleegouders  in  Duitsland  door  de  rechter  in  een  procedure  worden  betrokken  en  wanneer  zij  de  mogelijkheid hebben om naar de rechter te kunnen stappen.  Verder  zijn  de  mogelijkheden  die  het  wetsvoorstel  creëert,  om  gebruik  te  maken  van  de  geschillenregeling en het inroepen van het blokkaderecht in het kader van een OTS, van belang. Door  het  wetsvoorstel  krijgen  Nederlandse  pleegouders  meer  bevoegdheden,  maar  niet  de  bevoegdheid  zoals pleegouders in Duitsland hebben om beslissingen te kunnen nemen die van belang zijn voor de                                                              

215

 In de bijlage van de Algemene wet bestuursrecht onder A lid 3 worden uitgesloten van bezwaar en beroep: “artikel 7, eerste en tweede lid,  en afdeling 4 van Titel 14 van Boek in van het Burgerlijk Wetboek, alsmede de artikelen 64, derde lid, 68, tweede lid, 125, tweede lid, 156, 175,  derde lid, 179, tweede lid, 235, tweede lid en 266 van boek 2 van het Burgerlijk Wetboek, voor zover de aanvraag is toegewezen.”  In onderdeel H lid 3 van voornoemde bijlage zijn eveneens uitgesloten van bezwaar en beroep: “Artikel 3, vierde lid, van de Wet op de  jeugdzorg, alsmede artikel 6, eerste lid, van die wet voor zover dit besluit is genomen ter uitvoering van de taak, bedoeld in artikel 10, eerste  lid, onder b, van die wet of in artikel 10, eerste lid, onder c, van die wet met uitzondering van de daarin bedoelde nazorg en de daarin  genoemde begeleiding, bedoeld in artikel 77hh van het Wetboek van Strafrecht, en de artikelen 29o tot en met 29r, 29t en 29v van de Wet op  de jeugdzorg.”   

   

 

51

dagelijkse verzorging en opvoeding van het kind. Wel kan BJZ pleegouders straks op bepaalde punten  machtigen, zodat ze zelf beslissingen mogen nemen. Ik verwacht dat in de praktijk van deze machtiging  weinig gebruik gemaakt zal gaan worden en het hierdoor praktisch gezien in Duitsland beter geregeld  is,  omdat  de  wetgever  de  pleegouders  daar  al  gerechtigd  heeft  om  beslissingen  te  nemen  inzake  de  dagelijkse verzorging en opvoeding van het kind.   Als  laatste,  maar  niet  minder  belangrijk,  is  uit  mijn  onderzoek  naar  voren  gekomen  dat  de  Duitse  wetgever  duidelijkheid  schept  voor  aspirant‐pleegouders  over  de  vraag  wanneer  zij  worden  uitgesloten  van  de  mogelijkheid  om  pleegouder  te  worden.  In  Nederland  is  de  wet‐  en  regelgeving  hierover echter onduidelijk, omdat daarin niets is terug te vinden over de vraag op basis waarvan de  Raad zal beslissen om aan pleegouders geen verklaring van geen bezwaar af te geven.     Al  met  al  zijn  er  belangrijke  stappen  voorwaarts  gemaakt  om  de  rechtspositie  van  pleegouders  te  versterken.  Ondanks  dat  het  wetsvoorstel  is  aangenomen  door  de  Tweede  Kamer  en  ter  plenaire  behandeling ligt bij de Eerste Kamer verdient het,  na het rechtsvergelijkende onderzoek met de Duitse  wetgeving,  op  een  aantal  punten  nog  aanbevelingen.  Deze  aanbevelingen  geven  antwoord  op  de  onderzoeksvraag en zullen in de volgende paragraaf onder de aandacht worden gebracht. 

‐

4.4 Aanbevelingen     Jeugdzorg moet in ieder geval geboden kunnen worden tot de 21‐jarige leeftijd, – en in uitzonderlijke  gevallen  tot  27‐jarige  leeftijd  –    net  zoals  door  de  Duitse  wetgever  mogelijk  is  gemaakt  om  jong  volwassenen een betere nazorg te kunnen bieden. Dit is belangrijk in situaties waarbij te verwachten  valt dat de bedreiging die ten tijde van het uitspreken van de OTS en de UHP nog steeds aanwezig is of  als reëel te verwachten is dat die bedreiging weer zal ontstaan. In dit soort gevallen is het onverstandig  om  strikt  vast  te  houden  aan  de  meerderjarigheidsgrens  voor  het  bieden  van  hulp  in  gedwongen  kader. Afhankelijk van de verstandelijke vermogens van een kind, jeugdige of jong volwassene kan het  wenselijk zijn om deze bescherming zelfs te bieden tot aan de 27‐jarige leeftijd.  

‐ Daarnaast  dient  het  aanbeveling  om  in  de  wetgeving  te  regelen  dat  kinderen  in  iedere  familierechtelijke  aangelegenheid  door  de  rechter  dienen  te  worden  gehoord.  Het  wetsvoorstel  creëert al wel de verplichting om in het verzoekschrift de eigen visie van de minderjarige op te nemen.  Deze  aanbeveling  vult  het  wetsvoorstel  aan  door  de  rechter  de  verplichting  op  te  leggen  ieder  kind,  dat door de rechter in staat kan worden geacht tot een redelijke waardering van zijn of haar belangen,  te horen naast de verplicht die aan de verzoeker is opgelegd om de eigen visie van de minderjarige op  te  nemen  in  het  verzoekschrift  en  sluit  tevens  beter  aan  bij  de  internationale  wetgeving  met  betrekking tot het horen van kinderen.   ‐ Om  pleegouder  te  kunnen  worden,  moet  aan  Nederlandse  aspirant‐pleegouders  een  verklaring  van  geen bezwaar zijn afgegeven door de Raad. Het is duidelijk wanneer aspirant‐pleegouders in Duitsland     

 

52

worden uitgesloten van het pleegouderschap. In Nederland is het echter onduidelijk op basis waarvan  de Raad toetst of een verklaring van geen bezwaar wordt afgegeven. Hierover dient  duidelijkheid te  komen.  Het  verdient  aanbeveling  om  in  de  Nederlandse  wetgeving  op  te  nemen  wanneer  iemand  wordt  uitgesloten  van  het  pleegouderschap,  waarbij  de  Duitse  wetgeving  als  voorbeeld  kan  worden  genomen.  ‐ In Duitsland hebben ouders de mogelijkheid om pleegouders middels een Vollmacht de bevoegdheid  te geven om beslissingen te kunnen nemen die in het belang zijn van hun pleegkind. Overwogen zou  kunnen worden om een dergelijk formulier ook in Nederland in te voeren om, als ouders dat willen,  pleegouders behulpzaam te kunnen zijn om de zorg over hun kind uit te kunnen oefenen als de ouders  dat zelf niet kunnen. Daarbij dient wellicht wel rekening te worden gehouden met het perspectief van  de pleeggezinplaatsing.   ‐

Tevens  zou  kunnen  worden  bepleit,  net  als  in  Duitsland,  pleegouders  de  bevoegdheid  te  geven  beslissingen te nemen die voor de dagelijkse verzorging en opvoeding van het kind van belang zijn. Het  is van belang om deze bevoegdheid  in de wetgeving neer te leggen, omdat het beter aansluit bij de  praktijk.  In  de  praktijk  komt  het  nu  ook  voor  dat  pleegouders  deze  beslissingen  nemen.  Het  is  belangrijk dat daarvoor een wettelijke grondslag komt naast de mogelijkheid van BJZ om pleegouders  straks op bepaalde punten te kunnen machtigingen om keuzes te maken die van belang zijn voor de  uitvoering van de OTS. Hierdoor is duidelijk welke beslissingsbevoegdheden toekomen aan de ouders,  de pleegouders en BJZ. Bij beslissingen over de dagelijkse verzorging kan men denken aan beslissingen  inzake de opvoeding, materiële behoefte zonder de ouders financieel te belasten, het raadplegen van  niet specialistische medische hulp (bijv. huisarts) en het aanmelden bij een sportvereniging en/of club  zonder  daarbij  de  (geloofs)overtuiging  van  de  ouders  aan  te  tasten.  De  beslissingsbevoegdheid  aangaande de schoolkeuze en medische ingrepen dient mijns inziens te allen tijde aan de ouders toe te  komen.  

‐

Het  is  onduidelijk  of  Nederlandse  pleegouders  een  hoger  beroepsmogelijkheid  hebben  als  zij  het  blokkaderecht  hebben  ingeroepen  en  de  rechter  vervangende  toestemming  verleend  om  de  verblijfsplaats  van  het  pleegkind  toch  te  wijzigen.  Ook  is  het  onduidelijk  of  zij  die  hoger  beroepsmogelijkheid  hebben  als  zij  als  belanghebbende  in  het  kader  van  het  spreekrecht  door  de  rechtbank in een procedure worden betrokken. Om deze onduidelijkheden weg te nemen adviseer ik  de wetgever dit alsnog in het wetvoorstel op te nemen, zodat pleegouders een rechtsmiddel hebben  om aan te wenden als zij van mening zijn dat de rechter niet in het belang van het kind heeft beslist.   ‐ Ik  raad  onderzoekers  aan  om  ook  onderzoek  te  verrichten  naar  de  Duitse  wetgeving  op  deelstaatniveau  om  lering  te  kunnen  trekken  uit  hetgeen  daar  is  geregeld  met  betrekking  tot  de  rechtspositie  van  pleegouders  en  andere  spelers  binnen  de  jeugdzorg  om  de  kinder‐ beschermingswetgeving te kunnen verbeteren in het belang van het kind.  

   

 

53

Literatuurlijst    BOEKEN    Berg & Vink 2009    T.  Berg  &  C.  Vink,  Jeugdzorg  in  Europa,  lessen  over  strategieën  en  zorgsystemen  uit  Engeland,  Duitsland, Noorwegen en Zweden, Utrecht: Nederlands Jeugdinstituut 2009.    De Boer 2008    R.  De  Boer,  De  ondertoezichtstelling.  Een  beschrijving  van  het  wettelijke  kader  voor  gezinsvoogden,  Woerden: Van Montfoort 2008.    Blankman & Bruning 2005    K.  Blankman  &  M.R.  Bruning  (red.),  Meesterlijk  groot  voor  de  kleintjes,  Deventer:  Kluwer  rechtswetenschappelijke publicaties 2005.    Van den Brink 2009    J.  Van  den  Brink,  De  staat  achter  de  voordeur?!,  overheidsinvloed  op  het  gezin  in  internationaal  perspectief, Gouda: Guido de Bres‐stichting 2009.    Bruning & Kok 2008    M.R. Bruning & J. Kok, Herziening kinderbeschermingsmaatregelen, Commentaren op het voorontwerp  van wet, FJR‐congresbundel, Deventer: Kluwer 2008.     Esser, Rasenberg & Weijenberg 2007    K.  Esser,  T.  Rasenberg  &  J.  Weijenberg,  Jeugdzorg  in  onderzoek:  de  professional  en  effectiviteit,  congresbundel, Effectiviteit van de jeugdhulpverlening: een internationale opdracht, Amsterdam: De   Meervaart 2007.    Genneke e.a. 2011    M.  Genneke  e.a.,  Emancipatie  van  het  jongerenwerk,  eindrapport,  Utrecht:  Het  Nederlands  Jeugdinstituut 2011.       Grühn 2010    C.  Grühn,  Einführung  in  das  Kinder‐  und  Jugendhilferecht,  Mit  Beispielen  für  den  leichten  Einsteig,  Altenberge: Niederle Media 2010.    Jansen 2010    L. Jansen, De kleine gids ondertoezichtstelling, Deventer: Kluwer 2010.    De Jonge & Van der Linden 2007    G. De Jonge & A.P. van der Linden, Jeugd & Strafrecht, Deventer: Kluwer 2007.     Kunkel 2010    P.C. Kunkel, Jugendhilferecht, Systematische Darstellung für Studium und Praxis, Baden‐Baden: Nomos  2010.    Nieuwenhuis, Stolker & Valk 2009    J.H.  Nieuwenhuis,  C.J.J.M.  Stolker  &  W.L.  Valk  (red.),  Tekst  &  commentaar  Burgerlijk  Wetboek,  Deventer: Kluwer 2009.    Oberloskamp e.a. 2011   H. Oberloskamp, D. Brosch, D. Brosey & C. Grühn, Jungendhilferechtlichte Fälle für Studium und Praxis,  Köln: Wolters Kluwer Deutsland GmbH 2011.     

 

54

  Punselie 2000    E.C.C. Punselie, Pleegzorg met Visie: juridische haken en ogen, Utrecht: VOG 2000.    Punselie 2006    E.C.C.  Punselie,  Voor  een  pleegkind  met  recht  een  toekomst  (dissertatie  Leiden),  Deventer:  Kluwer  2006.    ARTIKELEN    Bruning 2011    M.R.  Bruning,  ‘De  ondertoezichtstelling  herzien  –  snellere  bemoeienis  met  meer  rechtswaarborgen’,  Ars Aequi 2011‐11, p. 779‐788.     ‘Wetsvoorstel  verbetering  kinderbeschermingsmaatregelen  (V&J)’,  Rijksoverheid  19  december  2011,  www.rijksoverheid.nl, documentatie & publicatie (zoek op 32015).    Bundesministerium für Familie, Senioren, Frauen und Jugend, 9 oktober 2011, www.bmfsfj.de (zoek op  kind und jugend).    Bundesregierung, 20 oktober 2011, www.bundesregierung.de (zoek op Kinderschutzgesetz).    PUBLICATIES    Bundesministerium für Familie, Senioren, Frauen und Jugend, Inverntarisatie, Jeugdzorgstructuren en   – systemen in vijf Europese Landen, NIZW/IC: Berlin 2002.    Bondsrepubliek Duitsland, Databank voor internationaal jongerenzorg, Bonn: IJAB e.V. 2008.    H. Oberloskamp, vergelijking van de jeugdzorgsystemen, Köln: Landschaftsverband Rheinland 2007.    Verwey‐Jonker  instituut,  Met  recht  onder  toezicht  gesteld,  evaluatie  herziene  OTS‐wetgeving  2000,  Utrecht: WODC 2000.    PARLEMENTAIRE STUKKEN    Kamerstukken II 2005/06, 30 316, nr. 3 (MvT).  Kamerstukken II 2008/09, 32 015, nr. 3 (MvT).  Kamerstukken II 2010/11, 32 015, nrs. 10, 14 ‐ 20, 23, 26, 27, 28, 30, 37 – 41.  Kamerstukken I  2010/11, 32 015, nrs. A en B.  MvT bij het ontwerp‐wetsvoorstel, paragraaf 3, p. 6.   

   

 

55

Bijlage I    De strafbepalingen die in § 72a I SGB VIII worden opgesomd zijn:    ‐ § 171 StGB schending van de verzorgings‐ of opvoedingsplicht  ‐ § 174 StGB seksueel misbruik van een persoon die aan zijn zorg is toevertrouwd  ‐ § 174a StGB seksueel misbruik van gevangenen, gedetineerden of officieel zieken en behoeftigen in  instellingen  ‐ § 174b StGB  seksueel misbruik door gebruik te maken van officiële status  ‐ § 174c StGB seksueel misbruik door misbruik van begeleiding, behandeling of zorgrelatie  ‐ § 176 StGB  seksueel misbruik van kinderen  ‐ § 176a StGB  ernstig seksueel misbruik van kinderen  ‐ § 176b StGB  seksueel misbruik van kinderen met de dood als gevolge  ‐ § 177 StGB  aanranding, verkrachting  ‐ § 178 StGB  aanranding en verkrachting met de dood als gevolg  ‐ § 179 StGB  seksueel misbruik van personen die niet in staat zijn om weerstand te bieden  ‐ § 180 StGB  bevordering van seksuele handelingen van minderjarigen  ‐ § 180 bis StGB  uitbuiting van prostituees  ‐ § 181a StGB  pooier  ‐ § 182 StGB  seksueel misbruik van jonge mensen  ‐ § 183 StGB  exhibitionistische handelingen  ‐ § 183a StGB  verstoring van de openbare orde  ‐ § 184 StGB  verspreiding van pornografische geschriften  ‐ § 184 StGB  bis verspreiden van geweld of van dierlijke pornografische geschriften  ‐ § 184b StGB  verspreiding, verwerving en het in bezit hebben van kinderpornografische geschriften  ‐ § 184c StGB  verspreiding, verwerving en het in bezit hebben van pornografische geschriften van  jeugdigen  ‐ § 184d StGB  verspreiding van pornografische voorstellingen door de omroep, media en telediensten  ‐ § 184e StGB  uitoefening van de verboden prostitutie  ‐ § 184f StGB  voor jongeren schadelijke prostitutie 

   

 

56

Bijlage II    Muster    Vollmacht  als Ergänzung zu § 1688 BGB    Adresse und Telefon des/der  Personensorgeberechtigten    .................................................    .................................................    Ort..................................................................       Datum.......................    Als Inhaber/in der Personensorge für das Kind    ......................................................................................,geb. am..........................    in .............................................wird gegenüber der Pflegeperson/den Pflegepersonen    ..............................................................................................................................    (Name, Anschrift)    ..............................................................................................................................    erklärt, dass das o.g. Kind (aufgrund der durch das zuständige Jugendamt bewilligten  Hilfe zur Erziehung) ab ................................................in ihrem Haushalt leben soll.    Ich bin/wir sind damit einverstanden, dass die Pflegeperson/die Pflegepersonen für  die Dauer des Pflegeverhältnisses berechtigt sein soll/sollen,    2.1 das Pflegekind gesundheitlich zu betreuen. Dazu gehört insbesondere:    ‐   die Sicherstellung der ärztlichen Behandlung bei akuter Erkrankung sowie die  Zustimmung zu routinemäßigen Impfungen,  ‐   die Sicherstellung der routinemäßigen und akut notwendigen zahnärztlichen  Behandlung,  ‐   die Vorstellung des Pflegekindes im Rahmen schulärztlicher Untersuchungen,  ‐   bei Gefahr im Vollzug die Erteilung der Zustimmung zu unaufschiebbaren ärztlichen     Eingriffen.    2.2 die schulischen Angelegenheiten zu regeln. Dazu gehören insbesondere:    ‐   die Schulanmeldung am Wohnort des Pflegekindes  ‐   Rücksprachen mit Lehrern  ‐   Wahrnehmung der Rechte der Eltern im Rahmen der Schulpflegschaft  ‐   die Zustimmung zur Erteilung von Nachhilfeunterricht  ‐   das Unterschreiben der Schulzeugnisse     

 

57

  2.3 das Pflegekind selbständig in Kindertageseinrichtungen, Jugendgruppen,  Vereinen anzumelden.    2.4 selbständig über die Teilnahme des Pflegekindes an Ferienfreizeiten sowie an  Urlaubsfahrten im In‐ und Ausland zu entscheiden.    2.5 das Pflegekind im Rahmen der Hilfeplanung durch das Jugendamt ggf. einer  Erziehungsberatungsstelle bzw. dem schulpsychologischen Dienst vorzustellen.    2.6 das Pflegekind ggf. in ihrer Krankenkasse anzumelden, soweit dies nach den  Vorschriften des Sozialgesetzbuches V zulässig ist.    2.7 ggf. einen Kinderausweis für das Pflegekind zu beantragen und in Empfang zu  nehmen.    2.8 notwendige finanzielle Leistungen zum Unterhalt des Pflegekindes sowie  einmalige Beihilfen gegenüber dem zuständigen Jugendamt geltend zu machen.      Ergänzende Vereinbarungen:          Die Pflegeperson ist/die Pflegepersonen sind berechtigt, im Rahmen der vorstehenden  Vollmacht selbständig alle notwendigen Entscheidungen zu treffen, alle Zustimmungen zu  erteilen und den/die Personensorgeberechtigten zu vertreten, alle Formalitäten selbständig  zu erledigen und die dafür notwendigen Unterschriften zu leisten.    Diese Vollmacht erlischt bei Beendigung des Pflegeverhältnisses.          Datum:  

 

Unterschrift des/der Personensorgeberechtigten 

         

   

 

58